Grote ruzie in kabinet na uitspraken Hoekstra Coalitie De verhoudingen binnen Rutte IV staan op scherp door uitspraken van CDA-leider en minister Wopke Hoekstra over het stikstofprobleem.
De woede bij VVD en D66 is groot.Te midden van de vele crises waar het kabinet een antwoord op moet zien te vinden – over koopkracht, over asielopvang, over energie, over stikstof – zorgde CDA-leider Wopke Hoekstra voor een nieuwe politieke crisis: over het voortbestaan van het kabinet zelf. Zijn interview vrijdagochtend in het AD, waarin hij een van de pijlers van het moeizame stikstofbeleid overboord gooit, heeft binnen de coalitie grote woede gewekt. Vooral bij D66, die geen millimeter wil schaven aan de in het coalitieakoord vastgelegde afspraken over het doel en de timing van de stikstofaanpak: een halvering van de uitstoot in 2030. En ook bij de VVD, die met Christianne van der Wal de minister heeft die voor het taaie dossier verantwoordelijk is. „Het raakt je, als je je zó inzet voor een dossier en dan zo’n interview leest”, zei ze met zichtbare ingehouden woede na afloop van de ministerraad. „Je hoopt natuurlijk op steun vanuit het team.”
„Dit is niet klein”, vat een betrokkene de spanningen in de coalitie samen. Op verzoek van PVV-leider Geert Wilders komt de Tweede Kamer volgende week terug van reces voor een debat met premier Rutte. Ook de vier coalitiepartijen stemden in met dit verzoek.
Voor de camera’s probeerden de kabinetsgenoten van vicepremier Hoekstra nog luchtig te doen over de uitspraken in het AD. Hoekstra pleitte daarin voor „een herstart” van het stikstofproces, waarbij „ zonder dogma’s” nieuwe afspraken moeten worden gemaakt. De harde maar omstreden deadline van 2030 is daarbij voor de CDA-voorman niet langer „heilig”. Minister Van der Wal probeert juist al weken uit te leggen waarom dat strakke tijdpad noodzakelijk is. „De natuur kan niet wachten.”
Mona Keijzer
Premier Rutte vond Hoekstra’s publieke afwijzing van het coalitieakkoord lastig maar „staatsrechtelijk nét kunnen”. Een bewindspersoon die ook partijleider is, zei Rutte vergoeilijkend, heeft „meer ruimte om zich partijpolitiek te uiten dan collega’s in het kabinet die dat niet zijn”. Een jaar geleden werd CDA-staatssecretaris Mona Keijzer nog door Rutte uit het kabinet gegooid omdat zij zich openlijk tegen het coronabeleid van Rutte III had gekeerd.
„Uiterst opmerkelijk”, noemde D66-leider Sigrid Kaag het interview van haar collega-vicepremier Hoekstra, maar ze had formeel „geen verzoek gelezen voor het openbreken van het coalitieakkoord”. Ze zei het CDA te zullen houden aan de daarin gemaakte afspraken.
Achter de schermen is er grote ruzie in het kabinet uitgebroken over de zorgvuldig voorbereide aanval van de CDA-leider op het coalitieakkoord. Kort na het verschijnen van het AD-interview verspreidde Hoekstra via sociale media een uitgebreide toelichting erop. Donderdag had hij premier Rutte en minister Van der Wal telefonisch al op de hoogte gebracht van zijn uitspraken in het AD. De stikstofminister reageerde daarop woedend, vertelde Rutte later die avond in het Catshuis. Daar was de top van de coalitie bijeen voor overleg over de begroting van volgend jaar. De vier fractieleiders uit de Tweede Kamer waren er en de drie vicepremiers.
Hoekstra lichtte bij deze gelegenheid zijn interview in het AD in kort bestek toe. De D66’ers, Kaag en fractievoorzitter Jan Paternotte, reageerden not amused en zeiden eerst de publicatie af te wachten. Vrijdagochtend, nadat iedereen het interview had kunnen lezen, belegde de top van de coalitie een conference call. Hierbij reageerden de D66’ers opnieuw „zeer stevig”, aldus een van de gespreksgenoten.
Vrijdagmiddag volgde de ministerraad. Zonder in detail te treden lieten veel bewindslieden duidelijk doorschemeren dat het er hard aan toeging in de Trêveszaal. „Een stevig gesprek”, zei Hoekstra er zelf over. „Openhartig”, zei Rutte.
Boerenachterban
Politiek gezien is de actie van Hoekstra niet onbegrijpelijk. In de peilingen verliest het CDA al maanden kiezers, voornamelijk aan de BBB. De boerenachterban, die traditioneel op het CDA stemde, loopt weg juist door het stikstofbeleid van dit kabinet. Met de Provinciale Statenverkiezingen in aantocht, maart volgend jaar, moet Hoekstra proberen de sympathie van het platteland te herwinnen.
Ook intern staat de partijleider onder druk. Lokale CDA-politici vinden hem te onzichtbaar. Hij laat binnen het kabinet te weinig het klassieke CDA-geluid horen. Dat hij heeft gekozen voor de positie van minister van Buitenlandse Zaken en niet in de Tweede Kamer is gaan zitten wordt hem daarbij kwalijk genomen.
De bezweringsformule die het kabinet voor nu heeft gekozen om de gebeurtenissen niet in een echte kabinetscrisis te laten uitmonden, is dat alle vier partijen benadrukken in het stikstofdossier eerst het proces-Remkes af te wachten. Ook Hoekstra zegt zich daaraan te committeren – „Ik heb daar het volste vertrouwen in”, zei hij vrijdagmiddag. VVD-veteraan Johan Remkes leidt op dit moment een serie gesprekken tussen kabinet en bij de stikstofopgave betrokken organisaties. Hij wil eind deze maand met aanbevelingen komen.
Lees ook:Hoe staat de Nederlandse natuur ervoor? Wat je moet weten over het stikstofprobleem
Het is juist de timing van Hoekstra die bij zijn regeringspartners tot grote irritatie heeft geleid. Als de CDA-leider moeite heeft met het door hem zelf ondertekende stikstofbeleid had hij dat intern en al eerder in het kabinet aan de orde moeten stellen. Niet via de media op het moment dat Remkes nog met zijn missie bezig is. Minister Van der Wal wil een dezer dagen het haar door Remkes opgedragen huiswerk inleveren, in een nieuwe poging boze boeren weer aan tafel te krijgen. Eén van de openstaande vragen is juist een betere onderbouwing van de noodzaak om de beoogde stikstofreductie te vervroegen van 2035 naar 2030.
Onder deze spanning moet het kabinet komende week grote besluiten nemen over de begroting van volgend jaar – ook daar deed Hoekstra in het interview al een voorschot voor; hij vindt dat er minimaal 10 miljard euro moet worden uitgetrokken voor koopkrachtreparatie.
Eén ding heeft de CDA-leider de rest van de ministersploeg al door de neus geboord. Het traditionele informele uitstapje aan het einde van het zomerreces – het eerste voor dit kabinet – is afgeblazen. Het was komende dinsdag gepland, maar volgens vicepremier Kaag zal juist die dag het ingelaste Kamerdebat plaatsvinden – over de verwarring die Hoekstra heeft gezaaid.
https://www.nrc.nl/nieuws(...)en-hoekstra-a4139380Ook een goede recensie in het NRC, wat wil je nog meer