[Etappe 1] Bilbao - Bilbao #3 Opportunistische Stef

Etappe 1: Bilbao - Bilbao, 182 km

Ongi etorri Euskal Herrira! Ik heet jullie van harte welkom in het Baskenland. We staan aan de vooravond van de beste Tourstart ooit. Het is iets waar ik lang van heb gedroomd, maar nu is het eindelijk zo ver. Een Tourstart in het Baskenland, kan iemand me even knijpen? De Grand Départ van de Tour vindt plaats in Bilbao, de grootste stad van het Baskenland. Officieel gaan we van start in Euskadi, de autonome regio Baskenland. Deze regio omvat de drie provincies Bizkaia, Gipuzkoa en Araba. Dat is Baskenland, het Baskenland is een grotere regio die ook de provincies Nafarroa, Lapurdi, Zuberoa en Nafarroa Beherea omvat. Voor de fanatieke Basken, daar zijn er nog steeds genoeg van, vormen de zeven provincies samen het Baskenland en is Euskadi dus maar een klein deel van hun gedroomde land. Euskadi is niet genoeg, het gaat om Euskal Herria. Met deze kennis hoeven we verder weinig te doen, we negeren alle politieke spelletjes en stellen domweg vast dat de Tour van start gaat in het Baskenland. De meest wielergekke regio op aarde, daar waar de koers leeft. De Baskische fans kennen alle renners bij naam en moedigen alle renners even hard aan, alleen al daarom verdienen ze een Tourstart. Hoewel de Tour voor het eerst in Bilbao is zijn we wel al eerder in het Baskenland van start gegaan. De Tour de France van 1992 ging van start in Donostia, een tijdrit in de straten van die stad werd gewonnen - uiteraard - door Miguel Indurain. Ook een Bask, eentje uit Navarra. In 1992 was ik er nog niet, dus voor mij is het de eerste Tourstart in het Baskenland die ik mag meemaken. Ik ben de Baskische overheden zeer erkentelijk dat ze een bedrag tussen de 12 en 20 miljoen hebben overgemaakt richting ASO om dit feest te organiseren. Kost wat, maar dan heb je ook echt iets. De Tour is overigens veel vaker in het Baskenland geweest, in vroegere tijden lag Bayonne steevast op de route. Dat is dan wel officieel Frankrijk, maar volgens ons hoort het bij Iparralde, Noord-Baskenland. Ook in Pamplona zijn we al eens geweest, met een bepaald idee. In 1996 wilde de organisatie de vijfvoudige Tourwinnaar Indurain eren, maar net in die Tour ging hij volledig kopje onder. Onderweg naar Pamplona werd hij helemaal op een hoop gereden en in zijn eigen stad kwam hij ontredderd in de achterhoede aan. Leuk idee, matige uitvoering.

In het heden worden we getrakteerd op een Tourstart in mijn geliefkoosde Euskal Herria, ik ben helemaal gelukkig. Mijn Baskenland is een bijzondere regio. De Basken hebben hun eigen taal, het Euskara, een taal waar geen touw aan vast te knopen is. Een taal zonder enige connectie met welke andere taal dan ook, een zogenaamde geïsoleerde taal. Ik ken inmiddels een aantal woorden, maar ik snap er het grootste gedeelte van de tijd helemaal niets van. Ondoorgrondelijk, maar daardoor juist zo fascinerend. De Basken hebben naast hun eigen taal ook hun eigen cultuur, een deel van die cultuur konden we al zien tijdens de ploegenpresentatie. Bijna alle folkloristische klassiekers kwamen voorbij. Een man deed voor ons de aurresku, de typisch Baskische ceremoniële dans die altijd de revue passeert als er iets te vieren valt, zoals bijvoorbeeld de start van een koers. Qua bewegingen past het zo in The Ministry of Silly Walks, maar dit is een onmisbaar stukje Baskische traditie. De begeleiding bij de dans komt vaak van een fluit, de txistu, die mij altijd ontzettend vals in de oren klinkt. Ditmaal kozen ze voor begeleiding van de txalaparta, een soort prehistorische xylofoon. Een deel van de Baskische cultuur hebben we al gezien, de komende dagen gaan we nog veel meer zien. Alle gebruiken zullen de revue passeren, maar we gaan natuurlijk vooral krankzinnig veel fans langs de kant van de weg zien staan. Enthousiaste fans, ontzettend enthousiaste fans. We gaan de Baskische natuur zien, groen, ruig en vooral beeldschoon. De steile heuvels komen ons meteen vanaf de allereerste kilometer tegemoet. Het worden drie geweldige dagen. Daarna volgen er overigens nog 18. Als je wil weten hoe het parcours er de komende weken uit gaat zien verwijs ik je graag naar dit topic, waar ik m'n best heb gedaan om alles zo goed mogelijk te beschrijven. Toch voelen al die 18 ritten als een plichtmatig nummertje, het draait allemaal om de eerste drie ritten. Drie ritten in het Baskenland, ik zit al maanden te popelen. Een droom komt uit en ik neem jullie graag mee in de droom. Er komt een onovertroffen hoeveelheid Baskisch genot op ons af.

De Tour de France mogen we dit jaar ook de Tour de Frantzia noemen, want we gaan van start in het Baskenland. In Bilbao, om precies te zijn. Bilbao is de grootste stad van het Baskenland, er wonen 354.000 mensen in deze stad en in de agglomeratie wonen in totaal bijna een miljoen mensen. Bilbao is het economische en industriële centrum van het Baskenland en dat is eigenlijk altijd al zo geweest. Officieel heet de stad Bilbao, maar de Basken mogen de stad ook graag Bilbo noemen. Jan Boskamp zei het al die tijd al goed. In principe maakt het weinig uit of je Bilbao of Bilbo zegt, allebei even goed. Zo lang als we ons kunnen heugen een industriestad, wat in het verleden een beetje uit de hand liep. Bilbao ligt aan de rivier de Nervión, die even verderop uitmondt in zee. Uiteraard werd Bilbao daardoor een belangrijke havenstad, vooral ook omdat er in de Baskische heuvels allerlei grondstoffen werden gevonden die men kon winnen. Alle bergen in de omgeving werden leeggeroofd, overal ontstonden mijnen waar bijvoorbeeld ijzererts werd gewonnen. De ijzererts werd omgesmolten in de hoogovens beneden aan het water in Bilbao en andere dorpen aan de monding van de Nervión. Altos Hornos de Vizcaya was zo'n bedrijf waar in de hoogovens alles gesmolten werd en waar het asfalt uiteraard doodleuk in de rivier werd gedumpt. Daardoor dreigde Bilbao op een gegeven moment onleefbaar te worden. De rivier was vervuild, de lucht was nog vervuilder, alles ging helemaal mis. In Bilbao wilde je niet zijn, totdat men op het idee kwam het Guggenheim binnen te halen. Die organisatie was op zoek naar een locatie voor een nieuw museum en in Bilbao trokken ze de stoute schoenen aan. Geldverspilling, vond men, maar uiteindelijk heeft het de stad op de kaart gezet. Pleur één interessant gebouw neer in je stad en je komt al een heel eind. Al zijn er natuurlijk veel meer interessante gebouwen te zien en al die gebouwen gaan we tijdens de etappe ook terug zien komen. Een greep uit de gebouwen die tijdens de rit minder aan bod gaan komen: Museo de Bellas Artes de Bilbao: een museum voor de Schone Kunsten, Museo Etnográfico Vasco: museum over de geschiedenis van Baskenland, Museo Marítimo Ría de Bilbao: Maritiem museum van Bilbao. Meer dan alleen het Guggenheim, willen we maar zeggen. De metro van Bilbao is ook de moeite waard en heeft eveneens geholpen om de stad weer op de kaart te zetten. Ineens was alles in de metropool beter bereikbaar, dat helpt. Er is de San Antonbrug, de oudste brug van de stad. Langs de Nervión staat de Mercado de la Ribera (1929), een overdekte markt aan de rand van het historisch centrum. Het station van Abando is ook heel vet en zoals veel steden in dit deel van de wereld is er ook een centraal plein volledig omgeven door gebouwen. Plaza Nueva, of Plaza Barria, want we hanteren zoveel mogelijk het Baskisch. De Plaza Barria ligt in de Casco Viejo, het middeleeuwse deel van Bilbao. Smalle straatjes, kleurrijke huizen, pintxosbarretjes overal waar je kijkt. Zo kan ik nog een uur door blijven gaan over de stad en verhip, dat ga ik tijdens de rest van de voorbeschouwing ook doen. Bilbao is een stad die een volledige transformatie heeft ondergaan, van smerige industriestad tot hippe plek voor een citytrip. Of voor een Tourstart. De geschiedenis en de toekomst van de stad worden wel goed gecombineerd, zo komen we naast de Nervión nog een oude kraan tegen op een van de vele plaatsen waar de industrie ooit floreerde. Bilbao blijft een ruw randje houden, het is niet het gepolijste gedoe van Donostia. Tussen alle stadsvernieuwing door is het industriële karakter zeker nog aanwezig. Boek dus snel een hotelletje en ga naar Bilbao. Nog steeds een belangrijke havenstad, nog steeds veel industrie, maar ook steeds meer toerisme. Tussen alle toeristen door lopen er enkele bekende sporters rond in de stad. Als we ons beperken tot de wielrenners komen we uit bij Jonathan Lastra, een renner van Cofidis die helaas voor hem niet aanwezig is deze Tour. Een oud-prof uit Bilbao is Iñaki Gaston, hij was een van de mensen die tijdens de ploegenpresentatie geëerd werden, ook hij mocht een ploeg richting het Guggenheim begeleiden. Toch 32 overwinningen als prof, waaronder de Klasikoa en drie ritzeges in de Vuelta. Relatief gezien weinig bekende wielrenners uit Bilbao, daarna kom je al uit bij iemand als Iban Mayoz. Dat was bepaald geen Iban Mayo. David Herrero, Txema del Olmo, Cesar Solaun, nee, over het algemeen hoef je in Bilbao niet op zoek te gaan naar de goede coureurs. Die komen vooral uit de dorpen in de omgeving. Miguel de Unamuno komt dan wel weer uit Bilbao, een van de bekendste Baskische schrijvers. En Iñaki Williams werd hier natuurlijk geboren, mijn Iñaki. Er komt relatief gezien ook weinig goede muziek uit Bilbao, daar verbaas ik me al langer over. Er is eigenlijk maar één echt bekende en populaire band uit Bilbao, Zea Mays. Zangeres Aiora Renteria komt uit Bilbao en ze kan best een aardig eindje zingen. Het bekendste nummer van de band is Negua joan da ta. In de videoclip op youtube, bijna zes miljoen kliks, schittert de Baskische Irma Sluis, als je Euskara voor geen meter begrijpt maar wel vloeiend gebarentaal spreekt kun je me wellicht uitleggen waar het nummer over gaat. Ik luister alleen maar voor de muziek.

ZEA MAYS - Negua joan da ta

26ffa7c6-353d-41c1-822b-f1feffc05c7b_16-9-discover-aspect-ratio_default_0.jpg

De Tour de France van het jaar 2023 gaat officieel van start op het plein voor San Mamés, het voetbalstadion van de lokale trots, Athletic Club. Of simpelweg Athletic, dat werkt ook. Ooit opgericht door Britse immigranten die actief waren in de haven van Bilbao, vandaar de Engelse naam. In de beginjaren speelden er logischerwijs een hoop Britten voor de club, maar die verdwenen en sinds 1912 hebben er alleen Basken voor de club gespeeld. Dat is het bijzondere van Athletic Club, ze hebben een filosofie. Volgens die filosofie mag je alleen voor de club spelen als je een Bask bent, in het Baskenland geboren bent, in het Baskenland opgegroeid bent of op wat voor manier dan ook een connectie hebt met het Baskenland. In de loop der jaren is men af en toe creatief geweest, zo kwam Aymeric Laporte in aanmerking om voor Athletic uit te komen omdat zijn grootouders Baskisch waren. De grenzen van de filosofie worden soms opgerekt, wat in Bilbao altijd tot ontzettende discussies weet te leiden. Maar, grosso modo, al meer dan 100 jaar alleen maar Basken in het eerste elftal en in de jeugdopleiding. Athletic accepteert spelers vanuit het hele Baskenland en dus vissen ze in een vijver die amper drie miljoen mensen bevat. Het is alsof je in Nederland een profclub zou hebben met alleen maar spelers uit Noord-Brabant. Die club zou niet actief zijn op het hoogste niveau, kan ik je vertellen. Dat maakt de prestaties van Athletic Club zo bijzonder, een ploeg bestaande uit alleen maar Basken won acht keer de competitie en liefst 24 keer de beker. Ook heden ten dage doen ze nog steeds goed mee, met een ploeg bestaande uit vooral jongens die de club zelf heeft opgeleid. Wel zie je het Baskenland ook steeds diverser worden, zo kunnen we al een aantal jaar genieten van de verrichtingen van Iñaki Williams, een jongen met Ghanese roots. Zijn jongere broertje Nico steelt inmiddels ook de show in San Mamés en is international van Spanje geworden. Er komen er meer aan, ook in het Baskenland staat de tijd niet stil. Athletic is een ontzettend bijzondere club, eentje met een geheel eigen identiteit. Ze spelen hun wedstrijden in San Mamés, of in het Baskisch Estadioa Santimami. Het nieuwe San Mamés, moeten we er dan wel meteen bij zeggen. Sinds 2013 is het nieuwe stadion geopend, gebouwd op een steenworp afstand van het oude stadion. Bij de opening ontbrak er nog een tribune, omdat het nieuwe stadion voor een deel is gebouwd op dezelfde plek als het oude stadion. Pas na de sloop van het oude San Mamés, de magische kathedraal, kon het stadion afgemaakt worden. Het is een bijzonder stadion geworden, zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant. Er is plaats voor 53.332 mensen in deze nieuwe kathedraal, waar de Baskische fans om de week hun ongeëvenaarde passie tonen aan de wereld. Moderne stadions zijn over het algemeen spuuglelijk, maar San Mamés is een uitzondering. Van binnen ziet het er perfect uit, maar de Baskische ontwerpers hebben vooral van de buitenkant iets bijzonders weten te maken. Een opvallende constructie, die vooral 's nachts een blikvanger is. De buitenkant kan namelijk van kleur veranderen, iets wat het geval is als Athletic 's avonds moet spelen. Het nieuwe stadion heeft net niet de intensiteit van het oude San Mamés, maar men is behoorlijk dicht in de buurt gekomen. Athletic Club is nog nooit gedegradeerd uit La Liga en bevindt zich daarmee in het gezelschap van Real Madrid en Barcelona, geen misselijk rijtje. Maar die clubs kopen er lustig op los en steken zich om de haverklap in de schulden, Athletic niet. Ze zetten in op eigen jeugd, proberen de beste Basken van andere clubs los te weken en proberen vooral ook zwarte cijfers te behouden. Financieel gezond, alleen maar Basken op het veld en toch meedoen om de knikkers. Afgelopen seizoen werd bijna Europees voetbal bereikt, je blijft je verbazen over hoeveel er met een goede opleiding en een stukje liefde voor de club mogelijk is. Hoewel Athletic door weinig spelers überhaupt te kunnen kopen veel geld overhoudt voor stevige salarissen, dat helpt ook wel mee aan de loyaliteit van de spelers. Maar toch, een club met een verhaal, identiteit en knettergekke fans vol passie. Het blijft een bijzonder verhaal. Er zijn nog een paar clubs over die weinig met het moderne voetbal te maken hebben, heel goed. De afgelopen jaren is gebleken dat het stadion van de voetbalclub prima valt te combineren met een wielerkoers. Nadat hij met pensioen ging werd Igor Antón bijvoorbeeld geëerd op het voetbalveld tijdens een wedstrijd van Athletic. Voetbal en wielrennen, dat gaat hier perfect samen. De meeste Baskische wielrenners zijn ook hartstochtelijk fan van hun lokale voetbalclub, het is altijd een totaalpakket. In de Vuelta van 2019 ging men heel ver, een etappe ging toen van start in Bilbao, voor San Mamés. Tijdens de neutralisatie reden we door het stadion, de renners fietsten over het gras en af en toe stopte er een grapjes om een denkbeeldige bal in het doel te schoppen. Die taferelen zien we nu hopelijk niet, dat ging me net wat te ver. Voor het stadion starten is prima, dan kunnen we de schoonheid van de buitenkant van het bouwwerk optimaal aanschouwen. De Tour was nog nooit eerder in Bilbao, al ging de Grande Boucle, de voormalige vrouwenvariant, wel ooit van start in de stad. De mannenvariant dan weer niet, we hebben te maken met een primeur waar het wel eens tijd voor werd. De Vuelta is dan weer een keer of 75 in Bilbao geweest, vooral in een ver verleden. Vroeger passeerde de Vuelta ieder jaar in het Baskenland, vooral omdat de koers in die tijd werd georganiseerd door een Baskische krant. In de vroegste geschiedenis van de Vuelta blijkt Athletic Club ook een eigen wielerploeg te hebben gehad, dat wist ik dan weer niet. Bovendien blijkt de voetbalclub een van de drijvende krachten te zijn geweest achter het ontstaan van de Itzulia. In het verleden is er twee keer een rit aangekomen bij het oude San Mamés. In 1960 wist Frans de Mulder te winnen in de buurt van het stadion, twee jaar later deed Rudi Altig dat dunnetjes over. Wielrennen en voetbal, dat kan best samen. Er is momenteel ook een tentoonstelling in het stadion over de link tussen de voetbalclub en de wielersport. Athletic bestaat dit jaar 125 jaar en in die 125 jaar hebben ze behoorlijk wat met de koers te maken gehad.

Na de start bij het voetbalstadion gaan de renners beginnen aan een ontzettend lange neutralisatie dwars door de straten van Bilbao. De Baskische overheid heeft ergens tussen de 12 en 20 miljoen euro op tafel gelegd en dat geld gaat terugverdiend moeten worden. Alle hoogtepunten komen alvast voorbij, een stukje citymarketing om u tegen te zeggen. We slaan voorbij het stadion linksaf en rijden over de Sabino Arana Etorbidea langs de Gran Via. De Gran Via is normaal de plaats waar ritten in Bilbao finishen, maar de Tour wil anders zijn dan andere koersen en dus zullen we over een kilometer of 180 op een andere locatie gaan aankomen. Sabino Arana, dat was me trouwens een kerel. De Baskische vader des vaderlands, de oprichter van de Baskische Nationalistische Partij, de bedenker van de Baskische vlag en degene die de aanzet gaf tot het ontstaan van Euskara batua, de Baskische standaardtaal. Overal sprak men een andere versie van het Baskisch, overal totaal verschillende dialecten, op een gegeven moment kwam men op het idee om een standaardversie te ontwikkelen zodat mensen uit verschillende regio's elkaar misschien een beetje konden begrijpen. Daar was deze Arana dus bij betrokken, een man met een missie. Enfin, voorbij een mokergroot beeld van Jezus fietsen we langs het Euskalduna Jauregia, een concertzaal die is verrezen op de plek waar vroeger de scheepswerf Euskalduna lag. Jauregi is Baskisch voor paleis, in zekere zin is het dus een concertpaleis! Een Ziggo Dome, maar dan beter. Even verderop fietsen de renners langs de Torre Iberdrola, het hoogste gebouw van de stad. Hier bevindt zich het hoofdkantoor van Iberdrola, een bedrijf dat actief is in de elektriciteitssector, dan weet je het wel ongeveer. Ze schijnen vooral in te zetten op hernieuwbare energie en ze zouden de grootste producent van windenergie moeten zijn, tegelijkertijd is Qatar de grootaandelhouder dus weg ermee. De toren is overigens eveneens gebouwd op de plek van een voormalige scheepswerf, om maar weer eens aan te tonen hoe erg Bilbao is veranderd. Voorbij de toren fietsen we langs het Guggenheim en voorbij het museum slaan we rechtsaf richting het centrum van Bilbao, waar we ook door wat winkelstraatjes mogen cruisen. Door de wijk Abando fietsen de renners naar de Casco Viejo, het oude middeleeuwse gedeelte van de stad. We pakken toch nog een stuk van de Gran Via mee, die volledig de Gran Vía de Don Diego López de Haro heet. De Casco Viejo slaan we grotendeels over, je kunt daar ook niet echt makkelijk fietsen. Aan de rand van het oude deel van de stad slaan we na over de Nervión te zijn gereden linksaf en daarna volgen we een tijd de loop van de rivier, na een tijd komen we op de weg terecht die in volle finale in tegengestelde richting zal worden afgewerkt. We volgen pakweg het parcours van de laatste zes kilometer van de rit, daarbij de laatste kilometer richting het park van Etxebarria even buiten beschouwing latend. Een soort van verkenning voor de renners, al weet ik niet of je er iets aan hebt als je later juist de andere kant op gaat fietsen. Langs de Nervión zien we allerlei mooie beelden verschijnen, zo komt het Guggenheim opnieuw in beeld. Even verderop verlaten we de stad en dan loopt de weg tijdens de neutralisatie al vervelend omhoog. De renners zijn in het Baskenland en dat zullen ze voelen in hun benen ook.

Een gebouw dat de show al stal tijdens de ploegenpresentatie en een gebouw waar we deze etappe drie keer langs gaan fietsen is natuurlijk het onvermijdelijke Guggenheim. Het Guggenheim is een van de drie Guggenheim-musea over de hele wereld naast de Peggy Guggenheim Collection in Venetië en het Solomon R. Guggenheim Museum in New York. De musea behoren tot de Solomon R. Guggenheim Foundation in New York. Het is een van de belangrijkste musea voor moderne kunst en zorgde voor een grote groei van de toeristensector van de stad. Naar dat succes is het Bilbao-effect genoemd. Het Bilbao-effect is een fenomeen waarbij een stad door de bouw van een markant gebouw dat ontworpen is door een bekende architect uitgroeit tot een belangrijkere of rijkere stad. Nu is het wat kort door de bocht om alles toe te schrijven aan het Guggenheim, ze hebben in Bilbao ontzettend veel zaken veranderd. Ooit was de Nervión een smerige sloot, bruiner dan bruin, nu is het weer een mooie rivier. Alles is opgeknapt en dat alles bij elkaar heeft ervoor gezorgd dat de stad weer op de kaart is gezet. Het Guggenheim heeft een ontzettend belangrijke bijdrage geleverd, maar meer factoren hebben geleid tot het succes van Bilbao. Enfin, het gebouw is een museumstuk op zich door zijn deconstructivistische architectuur. Het is voor het publiek geopend sinds 1997 en de kunstwerken die tentoongesteld worden variëren van moderne kunst (popart) tot werken van gerenommeerde artiesten als Picasso. Het gebouw is ontworpen door Frank Gehry en heeft een tentoonstellingsoppervlakte van 11.000 vierkante meter. Het gebouw is grotendeels bedekt met schubvormige titaniumplaten die ervoor moeten zorgen dat het gebouw honderd jaar kan schitteren. De vele glazen wanden zijn geconstrueerd om de vele kunstwerken te beschermen tegen warmte en beschadiging door zonlicht. Dit alles maakt dit gebouw tot een van de grootste kunstwerken van de hedendaagse architectuur. Wow, wervende teksten op Wikipedia. Gaan ze het daarna nog hebben over het deconstructivisme: een moderne bouwstijl waarbij de bouwwerken een verwarrende collectie willekeurig bij elkaar geplaatste vlakken en verwrongen lijnen lijken die samen de indruk wekken dat de constructie ieder moment in elkaar kan zakken. Dat vind ik ook wel weer meevallen, al ziet het gebouw er zeker vrij willekeurig uit. Met wat fantasie haal je er de vorm van een boot uit, met het oog op de geschiedenis van de stad is dat best goed bedacht. Jaarlijks komen er ongeveer een miljoen mensen af op het museum. Het museum stond er overigens niet zonder slag of stoot. Er waren bepaalde visionairs in het Baskenland die het binnenhalen van het museum zagen als een kans, anderen vonden het geldverspilling. Nou, geldverspilling is het niet geweest, binnen een paar jaar hadden ze de investering alweer terugverdiend. Het Guggenheim wilde graag een nieuwe locatie en de Basken met visie wisten de stichting te overtuigen om die nieuwe locatie te laten verrijzen in Bilbao. Dat was geen slechte beslissing. Als je in Bilbao bent moet je uiteraard het Guggenheim bezoeken, of op z'n minst een rondje om het gebouw heen lopen. Dan kom je onder meer de puppy van Jeff Koons tegen, een joekel van een hond, iedere keer voorzien van verse bloemen. En de spin, die heb je ook nog. Een metalen reuzenspin van tien meter hoog van de hand van de Franse kunstenaar Louise Bourgeois. Schitterde ook tijdens de ploegenpresentatie. Nouja, afijn, museumpje, schijnt enigszins belangrijk te zijn, bezoeken.

De renners werken een lange tocht af door de stad, maar ook buiten de stad gaan ze nog lang niet beginnen aan de rit. Over een ontzettend brede weg gaat het eindeloos omhoog en duurt het een eeuwigheid voor we kilometer 0 bereiken. Een heel eind buiten Bilbao gaat de rit van start op een brede en rechte weg, een weg die gelijk een paar meter vals plat omhoog loopt. Dat was tijdens de neutralisatie al zo, maar ook als Prudhomme met de vlag heeft gezwaaid gaan we de eerste officiële meters in stijgende lijn afwerken. De renners fietsen rechtdoor Zabaloetxe binnen en slaan hier rechtsaf richting Loiu. De weg blijft breed, we komen een paar bochten en wat drempels tegen terwijl het even op en af gaat. De Baskische start is meteen heel erg Baskisch, op de brede weg na dan. De renners komen uit bij een rotonde, hier gaan ze rechtdoor en dan begint eigenlijk meteen al de eerste klim van de Tour, een ongecategoriseerde. Door de buitenwijken van Bilbao gaat het in de heuvels boven die stad 3,6 kilometer omhoog aan 4% gemiddeld richting de top van de Alto de Lauro. De brede weg omhoog wordt nooit heel steil, de 5% tikken we nog niet eens aan, maar het is wel lollig dat je na amper vijf kilometer Tour al daadwerkelijk aan het klimmen bent. De groene Baskische heuvels tonen zich al snel aan de wereld, wat verder buiten Bilbao gaat het door de bossen en door een aantal gehuchtjes omhoog richting Mungia, maar die plaats gaan we niet bereiken. In Loiu, aan de voet van de klim, fietsen de renners langs het vliegveld van Bilbao. Dit vliegveld komt niet in beeld, maar het is uiteraard wel het belangrijkste onderdeel van Loiu. Een vrij groot vliegveld, waar de renners ongetwijfeld gebruik van gemaakt zullen hebben. In 2022 werden er vluchten naar 44 bestemmingen uitgevoerd door 20 maatschappijen, aldus Wikipedia. Voor corona vlogen er jaarlijks zes miljoen mensen via dit vliegveld, waarvan het luchthavengebouw ontworpen is door Santiago Calatrava. Vliegen is verder natuurlijk walgelijk, dus dit stukje Baskenland kan ik niet verder in het zonnetje zetten. Voorbij het vliegveld, eenmaal op de klim, gaat het via Lauroeta omhoog naar de top van dit eerste klimmetje, na amper zes kilometer koers zijn we eigenlijk al boven. Vervolgens is het een kilometer of twee vrij vlak richting het gehucht Botiola, waar een bocht naar links volgt. Na die bocht naar links gaat het eventjes omlaag richting Elizalde. In deze omgeving ligt overigens het kasteel van Butrón. Dat kasteel passeren we niet, maar je kunt er donder op zeggen dat de helikopter er wel fraaie beelden van gaat laten zien. Een van de mooiste kastelen van het Baskenland, wat op zich ook weer geen al te bijzondere prestatie is aangezien er hier relatief weinig kastelen zijn.

1421717324-RM2kPfFJval4OYmPXhsHQ9O-1200x840@abc.jpg

Dit stukje in dalende lijn richting Elizalde stelt dankzij de brede en goed geasfalteerde weg weinig voor, ook al komen we wel een paar bochten tegen. Vrij snel wordt het ook alweer vlak, waarna de weg niet veel later ook weer wat omhoog loopt. We zijn in het beloofde land en daar ligt het beloofde terrein. In het dorp Elizalde, waar de stratenmakers een straatje vol mooie klinkers hebben neergelegd, slaan we linksaf en dan beginnen we bijna meteen aan de tweede klim van de dag, de eerste officiële klim van deze Tour de France. Na een paar vlakke meters gaat het gelijk flink omhoog naar het dorpje Unbe-Mendi. Mendi is het Baskische woord voor berg en daar is niets aan gelogen, want de komende 2,6 kilometer gaat het aan 6,4% gemiddeld omhoog. Of 2,2 kilometer aan 6,9%, als je de organisatie wil geloven. De organisatie spreekt van de Côte de Laukiz, want de Fransen proberen altijd alles te koloniseren als ze in het buitenland zijn. Wij negeren de Franse benamingen, het gaat simpelweg omhoog naar Unbe en die weg omhoog is breed. Heel breed, voorlopig geen typisch Baskische taferelen. Al is de klim zelf wel weer typisch Baskisch, de steile en minder steile stroken wisselen elkaar af. Richting de top van de klim wordt het echt lastig, een laatste halve kilometer aan 8% met een piek boven 10%, de vluchters kunnen zich hier naar hartelust uitleven. We krijgen meteen een fantastische strijd om de bollentrui te zien, direct vanuit het vertrek gaat deze rit de moeite waard zijn. U mag geen seconde missen. Na 13,8 kilometer zijn we al boven op de tweede klim van de dag, dat is toch genieten? We fietsen overigens door de gemeente Laukiz, de gemeente is uiteindelijk volgens de organisatie de naamgever van de klim, maar we starten in het dorpje Elizalde en komen boven aan in de urbanisatie Urbe-Mende. Over een brede weg omhoog, deels door een bos, paar steile stroken erbij, het Baskenland hoest meteen in ons gezicht. We zijn wakker. De lokale overheid in Bizkaia is overigens met een plan gekomen om iedere beklimming in Bizkaia van een informatiebord te voorzien, met speciale aandacht voor de beklimmingen die opgenomen zijn in het Tourparcours. Alle informatie die we nodig hebben kunnen we zien op de gele borden langs de flanken van de beklimmingen van deze rit.

De Basken zijn gek op wielrennen. Een van de dingen waar je dat aan kunt zien is dat ieder dorp z'n eigen koers heeft. Zo ook Laukiz, ze organiseren in deze omgeving jaarlijks een wedstrijd voor amateurs, waar in de praktijk vooral de Spaanse beloften aan de start staan. Vorig jaar ging de zege bijvoorbeeld naar Abel Balderstone, thans prof bij Caja Rural. Wielrennen moet er niet alleen voor de profs zijn, maar juist ook voor de jongens die ooit graag prof willen worden. Het is een veelgehoord bezwaar met betrekking tot deze Grand Départ. Waarom ligt er wel 20 miljoen klaar voor een Tourstart maar blijft er steeds minder geld over voor het organiseren van kleinere koersen? De situatie doet wat denken aan die in Nederland, de lokale overheden bij ons worden ook alleen maar wakker als ze een grote ronde kunnen lokken. Een lokale ronde, dat boeit niet. Zo lag het Baskische amateurcircuit dit jaar bijna helemaal op z'n gat omdat de eenheid die alle koersen via de motor begeleidt aan het staken was. Er werd een oplossing gevonden en er kon weer gekoerst worden, maar de vroegere tijden zijn wel verdwenen. Toen waren er hier nóg meer koersen, met nóg meer deelnemers. Het wielrennen als breedtesport heeft niet alleen in Nederland een probleem, het keert op meerdere plaatsen terug. Enfin, boven op de klim in Unbe slaan de renners linksaf en daarna dalen de renners twee kilometer af over een gigantisch brede weg. Het is hier heerlijk fietsen, niets aan de hand. Na die twee kilometer komen we dan wel weer een bocht naar rechts tegen, waarna het nog even wat verder vals plat omlaag zal gaan. De renners fietsen rechtdoor de UPV/EHU tegemoet, de Baskische Universiteit. Universidad del Pais Vasco of Euskal Herriko Unibertsitatea, voor de mensen die willen weten waar de afkorting voor staat. De Baskische Universiteit heeft meerdere locaties, maar dit is de belangrijkste. In Leioa, want op dat grondgebied bevinden we ons nu, ligt de hoofdcampus. In totaal heeft de universiteit 35.000 studenten, als je wil gaan studeren in het Baskenland en dan specifiek bij deze universiteit moet je wel even opletten welke richting je gaat volgen, want het kan dus zomaar zijn dat je in de heuvels boven Bilbao op de campus terechtkomt. Quasi midden in het niets, maar er rijden dan wel weer ontzettend veel bussen heen en weer.

Als we bijna over de campus fietsen komen we een rotonde tegen, hier gaat het naar links en dan dalen we nog een kilometer of twee verder af, terug richting Bilbao. De weg omlaag wordt iets smaller omdat men de weg hier in tweeën heeft gesplitst en een betonnen muur in het midden heeft geplaatst. Als we daar dan even bij optellen dat we onderweg een paar bochten tegenkomen wordt dit het eerste punt waar de renners echt even op moeten letten. Beneden komen we uit bij een rotonde en daarna is de weg weer breed. De renners bevinden zich nu in het plaatsje Erandio, een voorstad van Bilbao. In 2008 won Kim Kirchen in deze plaats een rit in de Ronde van het Baskenland, geen heilige grond dus. Na een paar bochten en een aantal rotondes komen we uit in de haven van Bilbao, de kranen komen ons tegemoet. Na een bocht naar rechts aan het eind van de afdaling fietsen we langs het water de zee tegemoet. De Nervión gaat zometeen uitmonden in zee en die tocht gaan we volgen. Rechtdoor over een brede en vlakke weg rijden we nu een van de hoogtepunten van het Baskenland tegemoet. Op een paar rotondes na komen we een aantal kilometer niet zoveel tegen, buiten het feit dat we kunnen genieten van de bedrijvigheid in de uitgestrekte haven van Bilbao. Na een tijd komen we uit in Las Arenas, een wijk van Getxo, en daar staat ie te pronken. Daar staat ie te shinen, de enige echte Puente Vizcaya. Bizkaia Zubia, zo noemen de Basken dat ding dan weer. Dat ding is de Vizcayabrug, een brug die Portugalete en Las Arenas verbindt over de Nervión. Het is werelds oudste zweefbrug, gebouwd in 1893. De Vizcayabrug werd ontworpen door Alberto Palacio, een van de leerlingen van Gustave Eiffel. De brug is nog steeds in gebruik: elke 8 minuten verplaatst een gondel passagiers en maximaal zes auto's. Zweefbruggen zijn uniek, er zijn bijzonder weinig zweefbruggen. Wikipedia noemt er 18, waarvan er een aantal al niet meer in gebruik zijn. De zweefbrug is een bijzondere brug, en de zweefbrug tussen Portugalete, ginder aan de overkant, en Las Arenas is ook nog eens de oudste ter wereld! De Basken zijn een uniek volk, blijkt wederom. Je kunt een kaartje kopen om plaats te nemen in de gondel, waarna je over de Nervión zweeft. Je kunt ook een kaartje kopen om over het bovenste gedeelte van de brug te lopen. Niet geschikt voor mensen met hoogtevrees. Wel heel vet, al is dat zweven op zich al vet genoeg. De brug, die sinds 2006 op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat, werd gebouwd op particulier initiatief tussen 1887 en 1893. De brug werd op 28 juli 1893 in gebruik genomen en bevindt zich op een steenworp afstand van de plek waar de Nervión uitmondt in de Golf van Biskaje. De brug beschikt over twee pijlers van liefst 60 meter hoog, dat de boel zo hoog moest worden had te maken met het drukke scheepvaartverkeer van en naar de haven van Bilbao. In die tijd was Bilbao een belangrijke industriële regio met mijnbouw, handel, scheepvaart en een financieel centrum. Op zich is de stad nu nog steeds vrij belangrijk, al is het mijnbouwgedeelte gelukkig wel redelijk verdwenen. Per jaar werd meer dan 12 miljoen ton goederen overgeslagen in de haven. De schepen mochten niet gehinderd worden en dat is de verklaring voor de grote hoogte van het bouwwerk. De mobiele gondel ligt op het niveau van de kade en maakte de aanleg van lange toe- en afvoerwegen overbodig. De gondel ligt tegen de kade wanneer een schip wil passeren en vormt hierdoor nauwelijks hinder. De Bizkaiko Zubia, dames en heren. Nog nooit van m'n leven zo'n mooie brug gezien. Schitterend.

De brug gaat hoe dan ook in beeld komen. Vergaap je dan vooral aan de gondel, die zomaar bozen het water loopt te zweven. Uniek, ongekend. De renners fietsen door Las Arenas en tussen de huizen door is er ineens een open plek, hier eindigt de brug. Voor de renners zal het een korte blik zijn op deze ongeëvenaarde zweefbrug, ze vervolgens vrij snel hun vlakke weg en rijden het centrum van Getxo tegemoet. Meerdere renners zullen nu stevig zitten te kwispelen op hun fiets. Omar Fraile, bijvoorbeeld. Aan de overkant van het water ligt naar Portugalete Santurtzi, zijn woonplaats. Eén renner zal nóg enthousiaster zijn, zijn ploeggenoot bij Ineos, Jonathan Castroviejo. Jonathan komt uit Getxo en hij mag dus gewoon tijdens de Tour dwars door zijn eigen woonplaats rijden. Ze fietsen praktisch langs zijn voordeur, dat is toch wel de ultieme natte droom van iedere renner. Castro is van de partij als eeuwige knecht, maar in Getxo zal hij ook even een moment voor zichzelf gaan vinden. Getxo is tevens de stad van Iñigo Landaluze, een renner die in het verleden voor Euskaltel-Euskadi reed. Een van de proefkonijnen van José Ibarguren Taus. De dokter die vooral beroemd werd bij Quick Step en nu floreert bij Movistar was in zijn vroegere jaren een beetje een beunhaas. Door eeuwig te blijven proberen wist hij uiteindelijk de gouden formule te vinden, maar het ging echt met vallen en opstaan. De winst in het Critérium du Dauphiné Libéré van 2005 door Iñigo Landaluze was een van de spaarzame hoogtepunten van José Ibarguren uit die jaren. Landaluze klopte uit het niets Botero, Leipheimer en Armstrong, vooral dankzij een geslaagde vlucht, maar alsnog. Dat Landaluze uiteindelijk door de dopingmand viel hoorde er in die jaren ook volledig bij. Naast Jonathan Castroviejo, die de dag van zijn leven zal beleven, en Iñigo Landaluze, die doodgezwegen zal worden, is Getxo ook de stad van het Circuito de Getxo. Een profkoers, die ook wel de Memorial Hermanos Otxoa wordt genoemd. Eerst de Memorial Ricardo Otxoa, nadat hij in 2001 het leven liet na aangereden te zijn door een automobilist die niet aan het opletten was. Tweelingbroer Javier overleefde de aanrijding ternauwernood, en zou later nog schitteren op de Olympische Spelen. Nadat Javier in 2018 helaas dan toch overleed werd de naam van de koers aangepast van Memorial Ricardo Otxoa naar Memorial Hermanos Otxoa, een koers ter ere van de broers Otxoa. Die werden geboren in Barakaldo, aan de overkant van de Nervión, aan de andere kant van Portugalete. Opgroeien deden ze in een dorpje net buiten Getxo, een dorpje waar we zometeen doorheen gaan fietsen. De Memorial Ricardo Otxoa was altijd een koers voor de puncheurs. Een paar heuveltjes in en rond Getxo, maar niet teveel bijzonders. Dat is sinds 2020 veranderd. Toen ontdekte men een klim. Pike Bidea. De klim die we nu in de finale van deze rit gaan zien. Ontdekt door de organisatoren van Circuito de Getxo. Die klim heeft de hele koers veranderd, hoewel Giacomo Nizzolo in 2021 liet zien dat een sprinter nog steeds kan winnen liet het aanstormende fenomeen Juan Ayuso in 2022 dan weer zien dat hier in de toekomst toch vooral andere types gaan winnen. Wielco Kelderman werd vorig jaar overigens derde, in de sprint om de zege liet hij het uiteraard volledig afweten want winnen zit niet in het pakket inbegrepen. Jonathan Castroviejo schijnt overigens zo nu en dan de organisatie van deze koers te voorzien van tips. Hij heeft al eens een keer een beklimming toe laten voegen aan de koers, de klim naar Unbe van net maar dan van een andere kant. Of Pike Bidea ook op zijn conto komt zegt het verhaal dan weer niet, gezien zijn gebrek aan explosiviteit schat ik zomaar in dat het niet zijn eigen favoriete klim is. Niet voor het eerst overigens dat hij door zijn eigen woonplaats mag fietsen, in de Ronde van Spanje van 2018 ging er een etappe van start in Getxo, aankomst op Monte Oiz. Ook toen was Castro van de partij en hij werd voor vertrek geëerd door de gemeente. Het leek lang de bedoeling te zijn dat hij in 2024 nog een jaartje bij Ineos bleef en dat hij er daarna mee zou stoppen, maar heel recent kwam dan weer het nieuws naar buiten dat hij tot 2025 bijtekent bij Ineos en dus nog twee jaar in het peloton blijft. Ze kunnen bij Ineos niet zonder hun meesterknecht, dat is logisch. Getxo is overigens ook de stad van de muziekband We Are Standard, die tegenwoordig door het leven gaat als WAS. Eigenlijk een minderwaardige band, want ze zingen in het Engels en niet in het Baskisch. Sinds ze WAS heten verwerken ze wel Baskische invloeden in hun nummers en geven ze die nummers Baskische namen. Irrintzi is zo'n nummer, vernoemd naar de typisch Baskische kreet die tijdens de ploegenpresentatie nog ten gehore werd gebracht door nota bene Lawson Craddock. Gelachen.

98.jpg?crop=4272,2404,x0,y222&width=1900&height=1069&optimize=low&format=webply

De lokale wielerploeg heet Punta Galea TXE. Punta Galea, dat is de kaap even verderop die uitsteekt in de Golf van Biskaje. TXE is kort voor Txirrindulari Elkartea. Een txirrindulari is een wielrenner, elkartea is een ploeg. Zie je, Baskisch is helemaal niet zo'n moeilijke taal. Bij die wielerploeg werd Castroviejo groot, het is ook deze wielerploeg die ieder jaar Circuito de Getxo organiseert. Waarvoor hulde. Zoveel Baskische profkoersen zijn er niet meer over, de paar die standhouden moeten we dus koesteren. Getxo is een mooie stad, langs de kust staan er ontzettend veel fraaie gebouwen. Er is een hele strook vol paleizen, zoals de Lezama-Leguizamon jauregia. Jauregi is dan weer Baskisch voor paleis, aan het eind van de voorbeschouwing spreken we vloeiend Euskera. In de haven ging de Vueltarit in 2018 van start en even verderop staat een windmolen. Deze windmolen draagt de naam Aixerrota, wat niets anders dan windmolen in het Baskisch (aixe (haize), wind en errota, molen) betekent. Sow. We pakken niet alle hoogtepunten van de stad mee, zo fietsen we met een boog om de oude vissershaven heen. We rijden ook niet over de finishstraat van Circuito de Getxo heen, wat jammer is, daardoor missen we weer een hele strook. In Getxo komen de renners vooral een aantal rotondes en een paar bochten tegen, waarna ze buiten de stad waar toch bijna 80.000 mensen wonen via Berango naar Sopela fietsen. De renners moeten een beetje opletten voor de Baskische drempels, verder is het voorlopig vrij makkelijk fietsen. Berango is het dorp van Gotzon Udondo, een renner die vier jaar voor Euskadi-Murias reed en in die vier jaar 0 punten op de CQranking bij elkaar wist te sprokkelen. De helft van de Franse profs had nooit prof moeten worden, maar ik moet heel eerlijk toegeven dat er zo nu en dan ook Basken prof zijn geworden die niet veel te zoeken hadden in het peloton. Berango was ook de woonplaats van de broers Otxoa. Javier en Ricardo verdeelden hun tijd tussen Berango en Andalusië. Daar gingen ze in de winter naartoe om van de zon te genieten en te trainen. Tijdens een van die trainingsritten werden ze geschept, waren ze maar gewoon in Berango gebleven. In het Berango van de familie Otxoa komen we weer wat bochten en rotondes tegen terwijl de wegen nog steeds behoorlijk vlak zijn. Over brede wegen rijden we Sopela tegemoet, een plaats waar ik helaas voor jullie ook weer het nodige over te vertellen heb. Sopela ligt in de buurt van de kust, even verderop liggen er aan het wat er een paar stranden. Onder andere het nudistenstrand van Barinatxe, waar jaarlijks de nudistenrace van Sopela wordt gehouden. Wat ze daar precies doen weet ik niet, maar ik laat dat graag aan jullie eigen fantasie over. Sopela is de plaats met de rijkste inwoners en de duurste huizen, waar zich merkwaardig genoeg het consulaat van Pakistan bevindt. Koersgerelateerd kunnen we melden dat de beste Baskische wielrenster ooit afkomstig is uit Sopela. Ik heb het dan natuurlijk over Joane Somarriba. Dat is een naam die ons waarschijnlijk weinig zegt. Ze werd geboren in Gernika, daar komen we tijdens deze rit ook nog voorbij, en groeide op in Sopela. Ze wordt door Wikipedia zelfs een van de grootste vrouwelijke wielrenners aller tijden genoemd, wat misschien niet eens zo vergezocht is als je bedenkt dat ze twee keer de Giro Donne won en drie keer de Grande Boucle Féminine, in die tijd de Ronde van Frankrijk voor vrouwen. Ze werd ook nog een keer wereldkampioen tijdrijden. Sindsdien hebben ze in het Baskenland nooit meer zo'n goede vrouwelijke wielrenner gezien. De Emakumeen Bira, vroeger de Ronde van Baskenland voor vrouwen, letterlijk vertaald vrouwentour, kwam in het verleden regelmatig langs in deze plaats. Uit Sopela is tevens Sopela Women's Team afkomstig, een continentale vrouwenploeg. De echte toppers rijden niet voor deze ploeg, maar ze steunen wel het vrouwenwielrennen en dan specifiek het Baskische vrouwenwielrennen en daar hebben we altijd respect voor. Ter ere van Somarriba, al jaren kwakkelend met haar gezondheid (ziekte van Crohn) en sinds kort adviseur van Laboral Kutxa (de vrouwenploeg van Euskaltel), staat er voor de lokale gymzaal in Sopela een standbeeld, jawel!

In Sopela hebben de renners 33 kilometer afgewerkt. Er staan opvallend genoeg een paar palmbomen in dit plaatsje, nergens voor nodig. Via een viaduct rijden we omhoog naar het centrum, daarna rijden we een tijd over een licht glooiende, brede weg richting Urduliz. We komen onderweg alleen een paar rotondes tegen, en waarschijnlijk weer een uitzinnige menigte. In Urduliz, eerder bekend vanwege een aantal onbekende voetballers dan vanwege de koers, slaan we een paar keer linksaf en daarna gaan we op weg naar Plentzia. Speciaal voor Mikel fietsen we tussendoor ook nog even door Landa, die plaatsnaam komt vaker voor in het Baskenland. De weg tussen Urduliz en Plentzia is ook weer breed, terwijl we drie kilometer heel licht afdalen, fietsend door een omgeving die onmogelijk groener zou kunnen zijn. Paar bochten erbij, maar de organisatie gaat voorlopig alle spannende punten uit de weg. Beneden komen de renners uit in Plentzia, een plaatsje gelegen aan de Plentziako Itsasadarra. Zo kun je een rivier ook gewoon noemen. De rivier mondt even verderop uit in zee, want Plentzia ligt aan de kust. De kust van Uribe, om precies te zijn. Plentzia heette oorspronkelijk Placencia, dat werd Plencia en daar werd dan weer een Baskische versie van gemaakt. Eruit met je c, erin met je tz. Zo doen we dat hier, soms. In Plentzia fietsen we over een mooie rode brug, terwijl we even verderop een mooie witte brug zien liggen. Van Plentzia, waar Angel Vicioso in de Itzulia van 2003 een rit won, fietst men naar Gorliz, in de twee kilometer richting dit volgende dorpje loopt de weg wat meer omhoog. Een halve kilometer redelijk steil, daarna niet meer. Na een kleine 43 kilometer komt het peloton uit in Gorliz, een plaatsje dat het van oudsher vooral van de landbouw moest hebben. Tegenwoordig wat meer van het toerisme. De kuststreek hier is waanzinnig mooi, dat zal door helikopter en drone ontzettend goed in beeld worden gebracht. Gorliz is de geboortegrond van Eneritz Vadillo, een piepjonge renster. Bezig aan haar eerste jaar als belofte is ze meteen prof geworden bij Laboral Kutxa, en daar doet ze het goed. Wellicht de opvolgster van Joane Somarriba, het Baskische (vrouwen)wielrennen heeft er behoefte aan. Plentzia en Gorliz, kijk ze daar nou liggen. Plentzia beneden, Gorliz een paar meter hoger. Wat een schitterende baai, jongens toch.

Na de doortocht in Gorliz rijden de renners over een brede weg door de bossen naar Armintza, gelegen aan de kust. De komende vijf kilometer gaat het wat op en af, zonder dat het heel spannend wordt. Kilometertje aan 5% buiten Gorliz, daarna vooral vals plat omlaag richting Armintza. Eenmaal in Armintza beginnen we aan de volgende klim van de dag, weer een ongecategoriseerde. De organisatie doet alsof ie niet bestaat, maar er moet toch echt flink geklommen gaan worden richting Jata. In Armintza fietsen we langs een paar schitterende kliffen, het is hier werkelijk beeldschoon, en dan gaan we omhoog naar de berg Jata. Het gaat de komende negen kilometer gemiddeld aan 3% omhoog, wat niet direct heel veel zegt. We beginnen met een kilometer klimmen aan 6%, nog steeds over een brede weg. Na deze kilometer aan 6% komen we boven en gaat het twee kilometer licht naar beneden. Boven op het eerste deel van de klim krijgen we een prachtig uitzicht over de zee aangeboden, even later krijgen we dan weer een ander uitzicht aangeboden. We zien de kerncentrale van Lemoiz liggen, een kerncentrale die nooit actief is geweest en ook nooit helemaal is afgebouwd. Een kerncentrale met een verhaal, zoals je op iedere hoek van de straat een verhaal kunt oprapen in het Baskenland. In de jaren '70 van de vorige eeuw begon men met het bouwen van de kerncentrale, maar van allerlei kanten kwam er protest. Er waren natuurlijk mensen die überhaupt niet op kernenergie zaten te wachten, en er was uiteraard ook protest van ETA. De Baskische afscheidingsbeweging zat niet te wachten op een Spaanse kerncentrale in hun Baskenland, en dus probeerden ze de boel te saboteren. Er werden meerdere bommen geplaatst op het terrein en die bommen gingen ook af. Er kwamen daarbij mensen om het leven en de faciliteit werd de nodige schade toegebracht. Ook werd het hoofd van de kerncentrale ontvoerd en vermoord, alles om die kerncentrale te stoppen. In 1983 stopte men met het bouwen van de kerncentrale, vooral omdat er een nieuwe regering was gekozen die het niet zo zag zitten in nucleaire energie. In 1984 gingen de deuren dicht en sindsdien staat de kerncentrale van Lemoiz er maar desolaat te staan. De kerncentrale was bijna af, maar is uiteindelijk nooit gebruikt. Er zijn plannen om de kerncentrale een andere functie te geven, een van de ideeën schijnt te zijn om hier vis te kweken. Dan zou het gebouw toch nog enig nut hebben, nu kost het alleen maar geld. Ze moeten de boel nog enigszins onderhouden en beveiligen en dat loopt in de tonnen per jaar terwijl je er helemaal niets aan hebt. Geniaal.

De kerncentrale bevindt zich op het grondgebied van Lemoiz, hoewel het gelijknamige dorpje een klein stukje verderop ligt. We rijden niet door het dorp, maar we moeten alsnog wel even een persoon afkomstig uit het dorp noemen. De godfather van het Baskische wielrennen komt uit Lemoiz, ik heb het dan over niemand minder dan Miguel Madariaga. Madariaga was een simpele boerenzoon, die van het ene baantje naar het andere baantje ging. Hij werkte een tijd als taxichauffeur en in die tijd kwam hij in contact met enkele profwielrenners, die vaste klanten van hem werden. Door het contact met al die wielrenners en het feit dat hij zelf überhaupt fan was van wielrennen ontstond bij hem het idee om een Baskische ploeg te creëren. Manusje van alles Madariaga wist tevens een opleiding tot masseur af te ronden, wat hem een tweede ingang in het wielrennen gaf. In de jaren '60 wist hij al een eigen amateurploeg op te richten, terwijl hij ondertussen bij verschillende profploegen bijbeunde als chauffeur en masseur. In de jaren '80 kwam hij dan weer als chauffeur in dienst van het provinciebestuur in Bizkaia. Daar wist hij, geslepen als hij was, met de juiste mensen in contact te komen. Hij wist het provinciebestuur tijdens een bezoek aan de Tour dusdanig in te palmen dat het idee ontstond om een Baskische profploeg te laten ontstaan, een profploeg die uiteindelijk deel zou moeten nemen aan de Tour. In 1993 kwam het plan dan uiteindelijk daadwerkelijk tot leven en in 1994 ontstond Euskadi-Petronor, een ploeg gesponsord door de Baskische overheid en de chemische rotzooi van Petronor. Dat bedrijf hield het maar een jaar vol als sponsor en in de jaren daarna stond alleen de Baskische overheid garant voor een paar centen. Het waren barre tijden, iedere cent moest worden omgedraaid en veel resultaten werden er nog niet geboekt. Dat veranderde pas in 1998, toen Euskaltel haar intrede deed. Dat telecommunicatiebedrijf bestond pas sinds 1995, maar Madariaga had genoeg gezien. Hij bracht het bedrijf en de Baskische overheid met elkaar in contact en er ontstond een vruchtbare samenwerking, die tot 2013 stand zou houden. Tot 2012, eigenlijk. Met wat extra financiële support op zak durfde Madariaga een belangrijke stap te zetten, hij benaderde Jean-Marie Leblanc, de toenmalige koersdirecteur. In 1999, het jaar waarin Roberto Laiseka namens Euskaltel-Euskadi een eerste ritzege boekte in de Vuelta, liet Madariaga zijn project zien aan Leblanc. Leblanc was enthousiast, en twee jaar later, in 2001, was Euskaltel-Euskadi voor het eerst welkom in de Tour. Roberto Laiseka won meteen een rit, op Luz Ardiden. Tot 2012 stond Madariaga aan het roer van de ploeg, in de tussentijd werden er nog veel meer successen geboekt. Ritzeges in alle grote rondes, onder andere dankzij Samuel Sanchez, Iban Mayo en Igor Anton. Een podium in de Tour, een bolletjestrui, noem het allemaal maar op. Allemaal dankzij Madariaga, een self-made man die zijn droom wist te bewerkstelligen. Het eindigde zuur, in 2013 werd Madariaga naar buiten gewerkt en nam Igor Gonzalez de Galdeano het stokje van hem over. Euskaltel en Euskadi werden van elkaar losgekoppeld. De Baskische overheid had geen geld en haakte af, Euskaltel wilde in de World Tour blijven en gaf het geld dat voor twee jaar bedoeld was in één jaar uit. Men haalde een sloot buitenlanders die later allemaal werden betrapt op doping, het was een totale catastrofe. Euskaltel-Euskadi hield na dat jaar op te bestaan, ondanks een flirt met Fernando Alonso wist Gonzalez de Galdeano geen nieuwe sponsor te strikken nadat Euskaltel ook afhaakte. Toch was dat niet het absolute dieptepunt volgens Madariaga, dat was het overlijden van Victor Cabedo. Meer van dit soort feiten vinden we terug in een interview met hem, waarin hij eigenlijk aangeeft dat we de Tourstart in Bilbao aan hem te danken hebben. Zonder zijn doorzettingsvermogen had Euskaltel-Euskadi niet bestaan. Zonder hem stonden de Pyreneeën niet gelijk aan de kleur oranje. Madariaga heeft een kleine hoeveelheid Van Gaal in zich. Het Baskische wielrennen is door hem op de kaart gezet, en door niemand anders. Na het einde van Euskaltel-Euskadi ging hij nog een tijd door met de Fundación, de amateurploeg. Ooit had Euskaltel-Euskadi een perfect systeem, met een ploeg in de World Tour, een continentale opleidingsploeg (toen vrij uniek) en liefst twee ploegen die actief waren in het Baskische amateurcircuit. Stap voor stap werden de renners gevormd, beter kon niet. Van de junioren naar een van de twee amateurploegen, de beste talenten gingen door naar de continentale ploeg en de toppers van die ploeg werden gestrikt door de World Tour-ploeg. Dat hele systeem donderde in elkaar en hij wist nog net één amateurploeg te behouden, die inmiddels is uitgegroeid tot het nieuwe Euskaltel-Euskadi. Daar wil hij dan weer niets mee te maken hebben. Hij deed de leiding van de ploeg na een aantal jaar over aan Mikel Landa en vooral de zaakwaarnemer van Landa, Jesus Ezkurdia. Hij nam afscheid van zijn tweede kindje, dat hij lijkt te beschouwen als een lelijke nageboorte. Het oude en het nieuwe Euskaltel hoef je niet met elkaar te vergelijken, dat doet Madariaga teveel pijn. Hoe dan ook, een absoluut fenomeen. Ik zie hem nog uit de auto hangen toen Igor Anton in de Vuelta won in Bilbao, Marc Madiot was er niets bij.

tour-kZbC-U1901003687381YJE-1200x840@El%20Correo.jpg

tour-kZbC-U1901003687381YJE-1200x840@El%20Correo.jpg

Miguel Madariaga, een kleurrijk figuur en een ontzettend belangrijk figuur voor het Baskische wielrennen. Als je nu Jorge Azanza aan ziet rommelen bij het moderne Euskaltel-Euskadi verlang je terug naar zo'n figuur. Iemand die daadwerkelijk een visie heeft en die eigenlijk het onmogelijke voor elkaar heeft weten te krijgen. Euskaltel reed 13 keer de Tour, een ploeg die louter uit Basken bestond was 13 jaar op rij van de partij in de allergrootste ronde van allemaal. Ze reden niet alleen mee, ze boekten ook successen. Ze hadden een kenmerkende stijl, altijd aanwezig in de bergen en altijd op de grond buiten de bergen. Een ploeg met karakter, zo'n ploeg missen we tegenwoordig absoluut. Roberto Laiseka die wint op Luz Ardiden, voor mij toch wel het begin van mijn Baskische obsessie. Heb ik dus allemaal te danken aan de werken van Miguel Madariaga. Bedankt, Miguel. Dit terzijde, we gaan toch maar weer even terug naar de koers. We waren gebleven bij de kerncentrale van Lemoiz. We dalen af rond die kerncentrale, dan gaat het aan de andere kant van de centrale kort een kilometer omhoog aan 4%, volgt er een nieuw knikje omlaag en dan gaat het in de laatste 4,5 kilometer van de klim gemiddeld aan 5% omhoog. Door de brede weg stellen die stukken in dalende lijn weinig voor, ook al komen we wel wat bochten tegen. Het kan eventueel vervelend worden als het regent, in het Baskenland geen onrealistische gedachte. Het laatste deel van de klim, het zwaarste deel, is vrij onregelmatig. We komen een kilometer aan 6,5% tegen met een piek tot 10%, dat is toch niet misselijk. Had een klimmetje van de vierde categorie kunnen zijn, op z'n minst. Maar goed, de verdeling van de bergpunten is altijd ondoorgrondelijk. Door een fraai bos rijden we omhoog en als we na een wat makkelijkere kilometer aan het eind nog even een kilometer aan 6% hebben overwonnen bereiken we de top van Jata. In de Itzulia van vorig jaar lag deze klim ook op het parcours en toen werden hier ook gewoon bergpunten verdeeld, de streep ligt nog getrokken op de weg. Net als toen dalen we na de klim af richting Bakio. Alhoewel, van een echte afdaling is nog niet meteen sprake. Het is eigenlijk nog een kilometer zo goed als vlak voor de afdaling richting Bakio echt begint. Deze afdaling is een kilometer of vier lang en best interessant. Een paar snelle bochten achter elkaar in het begin, fietsend door een donker bos. De weg is wel gigantisch breed en het asfalt goed, wat de zaak een stuk makkelijker zou moeten maken. Vooral het eerste stuk van de afdaling is even lastig, daarna wordt het makkelijker en als we beneden zijn slaan we linksaf waarna we eventjes rechtdoor over een brede weg naar Bakio mogen fietsen. Deze kustplaats, waar Dani Moreno in 2008 een rit won in de Euskal Bizikleta, bereiken we na 61 kilometer, over 6,5 kilometer bereiken we wellicht de mooiste plek van het Baskenland. Ik geef alvast een tipje van de sluier:

media-filer_public-7a-0a-7a0af823-26e6-4c8d-9cce-c7f40d158c95-x-bakio__panoramica_area.jpg

media-filer_public-7a-0a-7a0af823-26e6-4c8d-9cce-c7f40d158c95-x-bakio__panoramica_area.jpg