quote:
Is Allah een maangod ?
«Zij vragen jou naar de nieuwe manen. Zeg: "zij zijn tijdsaanduidingen voor de mensen en de bedevaart..."» (Koran 2:189)
.. Inleiding
1. De maangodtheorie van Dr. Robert A. Morey
1.1. Korte samenvatting
1.2. Over Dr. Morey 2. Wereldbeeld van de drie godsdiensten
3. Allah de Grootste
4. Aanbidden van de maan?
4.1. God is schepper van de maan
4.2. Hoe Abraham God ontdekte - en de rol van de maan daarbij
4.3. Verbod op verering van afgoden
4.4. De maan is onderworpen aan de wetten van God
4.5. Op Oordeelsdag zal de maan vernietigd worden 5. De werkelijke rol van de maan in de islam
5.1. De islamitische kalender
5.2. Astronomie wettig, astrologie verboden
5.3. De maansikkel als symbool 6. Archeologische en linguïstische argumenten
7. Besluit
Noten
Inleiding
In mijn Koran Notities, "Onze God en jullie God is één", omschrijf en argumenteer ik hoe vanuit het standpunt van de Koran joden, christenen en muslims in essentie allemaal in dezelfde ene God geloven. [1] Er circuleert nochtans ook een theorie die stelt dat Allah weliswaar het Arabisch woord voor God is, maar – what's in a name – dat muslims daarmee niet de God van het christendom bedoelen, maar wel een 'maangod' die reeds vóór de tijd van profeet Mohamed aanbeden werd. Staat er immers tot op vandaag geen maansikkel op de moskee? De theorie kent in sommige kringen een overtuigde aanhang en sluit naadloos aan bij het traditionele westerse beeld van de islam als 'afvallige godsdienst'. De maangodtheorie rukt de laatste jaren ook op het internet op en werd onlangs opnieuw onder mijn aandacht gebracht door een lezer die mij vroeg deze theorie in mijn reeks Koran Notities te bespreken. Het lijkt mij inderdaad interessant deze theorie te onderzoeken vanuit het standpunt van Koran en Sunnah. Hoe zit dat nu toch met die maan in de islam?
1. De maangod theorie van Dr. Robert A. Morey
1.1. Korte samenvatting
In zijn werken 'Islamic Invasion' en 'The Archeology of the Middle East' argumenteert Dr. Robert A. Morey dat Allah een maangod is. Profeet Mohamed zou weliswaar het veelgodendom verboden hebben, maar hij zou daarvoor niet het geloof in de ene 'echte' God in de plaats gesteld hebben, wel zou hij alle afgoden behalve de maangod verboden hebben. En die maangod, zou hij Allah genoemd hebben. Op grond van de argumenten die Dr. Morey aanvoert, besluit hij over de islam (eigen vertaling) : « Bijgevolg, is het [de islam] je reinste afgoderij en moet het verworpen worden door al diegenen die de Thora en de Evangeliën volgen. » (The Archeology of the Middle East, Dr. Robert Morey) [2]
Deze theorie maakt furore in sommige christelijke (vnl. protestantse) kringen en kent ook overtuigde aanhangers op internet. Het is één van de theorieën die in sommige christelijke kringen gebruikt wordt om propaganda te voeren tegen de islam. Naast archeologisch 'bewijs' dat de islam eigenlijk niets anders is dan de verderzetting van de aanbidding van de maangod die voor de tijd van profeet Mohamed reeds aanbeden werd, voert deze theorie onder meer als bewijs aan dat de maan (maansikkel, halve maan enz) tot op de dag van vandaag op de minaretten prijkt. Er worden ook argumenten uit de linguïstiek aangevoerd.
Ik wil mij in deze Koran Notities, zoals gewoonlijk, concentreren op wat de Koran ons kan leren over de kwestie van de maan en de maangod. Per slot van rekening is de Koran volgens muslims het rechtstreekse woord van God dat door aartsengel Gabriël overgebracht werd aan profeet Mohamed. Als er iets over die maan(god) te leren valt, dan moet het dus wel in de Koran zijn. Ook de woorden van profeet Mohamed zoals ze opgetekend werden in de hadith collecties, zullen ons helpen de zaak op te helderen.
1.2. Wie is Dr. Robert A. Morey?
Robert A. Morey is een gereformeerde christen. Hij heeft 45 boeken en pamfletten gepubliceerd waarvan sommige in meerdere talen vertaald zijn. Chick Publications, dat vooral evangelische titels voert alsook werken die "valse godsdiensten" aan de kaak stellen, omschrijft Dr. Morey als een "internationaal erkend geleerde op het vlak van theologie en apologetica". [3,4] Buiten de kring van sympathisanten is Dr. Morey een omstreden figuur die ook in christelijke kringen bekritiseerd wordt. Een artikel in de Pakistan Christian Post omschrijft Dr. Morey als "roemzuchtig" (fame hungry) en een "handelaar in haat", die "haat creëert door het beledigen van andere godsdiensten". Het artikel omschrijft hem verder als iemand die het christendom "gecorrumpeerd" heeft, en iemand "die het ontbrak aan elementaire kennis van de islam". [5] In dit artikel wordt Dr. Morey ook beschuldigd van academische fraude.
Apologetics Index, een website met meer dan 25.000 pagina's aan informatie over religies, sekten, nieuwe religieuze bewegingen, enz. verwijst onder meer naar kritiek op Dr. Morey's werk van Waleed Nasser, stichter van 'Great Commission Ministries International' dat onder andere christenen opleidt voor missionering van muslims. Deze laatste meent in het boek 'Islamic Invasion', waarin de maangodtheorie ontwikkeld wordt, "zes verschillende soorten blunders" te kunnen vaststellen, waaronder "onwetendheid over de islamitische leer". Apologetics Index verwijst ook naar methodologische problemen in sommige van de werken van Dr. Morey. [6]
In zijn werk 'Will Islam cause WWIII' besluit Dr. Morey dat het "tijd is om een nieuwe kruistocht te lanceren tegen de islam. Maar deze keer, moeten de wapens van onze oorlogsvoering niet werelds maar spiritueel zijn". In dezelfde tekst stelt hij : "Top prioriteit moet nu verleend worden aan het bekeren van muslims" [7] Men kan hem in elk geval geen onduidelijkheid over zijn motieven aanwrijven.
Zijn 'Faith Defenders Christian Ministry' [8] is naar eigen zeggen een evangelische denktank waar Dr. Morey "de volgende generatie christelijke apologeten, filosofen en theologen traint".[9] Daartoe richtte Dr. Morey ook een eigen universiteit op, het California Biblical University and Seminary, dat evenwel niet geaccrediteerd zou zijn. [10,11]
'Faith Defenders' heeft een 'Kruisvaardersclub'. Lidmaatschap ervan is betalend. Hoe meer men betaalt, hoe hoger de rang. Een gewone kruisvaarder betaalt 300 USD per jaar, een ridder 600 USD tot en met lidmaatschap van "King Richard's Court" waarvoor men 5.000 USD per jaar op tafel moet leggen. In ruil krijgt men in toenemende mate toegang tot informatie, gadgets en events. De meest betalenden krijgen ook toegang tot het persoonlijk e-mail adres van "Dr. Bob". De Kruisvaarders voeren spiritueel strijd tegen "valse godsdiensten". [12] Daartoe behoort kennelijk ook het katholicisme want de 'Faith Defenders' website heeft ook een sectie over de "ketterij (heresy) van de Rooms Katholieke Kerk". [13] Volgens Dr. Morey zijn de katholieken immers geen vertegenwoordigers van het "echte christendom". [14]
2. Wereldbeeld van drie monotheïstische godsdiensten
2.1. Christelijk perspectief
Dat de maangodtheorie in sommige christelijke kringen zo goed aanslaat, heeft natuurlijk alles te maken met het beeld dat het christendom van oudsher heeft van de islam. Volgens het christelijk wereldbeeld, was er eerst het joodse geloof. Dan is Jezus gekomen – hij was volgens de christenen messias en zoon van God. Joden erkennen Jezus niet als messias of zoon van God, dus, zijn de joden daar vanuit traditioneel christelijk perspectief als het ware 'blijven hangen'. Het christendom beschouwt zichzelf als een nieuw verbond tussen God en de mensen en beschouwt zichzelf als de (enige) juiste weg die naar de redding, de verlossing, leidt. Dat komt goed tot uiting in christelijke benamingen zoals het 'oude' testament voor het joods gedeelte van de Bijbel, en het 'nieuw' testament voor het christelijk gedeelte ervan – een terminologie waartegen joden bezwaar maken omdat hun godsdienst daarmee afgedaan wordt als gedemodeerd, verouderd, niet mee met een vernieuwing die zij niet als vernieuwing erkennen. Goed zeshonderd jaar na Christus, begon in Arabië een man, Mohamed genaamd, te verkondigen dat hij openbaringen kreeg van God. Het christendom erkende het profeetschap van Mohamed echter niet, noemde hem een valse profeet, zodat de 'god' waarover hij het had onmogelijk de 'echte' God kon zijn en zodat muslims per consequentie beschouwd werden als afvalligen die naar de hel zullen gaan. De maangodtheorie sluit perfect aan bij dit wereldbeeld – wat die theorie doet, is de 'afvalligheid' nauwer specifiëren, de 'valse god' een concrete naam geven. Het christendom voelde zich van oudsher bedreigd door de islam. Vertellen dat Mohamed niet alleen een dwaalleer verkondigde maar dat bijgevolg de 'god' van Mohamed een afgod was, zodat al wie hem volgde naar de hel zou gaan, was een middel in de strijd tegen de als concurrent ervaren islam. Dr. Morey zet dat met zijn maangodtheorie nog eens in de verf waar hij de islam "je reinste afgoderij" noemt. [15] Hij neemt daarmee de meest conservatieve en meest radicale positie in binnen het christendom, waarin er momenteel ook stromingen zijn die stellen dat er uiteindelijk maar één God is en die aanvaarden dat muslims op hun manier ook in God geloven.
2.2. Joods perspectief
Vanuit joods perspectief, was Jezus niet de echte messias - Joden erkennen Jezus evenmin als profeet. Voor joden was Jezus gewoon een man als een ander. Vanuit Joods perspectief zijn het dan ook de christenen die een verkeerde afslag genomen hebben door een vanuit Joods perspectief 'valse messias' te erkennen. Joden wachten nog steeds op de komst van de messias. Zij erkennen evenmin het profeetschap van Mohamed.
2.3. Islamitisch perspectief
Voor muslims draait de zaak in essentie rond het monotheïsme, het geloof in de ene God, die volgens de Koran duizenden profeten uitstuurde, naar elke hoek van de wereld. Islam beschouwt zichzelf in de generische zin van overgave aan God als het zuivere monotheïsme dat al de hele tijd, sedert Adam, door verschillende profeten verkondigd werd. Volgens de islam verheerlijken ook joden en christenen dezelfde God als de muslims, al bevatten hedendaags christendom en jodendom aspecten die vanuit islamitisch perspectief beschouwd worden als onzuiverheden in het monotheïsme. Zo erkent de islam Jezus als messias en profeet, maar stel de islam dat het onmogelijk is dat God een zoon heeft. Niettemin worden joden en christenen niet bij voorbaat bestempeld als afvalligen of dwalenden. In elk van de drie religies zijn er volgens de Koran mensen die in God geloven, trouw blijven aan de leer van de profeten en goede werken doen, en mensen die dat niet doen. [16] De Koran moedigt joden aan volgens de Thora te leven, moedigt christenen aan volgens de Evangeliën te leven, en moedigt muslims aan volgens de Koran te leven. Wie dat doet, zal volgens de Koran op oordeelsdag niets te vrezen hebben. Volgens de Koran zijn er in de drie religies echter ook mensen die zodanig zwaar afwijken van hun leer, dat zij in ongeloof vervallen; hen staat wellicht (het oordeel ligt bij God, en niet bij de mens) de hel te wachten. In afwachting van dat godsoordeel raadt de Koran de mensen van verschillende religies aan zich niet het hoofd te breken over de verschillen tussen de godsdiensten, maar integendeel elk vanuit het eigen model het beste van zichzelf te geven en het oordeel aan God over te laten. Hij zal op oordeelsdag wel zeggen hoe de vork in de steel zat. [17]
«... En als God het gewild had, zou Hij jullie tot één gemeenschap gemaakt hebben, maar Hij heeft jullie in wat jullie gegeven is op de proef willen stellen. Wedijvert dan met elkaar in goed daden. Tot God is jullie terugkeer, gezamenlijk. Hij zal jullie dan dat meedelen waarover jullie het oneens waren.» (Koran 5:48)
Mohamed was volgens de islam niet de eerste, maar de laatste in een lange rij van profeten die de islam grotendeels gemeenschappelijk heeft met het jodendom en het christendom. Profeet Mohamed verkondigde volgens de Koran geen nieuw geloof, maar zette alleen het geloof van aan hem voorafgaande profeten verder en bevestigde hun boodschap.
« Hij schreef jullie dezelfde godsdienst voor als wat Hij aan Noë opgedragen had en wat Wij aan jou geopenbaard hebben en wat Wij aan Abraham en Jezus opgedragen hadden..." » (Koran 42:12-13)
Abraham, David, enz zijn profeten in alle drie de godsdiensten, muslims moeten in al die profeten en hun Boodschap geloven. De islam erkent Jezus als messias en als profeet. Wie bijvoorbeeld niet in Jezus en zijn Boodschap gelooft, kan geen muslim zijn:
«Zeg: "Wij geloven in God, in wat naar ons is neergezonden en in wat naar Abraham, Ismaël, Isaak, Jacob en de stammen is neergezonden en in wat aan Mozes en Jezus gegeven is en in wat aan de profeten door hun Heer gegeven is. Wij maken geen verschil tussen één van hen en wij hebben ons aan Hem overgegeven.»(Koran 2:136)
Vanuit dit perspectief is het niet hard te maken dat muslims in een maangod geloven en niet in de Unieke God van de christenen en joden. De Koran zegt daarover ten andere uitdrukkelijk dat de God van de joden en de christenen dezelfde is als die van de muslims:
« (...zeg...) "Wij geloven in wat naar ons is neergezonden en in wat naar jullie neergezonden is. Onze God en jullie God, is één. En wij geven ons over aan Hem."» (Koran 29:46)
3. Allah de grootste
Een van de 'bewijzen' die Dr. Morey aanhaalt om zijn theorie te ondersteunen dat de 'god' van de islam gesitueerd moet worden in een polytheïstische context waaruit de 'grootste god' geselecteerd werd die dan 'Allah' (God) genoemd werd, is dat muslims het niet over 'Allah de Grote' maar over 'Allah de Grootste' hebben. Zo schrijft Dr. Morey (eigen vertaling) :
«Dit blijkt uit het feit dat het eerste punt van het muslim geloof niet is "Allah is groot", maar "Allah is de grootste", d.w.z. hij is de grootste onder de goden. Waarom zou Mohamed zeggen dat Allah de "grootste" is behalve in een polytheïstische context? Het Arabisch woord wordt gebruikt om de grotere te contrasteren van de mindere » [18]
Daarmee schiet Dr. Morey dan toch wel een groot gat in de eigen voet, want in zijn eigen christelijk basiswerk, de Bijbel, wordt God talloze malen niet de hoge, zelfs niet de hoogste, maar de allerhoogste genoemd. Een paar voorbeelden uit de joodse en christelijke Bijbel (zgn. Oud en Nieuw Testament), uit twee Bijbelvertalingen:
«En Melchisedek, de koning van Salem, bood hem brood en wijn aan. Omdat hij priester was van de allerhoogste God, zegende hij hem met deze woorden: ‘Gezegend zij Abram door de allerhoogste God die de hemel en de aarde gemaakt heeft, en gezegend zij de allerhoogste God die uw vijand aan u heeft uitgeleverd!’ En Abraham gaf hem van alles een tiende deel.» (Genesis 14:18–20 Willibrord)
«Toen de Allerhoogste land toewees aan elk volk en de mensen ieder hun deel gaf... » (Deut. 32:8, Nieuwe Bijbelvertaling)
«Toch woont de Allerhoogste niet in een huis dat door mensenhanden is gemaakt...» (Lukas 7:48, Nieuwe Bijbelvertaling)
« en brulde met luide stem: ‘Wat wilt U van mij, Jezus, Zoon van de allerhoogste God? Ik bezweer U bij God: doe mij geen pijn.’ » (Markus 5:7 - Willibrord)
Als we met andere woorden de 'logica' van Dr. Morey toepassen op het christendom, zou volgens zijn stelling de Bijbel sterke aanwijzingen bevatten voor het feit dat ook het christendom (en Dr. Morey is dus een christen) zijn 'god' uit een groepje afgoden selecteerde en de 'allerhoogste' van dat groepje 'God' noemde.
In het vervolg van deze Koran Notitie zal deze vermeend polytheïstische context verder uitgediept worden en zal blijken dat de Koran de bovenstaande stelling van Dr. Morey helemaal tegenspreekt.
4. Aanbidden van de maan?
4.1. God is de schepper van de maan
Bekijken we eerst hoe het zit met de maan. Voor muslims is de Koran de primaire bron van geloof. De Koran bevat de rechtstreekse openbaringen van God, zoals ze volgens de islam gedurende een periode van 23 jaar rechtstreeks door de aartsengel Gabriël overgebracht zijn aan profeet Mohamed. En in die openbaringen – in de kernleer dus – is er geen ruimte voor ook maar enige dubbelzinnigheid over het verbod op het aanbidden van de maan:
«Tot Zijn tekenen behoren de nacht en de dag en de zon en de maan. Buigt niet eerbiedig neer voor de zon en de maan, maar buigt eerbiedig neer voor God die hen geschapen heeft, als Hij het is die jullie dienen. » (Koran 41:37)
Eigenlijk is de zaak daarmee reeds geargumenteerd: de Koran verbiedt hier uitdrukkelijk het verheerlijken van de zon of de maan. Men mag enkel diegene die de zon en de maan geschapen heeft, God dus, aanbidden en verheerlijken.
4.2. Hoe Abraham God ontdekte – en de rol van de maan binnen dat verhaal
De Koran bevat een tot de verbeelding sprekend verhaal over hoe Abraham, profeet van God, tot het geloof in God gekomen is. Abraham had dit geloof niet van thuis uit mee. Hij groeide op in een 'normaal' gezin van zijn tijd, een gezin van afgodenaanbidders. Meer nog, zijn oom vervaardigde zelfs die beelden. Al vroeg stelde Abraham zich daar vragen bij: hoe kan men nu een beeld aanbidden dat men zelf maakt? Hij sprak er zijn oom over aan, maar die wees Abraham terecht. Hij sprak er mensen in het dorp over aan, ook die wezen hem terecht. Op een avond, trok hij naar de bergen. Daar observeerde hij het vallen van de avond. Geleidelijk aan werden in de donker wordende hemel de sterren zichtbaar. En Abraham bedacht hoe sommige mensen de sterren als goden aanbaden en vroeg zich af of dat God kon zijn. Maar dan kwam de maan op – daarbij verbleekte het licht van de sterren. Sommigen aanbidden de maan als god, bedacht hij – zou dat dan God zijn? Maar tegen de ochtend kwam de zon op, en daarbij verbleekte dan weer de maan. En 's avonds, was die zon weer weg. De jonge Abraham besloot dat noch de sterren, noch de maan, noch de zon god kon zijn, maar dat God diegene was die al die hemellichamen gemaakt had. De Koran geeft dit als volgt weer:
«En toen Abraham tot zijn vader Azar zei; "Houd jij afgodsbeelden voor goden? Ik zei dat hij en jouw volk in duidelijke dwaling verkeren." En zo toonden wij Abraham het rijk van de hemelen en de aarde, opdat hij ging behoren tot hen die vast overtuigd zijn. En toen de nacht hem onthulde zag hij een ster. Hij zei: "Dit is mijn heer." Maar toen zij onderging zei hij: "Ik houd niet van dingen die ondergaan". En toen hij de maan zag opkomen zei hij: "Als mijn heer mij niet de goede richting wijst zal ik zeker tot de mensen behoren die dwalen." En toen hij de zon zag opkomen zei hij: "Dit is mijn heer, deze is groter." Maar toen zij onderging zei hij: "O mensen, ik heb niets te maken met de veelgodengodsdienst die jullie bedrijven. Ik wend mijn aangezicht tot Hem die de hemelen en de aarde aangelegd heeft, als een aanhanger van het zuivere geloof en ik behoor niet tot de veelgodendienaars." » (Koran 6:74-79)
Uit deze passage spreekt zeer duidelijk dat de maan niet aanbeden wordt in de islam, maar dat integendeel God aanbeden wordt die alles, dus ook de maan, geschapen heeft.
4.3. Verbod op verering van afgoden
Dr. Morey vraagt zich af: (eigen vertaling)
«"Waarom is Allah nergens in de Koran gedefinieerd? Waarom veronderstelde Mohamed dat de paganistische Arabieren al wisten wie Allah was?"» [19]
Dat is volgens Dr. Morey 'bewijs' dat Allah een maangod is, want iedereen zou die maangod gekend hebben.
Een eerste bedenking hierbij is dat het voor een analyse van de inhoud van de islamitische geloofsleer niet uitmaakt wat de mensen voor de tijd van profeet Mohamed al dan niet geloofden (in de tijd van Abraham geloofde men in zelf gemaakte beelden, so what?). Wat telt is wat de islam aan leerstellingen bevat - en dé primaire bron van de islam is de Koran. Een tweede hierbij aansluitende bedenking is dat in weerwil van wat Dr. Morey zegt, de Koran wel degelijk omschrijvingen bevat over wie God is. Zo is er bijvoorbeeld:
«Zeg: "Hij is God, als enige. God de bestendige. Hij heeft niet verwekt en is niet verwekt en niet één is aan Hem gelijkwaardig".» (Koran 112:1-4)
Daarmee worden afgodenbeelden – van een maangod of van om het even welke andere afgod - totaal uitgesloten van het islamitisch geloof. God is niet verwekt en heeft niet verwekt, en niets is aan Hem gelijkwaardig. God is volkomen uniek. Het is daarom zelfs niet mogelijk een beeld van God te maken, laat staan dat men er een beeld van zou aanbidden.
Het thema van het verwerpen van afgoden komt ook aan bod in het relaas van het verdere wedervaren van Abraham. Hij wou zijn dorpsgenoten duidelijk maken dat hun geloof in zelfgemaakte afgodenbeelden nergens op sloeg. Op een keer was er een feest in het dorp. Abraham maakte van die gelegenheid gebruik om te proberen de mensen wakker te schudden uit hun afgoderij . Hij ging naar de tempel en sloeg daar op één na alle beelden kort en klein. Eén beeld liet hij staat - daar legde hij de bijl bij. Toen de mensen na het feest naar de tempel kwamen, waren ze ontzet. Het duurde uiteraard niet lang of Abraham, die er geen geheim van maakte dat hij die beeldenverering onzin vond, was verdachte nummer één. Hij werd opgepakt en men vroeg hem of hij die beelden vernietigd had. Welnee, zei Abraham, dat deed het grootste beeld, vraag het hem maar. De mensen werden kwaad. Ze wisten ook wel dat hun beelden niet konden praten. Ze werden zelfs zodanig kwaad, dat ze besloten Abraham op een brandstapel te gooien. Volgens de tradities maakten ze een put, en verzamelden ze dagen na elkaar brandhout dat zodanig hoog gestapeld werd dat er een katapult aan te pas kwam om de aan handen en voeten vastgebonden Abraham in het vuur te gooien. Inmiddels was de aartsengel Gabriël echter bij Abraham gekomen: Heb je iets nodig, vroeg hij. Niet van u, zei Abraham, ik stel mijn vertrouwen in God. Omwille van zijn rotsvast geloof, beschermde God hem en deed hij het vuur voor Abraham lijken als een wandeling in een groene tuin. Niettegenstaande het vuur zodanig fel brandde dat mensen afstand moesten houden, wandelde Abraham zonder één enkele brandwonde uit het vuur. De mensen waren verbaasd en ontzet. Intussen had ook koning Nimrod lucht gekregen van het hele voorval. De koning dacht van zichzelf dat hij god was. Een man die een brandstapel overleeft aanzag hij als concurrentie. Dus liet hij Abraham bij zich brengen. Nimrod eiste dat Abraham voor hem, 'god', boog. Maar Abraham weigerde. Ik buig alleen voor God, zei hij. Maar ik ben god!, zei Nimrod. Waarop Abraham repliceerde: Mijn God doet de zon opkomen in het Oosten. Als jij god bent, doe jij dan de zon opkomen in Westen:
«Heb jij niet gezien naar hem die met Abraham redetwistte over zijn Heer, of God hem het koningschap gegeven had? Toen Abraham zei: "Mijn Heer is het die leven geeft en die laat sterven". Hij zei: "Ik geef leven en laat sterven". Abraham zei: "God laat de zon uit het oosten komen, laat jij haar uit het westen komen." Toen was hij die ongelovig was verbijsterd. God wijst de mensen die onrecht plegen de goede richting niet.» (Koran 2:258)
Nimrod was buiten spel gezet. Abraham kon gaan, maar niettegenstaande het mirakel van zijn redding uit het vuur en zijn overwinning op koning Nimrod, waren er volgens de Koran en de islamitische tradities slechts twee mensen die gehoor gaven aan zijn uitnodiging om zich aan God over te geven: Sarah, die zijn vrouw zou worden, en Lot, die later ook begenadigd zou worden met het profeetschap. Ze trokken met hun gedrieën richting Palestina.
Uit dit hele voorval blijkt zeer duidelijk dat muslims geen enkel hemellichaam en geen enkele afgod, geen enkele mens of geen enkel beeld, aanbidden, maar integendeel enkel God en niemand naast God aanbidden, die de hemellichamen geschapen heeft en aan wiens wil en wet de hemellichamen onderworpen zijn.
4.4. De maan is onderworpen aan de wil van God
In verschillende verzen van de Koran wordt gesteld dat de zon en de maan onderworpen zijn aan de wetten van God :
«En heb jij niet gezien dat God de nacht laat overgaan in de dag en de dag laat overgaan in de nacht, dat Hij de zon en de maan dienstbaar gemaakt heeft, dat alles tot een vastgestelde termijn loopt en dat God welingelicht is over wat jullie doen? » (Koran 31:29)
«En een teken voor hen is de nacht. Wij stropen de dag ervan af en dan zijn zij in het duister! En de zon loopt tot haar verblijfplaats. Dat is de verordening van de machtige, de wetende. En voor de maan hebben Wij standen verordend zodat zij er ten slotte uitziet als een oude verschrompelde dadelstengel. Het past de zon niet de maan te bereiken en de nacht niet dat hij de dag inhaalt. Alle zweven zij in een hemelbaan.» (Koran 36:37-40)
Ook dat sluit een verering van de maan(god) volkomen uit.
4.5. Op Oordeelsdag zal de maan vernietigd worden
Volgens de Koran zal de maan op Oordeelsdag vernietigd worden:
«Maar de mens wenst er maar op los te leven. Hij vraagt wanneer de opstandingsdag zal zijn. Wanneer dan de ogen verblind worden en de maan wordt verduisterd en de zon en de maan worden samengevoegd, op die dag zal de mens zeggen: "Waar is een toevluchtsoord?" Welnee, er is geen schuilplaats. Bij jouw Heer is op die dag de verblijfplaats. ...» (Koran 75:5-11)
De maangodcultus gelooft niet eens in een Oordeelsdag. En als muslims in een maangod zouden geloven, hoe zouden ze dan kunnen geloven dat hun 'god' op oordeelsdag (dag waarop God zal oordelen dus) vernietigd zal worden? De maangodtheorie houdt geen steek.
5. De werkelijke rol van de maan in de islam
5.1. De Islamitische Kalender
De maan heeft in de islam geen enkele religieuze betekenis. De enige rol die de maan in de islam speelt, is dat de maan in de islam gebruikt wordt als basis voor de maand- en jaartelling, terwijl de christenen hun maand- en jaartelling baseren op de zon. Dat maakt van muslims net zo min maangodaanbidders, als het van christenen zonnegodaanbidders maakt.
«Hij is het die de zon gemaakt heeft als verlichting en de maan als een licht die ervoor standen heeft verordend opdat jullie het aantal van de jaren en de berekening weten. God heeft dat slechts in waarheid geschapen. Hij zet de tekenen uiteen voor mensen die weten. In het verschil van nacht en dag en in wat God geschapen heeft in de hemelen en de aarde zijn tekenen voor mensen die godvrezend zijn » (Koran 10:5-6).
De islamitische jaarrekening werd ingevoerd door kalief Omar in het jaar 638 (gregoriaanse telling). De kalief had een brief ontvangen van de gouverneur van Basra die zei dat hij af en toe brieven ontving van Omar, maar dat het hem, vermits die niet gedateerd waren, niet altijd duidelijk was welke brief de meest recente was. Een gelijkaardig probleem stelde zich ook op andere terreinen. Er werd een vergadering belegd waarop besloten werd een eigen kalender in te voeren die zich, geheel in overeenstemming met de Koran, volledig op de maan baseerde:
«Zij vragen jou naar de nieuwe manen. Zeg: "zij zijn tijdsaanduidingen voor de mensen en de bedevaart..." » (Koran 2:189).
Op suggestie van Ali, werd dag 1 van de islamitische jaartelling op 16 juli 622 gezet – dus niet bij de geboorte van Mohamed, noch bij zijn dood, maar bij de migratie van Mohamed en de muslims van Mekka naar Medina. [20]
Op internet zijn tal van convertoren te vinden om de gregoriaanse kalender om te zetten in de hijri kalender en omgekeerd. Voor muslims is het nu het jaar 1427 A.H. (Anno Hegirae = in het jaar van de hijra).
In een tijd waarin de meeste mensen ongeletterd waren, vormden de fazen van de maan een handig instrument voor tijdsindeling. In principe begint een maand bij de eerste waarneming (na zonsondergang) van de maansikkel. Volgens de islamitische kalender of Hijra telt een jaar altijd 12 maanden van 29 of 30 dagen.
«Het aantal maanden is bij God twaalf maanden volgens de teboekstelling van God op de dag dat Hij de hemelen en de aarde schiep; daarvan zijn er vier heilig. Dat is de juiste godsdienst...." » (Koran 9:36).
Via een systeem van schrikkeljaren (waarin een jaar 1 dag langer duurt dan gewoonlijk) kan men de maancycli zeer nauwkeurig blijvend evenaren. Het islamitisch jaar duurt in totaal 354 dagen, 11 dagen korter dan het gregoriaans, op de zon gebaseerde jaar dat 365 dagen telt. Zo komt het dus dat de bijvoorbeeld de negende maand van het islamitische jaar, Ramadan, elk jaar 11 dagen vroeger begint ten aanzien van de zonnekalender en de seizoenen (die door de stand van de zon bepaald worden) zodat in een cyclische beweging Ramadan verschuift van de winter, naar de herfst, naar de zomer, de lente, opnieuw naar de winter, enz. Dat is niet onbelangrijk vermits vasten in de lange zomerdagen een pak lastiger is dan vasten tijdens de korte winterdagen. Waar ter wereld men ook woont, men zal om de zoveel jaar eens de lastigste vasten hebben tijdens de hoogzomerdagen, en eens om de zoveel jaar de gemakkelijkste vasten hebben tijdens de wintermaanden.
Voor de geïnteresseerde lezer: ook de joden baseren de indeling van de maanden op de maanfasen maar bepalen de duur van een jaar aan de hand van de zon. Een jaar duurt normaal 12 maanden, maar dat is 11 dagen te kort om een zonnejaar te blijven volgen, dus voegen zij om de zoveel jaar een 13de maand toe. Zo verhinderen zij het verschuiven van de kalender doorheen het ganse zonnejaar en dus doorheen alle seizoenen. [21,22] Het christendom is volledig afgestapt van de maan als basis voor indeling van de maanden, en volgt een volledig op de zon gebaseerde kalender.
Gezien het belang van de maanfasen voor de tijdsindeling, is het bestuderen van de hemellichamen (en dus astronomie) in de islam altijd belangrijk geweest. Niet alleen in termen van observatie maar ook in termen van complexe wiskunde om in geval van aanhoudend bewolkt weer het begin van de nieuwe maand te kunnen vaststellen. Ook vanuit die optiek werd het bedrijven van complexe wetenschap in de islam nooit ontmoedigd, maar juist aangemoedigd.
De zon speelt in de islam ook een rol. Met name de vijf gebedstijden per dag worden bepaald door de stand van de zon. Op grond daarvan wordt de dag in een aantal periodes ingedeeld. In principe heeft men telkens de hele periode tijd om het gebed te doen, maar het is wel de bedoeling het gebed zo snel mogelijk na aanvang van de periode in te zetten.
* salat al fajr (ochtendgebed): vanaf de eerste ochtendschemering, tot net voor zonsopgang;
* salat al zuhr: periode beginnende nadat de zon het hoogste punt bereikt heeft en begint te dalen, tot aan Asr;
* salat ul asr: wanneer de schaduw van een voorwerp twee keer zo lang is al de lengte en het voorwerp ( plus de lengte van de schaduw bij de aanvang van Zuhr) tot net voor zonsondergang.
* salat al maghrib: direct na zonsondergang tot zo lang de schemering duurt (het woord schemering wordt hier door verschillende strekkingen anders geïnterpreteerd. Voor sommigen is schemering alleen de rode gloed, maar niet het verdwijnen van alle licht – voor hen duurt maghrib tot als de rode gloed uit de lucht verdwijnt);
* salat al isha'a: vanaf het inzetten van de duisternis tot middernacht (of tot wanneer men gaat slapen).
Op het moment van zonsopgang, op het moment dat de zon in het zenit staat (het hoogste punt) en op het moment van de zonsondergang, mag niet gebeden worden om de mogelijkheid van het ontstaan van een zonneverering uit te sluiten.
5.2 Astronomie wettig, astrologie verboden
Hierbij moet verduidelijkt worden dat de islam zich enkel interesseert in astronomie en niet in astrologie, die ook door hedendaagse muslimgeleerden zo goed als unaniem als haram (verboden) verworpen wordt.
* Astronomie is het bestuderen van het heelal en de hemellichamen om de maanden, jaren, gebedstijden, enz., op te baseren. Dat is in de islam van oudsher perfect toegestaan.
* Astrologie is het bestuderen van de hemellichamen vanuit de stelling dat deze de persoonlijkheid, de toekomst van mensen, enz beïnvloeden en voorspellende kracht en dus kennis zouden hebben over wat er in het leven van mensen zal gebeuren. Hieronder vallen dus de horoscopen, waarzeggers, enz. En dat is volgens de traditionele islamitische leer verboden.
Volgens de Koran heeft immers alleen God kennis van het ongeziene.
«Zeg: "Niemand kent in de hemelen en de aarde het verborgene, behalve God ... » (Koran 27:65).
Profeet Mohamed wees een verband tussen ruimtelijke gebeurtenissen en het leven op aarde volledig van de hand. Op de dag van de dood van zijn zoon Abraham deed zich een eclips voor. De mensen vroegen of dat ter ere van de dood van zijn zoon was. Mohamed wees dat resoluut van de hand en zei dat er helemaal geen verband bestond tussen de eclips en wat er ook op aarde met de mensen gebeurde; maar dat de eclips gewoon een teken was van God. In Bukhari vinden we daarover:
«Wanneer de zon verduisterde, zei hij: "De zon en de maan zijn twee tekenen onder de tekenen van God; zij verduisteren niet omdat iemand dood is, en wanneer er dus een eclips optreedt, bidt dan tot God tot wanneer de eclips voorbij is...» (Bukhari, gemeld door Abu Barka) [23]
Daarmee wees hij de astrologische stelling dat gebeurtenissen in het leven van de mensen ook maar op enige manier verband zouden houden met de stand van de hemellichamen, compleet van de hand. Zelfs maar het eenvoudige raadplegen van een voorspeller maakt het dagelijks gebed gedurende 40 dagen ongeldig, en is met andere woorden zondig.
«De salaah (dagelijks gebed) van wie ook een waarzegger benadert en hem om het even wat vraagt, zal niet aanvaard worden gedurende 40 dagen en nachten» (Sahih Muslim, gemeld door Hafsah).
Wanneer men dan ook nog gelooft wat die waarzegger vertelt, vervalt men in ongeloof en stelt men zichzelf dus buiten de islam – en of die waarzegger tot zijn uitspraken komt aan de hand van koffiedik kijken of aan de hand van de stand van de sterren, maakt niet uit.
« Wie ook een orakel of een waarzegger benadert en gelooft in wat hij zegt, heeft niet geloofd in wat geopenbaard werd aan Mohamed» (Sunan Abu Dawud, gemeld door Abu Hurayrah).
Astrologie wordt in verband gebracht met tovenarij of zwarte kunst ('sorcery'):
«Ibn 'Abbas meldde dat de Boodschapper van de Almachtige God zei: "Hij die enige kennis verworven heeft van astrologie, heeft enige kennis verworven van tovenarij; en hoe meer men van het eerste verwerft, hoe meer men van het laatste verwerft" » (gemeld door Ahmad, in Abu Dawud, Ibn Majah) [24]
En tovenarij of zwarte kunst is door de islam verboden:
« Ibn 'Abbas meldde dat de profeet zei: "Wie astronomie gebruikt voor iets anders dan wat de Almachtige God wettig gemaakt heeft, beoefent tovenarij ('sorcery'). Astrologen voorspellen de toekomst en wie dat doet is een tovenaar, en tovenaars zijn ongelovigen". » ( Meshkat Al-Masabeeh, vol. 2, p. 1296)
Bij gelegenheid zal in een aparte Koran Notitie ingegaan worden op zaken als djins, magie, bezetenheid, exorcisme enz. Hier is in elk geval duidelijk dat zelfs maar bij een waarzegger te raden gaan zondig is. Een waarzegger geloven staat gelijk met ongeloof. Zoals blijkt uit de hadiths geldt deze logica per extensie voor astrologie. Wat ons terugbrengt naar het voorliggend onderwerp van deze Koran Notitie: ook vanuit deze optiek blijkt dat het aanbidden van een maangod in de islam volslagen uitgesloten is. Zelfs maar luisteren naar iemand die op grond van de stand van de maan, de sterren en andere hemellichamen iets zou zeggen over het karakter van een mens of over wat die persoon overkomt of te wachten staat, is zondig. Geloof hechten aan wat die persoon zegt, plaatst een muslim buiten de islam.
5.3 De maansikkel als symbool
Morey schrijft (eigen vertaling) :
«Verwondert het dan dat het symbool van de islam een maansikkel is? Dat er een maansikkel op de top van hun moskeeën en minaretten staat? Dat een maansikkel aangetroffen wordt op de vlaggen van islamitische naties? Dat de muslims vasten gedurende de maand die begint en eindigt met het verschijnen van de maansikkel in de hemel?"» (The Archeology of the Middle East, Morey) [25]
Morey is blijkbaar niet goed op de hoogte van de islam:
* Ramadan en de maansikkel:
Dat de maand Ramadan, de 9de maand van het islamitisch jaar en volgens de Koran de maand waarin gevast moet worden, begint met het zien van de maansikkel, daar is niets bijzonder mee aan de hand vermits volgens de islamitische tijdrekening elke maand begint met het zien van de maansikkel, wat hierboven reeds werd uitgelegd.
* De halve maan op vlaggen van islamitische naties?
Laat ons om te beginnen die uitspraak eens toetsen aan de werkelijkheid [26]
o Muslimlanden met een maansikkel op de vlag (10): Algerije, Azerbeidzjan, Comoren, Maleisië, Mauritanië, Tunesië, Turkije, Turkmenistan, Oezbekistan, Pakistan;
o Twijfelgevallen (1): Iran (2 sikkels?);
o Muslimlanden met vlaggen zonder maansikkel (29): Afghanistan, Albanië, Bahrein, Djibouti, Egypte, Eritrea, Gambia, Guinea, Indonesië, Irak, Jordanië, Koeweit, Kirgizië, Libanon, Mali, Marokko, Niger, Nigeria, Oman, Qatar, Saudi-Arabië, Sierra Leone, Somalië, Soedan, Syrië, Tadzjikistan, Tanzanië, Verenigde Arabische Emiraten, Jemen.
Van deze 40 landen met een overwegend islamitische bevolking, zijn er 10 (hoogstens 11) waarvan de vlag een maansikkel bevat. Morey neemt het blijkbaar niet te nauw met de werkelijkheid wanneer hij schrijft dat een maansikkel "aangetroffen wordt op de vlag van islamitische landen".
Maar afgezien daarvan: op de vlag van Libanon staat een boom. Aanbidden ze daar een boom? Of aanbidden de Vlamingen een leeuw, de Walen een haan, de Amerikanen de sterren?
* De maansikkel op de minaretten:
Dat de maansikkel op minaretten prijkt, blijkt een gebruik te zijn dat aangenomen werd onder invloed van de christelijke kruistochten: de gebedshuizen van de christenen waren duidelijk herkenbaar aan het kruis op de toren of ergens op het gebouw. Daarom plaatsten muslims, om hun moskeeën te onderscheiden, een maansikkel op de minaret. [27]
Algemeen, moet gezegd worden dat het simpele feit dat de sikkel op allerhande plaatsen opduikt als symbool, op zich voldoende bewijs is dat het niets met God te maken heeft vermits de islam het maken van afbeeldingen van God verbiedt. Volgens de Koran is God zoals eerder gezegd uniek:
«Zeg: "Hij is God, als enige. God de bestendige. Hij heeft niet verwekt en is niet verwekt en niet één is aan Hem gelijkwaardig".» (Koran 112:1-4)
Gezien de uniciteit van God, is het conceptueel onmogelijk God grafisch weer te geven, dus is het maken van een afbeelding van God onmogelijk. Naast de conceptuele onmogelijkheid om beelden van God te maken, is het ook verboden - juist om een beeldencultus te vermijden. Dat die maansikkel wel als afbeelding gevoerd wordt, is dus op zich voldoende bewijs dat het niet om God kàn gaan.
Als de maan iets met de geloofsinhoud van de islam te maken had, zou profeet Mohamed het toch wel zelf ingevoerd hebben, en zou de Koran daar ook zelf een punt van gemaakt hebben. Uit al het bovenstaande blijkt echter ten overvloede dat de enige rol van de maan in de islam te maken heeft met tijdsindeling. De maan heeft geen enkele religieuze betekenis in de islam. En naast het feit dat de Koran letterlijk zegt dat de maan net als alle andere hemellichamen onderworpen is aan God, en afgoderij verbiedt, is het feit dat er afbeeldingen bestaan van de maan juist bewijs dat het niet om God kan gaan, en dat de maangodtheorie berust op een volkomen gebrek aan kennis van de islam. Als de maan werkelijk de god van de islam zou zijn, zou er geen enkel afbeelding van te vinden zijn.
De enige betekenis van de maansikkel in de islam, heeft te maken met tijdsaanduiding, zoals de Koran overigens zelf verduidelijkt:
«Zij vragen jou naar de nieuwe manen. Zeg: "zij zijn tijdsaanduidingen voor de mensen en de bedevaart..." » (Koran 2:189)
6. Archeologische en linguïstische argumenten
De archeologische en linguïstische argumenten zijn non-argumenten vermits de bron van de islam duidelijk en onomstotelijk vast ligt en tot op de dag van vandaag nog steeds beschikbaar is zonder dat daar enige opgraving voor nodig is. De centrale bron van de islamitische leer is met name de Koran. Wat kunnen opgravingen van beelden ons bijleren over de leer van de islam als de leer van de islam gebaseerd is op de Koran?
De archeologische en linguïstische argumenten zijn echter ook al ten gronde weerlegd.
Even in het kort:
* Wat de linguïstische argumenten betreft: het Arabisch woord voor maan is qamar. En dat lijkt dus in niets op Allah, het Arabisch woord voor God dat een samentrekking is van het lidwoord Al en Illah (het opperwezen, God enz.). Allah betekent dus etymologisch gezien "de God", kortweg: God. Het woord Allah is uniek in het Arabisch (taal waarin de Koran geopenbaard werd). Het is het enige woord dat geen meervoud en geen geslacht heeft (God is niet mannelijk of vrouwelijk, God is uniek). De christelijke Bijbel vertaalt het woord God in het Arabisch ten andere ook als Allah. [28]
* Op internet zijn verschillende teksten beschikbaar die de archeologische argumenten die Dr. Morey aanvoert, weerleggen. [29,30,31] Daarnaast geldt de algemene bedenking dat het niet uitmaakt wie wat waar aanbad aan beelden van de zonnegod, maangod of welke andere god dan ook, op of voor het moment dat Mohamed begon te preken, omdat de islamitische leer gebouwd is op de Koran en de Koran klaar een duidelijk verafgoding verbiedt van hemellichamen of wat het ook is dat men in de plaats van of naast God zou aanbidden en verheerlijken.
Besluit
De theorie van de maangod is van de hand van een christelijk apologeet - een omstreden figuur die zegt dat er een nieuwe kruistocht nodig is, weliswaar geen 'wereldse' maar een 'spirituele'. Hij maakt dus in elk geval geen geheim van zijn bedoelingen. Dat gaat kennelijk ten koste van de informatieve overwegingen. Volgens verschillende christelijke critici, bevat zijn boek 'Islamic Invasion' methodologische fouten, getuigt het van een gebrek aan inzicht in de islam, bevat het misvattingen en verkeerde voorstellingen over de islam, enz. Dat wordt bevestigd in bovenstaande analyse waaruit blijkt dat de Koran, basiswerk van de islam, ondubbelzinnig de verering van afgoden, hemellichamen en wat dan ook anders dan de unieke God, verbiedt.
Dat de theorie een aanhang wist op te bouwen heeft ongetwijfeld te maken met de traditionele kijk van het christendom dat de islam van oudsher beschouwt als een afvallige godsdienst van een valse profeet wiens boodschap bijgevolg onmogelijk over dezelfde God kan handelen. Wat Morey doet, is die gedachtelijn nog wat verder doortrekken.
De gevolgen van deze theorie zijn evenwel niet te onderschatten en zijn zelfs ontzettend verstrekkend. Wij, christenen, impliceert deze theorie, aanbidden de enige ware God, muslims aanbidden een maangod. Gevolg: onze God zet de norm voor goed en kwaad, vermits muslims een afgod aanbidden, hebben zij niet alleen andere normen en waarden maar zijn hun normen en waarden inferieur aan de onze want wij aanbidden de ene God, terwijl zij 'slechts' een afgod aanbidden en duidelijk dwalen. Pluralisme wordt totaal uitgesloten. Muslims zijn afvalligen, de hemel blijft voor hen gesloten. De theorie is een declaratie van de eigen superioriteit in een exclusivistisch wereldbeeld. Of men bekeert zich tot het christendom (en dan meer bepaald tot het protestantisme vermits ook het katholicisme door deze auteur als een "heresy" beschouwd wordt), of men gaat naar de hel.
De theorie trekt een muur op rond het eigen gelijk door de islam te demoniseren en probeert vooral te verhinderen dat eigen aanhangers zouden openstaan voor de islam. In die zin is het werk zelfs geen spirituele strijd tegen de islam, waarvan Dr. Morey een beeld ophangt dat niet in overeenstemming is met de werkelijkheid, maar kennelijk vooral een poging om de aantallen van de eigen rangen veilig te stellen en de eigen geloofsgemeenschap zo goed mogelijk afgesloten te houden in een gepolariseerd wereldbeeld waarin elke zin voor nuance ontbreekt en waarin 'wij' (Dr. Morey en gelijkgezinden) de good guys zijn en 'zij' (in dit geval de muslims) de bad guys.
Voetnoten
1. Zie Koran Notitie: "Onze God en jullie God is één" - op deze website ;
2. "The Moon-god Allah in The Archeology of the Middle East", Dr. Robert More -
http://www.radiobergen.org/powergame/islam.html ;
3. "General Information about Chick Publications", Chick Publications -
http://www.chick.com/information/general/chickinfo.asp ;
4. "About Dr. Robert Morey", Chick Publications -
http://www.chick.com/information/authors/morey.asp ;
5. "Facts about Rober A. Morey", Pakistan Christian Post,
http://www.pakistanchristianpost.com/articledetails.php?artid=181 ;
6. "Robert Morey and Faith Defenders", Apologetics Index -
http://www.apologeticsindex.org/f12.html ;
7. "Will Islam cause WWIII?", Robert A. Morey -
http://www.scionofzion.com/islam.htm ;
8. "Faith Defenders Ministry" -
http://www.faithdefenders.com/ministry/ ;
9. "About Us", Faith Defenders -
http://www.faithdefenders.com/ministry/About+Us.htm ;
10. California Biblical University and Seminary -
http://www.cbusedu.org/faculty/ ;
11. "Robert Morey", Wikipedia -
http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Morey ;
12. "Crusader's Club", Faith Defenders -
http://www.faithdefenders.com/crusaders/ ;
13. "Roman Catholicism", Faith Defenders -
http://www.faithdefenders(...)s/roman_catholicism/ ;
14. "Ten reasons why Christians and Catholics do not agree", Dr. Robert Morey, Faith Defenders -
http://www.faithdefenders(...)/world_religions/... ;
15. Zie noot 2.
16. Zie noot 1.
17. "Pluralisme en verdraagzaamheid", in Koran Notitie: "Zet de Koran aan tot geweld?" - op deze website ;
18. Zie noot 2.
19. Zie noot 2.
20. "Hijri year", Wikipedia -
http://en.wikipedia.org/wiki/Hijri_year ;
21. "Jewish Calender", Islam 101 -
http://www.jewfaq.org/calendar.htm ;
22. "Hebrew Calender", Wikipedia -
http://en.wikipedia.org/wiki/Hebrew_calendar ;
23. Deze en de erna volgende twee hadiths komen (vertaald) uit: MSA-USC Hadith Database -
http://www.usc.edu/dept/MSA/reference/searchhadith.html ;
24. Deze en de volgende hadith komt (vertaald) uit : Astrology: Nothing but Illusions, IslamOnline.net -
http://www.islamonline.ne(...).asp?hFatwaID=108162 ;
25. Zie noot 2 ;
26. World Flag Database -
http://www.flags.net ;
27. "Sacred Places and Symbols", Auburn Gallipoli Mosque -
http://www.gallipolimosque.org.au/index.php?s=3&ss=16 28. "The Word Allah in the Arabic Bible", Islamic Awareness -
http://www.islamic-awaren(...)/Allah/BibAllah.html ;
29. "Reply to Robert Morey's Moon-god Allah Myth: A Look at the Archaeological Evidence" MSM Saifullah, Mohd Elfie Nieshaem Juferi & Abdullah David, Islamic Awareness, 13 April 2006 -
http://www.islamic-awareness.org/Quran/Sources/Allah/moongod.html 30. "Rahmanan, An Ancient South Arabian Moon God?", MSM Saifullah & Abdullah David, Islamic Awarness, 6 May 2006 -
http://www.islamic-awareness.org/Quran/Sources/Allah/rhmnn.html ;
31. "Reply to Dr. Robert Morey's Moon-God Myth & Other Deceptive Attacks on Islam", Shabbir Ally, Islamic Awareness, 13 April 2000
http://www.islamic-awaren(...)/Allah/moongods.html ;