[POL SC #810] Staat de Nieuwjaarsborrel koud?

quote:

Randstad / Metropool zonder naambordje
door Wybo Algra
De Randstad Holland blaast zijn partijtje mee met andere megasteden, blijkt uit de gloednieuwe Metropolitan World Atlas. Al is het wel een metropool zonder naambord.

Een metropool is niet zomaar een grote stad. Het is een stedelijk gebied waar wereldwijde verbindingen via lucht- en scheepvaart en elektronisch dataverkeer bij elkaar komen. Een metropool deint mee met wereldpolitiek en -economie, en heeft daar zelf invloed op.

In de inleiding van zijn Metropolitan World Atlas beent stedenbouwkundige Arjen van Susteren met zevenmijlslaarzen door de wereldgeschiedenis vanaf de Verenigde Oostindische Compagnie, die Amsterdam destijds in het hart van de wereld plaatste. Via de eerste transatlantische telegraafkabel, halverwege de negentiende eeuw, spoedt hij zich voort naar de twinstigste eeuw: het tijdperk van de intercontinentale olie- en gasleidingen, en de satellieten die rond de aarde cirkelen. Die bieden een kijkje van bovenaf op een wereld met 101 metropolen.

Daar begint de grote attractie van dit boek: de schat aan kaarten en vergelijkende cijfers waarin ook Van Susteren zelf nog lang niet uitgebladerd is. De uitverkoren steden, van New York tot New Delhi, van Parijs tot Perth, moesten voldoen aan verschillende criteria: een van de vijftig grootste steden qua aantal bewoners, een van de 25 grootste zeehavens, of een van de dertig grootste luchthavens qua personen- of vrachtvervoer. Zo kwam Van Susteren uit op 89 metropolen. Daar zocht hij nog twaalf steden bij die politiek of cultureel van groot belang zijn, zoals Berlijn, Bagdad en Jeruzalem. Daardoor kan de lezer elke stad met honderd andere vergelijken.

Afgezet tegen de vele miljoenensteden is Amsterdam met ongeveer 740000 inwoners welhaast een dorp. Maar samen staan de vier grote steden sterk. Onze Randstad Holland staat puur uit verdienste in het lijstje metropolen, niet om het 101-tal compleet te maken. Met 6,6 miljoen inwoners prijkt zij op de wereldranglijst voor inwonertal op nummer 38. De troefkaarten Schiphol en de Rotterdamse havens plaatsen ons zelfs op nummer negen voor passagiersvervoer door de lucht, en op nummer drie voor olietransport over zee. Ook als telecom-haven staan we op een eervolle derde plaats met bijna 250000 megabits die per seconde door de kabels in en rond knooppunt Amsterdam gieren. Niet slecht voor een metropool die met geen enkel plaatsnaam-bordje staat aangegeven.

Dat is het gekke van de Randstad-metropool, zegt Van Susteren: het blijft voor een deel los zand. Eén van zijn lievelingsvoorbeelden is het betalen bij de parkeermeter. In Rotterdam kan dat alleen met de chipkaart, in Den Haag juist níet met de chipkaart. In Amsterdam accepteren sommige meters dat betaalmiddel wel, andere niet. Bestuurskundig zit de Randstad ingewikkeld in elkaar, met naast de stadsdelen en steden, nog ettelijke gemeenten en diverse provincies die een rol spelen - naast de landelijke overheid. Het Randstadbestuur waarvoor de burgemeesters van de vier grote steden en de commissarissen van de koningin in het gebied onlangs pleitten: Van Susteren loopt er wel warm voor.

Maar als stedenbouwkundige kan hij toch vooral eindeloos puzzelen op de intrigerende landkaartjes in het boek. Die bestrijken allemaal een gebied van 132 bij 160 kilometer. Door de grote stedelijke gebieden allemaal op dezelfde schaal te laten zien, wordt het mogelijk in één oogopslag een link te leggen tussen inwonertal en omvang.

Neem een typisch Noord-Amerikaanse, ruimteverslindende stad als Philadelphia, met zes miljoen inwoners een enorme vlek op de kaart. ’Downtown’ Philadelphia biedt de gebruikelijke wolkenkrabbers. Maar het leeuwendeel van de stad bestaat uit schier eindeloze buitenwijken met al dan niet vrijstaande huizen en ettelijke mijlen dubbelbaans wegen. Vergelijk dit met de Colombiaanse hoofdstad Bogotá. Het aantal inwoners is zelfs nog groter (bijna zeven miljoen). Maar op de kaart is deze Latijns-Amerikaanse megastad amper meer dan een speldenprik. De cijfers over de bevolkingsdichtheid zijn er naar: nog geen 1300 per vierkante kilometer in Philadelphia, bijna 12000 in Bogotá.

Randstad Holland zit daar mooi tussenin met 6,6 miljoen inwoners en ruim 4600 mensen per vierkante kilometer. Wie mocht vinden dat we met zijn allen op een kluitje zitten: internationaal bezien valt het best mee.

Van Susteren verzamelde ook de reistijden van mensen in de wereldsteden om op hun werk te komen. In de wijd uitgesmeerde Noord-Amerikaanse steden lukt dit bijna altijd binnen gemiddeld een minuut of twintig tot hooguit een half uur. In Randstad Holland zijn mensen gemiddeld 28 minuten onderweg. In het verre oosten is een uur gebruikelijker. In Djakarta kost het woon-werkverkeer zelfs 79 minuten.

De Metropolitan World Atlas is een boek om lang in te grasduinen. Jammer van dat schoonheidsfoutje dat toch door de controles is geglipt: het aantal ziekenhuisbedden is consequent weergegeven per 100000 inwoners, waar dat 1000 had moeten zijn. Maar het smaakt naar meer, en er komt meer. Want het verhaal achter alle verschillen die hij aantrof, daarover kan Van Susteren vooralsnog alleen speculeren: de verschillen in openbaar vervoer, de al dan niet bestaande verkeerschaos. Of een stad in de hoogte of in de breedte groeit, hangt ongetwijfeld samen met de grondprijzen. Maar ook met de periode waarin de steden uit hun voegen zijn gebarsten, in het autoloze tijdperk of recenter. Het verzamelen van alle cijfertjes en kaarten heeft Van Susteren drie jaar gekost. Nu begint het echte monnikenwerk: zijn promotie-onderzoek, met als voornaamste studiemateriaal zijn eigen boek.

De Metropolitan World Atlas is verschenen bij uitgeverij 010, Rotterdam. @ISBN 9064505489. Prijs € 34,50.