Rente naar nul. Wat nu?![]()
17-12-2008 | Gepubliceerd 08:13
17-12-2008 | Laatst bijgewerkt 08:51
De rente kan hij niet verder verlagen. Maar Bernanke is nog niet uitgespeeld. Nu is het tijd voor onorthodoxe maatregelen, weet de Fed-voorzitter. En dat wist hij al in 2002.
De Fed fund target rate, het officiële rentetarief van de Amerikaanse Federal Reserve, staat sinds dinsdagavond zo ongeveer op nul. Lager kan niet en lager is de Amerikaanse rente ook nooit geweest. Zie de grafiek: Amerikaanse rente op historisch dieptepunt.
Verdere renteverlagingen zijn logischerwijs niet meer te verwachten. Maar is Bernanke daarom klaar? Moet hij nu met de armen over elkaar toekijken of het nooit eerder vertoonde rentebeleid effect heeft?
Nee, want naast het rentewapen heeft Bernanke nog een arsenaal aan mogelijkheden om de economie aan te zwengelen. En er is waarschijnlijk geen econoom op aarde die dat beter weet dan hij zelf.
Goddelijke opzet
Toeval bestaat, maar soms lijkt er goddelijke opzet in het spel. Dat juist Ben Bernanke tijdens deze crisis aan het hoofd staat van de Fed is doet de grootste atheïst twijfelen.
Hij was het die begin deze eeuw als lid van de bestuursraad van de Fed de mogelijkheid van een rentestand van nul procent, intensief bestudeerde. Wat moet een centrale bank doen, als de rente niet lager kan, maar er nog altijd een recessie is en de inflatie negatief dreigt te worden?
Tijdens dit theoretische onderzoek kwam Bernanke tot de conclusie dat de Fed dan moet overgaan tot onorthodoxe maatregelen. In een speech in 2002 getiteld 'Deflation - making sure "it" doesn’t happen here' zette de huidige Fed-voorzitter de opties op een rij.
Zes jaar later wordt deze academische vingeroefening de spil van het Amerikaanse monetaire beleid.
Onorthodoxe stappen
Allereerst, zei Bernanke, moet de centrale bank proberen negatieve inflatie, dus deflatie, te voorkomen. “Als de inflatie al laag is en fundamenten van de economie verslechteren plotseling, moet de central bank de rente eerder en sneller verlagen”.
Dat is precies wat hij het afgelopen anderhalf jaar heeft gedaan: van 6,75 procent in augustus 2007, tot vrijwel nul procent nu.
Daarna volgen de onorthodoxe stappen. De Fed-rente geldt voor leningen met een looptijd van slechts één dag. Als die rente nul is, zal de rente op langer lopende leningen op de financiële markt nog altijd positief zijn. Voor bedrijven en consumenten kan de rente dus nog altijd verder omlaag. Maar op die lange rente heeft de Fed veel minder invloed. Er zijn volgens Bernanke drie trucs om de lange rente toch omlaag te krijgen.
1. De centrale bank belooft dat korte rente lang op nul blijft.
De rente op langlopende leningen is in feite de som van alle verwachte korte rentes gedurende die looptijd (plus een risico-opslag). Als de markt gelooft dat de Fed-rente langdurig op nul blijft, zal de lange rente nu al mee dalen, wist Bernanke in 2002.
De Bernanke van 2008 laat de bekendmaking van de renteverlaging dinsdagavond dan ook vergezeld gaan van de nadrukkelijke mededeling dat de Fed ‘verwacht dat de zwakke economie het noodzakelijk maakt dat de federal fund rate geruime tijd op een buitengewoon laag niveau blijft.’
2. De centrale bank koopt obligaties op
Zo wordt de vraag naar obligaties kunstmatig hoog, en als gevolg daarvan de lange rente kunstmatig laag. Niet alleen schatkistpapier en staatsobligaties moet de centrale bank inkopen, maar ook hypotheekschulden van overheidsbedrijven als de National Mortgage Association.
In 2002 was het theorie. In 2008 wordt het praktijk. Uit de verklaring van de Fed van dinsdagavond blijkt dat de Fed ‘grote hoeveelheden hypotheekpapier gaat opkopen’, en zal onderzoeken of ook lang lopende staatsobligaties moeten worden gekocht.
3. Ook andere schulden worden opgekocht
Koop de balansen van banken en investeerders leeg. Geef ze in ruil daarvoor versgedrukte dollars. Dan blijft de rente laag en zal geld blijven rollen.
Koop bijvoorbeeld buitenlandse schulden in handen van Amerikanen. In feite kan de centrale bank geld in het systeem blijven pompen net zo lang totdat alle bezittingen van het land op de balans van de Fed staan.
Ondenkbaar? Misschien. Maar Bernanke vond het dinsdag toch nodig om te verklaren dat ‘de Federal Reserve de mogelijkheden zal blijven bekijken om de eigen balans te gebruiken om de kredietmarkt en de economie verder te stimuleren.’ Een veelzeggend zinnetje.
Mathijs Bouman