Originele taal- en spelfouten #12

quote:

Op dinsdag 20 maart 2007 10:48 schreef Nickthedick het volgende:

[..]

Hoezo? in de Van Dale staat toch ook noTOOR? Je hebt het zelf aangedikt.

quote:

Notoor / notoir
Vraag

Wat is de correcte spelling en uitspraak van notoir?

Antwoord

Dit woord wordt altijd gespeld als notoir. Zowel de Franse uitspraak [nootwaar] als de uitspraak [notoor] komt voor.

Toelichting

De lettergreep -toir heeft in algemeen gebruikte zelfstandige naamwoorden als trottoir ('verhoogd en bestraat voetpad') en abattoir ('slachthuis') een Franse uitspraak: [-twaar].

De meeste bijvoeglijke naamwoorden op -toir zijn beperkt tot formeel, juridisch taalgebruik, bijvoorbeeld: declaratoir ('verklarend, getuigend'), obligatoir ('verplichtend, bindend, dwingend'), peremptoir ('beslissend, definitief') en preparatoir ('voorbereidend, voorlopig'). De meeste juristen spreken de laatste lettergreep van deze woorden als [toor] uit. Merkwaardig genoeg behoort in deze gevallen de vernederlandste uitspraak dus meer dan de oorspronkelijke Franse uitspraak tot de taal van de 'ingewijden'. Bij deze woorden is de spelling met -toor in ouder Nederlands zeer zeldzaam, maar peremptoor komt toch al in de zestiende eeuw voor. Volgens de huidige officiële spelling zijn de schrijfwijzen met -toor echter niet correct.

In juridische context is naast deze bijvoeglijke naamwoorden ook het zelfstandig naamwoord requisitoir ('vordering, eis van het Openbaar Ministerie') in gebruik.

Het woord notoir ('algemeen bekend, berucht') is net als de overige woorden die eindigen op -toir, ontleend aan het Frans. Dit bijvoeglijk naamwoord is ook buiten de rechtstaal in gebruik genomen. In juridisch taalgebruik is de uitspraak [nootoor] gewoon. De uitdrukking claer ende notoir in ouder Nederlands wijst erop dat het woord toen nog 'op z'n Frans' als [nootwaar] werd uitgesproken, aangenomen dat de twee woorden niet alleen in betekenis, maar ook in klank overeenstemden. Aangezien ook de spelling notoor al in de zestiende eeuw voorkwam, moeten beide uitspraken al sinds die tijd naast elkaar in gebruik zijn. Naast notoir is overigens ook het via het Duits ontleende notorisch in gebruik, alsook het zelfstandig naamwoord notoriteit, beide met de uitspraak [toor].

quote:

Op dinsdag 20 maart 2007 11:08 schreef Nickthedick het volgende:

[..]

Zal dan wel aan mijn juridische achtergrond liggen. Iemand een idee of deze regel ook geldt voor de uitspraak van notoire, als in: de notoire vandaal?