De ongekende opmars van het klimaatprotestExtinction Rebellion wil vanaf maandag het verkeer bij het Rijksmuseum blokkeren. De groei van de actiegroep gaat hand in hand met de ongekende opmars van het klimaatprotest in binnen- én buitenland.
Bij een training voor de blokkade waarmee Extinction Rebellion vanaf overmorgen het Amsterdamse verkeer wil lamleggen, valt meteen op: dit is niet het gebruikelijke actievolk. Geen doorgewinterde activisten, geheel in het zwart gehuld. Geen gestaalde kaders uit de kraakbeweging. Onder de ongeveer vijftig belangstellenden in de bioscoopzaal van Lab 111 in Oud-West zijn vooral jongeren, al zijn er ook vijftigplussers op afgekomen.
Er zijn nogal wat buitenlandse studenten en daarom is de voertaal Engels, maar de meerderheid is Nederlands. Het enige dat de activisten op het eerste gezicht bindt, is dat ze er heel gewoontjes uitzien. Een dwarsdoorsnede van jong Amsterdam.
Wat ze ook met elkaar gemeen hebben: de klimaatverandering vliegt ze naar de keel. Er moet wat gebeuren en ze betwijfelen of de politiek op tijd met een antwoord komt. Vanaf overmorgen gaan ze daarom de straat op en blokkeren ze het verkeer bij het Rijksmuseum, net zoals Extinction Rebellion vorig jaar in Londen heeft gedaan met vijf bruggen over de Theems. Eigenlijk mag het niet – en de burgemeester, politie en justitie verboden de blokkade gisteren met zoveel woorden – maar nu zoveel diersoorten op uitsterven staan en de aarde al met 1,1 graad is opgewarmd, geloven ze dat ze wel moeten. Nood breekt wet.
Recht op opstand
De overheid heeft het sociaal contract gebroken, houdt trainingsleider Sjoerd de Koning de andere rebellen voor. Hij is 28 en hij gaat het waarschijnlijk nog meemaken dat klimaatverandering uitloopt op voedseltekorten, zegt hij. Tegelijk zijn de gevaren van global warming al zijn hele leven bekend. Al in 1990 verscheen immers het eerste rapport van VN-klimaatpanel IPCC. De overheid heeft hem niet kunnen beschermen, integendeel. “Tegenwoordig is de wereldwijde CO2-uitstoot zestig procent hoger dan toen.” Dat geeft Extinction Rebellion het volste recht om in opstand te komen, vindt hij.
In de bioscoopzaal wordt instemmend geknikt. Tijdens een vier uur durende training wordt een nieuwe lichting rebellen ingewijd in actiemethodes. Hoe blijven ze rustig tijdens verkeersblokkades, zelfs als een taxichauffeur door het lint gaat? En wat als je wordt gearresteerd? Dat kan zomaar gebeuren en niemand die daarvoor lijkt terug te schrikken.
Zelf de straat op
De opkomst van Extinction Rebellion als actiegroep (zie kader) gaat gelijk op met de beweging van miljoenen jongeren die de afgelopen weken over de hele wereld de straat op zijn gegaan voor het klimaat. De activisten en de demonstranten typeren de normalisering van het klimaatprotest. Het klimaat staat hoog op de politieke agenda. En dat was geen vanzelfsprekendheid, zegt VU-hoogleraar sociale verandering en conflict Jacquelien van Stekelenburg. “We zijn makkelijker te porren voor issues die tastbaar en dicht bij huis zijn.”
Een mondiaal en ingewikkeld thema als klimaatverandering nodigt niet erg uit om de straat op te gaan. Dat is dan ook echt iets van het afgelopen jaar. “Het heeft best een tijd geduurd. Heel lang was er die twijfel: klopt dat nou, is er echt klimaatverandering? Maar tegenwoordig noemen steeds meer mensen het klimaat als ze in peilingen wordt gevraagd naar de grootste uitdagingen van deze tijd.”
In het verleden verdwenen milieuonderwerpen vaak net zo snel weer van de politieke agenda als ze waren opgedoemd. In de jaren zeventig waarschuwde de Club van Rome voor het opraken van grondstoffen en in de jaren tachtig was er grote bezorgdheid over zure regen en het gat in de ozonlaag. Door milieumaatregelen werd de grootste schade afgewend en doembeelden ebden weer weg.
En het activisme werd uitbesteed. Tienduizenden leden en donateurs maakten trouw elke maand geld over naar milieuorganisaties als Greenpeace en Milieudefensie. Maar voor de nieuwste generatie is dat niet meer genoeg. Ze gaan zelf de straat op.
Eindelijk, zegt Roel van Duijn, 76 jaar oud inmiddels. Als voorman van Provo en de Kabouterbeweging gaf hij kleur aan de roerige jaren zestig. Zoveel klimaatdemonstranten en actievoerders als nu op de been komen, daar had hij niet meer op durven hopen. “Ik was al bang dat het allemaal verslaafde consumenten waren geworden. Goddank is er nu iets aan het veranderen.” Het stemt hem gelukkig dat het heel gewone jongeren zijn. “Geen excentriekelingen. Daarmee laat je zien dat het uit het midden van de samenleving komt, dat het geen kleine sekte is die in opstand komt.”
Voet tussen de deur
Hij herkent veel van de Provobeweging in Extinction Rebellion. Dat het protest strikt geweldloos is, bijvoorbeeld. “Anders verpest je het voor jezelf.” Door de wet te overtreden tarten ze wel degelijk de openbare orde. “Dat je een voet tussen de deur zet en iedereen letterlijk even dwingt stil te staan, dat is heel effectief. Het roept vragen op bij het grote publiek, een moment van bezinning: hebben ze niet eigenlijk een beetje gelijk?” Nu hij er over nadenkt: in de jaren zestig is het voor hemzelf ook met een verkeersblokkade begonnen. “In 1961, in Den Haag tegen de atoombom. Net zo’n machtige bedreiging voor de hele planeet.”
Daar ziet hij dan ook de verklaring dat het protest tegen klimaatverandering nu wel van de grond komt. “Op televisie zien we bossen branden, tekorten aan drinkwater dreigen, diersoorten sterven uit. Vooral voor jongere generaties is het een heel tastbare aanslag op hun levenskwaliteit geworden. Al in de eerste publicatie van Provo schreven wij: het is de wanhoop die revolutie maakt.”
Aan de andere kant: in haar onderzoek onder klimaatdemonstranten bespeurt hoogleraar Van Stekelenburg juist veel hoop. Dat was het grote verschil tussen de oudere en de vele jonge deelnemers aan de protesten van eerder dit jaar. “Ouderen komen uit ongerustheid en solidariteit met jongere generaties. Zij denken: politici gaan toch niet luisteren. Jongeren staan er echt omdat ze willen dat politici in actie komen.”
Ze sluit ook helemaal niet uit dat klimaatprotest werkt. Dat klinkt gek, alsof Amsterdammers die worden opgehouden op weg naar hun werk daar enthousiast van worden. En toch kan het zo uitpakken dat meer mensen gealarmeerd raken over het klimaat, zegt Van Stekelenburg. De protesten halen het nieuws, dringen door tot de publieke opinie en de politiek. “Uiteindelijk willen politici herkozen worden, dus ze leggen hun oor te luister bij het grote publiek.”
Begrensde verstoring
Zij onderstreept het vriendelijke karakter van het protest door Extinction Rebellion. Toen in het voorjaar Amsterdamse kruispunten werden geblokkeerd, lieten ze automobilisten met bordjes weten dat het hooguit een paar minuten zou duren. “Een begrensde verstoring van de openbare orde.”
De vraag is wel of dat zo blijft. In Engeland leidden de protesten al tot honderden arrestaties. Roger Hallam, een van de Britse oprichters van Extinction Rebellion, noemde gearresteerd worden deze zomer een offer waarmee activisten laten zien dat het ze menens is, waardoor de protesten groter en groter worden.
Bij de training wordt actie inderdaad gepresenteerd als iets om hoop uit te putten. Er is wel de gedachte dat de politiek een delegatie van burgers de ruimte moet geven om een reddingsplan te maken voor het klimaat, maar de blokkade is vooral bedoeld als boodschap aan de politiek. “Zij moeten ons beschermen. Zij hebben de macht om nieuwe wetgeving op te leggen,” zegt De Koning. Extinction Rebellion kiest bewust niet voor acties tegen vervuilende bedrijven.
Stop de Kindermoord
Daarom zoeken de rebellen ook de stad op voor hun acties. Daar knaagt bij meer mensen het gevoel dat het zo niet langer kan. “En daar zit de politiek, daar zit de elite,” zegt De Koning.
Extinction Rebellion plaatst zichzelf ook nadrukkelijk in een Amsterdamse traditie. Bij de training krijgen de activisten foto’s te zien van het antiautoprotest van comité Stop de Kindermoord, toen het Museumplein, in de jaren zeventig, nog ‘de kortste snelweg van Nederland’ was. De fietspaden en het groen dat er nu ligt, kwamen er niet zomaar, zegt De Koning. “Daar is hard voor geknokt.”
Roel van Duijn is alvast enthousiast geworden. Met zoveel jongeren die in actie komen, kan hij als oudgediende toch niet achterblijven. Hij wil eigenlijk wel meedoen aan de verkeersblokkades door Extinction Rebellion, zegt hij. “Wil je hun mijn telefoonnummer doorgeven?”
https://www.parool.nl/ned(...)aatprotest~b4ceda44/