quote:
In Moskou groeit steun voor xenofobe partijen
Moskovieten keren zich steeds openlijker tegen vreemdelingen. Tegelijk kan de economie niet zonder hen draaien.
Door onze correspondent Coen van Zwol
MOSKOU, 10 DEC. Een Russische blondine duwt stuurs haar kinderwagen over meloenschillen die een groep vies smakkende moslims op straat smijt. Van de andere kant komen haar redders aanwandelen, de bekende politicus Dmitri Rogozin en diens sidekick Joeri Popov. ,,Ruim dat vuilnis van straat'', blaffen zij de 'zwartkonten' toe. ,,Verstaat u soms geen Russisch?''
De partij Rodina (Moederland) had onlangs veel succes met de slogan 'Ruim dat vuilnis van straat', waarbij bepaald niet op meloenschillen werd gedoeld. Na protesten voorzag de partij het tv-spotje vilein van de woorden 'Parijs, Frankrijk', want de opstand in de banlieues veroorzaakte een schokgolf. 79 procent van de Moskovieten verwacht dit ook in Moskou.
Rodina zou volgens peilingen de tweede partij in de stadsdoema van Moskou zijn geworden. Zou, want in de aanloop tot de Moskouse verkiezingen, vorige week zondag, schrapte de rechtbank de partij van de kieslijst wegens aanzetten tot rassenhaat, nota bene na een klacht van haar al even xenofobe rivaal, de ultranationalistische LDPR van Zjirinovski. Die haalde op haar beurt de kiesdrempel van 10 procent niet. Zo blijft de Moskouse politiek gevrijwaard van al te openlijk racisme.
Wel is nu duidelijk dat een kwart van de Moskovieten partijen steunt die zich uitsluitend tegen buitenlanders richten. Xenofobie is in. Begin november betoogden drieduizend patriotten en skinheads voor een Moskou zonder buitenlanders; een antifascistische tegenbetoging trok tweehonderd man. Afrikaanse studenten worden met regelmaat gemolesteerd en vermoord, een Russin die een Kaukasische aanrander doodstak, is uitgegroeid tot een volksheldin.
Peilingen bevestigen de trend. Zo steeg het aantal Russen dat een totaal verbod op immigratie eist in drie jaar van 45 tot 59 procent, en de aanhang van de slogan 'Rusland voor de Russen' in zeven jaar van 33 tot 53 procent. In de steden is die trend markanter: 63 procent van de Moskovieten acht vooral buitenlanders verantwoordelijk voor misdaad en corruptie en 82 procent meent dat immigranten de beste banen inpikken.
Arkadi Masjirov ziet dat anders. ,,Moskovieten? Die willen een mooie auto, drinken en plezier maken. Ik heb al maanden een vacature voor een monteur. Geen Rus voor te vinden.'' De gepensioneerde ingenieur organiseert de vuilnisdienst in mijn straat. Zijn vuilruimers zijn 21 schuwe mannen en vrouwen, afkomstig uit een bergdorp van het straatarme Kirgizië. ,,Vroeger vond ik soms een Oekraïener of Wit-Rus, nu doen alleen Centraal-Aziaten dit werk'', zegt Masjirov.
,,Ze komen allemaal uit één dorp, dan begrijpen ze elkaar tenminste.''
De Kirgiezen legen containers, scheppen sneeuw en bikken het ijs van straat voor 90 euro per maand. Ze slapen in de schemerige keldergewelven onder mijn gebouw, met als enige luxe een theeketel. Hun dieet vullen ze aan met vuilnis, wat soms conflicten oplevert met lokale zwervers en alcoholisten. ,,U bent een generaal'', zegt hun voorman Noerlat, die denkt dat in ons gebouw louter generaals wonen. ,,U wilt zo niet leven, maar wij verdienen geld voor thuis.''
Zonder Kirgiezen, Tadzjieken en Turkmenen wordt er in Moskou geen vuilnis van straat geruimd. Rusland staat voor een demografische crisis: de bevolking slinkt al een decennium met ruim een half miljoen zielen per jaar. In het huidige tempo zijn er van de 144 miljoen inwoners in 2050 nog maar 119 miljoen over. De actieve beroepsbevolking slinkt door slechte leefgewoonten, geweld, ongelukken op weg en werk en oprukkende aids- en tbc-epidemieën dubbel zo snel. Verhoging van de pensioenleeftijd heeft geen effect in een land waar mannen gemiddeld de zestig niet eens halen. Rusland heeft behoefte aan immigranten: volgens de Wereldbank jaarlijks een miljoen.
Maar in plaats van immigratie te bevorderen, heeft het Kremlin een razend complex quotasysteem voor werkvergunningen ingevoerd. Bovendien straft Rusland ongehoorzame buurlanden - Georgië, Moldavië - met het opleggen van een visumplicht voor gastarbeiders. Om een buitenlander in te huren, moet de werkgever nu toestemming vragen van het ministerie van Arbeid, dat per geval vaststelt of er geen Rus beschikbaar is.
,,Het is een nachtmerrie'', zucht vuilnisbaas Masjirov. ,,Ik mag mijn Kirgiezen maar voor een half jaar inhuren en heb het nu al druk met de papierwinkel voor april. Bovendien betaal ik 400.000 roebel (11.500 euro) belasting over ze.'' Dat zegt Masjirov althans: vaak vermijden zelfs overheidsorganen de rompslomp en huren illegale arbeid.
Moskou, goed voor eenvijfde van de Russische economie, wapent zich zelfs tegen immigratie uit Rusland. Alleen houders van een propiska, een speciaal stempel in het paspoort, mogen in de hoofdstad wonen en werken. In de praktijk leidt dit tot een leger illegalen, soms op ruim twee miljoen man geschat. Ze zijn volstrekt rechteloos, worden uitgeperst door politieagenten, opgelicht door koppelbazen en als slaven behandeld door hun werkgevers. Elke Moskoviet kan een illegaal huren: langs de Jaroslavski Sjossee staan er overdag honderden in de kou te trappelen, wachtend op een klusje. 's Avonds maken zij plaats voor niet minder illegale prostituees.
Wel domineren etnische groepen hele sectoren van de Moskouse economie: Centraal-Aziaten het vuile, slechtbetaalde werk, Oekraïeners en Wit-Russen de bouw, Kaukasiërs de markten. Moskou lijkt zo volstrekt niet niet op Parijs, waar een werkloze, rancuneuze en door status geobsedeerde tweede generatie immigranten in opstand kwam. In Moskou passen Russische skinheads eerder in dat profiel; immigranten werken.
,,Zonder buitenlanders dondert onze economie in elkaar'', denkt vuilnisbaas Masjirov. Ook president Poetin erkent dat. ,,We moeten onze migratiepolitiek snel aanpassen om mensen te trekken die positief bijdragen aan de economie,'' verklaarde hij eerder dit jaar. Die aansporing heeft de bureaucratie echter nog niet in beweging gezet.
Uiteindelijk werd Rodina, de partij die nu even verboden is, in 2003 door de spindoctors van het Kremlin opgericht om met een formule van sociaal revanchisme en Russisch chauvinisme stemmen bij de communisten weg te kapen. En Rodina blijft nuttig om het Westen te tonen dat het enige alternatief voor Poetin fascisme is. In zo'n zelfgeschapen troebel klimaat ligt een actieve immigratiepolitiek niet voor de hand.