AZERBEIDZJAN Waar kennen we de Azeri van?Als een land in een uithoek van Europa, als oud Sovjetrepubliek, van de hoofdstad Baku, rijkdom van de olie, de band met Turkije, als het op 118 na minst corrupte land ter wereld, van vechtsporten, van de Formule 1, van het ESF natuurlijk en als het land met de meest geschikte naam om in het Nationaal Dictee op te nemen.
Hoe doen ze het op het ESF?Azerbeidzjan doet mee aan het ESF sinds 2008, en doet dat met veel succes. De finale slechts één keer gemist, en al bij de eerste deelname werd een verdienstelijke 8e plaats bereikt. In de jaren 2009-2013 werd vijf jaar op rij Top 5 gescoord, en daarbij werd elke positie 1-2-3-4-5 een keer gepakt. Sindsdien gaat het wat minder. De finale halen lukte meestal wel, maar de Top 10 werd nog maar één keer bereikt.
Toch leidden deze resultaten niet tot alom respect en waardering voor de Azerbeidzjaanse prestaties op het ESF. Het land heeft zich door de jaren heen op diverse wijzen verdacht gemaakt van onsportief gedrag. Dit is met name het geval wanneer het om de relatie met buurland Armenië gaat. Beide landen maken aanspraak op de regio Nagorno-Karabakh, en deze strijd leidt er op het ESF toe dat Azerbeidzjan standaard Armenië geen punten geeft en de juryleden dat land altijd onderaan zetten. Daarnaast gaan er al jaren geruchten over het omkopen van juryleden en het manipuleren van de televoting, door SIM-kaarten uit te delen in Oost-Europese landen en daar mensen tegen betaling op Azerbeidzjan te laten stemmen. Over al deze zaken later meer.
Als het cliché “Al die Oostbloklanden geven elkaar maar punten en niets aan West-Europa” ooit met een voorbeeld moet worden aangetoond, dan is de puntenuitreiking van Azerbeidzjan een goed startpunt. Al is het niet echt zo dat de punten vooral naar landen achter het voormalige IJzeren Gordijn gaan. Het is eerder zo dat de punten West-Europa op de een of andere manier niet weten te bereiken. Er is een bijna perfecte relatie tussen de afstand van een land van Azerbeidzjan en het aantal punten dat het bij de eerste 10 Azerbeidzjaanse deelnames heeft mogen ontvangen. Rusland en Oekraïne kregen bij elkaar een kwart van alle door Azerbeidzjan gegeven punten. En dan ging er in de eerste jaren nog vier keer 12 punten naar het bevriende Turkije. Buurland Georgië completeert de Top 4, waarna de subtop gevormd wordt door een ring van landen die op een iets hardere steenworp wegliggen, namelijk Moldavië, Roemenië, Bulgarije, Griekenland, Malta en Israël. Enzovoort verder naar Noord-West Europa, dat nagenoeg altijd misgrijpt.
Het totaal aantal punten dat Azerbeidzjan tussen 2008 en 2017 gaf tijdens de finale van het ESF aan de diverse landen. Nederland kreeg moest heel lang wachten op punten in de finale uit Azerbeidzjan. In de halve finale waren er nog wel een paar puntjes voor Hind (2), Common Linnets (3, dat was wel minder dan Valentina uit San Marino en Axel Hirsoux uit Belgie, om het in perspectief te plaatsen) en Douwe Bob (4, van de televoters, bij de jury was DB voorlaatste). In de finale vielen die punten vervolgens weer weg. Zo werden de Common Linnets in Azerbeidzjan slechts 17e.
Duncan Laurence kreeg zowaar 7 punten van de televoters. Bij de jury was Arcade echter 16e, ruim achter de pareltjes van Hatari en Serhat.
Andersom is Nederland scheutiger met punten naar Azerbeidzjan. Regelmatig werden er in de finale punten gegeven, waarbij Aysel & Arash met 10 punten het meest in de smaak vielen en Ell & Nikki bij hun overwinning ook 6 punten mochten bijschrijven. Ondanks de band met Turkije is Azerbeidzjan er niet in geslaagd om die televotes al te massaal naar zich toe te trekken na het Turkse vertrek. Zelfs de succesvolle Chingiz pakte maar 4 publiekspunten.
Hoe ging het door de jaren heen? In
2008 was de eerste deelname en de Azeri pakten het meteen voortvarend aan, met een nationale finale die ook live in Turkije, Litouwen en Georgië op TV te volgen was. Het winnende lied
Day After Day betekende ook een verre van geruisloze entree op het ESF. Een soort
Deep Purple meets De Toppers en deze Love-or-Hate inzending viel vooral in de eigen regio in de smaak en leidde tot een fraaie 8 plaats bij het debuut:
De Azeri hadden de smaak snel te pakken en een jaar later gingen ze echt voor goud. Aysel & Arash vormden de vertegenwoordiging in
2009 met het nummer
Always. Daarbij werden kosten noch moeite gespaard voor de productie en promotie van het nummer, dat vooraf al een van de favorieten was. Helaas voor het vrolijke duo deed deze kwalitatief wellicht sterkste Azerbeidjaanse inzending mee in het jaar waarin Alexander Rybak namens Noorwegen alle records brak, en werd het kort achter het verrassende IJsland een 3e plaats, waarbij het van 34 van de 41 landen punten kreeg.
Naast de vrolijkheid kwam wel de eerste ellende bovendrijven in dit jaar. Vanuit Wit-Rusland kwamen er verhalen dat studenten betaald zouden zijn om te stemmen op Azerbeidzjan. In veel van dit soort Oost-Europese landen kun je met enige tienduizenden stemmen de televoting flink beïnvloeden, en met 20 stemmen per telefoon en een vrij brede stemperiode is dat dus met genoeg Roebels in de tas wel te organiseren. Uiteraard kwam het bewijs niet rond, maar dat
Always in Wit-Rusland nog boven het lied van Rusland scoorde, deed wel menig wenkbrauw fronzen.
Verder was het minder gezellig tussen Armenië en Azerbeidzjan. De Armenen vonden het wel gepast om bij de introductievideo een oorlogsmonument van Nagorno-Karabakh prominent in beeld te tonen. Ook tijdens de puntentelling vrolijkte dit plaatje de achtergrond op, toen Armenië aan de beurt was. Azerbeidzjan liet zich niet onbetuigd door tijdens de Armeense inzending het telefoonnummer om op te stemmen onleesbaar te maken.
Ondanks deze beperking, hebben er toch nog 43 Azeri dat jaar op Armenië gestemd. Het is onduidelijk wat deze mensen bezielde, om een dusdanig kwalijke vorm van gebrek aan vaderlandsliefde te tonen en om zulk verraad te plegen. Aldus het Azerbeidjaanse Ministerie van Nationale Veiligheid, dat deze 43 mensen met een bezoekje vereerde en duidelijk maakte dat het voor hun eigen veiligheid en die van hun familie handiger was om dit soort fratsen niet nog eens uit te halen. De EBU onder leiding van Svante Stockselius zag dit alles met argusogen aan, en besloot Azerbeidzjan te bestraffen met een boete van 2700 Euro en een welgemeend Foei.
In
2010 was alles weer vergeten en vergeven en was Safura's
Drip Drop zelfs topfavoriet om het ESF te gaan winnen. Eerst won ze overtuigend de nationale voorronde, waarin de Teach In-methode werd gebruikt met 3 liedjes die door 3 verschillende artiesten werden gezongen. Daarna werd ze nipt 2e in de halve finale op het ESF, achter Turkije, dat echter wel de laatste startpositie had, en daarmee een groot voordeel. Kortom, Drip Drop lag op koers om geschiedenis te gaan schrijven. Tot de loting kwam en tot afgrijzen van heel haar vaderland Safura startpositie 1 uit de grote zak toverde. Weg was de droom! En de geplande tweestrijd met de Duitse Lena, die als 22e mocht zingen, kwam zelfs helemaal niet aan de orde. Het lied werd slechts 5e, nog achter Roemenië en Denemarken, die in de halve finale nog verslagen waren, maar nu met een 19e en 25e startpositie een onoverkomelijk voordeel hadden gekregen.
Verdachte zaken bleven uit, al gaven Malta (12) en Cyprus (10) opeens als niet regio-genoten nogal veel punten. Echt gezellig met Armenië werd het pas weer bij het JESF. Tijdens de puntentelling bleek zich daar een rampscenario te voltrekken, waarin het Armeense lied ging winnen. Om de tere zieltjes van de kleine Azeri'tjes hier niet mee te kwetsen, werd halverwege de uitzending de stekker eruit getrokken (het is niet bekend of Jolande Sap hiervoor was ingehuurd). Jammer, maar helaas. Het is een beproefde methode die in bepaalde landen eerder werd toegepast als Israël succes dreigde te krijgen op een ESF.
In
2011 was er een nieuwe kans op het zo vurig gewenste succes. Uit een nogal druk bezette nationale voorronde met 77 (!) deelnemers, kwamen Ell & Nikki bovendrijven. Het liedje werd er daarna pas bij gezocht, met behulp van internationale componisten. Dat liedje werd
Running Scared, en was samen met de Zweedse Eric Saade vooraf de favoriet voor de winst. Deze keer ging het allemaal iets gelukkiger, en met een 19e startpositie slaagde het duo erin om het mirakel te laten geschieden. Het ESF was naar Baku gehaald! Het was weliswaar met het laagste gemiddelde ooit, maar ondanks die beperking toch een vrij ruime zege, met 32 punten meer dan Italië. Europa stemde die avond nogal verdeeld, want liefst 20 verschillende landen kregen minimaal eens 12 punten. Verder ging Zuid/Oost-Europa vooral voor Azerbeidzjan en Italië en Noord/West-Europa meer voor Zweden en Denemarken.
Het viel wel op dat Azerbeidzjan vooral punten uit kleinere landen kreeg. Daardoor staken geruchten over gemanipuleerde televoting weer de kop op. Running Scared scoorde goed in onder meer de Baltische Staten, Albanië, Cyprus, Kroatië, Slowakije en Wit-Rusland. Daarnaast kwamen er 12 punten van Malta en 10 van San Marino, twee landen zonder televoting, met alleen een jury, die ondanks hun eigen beroerde inzendingen nog 7 en 6 punten hadden ontvangen van Azerbeidzjan in de halve finale. Dat kan natuurlijk altijd toeval zijn.
In
2012 was het dus groot feest. Het ESF werd gehouden in Baku en dat mocht de hele wereld weten. In totaal werd er maar liefst 160 miljoen euro gespendeerd aan het festival. Speciaal voor de gelegenheid werd er een peperdure hal gebouwd, om er voor te zorgen dat het een prachtig ESF zou worden. En dat werd het ook, mede dankzij het succes van Loreen. Armenië liet wel verstek gaan. Na een schietincident aan de grens sloegen zij een jaartje over. Namens de gastheren nam Sabina Babayeva deel, met de ballad
When The Music Dies. Zij won een wederom goed bezette nationale voorronde met 70 deelnemers. Dit leidde tot een fraaie 4e plaats. Ze kreeg 12 punten van Turkije, Oekraïne, Malta en Litouwen en al deze vier landen werden met een wederdienst beloond met punten vanuit Azerbeidzjan.
In
2013 ging Farid met het nummer
Hold Me naar Zweden om de nationale kleuren te verdedigen. Buiten zijn goede stem, werd er dit keer flink geïnvesteerd in een bijzondere act met een raam dat gebruikt werd als een spiegel. Een bijzonder sterk staaltje, dat bijdroeg aan de knappe 2e eindpositie achter Denemarken.
Het was echter niet alleen het liedje en de act die scoorden. Al voor de finale kwamen in de Litouwse media berichten naar buiten dat er mensen gezocht werden om tijdens het ESF te televoten voor Azerbeidzjan. En daarbij werd gesteld dat dit niet alleen in Azerbeidzjan zelf zou spelen, maar in 15 verschillende landen, die met elkaar gemeen hebben dat het aantal televotes er vrij laag ligt. Het bewijs was vrij duidelijk, want er was ook een undercover video beschikbaar, waarin in detail werd uitgelegd hoe dit alles werkte. EBU-baas Jon Ola Sand stelde direct dat er geen enkele reden was om te denken aan corruptie en dat er dus niets aan de hand was. Enkele jaren later verklapte zijn buurlandgenoot Christer Bjorkman, de organisator van het Zweedse MF, echter dat er wel degelijk gefraudeerd was, en dat hier zeer hoge bedragen in waren omgegaan. Naar goed EBU-gebruik bleven maatregelen ook deze keer weer uit.
Er waren nog wel meer incidenten rond de puntenverdeling. Niet dat Malta en Litouwen weer 12 punten gaven, en ook punten terugkregen, dat was ondertussen redelijk normaal. Maar het viel op dat de Azerbeidjaanse jury geen enkel punt overhad voor Rusland. Dat moesten we uiteraard niet willen met zijn allen. De Russische Minister van Buitenlandse zaken en de Azerbeidjaanse President besloten tot een onderzoek naar het vervalsen van de uitslag, want dit moest volstrekt onmogelijk zijn. Ook de President van Wit-Rusland, dat geen punten van Rusland had gekregen, bemoeide zich ermee. Dit kon immers niet waar zijn.
Hoe dit precies zat, is niet helemaal duidelijk geworden. Wel mengde de Britse deelneemster van dat jaar, Bonnie Tyler, zich ook in de discussie. Tussen twee slokken door had zij achter de schermen opgevangen dat de Russische delegatie tekeer ging tegen die van Azerbeidzjan, omdat zij niet de punten hadden gegeven waar al voor betaald was. De EBU kondigde hierna een onderzoek aan. We wachten nog op de uitkomsten.
De inzending van
2014 had de toepasselijke titel
Start A Fire. Het lied werd gezongen door zangeres Dilara Kazimova, die in de talentenjacht Böyük Səhnə als winnares overbleef na een weken durende afvalrace. Het was de zoveelste in een reeks van nogal saaie ballads uit Azerbeidzjan, maar niemand keek er vreemd van op dat het in een halve finale met 16 deelnemers ESF-pareltjes als
Cake To Bake en Axel Hirsoux'
Mother achter zich liet, en de 7e finale in even zo veel deelnames een feit was. Dit was het eerste jaar van de door de producers bepaalde volgorde, en ongetwijfeld met een groot net-goed-gevoel, besloot men dat het tijd was om Azerbeidzjan eens flink te naaien, namelijk met de slechte derde startpositie. Dat had zijn weerslag op het resultaat. Het werd voor het eerste geen topklassering, maar slechts een 22e plaats in de eindrankschikking.
Uiteraard was iedereen ook dit jaar weer boos. Deze keer lag het aan de statistiek. Azerbeidzjan was slechts 22e geworden bij de jury's, maar deed het veel beter met een 8e plaats bij de televoting (hè verrassend) en die combinatie leidde in de eindrankschikking dus tot een 22e plaats. Dat is op zich ook wel merkwaardig, maar een topuitslag zat er hoe dan ook niet in. Ook al omdat Malta na vier keer 12 punten op rij besloot om een beetje aan de geloofwaardigheid te gaan werken en dit jaar geen enkel punt gaf (en kreeg). San Marino was gelukkig een waardige vervanger om 12 punten te geven en ook het nodige terug te ontvangen. En die 6 punten deden Valentina Monettaprecies naar de finale wippen, dus geef de Sanmarinezen eens ongelijk.
Het ESF van
2015 verliep vanzelfsprekend ook niet zonder incidenten. Al was dat dit jaar meer de schuld van Armenië. Dat stuurde een nogal matige cover van
Time Stood Still van Bad English. Een liedje dat geruisloos in de achterhoede was geëindigd, ware het niet dat het de titel
Don't Deny had. En dat was precies 100 jaar na de Armeense genocide, een referentie die in de videoclip bepaald niet onder stoelen of banken gestoken werd. Landen als Turkije en Azerbeidzjan ontkennen deze genocide, en dat leidde dus tot spanning. Omdat politieke uitingen sowieso verboden zijn op het ESF, werd de tekst aangepast naar
Face The Shadow, en was iedereen weer blij.
Het Azerbeidjaanse liedje was
Hour Of The Wolf. Dit was een stuk ingetogener dan wat zanger Elnur in 2008 had ingezonden. Het viel ook duidelijk minder in de smaak, met maar 49 punten, wat in dat jaar nog wel goed genoeg was voor de 12e plaats. In de halve finale ging het maar net goed, met een 10e plaats. De act was dit jaar ongebruikelijk matig, met twee hinderlijke dansers die het beeld verstoorden.
Zowel in de halve finale als in de grote finale kwam ongeveer 60% van de punten uit op ESF-gebied weggooi-landen Litouwen, Montenegro, Malta en Tsjechië. In de halve finale eindigden deze landen respectievelijk 7e, 9e, 11e en 13e (vlakbij de 10e plek van Azerbeidzjan dus). Malta had de swap blijkbaar niet helemaal goed uitonderhandeld, want het kreeg zelf geen punten, en miste dus de kwalificatie op een haar, in tegenstelling tot Montenegro, dat de 10 punten uit Baku heel goed kon gebruiken. Tsjechië kreeg ook niets, maar was sowieso niet te redden.
En zo werd het
2016, en natuurlijk was er ook dat jaar wel weer een incident te rapporteren. Wederom van Armeense zijde, waar zangeres Iveta na haar kwalificatie naar de finale vrolijk met de vlag van Nagorno-Karabakh wapperde. Je verwacht het niet, maar daar kwam gezeik van. Onder meer in de Azerbeidjaanse pers, van de EBU, en uiteraard wilde de Minister van Buitenlandse Zaken van Azerbeidzjan ook nog wel even zijn weinig verrassende mening geven.
Het liedje van dit jaar kwam van de zangeres Samra, die
Miracle probeerde te zingen. Dat lukte niet echt, omdat ze net zo goed zingt als Lex Immers voetbalt, maar de finale werd toch redelijk makkelijk gehaald. Dat was mede doordat het in Tsjechië, Malta, San Marino en Montenegro erg in de smaak viel, maar laten we dat gedeelte maar even overslaan. In de finale kreeg Azerbeidzjan weer een matige startpositie toegewezen, namelijk de 4e, direct na Douwe Bob, en volgde een weinig sprankelende 17e plaats.
2017 is het jaar waarin Azerbeidzjan voor de 10e keer deelnam aan het ESF. En in plaats van allerlei incidenten, ging het zowaar eens over de inzending. Niet meteen over het prima popliedje
Skeletons van Dihaj, maar meer over de act. In Nederland zijn we na Treble, Sieneke en De Toppers wel wat gewend op WTF-gebied, maar een vent met een paardenhoofd op een ladder was toch wel een opmerkelijke nieuwigheid op een Songfestival. Het leidde tot een 14e plaats, net achter Jacques Houdek van Kroatië, waarmee de onderlinge strijd der paardenkoppen dus helaas niet gewonnen werd.
In
2018 was het de beurt aan Aisel. Dat is niet dezelfde als Aysel, die eerder met Arash deelnam. Deze Aisel had in 2014 al eens deelgenomen aan het Turkvision Songfestival, waarop ze 25e en laatste was geworden in de halve finale. Op het Eurovisie alternatief moest het beter gaan lukken met
X My Heart, een Zweeds dansnummertje. Dat gebeurde niet. Vanaf de eerste startpositie strandde Azerbeidzjan verrassend als 11e in de eerste semi.
In
2019 werd Chingiz Mustafayev intern gekozen. Hij komt uit Qazax, want in Azerbeidzjan hebben ze plaatsnamen met een Q, een Z en een X erin. Na wat talentenjachten scoorde hij in eigen land met
Tənha gəzən. Want in Azerbeidzjan hebben ze ook woorden net een gekke e erin. Voor de Twee Voor Twaalf-kijkers, zo’n omgekeerde e, die vooral in talen in Centraal-Azië wordt gebruikt, wordt een
schwa genoemd. Op het ESF scoorde Chingiz goed, met zijn liedje
Truth. Dat was een goede inzending, die vanaf de laatste startpositie fluitend naar de finale ging. De act met robots, die het podium enigszins op een tandartsenpraktijk liet lijken, hielp hier ook zeker aan mee. In de finale leek de Top 5 binnen bereik na de juryscore, maar de publieksscore viel tegen, waardoor het een 8e plaats werd. Na de show gaf Chingiz dan ook aan dat hij twijfelde of de publieksstemmen wel correct waren geteld, want het was vreemd dat hij zo laag was geëindigd. Ook vond hij zijn eigen optreden beter dan dat van winnaar Duncan Laurence. Toen Chingiz merkte dat hij werd uitgelachen, haastte hij zich te corrigeren dat het resultaat een juiste afspiegeling was van de kwaliteit, maar dat hij op meer had gehoopt.
Zo lijkt het erop dat langzaam maar zeker de problemen met Armenië minder aandacht krijgen en ook het al dan niet manipuleren van de televoting tot het verleden behoort. Toch zullen er nog een stel goede inzendingen overheen moeten gaan voordat Azerbeidzjan de gunfactor echt gaat krijgen.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Hier is een net overzicht van alle Azerbeidjaanse inzendingen en hun resultaten te vinden of kijk naar het filmpje hieronder of klik anders op de spoiler:
SPOILER
De Sahara is zonder meer erg droog.