Neoliberalisme wat houdt het in? #39

quote:

Op zondag 21 april 2024 17:27 schreef Jan_Onderwater het volgende:

[..]
Je had het over inrichten. Dat is wat anders dan bepaalde zaken belasten en subsidies

quote:

Topeconoom Mazzucato: ‘We moeten stoppen de overheid dom te houden’

quote:

Mazzucato is al jaren op een missie. De wereldberoemde econoom schreef boeken vol over de onderschatte rol van overheden bij het aanjagen van innovatie zoals internet en satellietplaatsbepaling (gps). Althans, de rol die overheden kúnnen spelen. In Mazzucato’s ogen doen ze dat nog veel te weinig en functioneren ze nu niet goed. Veel denkwerk wordt uitbesteed aan consultants en er wordt te makkelijk geld uitgedeeld aan bedrijven. De overheid wordt gezien als slechts een facilitator en reparateur van markten. Doodzonde, vindt de 55-jarige Mazzucato, want overheden kunnen veel meer. Ze kunnen markten vormen en sturen.

Markten zijn geen natuurverschijnsel. Er is niks deterministisch aan ons kapitalisme

De Italiaans-Amerikaanse hoogleraar Economie van Innovatie en Publieke Waarde aan het Britse University College London kan het eind maart tijdens haar lezing aan de Universiteit Utrecht niet genoeg benadrukken: markten zijn geen natuurverschijnsel. Ze zijn een gevolg van het samenspel tussen overheden, bedrijven, werknemers, burgers en andere organisaties. „Om ‘vrije’ markten überhaupt te laten bestaan, moeten overheden voortdurend ingrijpen. Er is niets deterministisch aan ons door aandeelhouders gedreven kapitalisme. We hebben het gecreëerd, we kunnen het veranderen.”

Het centrale punt dat Mazzucato maakt: als een maatschappij denkt dat de overheid onmachtig is, wórdt die ook onmachtig. Maar waarom overheerst die gedachte eigenlijk? Waarom gaat er zoveel aandacht naar het beter managen van bedrijven, maar niet van overheden? „Van allebei mag je hoge verwachtingen hebben. Maar omdat we ten onrechte minder wetenschappelijke aandacht hebben voor het verbeteren van de overheid, is die niet ambitieus genoeg én palmen bedrijven overheden makkelijk in. Ik geloof in collectieve intelligentie, maar dan moeten we stoppen met één partij dom te houden. Als we zo blijven denken over de overheid, zullen we nooit de publieke instellingen ontwerpen die we nodig hebben.”

quote:

Een van de grote vragen in Mazzucato’s werk speelt de laatste jaren steeds prominenter in de hoofden van politici: hoe laat je bedrijven bijdragen aan het oplossen van grote maatschappelijke problemen? Of het nu gaat om klimaatneutraal worden, strategisch onafhankelijk van het buitenland zijn, meer oorlogsmaterieel maken – regeringen hebben een groeiende behoefte om bedrijvigheid te sturen. Maar hoe doe je dat zonder belastinggeld weg te geven aan bedrijfseigenaren en aandeelhouders? Hoe voorkom je dat de overheid alleen de kosten voor bedrijven drukt, zonder dat de samenleving evenredig profiteert? Hoe kunnen politici de economie een kant op sturen die het welzijn van de samenleving verhoogt? En die bedrijven ook nog ruimte laat?

Nu halen overheden vaak risico’s weg bij bedrijven. Dat doodt elke ambitie

Mazzucato is een pleitbezorger van industriepolitiek, maar níét zoals overheden die vaak praktiseren. Nu halen overheden vaak risico’s weg bij bedrijven. „Dat doodt elke ambitie.” Overheden zouden voor hun subsidies aan bedrijven veel meer moeten terugvragen; meer eisen, minder weggeven. „Goed voorbeeld: in ruil voor coronasteun stelde de Franse staat klimaateisen aan luchtvaartmaatschappij AirFrance.” En: „Je moet ervoor zorgen dat de overheid ook meedeelt in de beloning. Socialiseer niet alleen de risico’s, maar ook de opbrengst.”

quote:

ECONOOM VAN HET GENOEG BOB GOUDZWAARD (90) OVERLEDEN

Op 20 april is econoom Bob Goudzwaard (90) overleden. Hij was de grondlegger van de economie van het genoeg. Hij heeft zich decennialang ingezet voor bestrijding van armoede in het mondiale Zuiden en betere perspectieven voor toekomstige generaties.

HOOFDWERK ‘KAPITALISME EN VOORUITGANG’
Hij durfde daarbij de vinger op de zere plek te leggen: ongebreidelde consumptiegroei in het mondiale Noorden berooft miljoenen mensen in het mondiale Zuiden én toekomstige generaties van een leefbare toekomst. Alle goede bedoelingen ten spijt, zijn politici en burgers in het mondiale Noorden niet bereid om de economische verhoudingen wezenlijk te veranderen. In zijn hoofdwerk ‘Kapitalisme en vooruitgang’ legt hij de hoofdoorzaak hiervan bloot. Als een samenleving een bepaalde ontwikkeling voluit autonoom verklaart, een wet op zichzelf, dan worden alle andere ontwikkelingen onvermijdelijk daaraan onderworpen.

In onze samenleving, betoogde Goudzwaard, is de vooruitgang, en dan met name de economie en de techniek, autonoom verklaard. We leven daarom in een tunnelsamenleving, een samenleving die alle keuzes hoofdzakelijk vanuit de lens van economie en techniek beziet. Deze tunnelvisie verdringt al het andere naar de randen van ons blikveld en verklaart hun secundair: werkelijke vrijheid, gemeenschapszin, het welzijn van de aarde, enzovoort.

VOORBEELDEN VAN DE TUNNELSAMENLEVING
Het meest schrijnende voorbeeld van de maatschappelijke tunnelvisie vind ik nog altijd de manier waarop we het welzijn van mensen in het mondiale Zuiden negeren. Zelden worden de werkelijke consequenties van ons economisch handelen voor mensen in het Zuiden voor het voetlicht gebracht. Zo onthulde ik enkele jaren geleden samen met Matthias Olthaar in een wetenschappelijk paper dat er miljoenen mensen in het mondiale Zuiden zwaar onderbetaald werken voor Nederlandse consumptie. Er kwam nauwelijks een maatschappelijk debat op gang en er wordt nauwelijks vervolgonderzoek naar gedaan.

Een ander voorbeeld: er vond deze maand in Nigeria een verschrikkelijke hittegolf plaats. Deze hittegolf is tien keer zo waarschijnlijk is geworden door klimaatverandering, die op haar beurt voor 70 procent veroorzaakt is door overconsumptie in het mondiale Noorden. In de westerse media moet je met een zaklampje zoeken naar berichtgeving hierover.

EEN NIEUW SAMENLEVINGSPERSPECTIEF
Goudzwaard stelde niet alleen een scherpe diagnose, hij bood ook een nieuw bevrijdend samenlevingsperspectief, die hij de economie van het genoeg noemde. Dit concept heeft velen geïnspireerd, waaronder de postgroeibeweging. Zelf beschouwde hij als een van zijn grootste successen dat de WRR begin jaren ’80 een economie van het genoeg als één van de drie toekomstscenario’s opnam en uitwerkte. Er is wél een alternatief: dat is de boodschap die hij de rest van zijn leven zou uitdragen en die nog altijd actueel is.