Hier is een nuchtere “kans-analyse” van het scenario waarin Nederland (weer) **kouder** kan worden door een sterke verzwakking of zelfs **instorting van de AMOC** (de Atlantische Golfstroomcirculatie), plus de aannames waar dit op rust.
# Wat zegt de literatuur nu?
- **IPCC AR6 (2021):** AMOC zal deze eeuw **waarschijnlijk verzwakken**, maar een **abrupte instorting vóór 2100 is “zeer onwaarschijnlijk”** (kalibratie IPCC ≈ <10%). [oai_citation:0‡IPCC](
https://www.ipcc.ch/repor(...)m_source=chatgpt.com)
- **Observaties & proxies:** Meerdere studies vinden dat de AMOC/Golfstroomsysteem **op het zwakste niveau in ~1.000–1.600 jaar** zit (op basis van indirecte metingen/proxy-indices). Dit duidt op **verlies aan veerkracht** en mogelijke nadering van een kantelpunt. [oai_citation:1‡University College London](
https://www.ucl.ac.uk/new(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:2‡ftp.cpc.ncep.noaa.gov](
https://ftp.cpc.ncep.noaa(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:3‡Oceanografie Society](
https://tos.org/oceanogra(...)m_source=chatgpt.com)
- **Vroege-waarschuwing/“tipping” papers:**
- Ditlevsen & Ditlevsen (2023) schatten een mogelijke **collapse-horizon 2037–2109 (95%-band)**, maar dit is statistisch afgeleid uit oppervlaktesignalen; methodiek is omstreden. [oai_citation:4‡Nature](
https://www.nature.com/ar(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:5‡sciencemediacentre.org](
https://www.sciencemediac(...)m_source=chatgpt.com)
- Van Westen et al. (2024, 2025) tonen in fysica-gebaseerde modellen vroege-waarschuwingsindicatoren en **plotselinge collapse** in simulaties; dit zijn **modelresultaten** (geen directe waarneming). [oai_citation:6‡Science](
https://www.science.org/d(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:7‡PMC](
https://pmc.ncbi.nlm.nih.(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:8‡Phys.org](
https://phys.org/news/202(...)m_source=chatgpt.com)
- **Recente tegengeluiden (2025):** Met-Office-studie vindt **forse verzwakking (-20% tot -80%)** onder extreme forcing, maar **geen volledige collapse** deze eeuw in hun modelopzet. [oai_citation:9‡The Guardian](
https://www.theguardian.c(...)m_source=chatgpt.com)
# Wat betekent dit voor NL als de AMOC flink verzwakt of klapt?
- **Koeling in NW-Europa/winters:** Bij een **collapse** laten recente simulaties **grote winterkoeling** zien in Noordwest-Europa (koude-extremen scherper), ondanks mondiale opwarming. Schattingen variëren, maar het signaal is **meerdere graden kouder in de winter** binnen decennia na een collapse. [oai_citation:10‡AGU Publications](
https://agupubs.onlinelib(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:11‡Carbon Brief](
https://www.carbonbrief.o(...)m_source=chatgpt.com)
- **Maar… achtergrondopwarming telt mee:** Bij **zeer hoge emissies** is de oceaan al warmer, waardoor zeewijs **het koudeffect deels wordt gedempt** (zee-ijs komt minder zuidelijk), dus het netto-effect op NL kan dan **minder extreem** uitpakken dan in “koude-achtergrond”-experiments. [oai_citation:12‡Universiteit Utrecht](
https://www.uu.nl/en/publ(...)m_source=chatgpt.com)
- **Neerslag & circulatie:** Modellen tonen bij verzwakking neiging tot **droger Europa gemiddeld** (met regionale variaties, meer blokkades), en **stormbaan-veranderingen**. Voor NL: grotere kans op **droge/winderige regimes** afgewisseld met nattere dagen—afhankelijk van de grootschalige jet-positie. [oai_citation:13‡SpringerLink](
https://link.springer.com(...)m_source=chatgpt.com)
# Aannames die de kansbepaling sturen
1. **Mate van zoetwater-toevoer** (Groenland/Arctisch): versneld ijsverlies → meer zoetwater → lagere dichtheid → **sterkere rem** op diepe convectie. Trends hierin vergroten het risico. [oai_citation:14‡The Guardian](
https://www.theguardian.c(...)m_source=chatgpt.com)
2. **Betrouwbaarheid van “early-warning” uit oppervlakte-indices:** signaal-ruis en indirectheid maken de **timing onzeker** (klimaatgemeenschap is verdeeld). [oai_citation:15‡Nature](
https://www.nature.com/ar(...)m_source=chatgpt.com)
3. **Modelspreiding & compensatiemechanismen:** sommige modellen vinden **nieuwe downwelling-zones/compensatie** (minder kans op volledige collapse); andere tonen juist **tipping-gedrag**. [oai_citation:16‡The Guardian](
https://www.theguardian.c(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:17‡Science](
https://www.science.org/d(...)m_source=chatgpt.com)
4. **Emissiepad:** hoe **hoger** de opwarming, hoe **groter** de kans op verzwakking/collapse, maar ook **minder netto-koeling** in NL door warmere achtergrond. [oai_citation:18‡Universiteit Utrecht](
https://www.uu.nl/en/publ(...)m_source=chatgpt.com)
# Ruwe kansinschatting (met bandbreedtes)
Dit is géén exacte voorspelling maar een **bescheiden synthese** van IPCC-conclusies + recente literatuur:
| Gebeurtenis (NL-relevant) | Voor 2050 | Voor 2100 | Toelichting |
|---|---:|---:|---|
| **Sterke AMOC-verzwakking** (≥ ~30–50%) | **Hoog** (≥ 60%) | **Zeer hoog** (≥ 80%) | Breed gedragen verwachting: verzwakking gaat door. [oai_citation:19‡IPCC](
https://www.ipcc.ch/repor(...)m_source=chatgpt.com) |
| **Volledige/abrupte AMOC-collapse** | **Laag** (~1–10%) | **Laag–Middelmatig** (~5–30%) | IPCC: “zeer onwaarschijnlijk” < 2100; sommige studies suggereren **hogere** kans/earlier timing → brede band. [oai_citation:20‡IPCC](
https://www.ipcc.ch/repor(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:21‡Nature](
https://www.nature.com/ar(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:22‡The Guardian](
https://www.theguardian.c(...)m_source=chatgpt.com) |
| **Merkbaar kouder NL-klimaat in winter** *door AMOC-effect* | **Laag–Middelmatig** (afhankelijk van verzwakking) | **Middelmatig** *als* collapse optreedt; anders klein | Zonder collapse kan opwarming het koudeffect **overrulen**; bij collapse kunnen **winters juist beduidend kouder** worden. [oai_citation:23‡AGU Publications](
https://agupubs.onlinelib(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:24‡Carbon Brief](
https://www.carbonbrief.o(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:25‡Universiteit Utrecht](
https://www.uu.nl/en/publ(...)m_source=chatgpt.com) |
> **Leeswijzer:** de percentages zijn **kwalitatieve** bandjes (ordegrootte), passend bij de spreiding in peer-reviewed resultaten en IPCC-taal. Ze laten zien dat:
>

**verzwakking** vrijwel zeker verdergaat,
> (ii) een **complete instorting** deze eeuw **niet de centrale verwachting** is, maar **geen nul-risico**,
> (iii) **kouder NL** wordt **alleen waarschijnlijk bij zeer sterke verzwakking/collapse**; anders domineert de mondiale opwarming.
# Wat zou “kouder NL” concreet kunnen betekenen bij collapse?
- **Winters:** meerdere °C kouder dan nu, **meer vorst/ijsdagen**, strengere koude-extremen; effect treedt op binnen **enkele decennia** na de omslag. [oai_citation:26‡AGU Publications](
https://agupubs.onlinelib(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:27‡Carbon Brief](
https://www.carbonbrief.o(...)m_source=chatgpt.com)
- **Neerslag/circulatie:** grotere variatie, kans op **droge periodes** door blokkades; maar ook **hevige neerslag-events** bij verplaatste stormbanen. [oai_citation:28‡SpringerLink](
https://link.springer.com(...)m_source=chatgpt.com)
# Bottom line
- Het **kansrijke basisscenario**: een **verdere verzwakking** met voor NL **geen netto-koeling**, hoogstens veranderde circulatie/neerslag en meer variabiliteit—bovenop aanhoudende **gemiddelde opwarming**. [oai_citation:29‡IPCC](
https://www.ipcc.ch/repor(...)m_source=chatgpt.com)
- Het **laag-kans maar hoog-impact scenario**: een **AMOC-collapse** voor 2100 (niet uit te sluiten) die **winters in NL merkbaar kouder** maakt—tegen de mondiale trend in. Dit is precies het soort **staart-risico** dat in beleid/adaptatie moet worden meegewogen. [oai_citation:30‡Nature](
https://www.nature.com/ar(...)m_source=chatgpt.com) [oai_citation:31‡The Guardian](
https://www.theguardian.c(...)m_source=chatgpt.com)