Vitens: Bedrijven krijgen geen drinkwater: Nieuwbouwwijken volgen

Door een toenemend tekort aan drinkwater in Nederland moest Vitens al 45 bedrijven nee verkopen toen zij een aansluiting vroegen. Dat is fors meer dan twee jaar geleden, toen het waterbedrijf geschrokken constateerde dat het vijf bedrijven in Twente helaas moest weigeren als klant. ‘Het is een crisis in slow motion’, zegt Jelle Hannema, de terugtredend bestuursvoorzitter van Nederlands grootste drinkwaterbedrijf.

Vitens vreest ook dat het de eerste nieuwbouwwijken geen drinkwater meer kan leveren. Hannema wijst ze zonder aarzelen aan op de kaart. ‘Hier, in Amersfoort en omgeving bij de Randmeren hebben wij nu niet voldoende drinkwater voor de geplande woningen.’ Zijn vinger schuift naar het oosten: ‘Datzelfde geldt voor nieuwbouw rond Enschede en Hengelo.’

Oorzaken van de tekorten zijn bijvoorbeeld periodiek onvoldoende aanvoer, of te veel en te snelle afvoer van overtollig water, te veel beregening voor de landbouw en toenemende verdamping door de opwarmende natuur. Allemaal gevolgen van klimaatverandering. Maar ook de vraag naar water neemt toe.

‘Nijpend’ noemt Hannema de situatie. En het dreigt erger te worden. Binnen zes jaar heeft vrijwel heel Nederland acuut drinkwatertekort, berekende brancheorganisatie Vewin. Alleen Zeeuws-Vlaanderen en een stukje Zuid-Holland hebben nog even geen zorgen.



Eerste levensbehoefte
‘Drinkwater is wel een eerste levensbehoefte hè’, zegt de Vitens-voorman over de urgentie. Dat waterland Nederland te weinig water heeft, kon Hannema niet bevroeden toen hij tien jaar terug bij Vitens begon. ‘Het kantelpunt was 2018, de eerste droge zomer. Daarna heb ik ’s nachts wel eens wakker gelegen of iedereen wel genoeg water kon krijgen.’

Hoeveel mensen watertekort aanvullen door zelf grondwater op te pompen, weten instanties in Nederland niet. ‘Miljoenen kubieke meters grondwaterverbruik zijn niet in beeld bij overheden en waterschappen. We vliegen blind. Ons grondwatersysteem is out-of-control’, zegt Hannema.

Mest, gif en pfas
Vitens haalt zijn drinkwater uit grondwater. In Midden-Nederland ligt dat op zo’n honderd meter diepte. Maar op de hoge zandgronden in het oosten ligt die krimpende watervoorraad soms maar veertig meter onder het oppervlak. Dus dichter bij bedreigingen als mest, bestrijdingsmiddelen en pfas.

Om de kwaliteit, maar vooral — ‘onze grootste zorg’ — de kwantiteit van het drinkwater op orde te houden, is ‘een schaalsprong’ van investeringen door Vitens noodzakelijk, aldus Hannema. Van ¤224 mln vorig jaar naar ¤646 mln in 2033. Om de acute knelpunten op te lossen, nieuwe winlocaties voor de langere termijn te ontwikkelen en ook nog ‘de spaghetti’ van vijftig tot honderd jaar oude infrastructuur te vervangen.

Bestuurlijke verlamming
Een grote hinderpaal vindt Hannema ‘de bestuurlijke verlamming die we ook van andere terreinen kennen’. Medebestuurders bewijzen volgens hem lippendienst aan de strijd tegen het watertekort. ‘Maar er gebeurt onvoldoende.’ Hij ziet een parallel tussen het drinkwatertekort en de al jaren van tevoren aangekondigde overbelasting van het stroomnet die desondanks niet werd voorkomen.

Een voorbeeld van bestuurlijk onvermogen is volgens Hannema de situatie in Utrecht. Vitens wint bij Groenekan vijf miljoen kuub water, heeft vergunning voor tien miljoen kuub, maar krijgt nog geen toestemming voor uitbreiding van de productie.

Het drielandenpunt bij Eemdijk
Nog zo een: Vitens wil graag extra capaciteit bij Eemdijk, ‘op het drielandenpunt van de provincies Gelderland, Flevoland en Utrecht’ inzetten. Utrecht vindt dat goed. ‘Maar Flevoland is bang voor verdroging door verstoring van de grondwaterstroom uit de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug.’

Wat meer samenwerking voor de publieke zaak zou veel schelen, verzucht Hannema. Vitens probeert een goed voorbeeld te geven met het plan om ondanks het klemmende watertekort tientallen kleine, verouderde winlocaties op de verdrogende zandgronden te sluiten.

Winst nodig om te investeren
Het zou volgens de Vitens-topman ook helpen als demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat de motie-Grinwis zou uitvoeren waardoor Vitens tijdelijk iets meer rendement mag maken om aan het eigen vermogen te kunnen toevoegen. Dan kan Vitens goedkoper bij de bank lenen om te investeren. ‘Kost de consument gemiddeld slechts ¤7 tot ¤10 per jaar meer.’

Leidingwater van Vitens kost nu ¤1,04 per duizend liter. Is dat niet te goedkoop, want daarvoor draait toch niemand de kraan dicht? ‘Voor minima telt dat wel degelijk’, weet Hannema. ‘Maar de mogelijkheid dat grootverbruikers meer betalen, laat het ministerie nu wel onderzoeken.’

Funderingsschade en grondwaterwinning
Waterwinning staat ook onder druk door een toenemend aantal schadeclaims. Vitens houdt er bijvoorbeeld rekening mee enkele tientallen huiseigenaren in het Twentse wingebied Hammerflier funderingsschade te vergoeden als onafhankelijk is vastgesteld dat die het gevolg is van waterwinning. Vitens kan hier de vergunde maar nog onbenutte winningsruimte niet uitbreiden, vanwege het risico op bodemdaling.

Met 3000 boeren heeft Vitens een regeling voor droogteschade. Vitens wil daarin ‘correct’ zijn. ‘De boeren zijn onze buren. Als er schade is, moet je dat op een nette manier afwikkelen’, zegt Hannema. ‘Wij willen daarbij niet in een onderhandelingssituatie komen.’

Sommige boeren zijn ontevreden over de compensatie door Vitens. Stichting Droogteschade Waterwinning (SDW) heeft namens een groep agrariërs een dagvaarding voor een massaschadeclaim over ¤28 mln per jaar verstuurd naar Vitens en zeven andere drinkwaterbedrijven. De claimstichting wil schadeuitkeringen niet meer laten afhangen van de lokale situatie, maar veralgemeniseren. Hannema noemt dat ‘ruw en onzorgvuldig’.

Meloen wegslikken
Om het watertekort op te lossen, is volgens Hannema ‘een grootschalige herinrichting van Nederland’ nodig. Het wordt een hele klus alle overheden, ondernemers, boeren en burgers met de neus in dezelfde richting te krijgen, verwacht hij. Dat wordt zijn nieuwe bestuurlijke taak bij Vitens nu hij daar stopt als bestuursvoorzitter. De dagelijkse leiding neemt Tjeerd Roozendaal over.

Zijn nieuwe taak bij Vitens zal veel ‘diplomatie’ vergen, weet Hannema. ‘Want men zal een meloen moeten wegslikken om te zorgen dat drinkwater echt beschikbaar blijft.’ Een watermeloen, bedoelt Hannema.

_{Aanval van ‘statelijke actoren’ op Vitens
De computersystemen van Vitens zijn ‘dagelijks’ doelwit van aanvallen, zegt vertrekkend bestuursvoorzitter Jelle Hannema. ‘De aanvallers zijn criminelen, maar ook statelijke actoren’. Die laatste term duidt veelal op hackers verbonden aan de Chinese en Russische overheid. ‘Het klinkt raar, maar dat maakt voor ons eigenlijk niet zoveel uit’, zegt Hannema. ‘We moeten gewoon de boel op orde hebben.’ De nutssector in Europa en Noord-Amerika is de laatste tijd vaker aangevallen. Dat hoeft niet per se gericht te zijn op het lamleggen van de organisatie. ‘We zijn ook interessant door de grote hoeveelheid aan persoonsgegevens’, zegt Hannema. ‘We moeten vooral up to date zijn met cyberveiligheid. Als we gehackt worden, hebben we scenario’s waardoor we de bedrijfsvoering en klantgegevens veilig kunnen stellen. We oefenen daarmee. De Inspectie Leefomgeving en Transport daagt ons daartoe ook uit. Wij hebben de middelen om onszelf te beschermen tegen die cyberaanvallen. Maar het kan een keer fout gaan.’}



Na de stroom nu dus ook water waar we eens gaan nadenken als het eigenlijk te laat is, terwijl het bepaald geen zwarte zwaan is. Ben benieuwd of er nu wél actie ondernomen gaat worden, of dat het weer een hoop gepraat en gewijs wordt. _{Dat is een retorische vraag.}

https://fd.nl/economie/15(...)en-volgen?gift=ontf6

Drinkwater en nieuwbouwwijken uiteraard, copy/paste vernaggelt mijn Nederlands. Als iemand dat kan aanpassen graag.

quote:

Op woensdag 3 april 2024 11:44 schreef Notorious_Roy het volgende:

[..]
Tja, net als electriciteit is water eigenlijk helemaal geen eerste levensbehoefte. Ik zie weinig reden om het beleid aan te passen

Vroeger dronk men noodgedwongen bier omdat het water te vervuild was, misschien een ideetje.