Overvol stroomnet dwingt bedrijven tot noodmaatregelen
In steeds meer delen van het land kunnen bedrijven geen aansluiting op het stroomnet krijgen, omdat het vol zit. Dat probleem breidt zich ook uit naar nieuwbouw van woonwijken, die mogelijk tijdelijk moeten draaien op gasgeneratoren.
Een snelgroeiend aantal ondernemers moet een noodoplossing vinden om stroom te krijgen voor hun gebouwen vanwege een vol elektriciteitsnet. Omdat de wachtlijst voor een aansluiting bij netbeheerder Liander oploopt en uitbreiding van het net nog jaren duurt, moeten bedrijven dieselgeneratoren en batterijen plaatsen om stroom te krijgen.
Uit een rondgang van het FD bij ondernemers en woningbouwprojecten in de provincies waar het net vol zit, blijkt dat zij noodoplossingen toepassen. Zoals Teake Damstra, directeur van Koninklijke Damstra Installatiebedrijf uit Leeuwarden. Hij kreeg eind vorig jaar een brandbrief van Liander. Als Damstra niet onmiddellijk zijn stroomverbruik zou verminderen, dan zou de netbeheerder zijn pand afsluiten.
De installateur van duurzame warmtepompen en zonnepanelen had net zijn vestiging van het aardgas gehaald en extra laadpalen voor elektrische auto's geïnstalleerd. Het pand vrat daardoor zoveel stroom, dat het elektriciteitsnet overbelast raakte. Meer capaciteit kon de ondernemer van de netbeheerder niet krijgen. Nu heeft Damstra een pelletkachel op biomassa geïnstalleerd en zijn werknemers mogen alleen laden als hun auto écht leeg is. 'Ik hoop maar dat dit genoeg is, anders zit er weinig anders op dan de aardgasaansluiting weer aansluiten. Het is de wereld op zijn kop, want ik doe precies wat de duurzame regering wil', zegt hij.
Al langer merken projectontwikkelaars van zon- en windparken dat zij nog nauwelijks een aansluiting kunnen krijgen voor het aanbieden van stroom. Nu wordt ook de 'vraagkant' van het stroomnet geraakt: bedrijven en woningen die stroom krijgen. Bij netbeheerder Liander, actief in Friesland, Noord-Holland, Flevoland en Gelderland, staan bijna vierhonderd bedrijven op de wachtlijst voor een aansluiting. De koepelvereniging van alle netbeheerders in het land, Netbeheer Nederland, verwacht dat de krapte op het elektriciteitsnet de komende jaren op meer plekken toeneemt. 'Niet alleen bedrijven en instellingen, maar ook consumenten kunnen de gevolgen hiervan gaan merken'.
Vraag naar stroom
Om klimaatdoelen te halen en het gasveld in Groningen te kunnen sluiten, heeft het kabinet in 2018 besloten dat alle nieuw te bouwen huizen geen aardgas meer mogen gebruiken. Daarnaast moeten alle bestaande huizen en kantoren van het gas af. Dat zorgt voor een grote stijging in de vraag naar stroom, maar daar is het verouderde elektriciteitsnet niet op gebouwd. In Friesland, Noord-Holland, de Noordoostpolder in Flevoland en grote delen van Gelderland keurt de netbeheerder alle aanvragen voor nieuwe stroomaansluitingen af. Rondom Utrecht, Den Haag en Rotterdam is de situatie ook nijpend.
De netbeheerders en werkgeversorganisatie VNO-NCW hebben de overheid al vaak gewaarschuwd. Alleen, uitbreiding met extra kabels en stroomstations kost tijd en geld. Er is te weinig technisch personeel om de klus snel te klaren. Daan Schut, chief transition officer bij Liander: 'Er is niet zo snel extra technisch personeel opgeleid en het versnellen van vergunningsprocedures, waardoor een extra stroomstation bijvoorbeeld binnen drie jaar is gebouwd in plaats van binnen acht jaar, raakt aan het inspraakrecht van burgers.'
DieselgeneratorSommige ondernemers grijpen nu naar noodoplossingen die verre van duurzaam zijn. Salesdirecteur Arno Luyten van Geesinknorba, producent van vuilniswagens uit Emmeloord, denkt aan het plaatsen van een dieselgenerator. Onlangs opende het bedrijf een nieuwe werkplaats, maar er is geen stroom en het net is pas over vier jaar uitgebreid. 'Het huren van die generator kost ons minstens ¤100.000 per jaar. Wij zijn een internationaal bedrijf en zijn gewend aan dit soort strubbelingen in het buitenland, maar nu lijkt het wel alsof Nederland de bananenrepubliek is', aldus Luyten.
Verhuurder van generatoren rondom Amsterdam, Leeborent, merkt een sterke stijging van de vraag. 'Vooral het groene aggregaat op biodiesel is gewild. Dan hebben ondernemers toch een duurzaam alternatief tot zij op het stroomnet kunnen', zegt elektromonteur Benito van Amesfoort.
Netbeheerder Liander waarschuwt ondernemers om eerst te controleren of er plek op het net is voordat zij een nieuw pand bouwen, maar Luyten zegt dat hij daar niet van op de hoogte was. 'We gingen ervan uit dat er gewoon stroom zou zijn. Om eerlijk te zijn vind ik de netbeheerder een draak van een organisatie. Het duurt allemaal zo lang.'
In Friesland bouwde zorggroep Noorderbreedte een nieuw zorgcentrum voor dementerenden in Leeuwarden. Dit najaar werden de bijna honderd woningen opgeleverd, maar voor stroom heeft manager Hans de Bruin een batterij moeten plaatsen. 'De huur voor de batterij is ¤3.000 per week, maar het is in ieder geval geborgd dat we bewoners kunnen huisvesten', zegt hij.
Schut: 'Het is heel begrijpelijk dat ondernemers teleurgesteld zijn, maar als wij iedereen zouden aansluiten, dan komt er teveel stroom op het net en branden kabels en stroomstations door. Dan heeft niemand meer stroom voor een veel langere periode'.
Hyde Park
Dit probleem gaat snel erger worden in meer delen van Nederland en zal ook consumenten gaan raken, verwacht Schut. Dan dreigen ook woningbouwprojecten slachtoffer te worden van het overvolle stroomnet. Er wordt al gekeken naar 'noodoplossingen' voor gasloze woningbouwprojecten Hyde Park en Lincoln Park in Hoofddorp, bevestigt de gemeente Haarlemmermeer. Het meest voor de hand ligt om voor de 5.500 woningen 'deels te werken met gasgeneratoren, maar we kijken ook naar batterijen', aldus een gemeentewoordvoerder. Projectontwikkelaars BPD en Snippe erkennen de problematiek en zeggen in gesprek te zijn over oplossingen.
De gemeente Haarlemmermeer gaf onlangs toestemming voor het plaatsen van gasgeneratoren op Schiphol Trade Park (STP), dat de ambitie heeft het duurzaamste bedrijventerrein van Europa te worden. Gebiedsontwikkelaar SADC wil dat bedrijven stroomcapaciteit met elkaar gaan delen in een netwerk, maar alsnog zullen tot 2026 gasgeneratoren nodig zijn om bij te springen momenten dat de bedrijven veel stroom verbruiken.
Volgens Schut van Liander kunnen er op sommige plekken wel snel extra kabels de grond in, bijvoorbeeld in 2023. Maar als het ene probleem is opgelost, ontstaat er al snel ergens anders een knelpunt. Al met al duurt het tot ongeveer 2027 voordat het stroomnet uitgebreid is, zegt hij.
Het kabinet Rutte IV trekt de komende tien jaar ¤22 mrd uit voor nieuwe elektriciteit- en waterstofnetten, maar netbeheerders hebben berekend dat er de komende dertig jaar alleen voor de uitbreiding van het stroomnet al ¤102 mrd nodig is. Investeringen in het net worden bovendien verrekend via de energierekening van alle burgers, en die mag niet te hard stijgen. Schut hoopt dat de overheid vaart maakt met, bijvoorbeeld, investeringen in technisch onderwijs. 'Tot die tijd proberen we echt met ondernemers mee te denken over een goede oplossing, want van dieselgeneratoren wordt niemand blij.'