Neoliberalisme wat houdt het in? #37

quote:

Deze sociaal advocaat verdedigde kwetsbare mensen, tot ze daardoor zelf ook niet meer rond kon komen

Sjoerd Alders — 1 dag geleden

Voor het grote geld kwam ze al nooit, maar dat ze vorig jaar als sociaal advocaat moest stoppen omdat ze er zelf geen normaal inkomen meer uit kon halen, was ronduit cru. Terwijl de vraag naar sociale rechtsbijstand groot was, kon ze geen advocaat vinden die het stokje van haar wilde overnemen. Gerritsen: 'Het is heel onaantrekkelijk om als advocaat in dat gat te springen. Nieuwe aanwas is er niet. Als het zo doorgaat is er straks niemand meer over.'

Petra Gerritsen werkte meer dan jaar 35 jaar lang binnen het sociaal zekerheidsrecht. Eerst als jurist bij Bureau Rechtshulp, de laatste vijftien jaar als sociaal advocaat in het oosten van het land. Andere constructie, zelfde werk: opkomen voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Bijstandsgerechtigden, chronisch zieken, arbeidsongeschikten, kortom: mensen die niet altijd even makkelijk voor zichzelf op kunnen komen. Mensen die bij juridische geschillen sterk afhankelijk zijn van specialisten in het sociaal zekerheidsrecht. Specialisten zoals Gerritsen.

Dat juist een sociaal advocaat als zij zich vorig jaar genoodzaakt zag haar toga aan de wilgen te hangen, is pijnlijk. Gerritsen: 'We hebben gezien aan de toeslagenaffaire hoe belangrijk het is dat er advocaten zijn die problemen aankaarten voor mensen die dat zelf niet kunnen. In Nederland pakken heel veel wetten in de uitvoering niet rechtvaardig uit. Als niemand dat regelmatig onder de aandacht brengt van de rechter wordt dat ook niet duidelijk. Dat bij de toeslagenaffaire de omvang van het probleem lange tijd niet is onderkend, is veelzeggend.'

Tegelijkertijd staat niet alleen de rechtszekerheid van kwetsbare groepen in onze samenleving onder druk, maar zijn het ook de sociaal advocaten zelf die met uitsterven worden bedreigd. Gerritsen: 'Ik kon geen advocaat vinden die mijn praktijk wilde overnemen, terwijl er juist heel veel vraag was. Niemand durft in dat gat te springen. Over een jaar of tien is een groot deel van de sociaal advocaten met pensioen. Uit onderzoek blijkt dat zeventig procent van de sociaal advocaten overweegt om te stoppen. Door dat gebrek aan perspectief is er ook geen nieuwe aanwas meer. Als het zo doorgaat is er straks niemand meer over.'

Hoe heeft het zo ver kunnen komen?
'Tot 2004 hadden we nog het Bureau voor Rechtshulp. Dat was een heel laagdrempelige voorziening voor eerstelijns en verdergaande rechtshulp, compleet met bezwaar-, beroeps- en hoger beroepsprocedures. Precies wat een sociaal advocaat ook doet. Toen die bureaus werden wegbezuinigd kwam daar het Juridisch Loket voor in de plaats. Ook laagdrempelig, maar alleen voor de eerstelijns rechtshulp. Daar wordt alleen advies gegeven en doorverwezen in het geval dat verdergaande hulp, bijvoorbeeld in een procedure, nodig is. Sinds die tijd hebben we een duidelijke scheiding tussen de eerstelijns rechtshulp via het Juridisch Loket en het vervolg via de sociale advocatuur.'

'Binnen de sociale zekerheid werk je bijna altijd op zogeheten toevoegbasis. Dat betekent dat je voor je werk als sociaal advocaat een vergoeding krijgt van de overheid. Die vergoeding is gebaseerd op het aantal punten dat voor iedere zaak die je behandelt wordt toegekend. Iedere punt staat voor een uur werk. Voor de procedure in een bijstandszaak staat bijvoorbeeld acht punten, acht uur dus.'

Is dat voldoende?
'Allereerst staat de puntvergoeding in de sociale advocatuur niet in verhouding tot wat je als advocaat in de commerci�le advocatuur vraagt. Dan hebben we het over rond de honderd euro per punt in de sociale advocatuur, terwijl commercieel advocaten meer dan 250 euro vragen, en ver daarboven als ze specialist zijn. Dat ik ook sterk gespecialiseerd was, niks anders deed dan sociaal zekerheidsrecht en dus de meest complexe zaken deed, maakte niks uit. In 2019 was bovendien de vergoeding per punt ook nog eens lager dan in 2009, als gevolg van bezuinigingen en het niet indexeren van de vergoeding. Terwijl alle kosten in die tien jaar gewoon stegen, bleef die vergoeding dus achter.'

'Naast dat die vergoeding per punt niet is gestegen, staat het puntenaantal per zaak vaak niet in verhouding met de tijd die je eraan kwijt bent. Als ik een simpele zaak deed kreeg ik acht punten, maar als ik een heel ingewikkelde zaak deed kreeg ik ook acht punten. Die punten staan vast. Als je steeds gespecialiseerder wordt, dan krijg je ook de lastiger zaken, die weer meer tijd kosten.'

'In het rapport van de commissie-Van der Meer uit 2017 werd al geconstateerd dat die punten in geen verhouding staan tot wat je eigenlijk aan tijd nodig hebt om een zaak goed te doen. Als die vergoeding per punt dan ook nog eens heel laag is en al heel lang niet meer ge�ndexeerd is, blijft er van die uiteindelijke vergoeding bijna niets meer over.'

Als u een cli�nt voor u had, waarvan u aan het begin al wist dat die acht punten onvoldoende waren, hoe deed u dat dan?
'Dat is het lastige als je sociaal advocaat bent, want dan help je ze toch. Naar wie moeten die mensen anders toe als hun uitkering wordt stopgezet? Als sociaal advocaat word je geacht een eigen bijdrage te vragen van mensen. Maar als iemands uitkering is stopgezet, dan heeft hij of zij daar op dat moment geen geld voor. Dan moet je de knoop doorhakken of je het doet of niet. Als je commercieel denkt, kan je zeggen dat je niet eerder begint voordat de eigen bijdrage is betaald. Als iemand geen uitkering en geen geld meer heeft, maar wel een zaak waarvan je denkt dat je er iets mee kan, dan is dat een heel lastig dilemma. Dat is vaak het geval.'

'Daarnaast is het in het systeem van de gefinancierde rechtsbijstand zo dat als je een financieel belang van minder dan vijfhonderd euro hebt, je van de overheid geen toevoeging kunt krijgen voor een procedure. Stel je voor dat een alleenstaande moeder in de bijstand een keer niet verschijnt op een afspraak, dan kan ze zomaar een korting van veertig procent op haar uitkering krijgen. Met de huidige bijstandsnorm is dat geen vijfhonderd euro, terwijl dat voor die moeder kan betekenen dat ze door die korting de huur niet meer kan betalen. Dan moet zo'n moeder dus, terwijl ze al in een moeilijke positie zit, zelf zo'n procedure voeren, zonder advocaat.'

'In de meeste bijstandszaken kreeg ik zo'n toevoeging gelukkig wel, maar kon er een probleem ontstaan met het betalen van de eigen bijdrage, waardoor de uiteindelijke opbrengst van die zaak soms nog lager werd. Dat is gewoon heel lastig opereren.'

U nam dat soort zaken dus wel aan?
'Ja, maar daardoor liep ik dus een financieel risico. Ik had geen enkele zekerheid dat ik dat geld ook echt kreeg. Als ik de zaak won, kreeg ik een tegemoetkoming in de proceskosten die de gemeente in dat geval moest betalen. Maar als ik de zaak verloor, kreeg ik niks. En dan hoefde ik ook niet te denken dat ik dat geld bij de cli�nt kon halen voor de tijd die ik in die zaak had gestoken, want dat had die cli�nt niet.'

'Los van die eigen bijdrage ben je als advocaat dan nog steeds niet helemaal zeker. Je hebt ook nog de zaken van cli�nten met schulden bij de gemeente – dat zijn een heleboel mensen, om wat voor reden dan ook. Als jij een zaak wint en je krijgt een proceskostenvergoeding van diezelfde gemeente, dan mag de gemeente ook zeggen: ik verreken dat met de openstaande schuld van de cli�nt. Dan krijg je dus alsnog niks. Gelukkig heeft die cli�nt daar wel weer wat aan, want zijn schuld wordt dan lager. Maar je loopt als sociaal advocaat dus allerlei risico's. Dat kan je niet te vaak doen, anders kom je in de problemen. Maar ja, dat is wat ik wel deed, als het nodig was.'

Hoe moeilijk is het om als sociaal advocaat het hoofd boven water te houden?
'Als sociaal advocaat sta je vaak mensen in kwetsbare posities of met financi�le problemen bij. Die zijn dan ook vaak niet of weinig zelfredzaam. Dat betekent dat ik als advocaat ook meer moet doen dan wanneer ik een multinational bijsta. Als ik die laatste vraag om mij gegevens aan te leveren, dan krijg ik ze de volgende dag. Mijn cli�nten kwamen met een boodschappentas vol papieren die ze op je bureau uitstorten, waarna ik zelf mocht gaan uitzoeken hoe het allemaal zat.'

'Vaak moest ik dan een dossier inzien bij de gemeente, omdat ze niet precies konden vertellen wat de situatie was. Dat kost gewoon meer tijd, vaak veel meer dan het aantal uur dat ervoor stond. Ik krijg mijn kosten nooit echt vergoed. Als je daar als advocaat nog een inkomen uit wil halen, moet je heel veel uren draaien of betalende nevenfuncties hebben. Anders is het op een gegeven moment niet meer te doen.'

'Wij zijn als kantoor verhuisd naar een goedkoper pand, en hebben de ondersteuning uitgekleed tot bijna niks. Dat betekent dat je ook als advocaat de telefoon op zit te nemen als je secretaresse een dagje vrij heeft, of dat je hele dossiers staat te kopi�ren omdat er niemand anders is om dat voor jou te doen. Dat zijn niet de werkzaamheden waarvoor je de advocatuur in bent gegaan. Je wilt je tijd besteden aan je zaken, en niet aan de administratieve dingen. Op een gegeven moment kwam ik dan toch op een punt dat ik zei: 'Op deze manier kan en wil ik niet verder'.'

Hoe cru is het om op te willen komen voor de armen, maar uiteindelijk zelf te moeten stoppen omdat het werk niet loont?
'Dat is ontzettend cru. Het is niet zo dat mijn cli�nten hun zaken zelf wel kunnen oppakken, daar zijn ze niet toe in staat. Ook in de Participatiewet zie je dat soort onrechtvaardigheden, zoals onlangs nog bij een vrouw in de bijstand die 7.000 euro moest terugbetalen omdat ze boodschappen kreeg van haar moeder en de inlichtingenplicht schond door dit niet te melden. Gelukkig heeft dat geleid tot een initiatiefvoorstel om die wet aan te passen, maar dat probleem speelt echt al sinds de invoering van de Fraudewet in 2013.'

'Dat was mijn praktijk. Die zaken deed ik, vaak nog wel ernstiger. Voor die zaken is het gewoon heel belangrijk dat er mensen zijn die dat onder de aandacht brengen, procedures erover voeren en de rechter voorleggen dat regelgeving heel onrechtvaardig uitpakt en dat er iets aan gedaan moet worden. Keer, op keer, op keer. Voordat dat in de rechtspraak ergens toe leidt, moet echt duidelijk zijn dat er een ernstig probleem is waarvoor de uitvoering van de wet geen passende oplossingen biedt.'

Kunt u een voorbeeld noemen?
'Neem mantelzorgers in de bijstand. Als iemand mantelzorg verleent aan zijn vader en ook de beschikking heeft over de bankpas van zijn vader om boodschappen te doen, betekent dat in de Algemene Bijstandswet dat je beschikking hebt over de rekening van iemand anders en dat het tegoed van die rekening in principe aan jou wordt toegerekend.'

'Dat weten heel veel mensen niet, dus die geven dat helemaal niet door. Die denken: ik verleen mantelzorg, dat is het geld van mijn vader of moeder en niet van mij. Als dat op enig moment aan het licht komt, kan dat enorme consequenties hebben voor hun uitkering. Dat kan leiden tot enorme terugvorderingen.'

'Vooral in situaties waarin iemand eerlijk zegt dat hij zijn vader altijd naar het ziekenhuis reed en wel eens benzinevergoeding van hem kreeg, of een pak koekjes als dank voor het doen van de boodschappen. Dat is in principe inkomen en kan door de gemeente worden gekort op de uitkering. Als iemand dan zegt dat dat al tien jaar zo gaat, dan zijn er situaties waarin de gemeente zegt het recht op uitkering over die tien jaar niet te kunnen vaststellen.'

'Die gemeente ziet alleen maar een bron van inkomsten waarvan het niet weet hoeveel er nu precies van die persoon is. Dat heeft in zaken geleid tot vorderingen van meer dan honderdduizend euro, omdat je gewoon jaren uitkering moet terugbetalen. Dat soort dingen zijn inherent aan de Participatiewet en gebeuren dus regelmatig.'

Wordt er te vaak volgens de letter van de wet gehandeld en te weinig vanuit de geest van de wet?
'Dat begint nu te kantelen. En dat verschilt ook erg per gemeente. Gemeenten met financi�le problemen kunnen de neiging hebben om te kijken naar oplossingen die geen geld kosten, zoals een uitkeringsaanvraag buiten behandeling stellen. Maar het hangt ook af van hoe er in zo'n gemeente gedacht wordt over de rol die het heeft. Is dat om zijn burgers te helpen of om er vooral voor te zorgen dat de regels worden uitgevoerd? Dat is nogal een verschil.'

'Dat maakt veel uit voor de burgers die het betreft. Sinds de invoering van de Fraudewet in 2013 is de nadruk op het bestrijden van fraude en de roep vanuit de samenleving om fraude streng te straffen veel groter geworden. Dat heeft geleid tot een uitvoering van de wet die in mijn optiek niet meer in balans is. Van fraude is in de bijstandswet namelijk ook sprake als je niet bewust regels overtreedt. Ook als je onbewust iets niet doorgeeft wat achteraf belangrijk blijkt te zijn krijg je meestal een boete en moet je de uitkering terugbetalen. Geen fraudeur dus, en toch een boete. De Nationale Ombudsman wees hier in 2014 al op.'

In zestig procent van dit soort zaken is de overheid de wederpartij.
'De toename van het beroep op gefinancierde rechtsbijstand is vooral toe te schrijven aan procedures tegen de overheid. Dat zegt ook iets over wat de overheid doet in haar regelgeving. Dat maakt het voor gemeenten vaak ook niet makkelijk. Gemeenten moeten die wet vaak wel uitvoeren, en als er in de wet staat dat jij iets moet terugvorderen als iemand iets niet doorgeeft, ongeacht de vraag of die persoon dat bewust of onbewust doet, dan is zo'n gemeente met handen en voeten gebonden.'

'Dan moet je als gemeente heel creatief zijn en er echt voor kiezen om de ruimte in de wet te zoeken. De overheid zou veel kritischer moeten kijken naar de manier van wetgeven. Als je een wet maakt is het heel goed om niet alleen te kijken of deze uit te voeren is door een gemeente, maar ook om te kijken of het doenlijk is voor de burgers om aan die wet te voldoen. Dat mist denk ik heel vaak.'

We hebben sinds 2017 Sander Dekker als eerste minister van Rechtsbescherming. Hoeveel heeft zijn aanstelling de sociale advocatuur geholpen?
'Er is nog steeds niet structureel ge�nvesteerd in de sociale advocatuur, terwijl het al eerdergenoemde rapport Van der Meer, wat in opdracht van diezelfde overheid is gemaakt, heel duidelijk zegt dat er w�l geld bij moet. Dan wordt de oplossing gezocht in rechtshulppakketten. Maar ja, ik zie niet zo heel goed hoe dat een bijstandsgerechtigde van wie de uitkering wordt stopgezet gaat helpen. Die moet gewoon binnen zes weken een bezwaarschrift indienen en die kan dat niet zelf. Wat helpt een triage dan vooraf? Dat is alleen maar een extra stap, terwijl het voor mensen heel vaak al een hele stap is om bij dit soort problemen aan de bel te trekken, laat staan een advocaat op te zoeken.'

'De plannen die ik tot nu toe heb gezien zijn geen verbetering voor de sociale advocatuur. Onderzoeken of het huidige stelsel van rechtsbijstand moet worden hervormd is natuurlijk prima. Maar als je tijdens dat onderzoek de financi�le nood binnen de sociale advocatuur niet verhelpt, heeft de minister straks geen advocaten meer over die in dat nieuwe stelsel willen participeren.'

In de aanloop naar de verkiezingen is de bescherming van de rechtsstaat best eens voorbijgekomen. Dan ging het dan vaak om het beschermen van rechters en het tegengaan van ondermijning. Maar is het kunnen halen van je recht ook niet een wezenlijk onderdeel van diezelfde rechtsstaat?
'Het draait allemaal om tegenmacht. Je moet je eigen tegenmacht organiseren. Dat hoort bij een fatsoenlijke rechtsstaat. Daar heb je dus ook advocaten voor nodig. Die mensen worden niet gehoord. En dat is precies wat je in de toeslagenaffaire hebt gezien. Burgers worden vaak niet gehoord.'

'Er zit ook een andere kant aan, want naast het versterken van de sociale advocatuur, kun je natuurlijk ook zorgen voor beter uitvoerbare besluiten. Gemeenten moeten niet klem komen te zitten, daar werken over het algemeen toch echt mensen die ook voor dat beroep gekozen hebben omdat ze burgers willen helpen. Die mensen help je niet met wetten die daar geen ruimte voor bieden.'

'Dus: tegenmacht en betere wetgeving, zodat burgers niet door die regelgeving vermalen worden. Het zou het mooiste zijn als sociaal advocaten niet meer nodig zijn, maar sociaal advocaten zijn er niet primair om dure procedures te voeren. Die zijn er om problemen op te lossen. Om vaak kwetsbare mensen te helpen een oplossing te vinden, niet voor eigen gewin. Het is dus heel zorgelijk als die groep, die over het algemeen heel sociaal betrokken is, z'n toga aan de wilgen gaat hangen. En dat is wat we zien.'

quote:

Op dinsdag 6 april 2021 21:18 schreef Bondsrepubliek het volgende:
Het zou mooi zijn als door dit soort plannen er uiteindelijk een einde komt aan het plunderen van schatkisten door belastingparadijzen zoals Nederland.

quote:

FNV: Merendeel werknemers heeft te maken met ongezonde en onveilige werksituaties

Veel werknemers krijgen te maken met gevaarlijke en ongezonde werksituaties. Dat blijkt uit een enqu�te van vakbond FNV onder ruim vijfduizend werkenden.

Barbara Vollebregt 19 april 2021, 18:58

Bij veel bedrijven is te weinig aandacht voor de gevaren van het werk. Die conclusie trekt vakbond FNV, aan de hand van een enqu�te onder 5600 werkenden. Driekwart geeft aan dat de werkgever arbeidsrisico’s niet serieus neemt. Met name werkdruk, fysieke belasting en een onprettig klimaat (te koud, te warm, veel tocht) worden onvoldoende aangepakt door de baas.

De ondervraagden zijn werknemers uit allerlei sectoren waar thuiswerken doorgaans geen optie is. Denk aan de bouw, de zorg, het transport en de industrie. Van alle ondervraagden voelde ��n op de drie zich het afgelopen jaar ziek door het werk. Van de jongeren geeft ��n op de vijf aan dat hij of zij afgelopen jaar een ongeluk heeft gehad op het werk, vari�rend van een lichte beknelling van een vinger tot ernstig letsel.

Door de huidige arbeidsomstandigheden denkt de helft van de ondervraagden het pensioen niet op een gezonde manier te halen. FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: “Ik ben teleurgesteld, maar niet verbaasd. We krijgen al veel langer meldingen van werknemers die klagen over onveilige of ongezonde situaties op het werk en werkgevers die daar niets of weinig aan doen.”

Sneller werken
Dat terwijl werkgevers wettelijk verantwoordelijk zijn voor het cre�ren van een gezonde en veilige werkomgeving. Jong: “Een verantwoordelijkheid die werkgevers te vaak niet pakken.” Werkgeversorganisaties zoals MKB-Nederland en VNO-NCW zouden ondernemers daarop moeten aanspreken, vindt ze.

Ruim 40 procent van alle respondenten heeft last van werkdruk. Dat geldt vooral voor mensen die een gebrek aan zeggenschap en autonomie ervaren, omdat ze het werktempo niet zelf kunnen regelen, of altijd beschikbaar moeten zijn, stelt FNV. Ook technische innovatie heeft invloed, zoals de opkomst van software om werknemers te monitoren. Mensen moeten hierdoor vaak sneller werken en hun prestaties worden de hele tijd bijgehouden.

Door de flexibele arbeidsmarkt en de platformeconomie durven mensen dit gebrek aan zeggenschap vaak niet goed aan te kaarten, stelt Jong: “Als je ergens werkt op een flexibel contract hou je eerder je mond over dingen dingen die gevaarlijk zijn of misgaan op de werkvloer. Een vast contract geeft de zekerheid die werknemers nodig hebben om risico’s op het werk bespreekbaar te maken.”

Vaker in de zorg
Vrouwen zijn vaker bang dat ze niet op een gezonde manier hun pensioen halen (57 procent) dan mannen (47 procent). Dat komt doordat vrouwen vaker in de zorg werken. Uit de vragenlijst blijkt dat werknemers in de zorg – vaker dan medewerkers in andere sectoren – te maken hebben met werkdruk, emotioneel zwaar werk en ongewenst gedrag op het werk. Maar ook een grote (corona)besmettingskans en lichamelijke belasting tijdens het werken eisen daar hun tol.

Werknemers krijgen dikwijls geen voorlichting over de risico’s die hun werk met zich meebrengt. Bovendien hebben veel werkgevers niet zwart op wit staan hoe personeel met die risico’s moet omgaan. “Ook dat zijn dingen die werkgevers moeten regelen”, zegt Jong. De handhaving op het nakomen van die taken schiet volgens haar echt tekort. “De arbeidsinspectie moet meer mogelijkheden en capaciteit krijgen om werkplekken hierop te inspecteren.”

quote:

Wat is er gebeurd met de droom van de post-work future?

17 april 2021, lotte schuengel

Machines gaan ons werk overnemen, zo luidt de belofte. Maar klopt dat wel? Welkom in het Tweede Machinetijdperk, waar technologie niet de werknemer, maar de werkgever is.

Machines, die zouden toch ons werk overnemen? In Amazon’s robotische distributiecentra werken meer postsorteerders dan ooit, de groeiende ‘human cloud’ wordt aangestuurd door ontoerekeningsvatbare software, kuddes maaltijdbezorgers racen gehoorzaam aan apps en ratings door de stad. Welkom in het Tweede Machinetijdperk, waar technologie niet de werknemer, maar de werkgever is.

De econoom John Maynard Keynes stelde zich in 1930 voor dat dankzij technologische innovaties en automatisering van werk, de generatie van zijn kleinkinderen hooguit 15 uur per week zou hoeven werken. In de toekomst zouden we rijker, gelukkiger en vrijer zijn, schreef hij. ‘We zullen meer dingen voor onszelf doen dan de hedendaagse elite, tevreden zijn met kleine taken en routines, en het werk dat overblijft zo dun mogelijk spreiden en zo veel mogelijk delen met elkaar.’

Hij was niet de enige met deze toekomstvisie. Bertrand Russell, Julian Huxley, Benjamin Franklin, John Stuart Mill, en zelfs Richard Nixon hebben in de vorige eeuwen voorspeld dat onze werkweken steeds korter en minder intensief zouden worden dankzij automatisering. In de jaren ‘50 en ‘60 steeg de productiviteit zelfs zoveel sneller dan de vraag naar arbeid, dat een Commissie onder president Lyndon B. Johnson in 1964 voorstelde om iedere familie te verzekeren van ‘een gegarandeerd minimuminkomen.’

Al sinds 2010 is de gemiddelde werkweek in Nederland onveranderd 31 uur gebleven. Volgens het NIDI zullen we in de toekomst zelfs nog meer moeten gaan werken, om de gestage groei van gepensioneerden bij te houden, en hun zorg te financieren. Maar zouden we niet juist minder gaan werken, zoals was beloofd? Heeft technologie erin gefaald om ons te verlossen van werk? Of sterker nog, heeft het ons met alleen maar meer werk opgezadeld, dat ook nog eens minder leuk is?

Snelle, productieve, inwisselbare mensen
Volgens Gavin Mueller is dit laatste het geval. Hij geeft les aan de Universiteit van Amsterdam en publiceerde dit jaar het boek Breaking Things at Work. Hiervoor deed de Amerikaan onderzoek naar de historische en hedendaagse invloed van technologische ontwikkelingen op de politieke en economische positie van werknemers. ‘Het is een misvatting dat automatisering banen direct vervangt. In plaats daarvan reorganiseert het werk,’ zegt hij. Vaak wordt gedacht dat machines voornamelijk fysieke arbeid vervangen, en dat die mensen dan werkloos worden. ‘Maar als je bijvoorbeeld kijkt naar Amazon, zie je dat het aantal werknemers in de distributiecentra is verdubbeld tijdens de pandemie.’

Volgens techno-optimisten kunnen robots banen ontdoen van hun repetitieve aspecten, waardoor werknemers zich kunnen focussen op de dingen waar ze als mens goed in zijn. Maar mensen zijn vooralsnog beter in dat sorteerwerk dan machines. Dus gebruikt Amazon algoritmes en machines niet om mensen te vervangen, maar om ze zo productief mogelijk te maken.

In de afgelopen jaren heeft Amazon steeds meer ‘gerobotiseerde’ distributiecentra geopend. Waar voorheen werknemers nog moesten rondlopen tussen de stapels pakketten, brengen nu robots de pakketten rond naar de werknemers, die de hele dag op dezelfde plek blijven staan. De besparing van wandelingen heeft de productiviteit meer dan verdriedubbeld. Waar een werknemer eerst gemiddeld 100 pakketjes per uur verwerkte, zijn dat er nu tussen de 300 en 400, en soms zelfs 700.

Via een ratingsysteem krijgen werknemers vervolgens een score toebedeeld op basis van de hoeveelheid pakketjes die ze per uur verwerken. Zijn hun ratings te laag, dan kunnen ze worden ontslagen. Dat dit betekent dat er snel iemand anders moet worden aangenomen, is volgens Mueller onderdeel van Amazon’s strategie. ‘Het werk in de distributiecentra is zo simpel en eentonig geworden, dat je elke werknemer makkelijk kunt inwisselen voor de volgende.’

Software als baas
En dat gebeurt aan de lopende band. ‘De doorstroom in het gemiddelde Amazon-distributiecentrum is honderd procent. Dat betekent dat mensen hooguit een jaar daar blijven werken, omdat het werk zo veeleisend, vermoeiend en onterend is.’ De afgelopen jaren verschijnen regelmatig verhalen in de pers over werknemers bij Amazon die geen plaspauzes krijgen, en over het opmerkelijk hoge percentage bedrijfsongevallen.

Zo ging de journalist James Bloodworth voor zijn boek Hired: Six Months Undercover in Low-Wage Britain (2018) undercover in een Amazon-warenhuis, waar hij erachter kwam dat werknemers in flessen moesten plassen. Onderzoeksjournalist Will Evans kwam er voor de podcast Reveal achter dat volgens interne communicatie bij Amazon het aantal bedrijfsongevallen in 2019 met 33 procent was gestegen ten opzichte van 2016: bijna 8 op de 100 werknemers maakt een ongeval mee op de werkvloer. Het industriegemiddelde in Amerika is 4 op de 100. Volgens Reveal gebeuren er meer ongevallen in de gerobotiseerde distributiecentra, dan in de ‘traditionele’.

Niet alleen de automatisering van fysieke arbeid be�nvloedt de werkomstandigheden, maar vooral de automatisering van management. Amazon-werknemers worden niet langer primair aangestuurd door iemand die op de werkvloer rondloopt, maar door een softwaresysteem dat zowel werknemers als robots co�rdineert. Pas ver daarboven heb je weer de goedbetaalde programmeurs, strategen en directeuren.

Die groeiende ongelijkheid in werkrelaties baart Mueller zorgen. Bedoeld of onbedoeld, het aanvullen van werk door robots, algoritmes en AI zorgt ervoor dat er alsmaar meer macht van bovenaf kan worden uitgeoefend op Amazon-werknemers. Die worden steeds beperkter in hun autonomie, omdat ze zich continu naar de snelheid en intensiteit van de machines om hen heen moeten voegen. Zo’n gedisciplineerd, gestandaardiseerd personeelsbestand laat zich ongelimiteerd opschalen.

Teren op de kruimels van de gig economy
Zo’n zelfde dynamiek ziet Mueller terugkomen in de ‘gig economy’, de groeiende industrie van zzp-ers die hun brood verdienen met losse taken die ze via platforms als Uber, Deliveroo, Fiverr of TaskRabbit vinden. En zo ook via Amazon Mechanical Turk (afgekort MTurk), een andere tak van de onderlaag van Amazon.

MTurk breekt werkprocessen op in kleine fracties, ‘microtasks’, waar je een minuscuul bedrag voor betaald krijgt. Jeroen van Bergeijk beschreef vorig jaar in Vrij Nederland hoe het is om voor Amazon zulke ‘human intelligence tasks’ (HIT’s) uit te voeren. Bijvoorbeeld het overtypen van een kassabon, contactinformatie van Craigslist halen, of nummerborden identificeren. Voor een taakje van anderhalve minuut verdiende hij 3 cent. Na een maand verdiende hij gemiddeld 1,50 per uur. Hij is niet de enige. Volgens een onderzoek van Pew Research verdient meer dan de helft van de ‘turkers’ minder dan 5 dollar per uur. Veertig procent van hen komt uit India, tien procent uit de Verenigde Staten.

Mueller noemt het ‘the human cloud.’ Een globaal personeelsbestand waarin iedereen via zijn telefoon of computer met elkaar concurreert. Een mensenmassa van ‘zelfstandige ondernemers’, 24 uur per dag ter beschikking, zonder de bijkomende werkgeversverplichtingen zoals pensioen, vakantiedagen, en verzekeringen: een natte droom voor Amazon. En voor haar klanten ook, want hoe meer kosten Amazon bespaart, hoe goedkoper ze goederen en diensten kunnen aanbieden.

Intussen raakt een groeiend aandeel werknemers gewend aan lage betaling voor gefragmenteerd werk zonder betekenis, contact met collega’s of werkgevers, of carri�reperspectief. Mueller: ‘Het is een wereldwijde race to the bottom.’

Vrijheid is niet flex
Die race vindt niet alleen in de bottom plaats, waarschuwt Mueller. ‘Dit bedrijfsmodel is zich aan het verspreiden naar het middensegment. Waar je nu via TaskRabbit iemand een tientje geeft om een kast in elkaar te komen zetten, kan het net zo gebruikelijk worden dat een kantoor je voor twintig euro een spreadsheet laat maken, in plaats van dat je daar een vaste aanstelling hebt.’

In Nederland is in de afgelopen vijftien jaar het aantal flexwerkers, dus zzp-ers of mensen zonder vast contract, met driekwart gegroeid. Inmiddels is ��n op de drie werkenden een flexwerker. Veel mensen stappen over op flexwerk, omdat er in hun branche geen of weinig vacatures zijn, of omdat ze dan hogere tarieven kunnen vragen, meer autonomie hebben, zelf hun tijden kunnen bepalen en niet worden beperkt tot een uur- of maandloon.

En in veel sectoren is dat ook zo. Een ICT-er verdient bijvoorbeeld als zelfstandige soms het driedubbele van wat hij of zij in loondienst kan verdienen. Ook in de zorg verdienen zzp-verplegers gemiddeld 39 euro per uur, terwijl hun collega’s in vaste dienst tussen de 10 en 17 euro per uur verdienen, stelt Loonwijzer.

Zijn het dan niet juist de flexwerkers die de 15-urige werkweek voor zichzelf kunnen realiseren, omdat ze zelf controle hebben over hoeveel klussen ze in die hoeveelheid tijd proppen?

In theorie misschien, maar het gebeurt zelden, zegt Mueller. ‘De praktijk wijst uit dat de meeste zelfstandigen juist meer uren moeten gaan werken dan ze in vaste dienst zouden doen.’ Want als je pensioenen, verzekeringen, belastingen, vakantiedagen, verlof, en onbetaalde uren die opgaan in administratie meerekent, blijft er weinig van die torenhoge tarieven over. Volgens onderzoek van het CBS in 2019 is het risico op armoede bij zzp'ers stukken hoger dan bij vaste werknemers. 35 procent van de zelfstandigen heeft een inkomen onder bestaansminimum.

Pas als je iedere dag 24 uur zou doorbrengen op Amazon Mechanical Turk, Uber of Deliveroo, kom je in de buurt van een modaal inkomen. Bovendien hoeven werkgevers veel minder verantwoording af te leggen tegenover zelfstandigen, dan tegenover vaste werknemers. Mueller: ‘Wanneer je een probleem hebt met het bedrijf, als ze je niet betalen voor je taken, of er overkomt je iets, zijn de manieren waarop je daar tegenin kunt gaan beperkt. Vaak heb je gewoon pech.’

Vakbonden, vakbonden, vakbonden
Als zzp’erschap, microtasking, maaltijdbezorging en robotische arbeid dan toch de toekomst van werk betekenen, hoeven de werkomstandigheden niet per definitie ellendig te zijn. Dat begint bij het erkennen van deze opkomende vormen van werk, en de daarbij horende uitbuiting, vindt Mueller. ‘Dat Uber zo aantrekkelijk is voor veel mensen komt niet omdat de app zo geweldig is. Het is simpelweg goedkoper dan een gewone taxiservice, enerzijds omdat ze nog altijd verlies draaien, en anderzijds omdat ze zich niet hoeven te houden aan bestaande arbeidswetten.’

‘We moeten goed opletten dat werknemers hun rechten niet verliezen alleen omdat Uber zegt dat het een techbedrijf is en geen taxibedrijf.’ Vorige week nog gingen Deliveroo-koeriers in het Verenigd Koninkrijk weer de straat op om eerlijke lonen en werkomstandigheden te eisen. In Nederland is inmiddels de FNV Riders Union opgericht, een vakbond voor fietskoeriers van Deliveroo, Thuisbezorgd en UberEats. Volgens de bond is de werking van de bezorg-app een grote black box: ‘Je wordt steeds door de app verleid om te werken wanneer het de bezorgdienst uitkomt. Het is een ongelijke strijd van ��n rider tegen een groot platformbedrijf gesteund door miljarden van rijke investeerders,’ aldus de website.

Volgens Mueller is het zaak om goed naar dit soort acties en verenigingen te luisteren, als we willen voorkomen dat techbedrijven ongeremd de toekomst van werk naar hun eigen smaak en gewin vormgeven. En dat begint bij het uitoefenen van collectieve macht, in elke laag. ‘Ook binnen Google heeft een groep goedbetaalde programmeurs een vakbond opgericht. Zij willen meer zeggenschap over de keuzes die het bedrijf maakt. Zij erkennen ook de problematiek van hun eigen algoritmes, en hebben bijvoorbeeld ge�ist dat een samenwerking met het Amerikaans leger is stopgezet. Met het begrip van technologie dat zij hebben, kunnen deze mensen juist egalitaire alternatieven bedenken om de technologie in te zetten.’

Een vakbond oprichten is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Al tijden probeert de Amerikaanse Retail, Wholesale and Department Store Union (RWDSU) Amazon-distributiemedewerkers over te halen om zich bij hen te voegen. Maar ze staan lijnrecht tegenover een wijdverspreide anti-RWDSU campagne van Amazon, dat via sms’jes, e-mails en flyers werknemers ontmoedigt om bij de vakbond te gaan.

Het robotisch ideaal
En daar zit volgens Mueller de crux in het grotere verhaal van automatisering. ‘Ons verlangen naar automatisering gaat niet alleen over kostenbesparing, grotere effici�ntie, of minder personeel. Het gaat over het verlangen om volledige controle te hebben.’

De Tsjechische toneelschrijver Karel Čapek was de eerste die het woord ‘robot’ gebruikte, in zijn stuk R.U.R. uit 1920 over een robotfabriek dat uit synthetisch organisch materiaal wezens produceert die goedkoop zijn in hun onderhoud en alles doen wat ze wordt gevraagd. Het woord is afgeleid van het Tjechische robota, dat ‘slaaf’ betekent.

Dat is geen toeval, legt Mueller uit. ‘Het ideaalbeeld dat robots oproepen betreft niet zozeer de machines op zich, maar het idee dat alles voor ons gemaakt kan worden zonder dat we hoeven nadenken over wie het heeft gemaakt, zonder dat we hen hoeven te betalen of hoeven behandelen als een mens.’ Maar uiteindelijk zijn het mensen die de gevolgen hiervan ondervinden. ‘Tijdens een protest tegen de werkomstandigheden bij Amazon in 2018 was een van de leuzen: Wij zijn geen robots!’

Niet minder werk, maar beter werk
Het is daarom niet alleen is na�ef, maar bovenal problematisch om te stellen dat automatisering een post-work future zal bewerkstelligen. ‘De vrijheid die men zich hierbij voorstelt, is een aristocratisch soort vrijheid, gebaseerd op het idee dat andere mensen en machines alles voor ons zullen doen. Maar is dat het goede leven?’

Volgens Mueller moeten we ons niet afvragen hoe we werk kunnen elimineren, maar hoe we werk waardevoller kunnen maken. ‘Worthy work,’ zoals hij het noemt. ‘Dat is werk waarbij je je betrokken voelt, nieuwe vaardigheden ontwikkelt, sociale relaties opbouwt en je creativiteit kwijt kunt. En dat betekent niet dat technologie niet in dit plaatje past, maar wel dat we ons moeten afvragen waar we het voor willen gebruiken. Willen we alleen maar meer spullen produceren, of willen we ervoor zorgen dat het werk juist betekenisvoller maakt?’

En dat zijn dingen die je van onderaf moet eisen. ‘We hebben in het verleden van alles ge�ist: weekenden, pensioenen, betere zorg. Doe je dat niet, dan ontstaan er situaties zoals je ze bij Amazon en in de VS ziet. Het verzet tegen tech-bedrijven moeten we niet zien als een strijd tegen vooruitgang, maar een strijd tegen uitbuiting en controle.’

quote:

Op zaterdag 24 april 2021 15:46 schreef zakjapannertje het volgende:

[..]

er is meer:
[ twitter ]

quote:

Op zaterdag 24 april 2021 15:46 schreef zakjapannertje het volgende:

[..]

er is meer:
[ twitter ]

quote:

Op zondag 25 april 2021 04:59 schreef Bondsrepubliek het volgende:
Twee interviews waar Nederland als belastingparadijs in voorbij komt. Nederland zo blijkt faciliteert zelfs de enorme plundering van ontwikkelingslanden. Wat een ontzettend immoreel landje is Nederland dus geworden onder rechts. Welbeschouwd is het Nederland van nu niet veel meer dan een combinatie van een roversnest en aanjager van ecocide/klimaatontwrichting. Kiezers die op partijen hebben gestemd als VVD, D66 en CDA kunnen dan toch met geen mogelijkheid zichzelf nog in de spiegel aankijken zonder gewetenswroeging te krijgen? Nou ja, tenzij ze geen geweten hebben natuurlijk.
[ twitter ]
[ twitter ]

quote:

Op zondag 25 april 2021 11:36 schreef Tijger_m het volgende:

[..]

Dat is wel leuk, volgens jou heb ik dus geen geweten? En jij wel, uiteraard, want jij stemt op een partij die er ook niets aan gedaan heeft?

Maak je vast vrienden mee en krijg je ongetwijfeld veel bijval voor en draagvlak mee. Toch?

quote:

Op zondag 25 april 2021 16:16 schreef GSbrder het volgende:
Nederland is overigens op z’n minst sinds de vroege naoorlogse jaren (maar mogelijk eerder) van vergelijkbare moreel niveau geweest. Of zijn we de Cura�ao-route vergeten, de royalty’s met U2/the Stones en andere dino’s uit de muziekindustrie, of onze houding ten aanzien van winsten met joodse oorlogsslachtoffers? Het is niet alsof liberalen en christendemocraten daar heel anders mee waren dan de ouwe sociaaldemocraten. Misschien dat de socialisten hun handen kunnen wassen in fiscale/financi�le onschuld, maar die hebben natuurlijk behoorlijk gedwaald met hun verering van alles wat communistisch en fout was.

quote:

Op zondag 25 april 2021 16:27 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Rechts dwaalt voortdurend, zal handelen met dictators en communisten.

quote:

Op zondag 25 april 2021 12:28 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Dus jij vind vrienden en bijval belangrijker dan de waarheid en het oplossen van problemen? Nee, dan heb heb je idd geen geweten.

quote:

Op zondag 25 april 2021 16:27 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Rechts dwaalt voortdurend, zal handelen met dictators en communisten.

quote:

Op zondag 25 april 2021 18:01 schreef zakjapannertje het volgende:

[..]

Ben je soms Harry Mulisch aan het lezen?

quote:

Op zondag 25 april 2021 18:02 schreef GSbrder het volgende:

[..]

Links niet? Nieuw voor mij, trendbreuk met het verleden.

quote:

Op zondag 25 april 2021 18:10 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Wanneer was links hier de baas dan?

quote:

Op zondag 25 april 2021 18:18 schreef GSbrder het volgende:

[..]

1989-2002, 1981-1982, 1973-1977, 1965-1966, 1952-1958, 1945-1948?

Verwacht een no true Scotsman, maar we zullen zien.

quote:

Op zondag 25 april 2021 18:18 schreef GSbrder het volgende:

[..]

1989-2002, 1981-1982, 1973-1977, 1965-1966, 1952-1958, 1945-1948?

Verwacht een no true Scotsman, maar we zullen zien.