The Beatles · Album · 2023 · 38 songs.The Beatles · Album · 2023 · 37 songs.Uiteindelijk uit, lang op gewacht. Niet zozeer vanwege deze compilatie zelf of al die hits die toch al best vaak een remix gekregen hebben door de jaren heen. Maar juist door de liedjes die tot nu toe telkens tussen wal en schip vielen: de album-tracks van de LP’s die nog geen deluxe-editie hebben gekregen, 1962-1965 en wat B-kanten daarna. En vooral ‘Rubber Soul’ heeft een stereo-mix die nogal gedateerd klinkt.
Vooraf wat uitleg voor wie er minder goed bekend mee is: wat gepresenteerd is als “het unieke MAL-systeem van Peter Jackson wat ontwikkeld is voor Get Back in 2021” is gewoon een beter uitgediepte variant van machine learning demixing wat al jaren bestaat en wat al bijna 10 jaar gebruikt wordt door Abbey Road. Vandaar dat ik het simpelweg “demixing” noem. Kort gezegd: een mono-opname kan uit elkaar gevouwen worden tot meerdere elementen, door een vernuftig algoritme precies te vertellen hoe “een Rickenbacker-gitaar met wat distortion” of “John Lennon’s stem in 1966” of “Ringo’s drumkit” hoort te klinken. Met de losse elementen heb je vervolgens veel meer opties om een nieuwe mix te creëren.
En de reden waarom dit nodig is voor een niet-gedateerd klinkende nieuwe mix, is omdat in de jaren ’60 de sporen beperkt waren en er zeker tot 1967 vaak drum, bas en gitaar op één spoor werden opgenomen. Het hoeft overigens niet altijd extreem te worden gebruikt, je kunt ook simpelweg een te luide vocaal ietsjes zachter willen krijgen zonder de gitaar mee te nemen. Maar het gaat vooral opvallen wanneer je bas en drums in het midden kunt laten, maar de gitaar wat naar links of rechts kunt brengen, terwijl dat voorheen allemaal ingebakken zat.
Behalve dat instrumenten dus vaak op één mono-spoor werden opgenomen, van 4 van hun eerste liedjes zijn de multi-tracks (de losse sporen) helemaal niet meer aanwezig. Die zijn in die tijd al overspoeld of weggegooid (wat de vaste policy was), en is alles wat over is gebleven een mono-master of zelfs slechts een optie tot een vinyl-rip. Dat gaat om 2 van de eerste 3 (non-album) singles en B-kanten. ‘From Me To You’ en B-kant ‘Thank You Girl’ is die andere single, en die heeft gek genoeg de zeis overleefd. Mijn theorie is dat die per stom geluk bewaard is gebleven omdat ‘One After 909’ op dezelfde tape werd opgenomen, wellicht het idee geweest om terug te grijpen op die opname bij een volgend album.
Het resultaat op deze collectie is een “mixed bag” (no pun). Ik zeg al jaren dat ik benieuwd ben naar een stereo-demix van ‘She Loves You’. Omdat juist dat liedje compleet in elkaar gedrukt is op de enige bron: een mono vinyl-rip dus. Daar valt dus niet zo goed mee te werken als met ‘Love Me Do’, wat een hele “cleane” opname is: diepe bas, luide vocalen, een lead-harmonica, allemaal elementen die makkelijk te isoleren zijn. En de bron op 'Love Me Do' (twee verschillende mint vinyl-rips in dit geval) komt zeer dichtbij hoe de mastertape moet hebben geklonken. Die is dus geslaagd, er zitten ook niet zo veel instrumenten in het liedje. Akoestische gitaar en drums zullen lastig te onderscheiden zijn geweest en zijn samen rechts te horen, bas ineens als lead-bas rechts, vocalen en harmonica in het midden. Mooi om het eens met diepte te horen.
De resultaten van demixing variëren dus altijd, en ligt altijd aan de bron, de uitvoering en de wens. Zoals eerder gezegd is een mono-opname met een lage piano en een hoge vocaal zoals op 'Now & Then' geen enkele moeite. Maar een hele drukke, volgepropte ritme-sectie die alle kanten opgaat en waar alle instrumenten elkaar in de weg zitten blijft een grote uitdaging. Dus ‘She Loves You’ is de echte test. En ook daar is het meeste uit de mix zelf uitgehaald: vocalen en bas in het midden, alle gitaren (moeilijk om verder los te krijgen) rechts en drums links. Ingedrukt door compressie zal het voor altijd blijven. De toms die uitgelicht zijn in elk refrein zijn tof. Maar wat stoort is dat de bron zo ontzettend brak is. Een oversturende vinyl-rip, en zelfs de slechte edits zijn helemaal niet gefixt?! De enige track die er qua lo-fi echt negatief uitsteekt, en ik denk niet dat het nodig was geweest.
Als je daarna ‘I Want To Hold Your Hand’ hoort, is het meteen een testament van hoe veel geluk en besef van culturele waarde er toen al kwam kijken. Vanaf precies deze iconische single werden de master-tapes netjes bewaard en ook de multi-tracks met sessies zitten voor 99% nog altijd in het archief. Ook met dank aan de wijze waarop ze opnamen, maakt het dat we anno 2023 naar The Beatles kunnen luisteren alsof het gisteren is opgenomen, waar veel jaren ’60-bands voor altijd als garage-bands (met fenomenale liedjes) zullen blijven klinken. Met dank aan de engineers door de jaren heen die veel te weinig worden genoemd: Ken Scott, Norman Smith, Geoff Emerick, Ken Townshend, Richard Lush, Chris Thomas…
Eigenlijk alles uit eind 1963-1964 op deze collectie rockt keihard. Ringo heeft ineens kick-drum, ’I Want To Hold Your Hand’, ‘A Hard Day's Night’ en vooral ‘You Can’t Do That’ zijn echt hoogtepunten op deze collectie. Die eerste 2 mijn inziens ook beter dan op de nummer 1-collectie remixes uit 2015, minder compressie en geen onnatuurlijke bas boost.
Ook ‘Eight Days A Week’ is opnieuw gedaan na 2015. Toen gebruikten ze een hele verkeerde edit in het uitro, waardoor dat volledig uit de maat liep. Dit gaat dus langs zo veel mensen, die dat toen allemaal niet hebben gehoord. Dat is nu gelukkig gefixt. Maar de mix zelf is een stuk muffer dan de 1+-remix uit 2015. Dat was ironisch genoeg dan weer bijna een kopie van de originele mix. Nu zijn de drums helemaal uit elkaar getrokken zodat je ineens wel een snare hoort, die voorheen onhoorbaar was. Maar de impact van de rest van de instrumentatie mist, de helderheid heeft zwaar ingeboet en er is bijna geen basgitaar te horen.
Ook al is het uitro in ere hersteld, echt gehoor voor detail is er nog altijd niet, want nog altijd zijn er slordigheidjes. Een hi-hat op ‘Nowhere Man’ die door de demixing zijn eigen leven is gaan leiden, de cymbal ride na de solo in ‘In My Life’ splijt je oren, een missend stukje gitaar op 'Old Brown Shoe' op 0:41, oversturing in intro ‘You Really Got A Hold On Me’ en ‘A Hard Day’s Night’. Toch wel hier en daar wat korte artifacts door demixing, zoals bij ‘A Hard Day's Night’ op 1:36, 2:03 op ‘I Want To Hold Your Hand’ en ‘You Can’t Do That’ op 0:36, als je er echt naar wilt zoeken. Maar over het algemeen dansen de frequenties zeer zeker niet door het stereobeeld, zoals 10 jaar terug nog continu het geval was bij deze techniek. De isolaties zijn indrukwekkend, laat daar geen misverstand over bestaan. ‘Eight Days A Week’ dus gefixt na 2015, maar eenzelfde foutje (piano gaat te lang door in de breakdown) op ‘The Ballad Of John and Yoko’ is over het hoofd gezien, en daar gebruiken ze ook dezelfde mix uit 2015. Zonde, is een kwestie van de sessie heropenen, drie klikken doen en opnieuw exporteren.
Ik zal niet elke track afgaan, maar dit even als voorbeeld van hoe verschillend de resultaten zijn. Ook al is ‘Eight Days A Week’ half verbeterd half verslechterd, klinken de meeste 1964-1966 singles (‘I Feel Fine’, ‘Day Tripper’, ‘We Can Work It Out’, ‘Ticket To Ride’ etc.) toch meer natuurlijk dan de remixes die we van 1+ uit 2015 kennen. Opnieuw, minder compressie. En op het moment lijkt de trend minder galm te zijn, ook heel opvallend. En grappig hoe de bas en drums nu juist weer wat meer naar de achtergrond verdwijnen, terwijl ze in het begin van de remix-campagne (vooral ‘Sgt. Pepper’ uit 2017) zo ver omhoog gepusht werden dat je wegtrilde voor de speakers. En ook op die genoemde liedjes is het een en ander aan te merken, vooral de demixing van de drums haalt de kracht hier en daar weg. En zoals ze al sinds het begin doen (die uitgeknipte 'With A Little Help’ drumfill uit 2017, bijna cartoonesk), de gimmick van stereo drum-fills kan erg afleidend zijn, zie het intro van ‘Drive My Car’ (zelfde als ‘Sexy Sadie’ uit 2018). De drum-fills op ‘Please Please Me’ zijn nu ook in stereo, dat werkt dan best wel weer goed.
En om even aan te geven hoe hopeloos Abbey Road achterliep op de techniek in het verleden: de mono-strijkers op ‘Golden Slumbers’ werden in 2019 (!) nog “stereo gemaakt” door de opname door een speaker in Abbey Road af te spelen en met een stereo-microfoon op te nemen. In feite dus dezelfde mono-opname met galm uit de ruimte, een decennia oude truc. Nu zijn de strijkers in ‘Yesterday’ écht stereo door demixing. Dat was in 2019 ook echt al mogelijk. Maar het klinkt goed.
En er is behalve de rock-tracks uit 1964 wel meer heel goed gedaan, het is prachtig om de Rubber Soul-tracks eens in natuurlijk stereo te horen. Als ik een museum in Alkmaar zou hebben gehad, zou dit het moment zijn geweest om ‘Michelle’ te benoemen als niet mijn favoriete liedje. Echter alleen al als het intro start met die mooi gespreide stereo-instrumenten hoor je gelijk hoe tijdloos een goede, moderne mix een opname kan maken. Want de liedjes waren dat al.
Nog even terug naar het begin: ‘A Hard Day’s Night’ en vooral ‘Beatles For Sale’ hadden al een hele aangenaam klinkende stereo-mix in de 60's. Met de nieuwe mixes hoor je dat zelfs op die liedjes nog genoeg te verbeteren was qua geluid, maar het valt minder op omdat de originele mixes al zo goed waren. Het jaar daarvoor, op hun eerste 2 albums, was het probleem qua mix vooral dat er gigantisch veel compressie is gebruikt op alle elementen tijdens de opnames zelf. Daardoor hoor je alles continu op en neer pompen. Elke pauze tussen het gezongen woord komt op de achtergrond de band door de kanalen heensijpelen. De grote uitdaging was om dat een beetje in te tomen, want het zit ingebakken in de opnames, en ik vreesde bijna dat ze hier niet op zouden letten. Maar dat hebben ze wel degelijk gedaan, en het is ze heel erg goed gelukt om deze liedjes voor het eerst dynamisch te laten klinken. Luister maar eens naar ‘Twist And Shout’ en ‘All My Loving’ of 'You Really Got A Hold On Me', die laatste zakte op de originele mix helemaal in.
Zoals gezegd ga ik niet elk liedje af, maar hier kan ik niet omheen: wat is er in hemelsnaam met ‘I Am The Walrus’ gedaan?!?! Wat was het idee achter deze mix? Met middenin en aan het einde zelfs totaal nieuwe, moderne elementen toegevoegd terwijl de essentiële ‘King Lear’-opname is geslachtofferd. Ik had dit wel een coole alternatieve versie gevonden voor een project als ‘Love’ of voor de mix op de Blu-Ray mix bij de film, maar juist terwijl ze het voor al die vorige mixes (2003 Anthology DVD, 2006 ‘Love’ en 2012 MMT Blu-Ray) vrijwel perfect hebben weten te reproduceren, zijn ze voor een degelijke compilatie van de oude liedjes op de experimentele toer gegaan. Misschien een ode aan het “fake stereo” duophonic tweede gedeelte van de originele mix uit 1967? Maar waarom ineens een willekeurige nieuwe radio-uitzending met allerlei vage orkest-geluiden aan het eind? Een alternatief gehoor op liedjes is juist leuk: het extra gejoel in 'Old Brown Shoe' of de andere adlibs in 'Come Together' (kopie van 2019) bijvoorbeeld, maar mijn inziens niet als de mix de kracht van een liedje volledig onderuit schoffelt.
De single-versie van ‘Revolution’ heeft eenzelfde lot gekregen: beide gitaren net zoals in 1968 opgepropt in één kanaal, terwijl die in ‘Love’ in 2006 (zonder edit te vinden op de DVD) gespreid in stereo werden waardoor het heftig, vol impact en ruig klonk. Nu blijf ik toch een (hele goede) drummer aan een kant horen samenspelen met een (hele goede) bassist, en de rest beetje aan de zijdes. Lennon schrok toen hij pas in de jaren ’70 voor het eerst de reguliere stereo-mix van het liedje hoorde, precies op deze zelfde blauwe compilatie en zei toen:
“the fast version of ‘Revolution’ was destroyed, it was a heavy record, and they turned it into a piece of ice cream”. Ik vrees dat hij hetzelfde over de 2023-mix zou denken. 'Hey Bulldog' is hetzelfde over te zeggen, en daar hebben ze ook de faux fade-out gemist.
Mijn voorlopige conclusie moet toch een positieve zijn, namelijk hoe fijn het is dat er nu zoveel alternatieve manieren zijn om naar de reguliere studio-liedjes te luisteren, en ik uitzie naar de rest van het materiaal uit 1963, 1964 en 1965 in de komende jaren. Met als punt van kritiek dat als oneffenheden mij als fan gelijk opvallen, je dat ook wel kunt verwachten van de top-engineers van Abbey Road.