Post hier mooie woorden die amper worden gebruikt.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:18 schreef Serendips het volgende:

[..]

Dat is geen logische meervoudsvorming, aangezien deze doorgaans geschiedt door '-en' achter het zelfstandig naamwoord te plaatsen.

Komt toch wel voor, bv. koks als meervoud van kok. In Belgie is een dergelijk meervoud in veel dialecten gebruikelijker dan in het Nederlands, bv. dings ipv dingen. Verder komt het meervoud "kots" wel voor in het Frans (het Frans heeft het woord kot aan het Nederlands ontleend, overigens wel in de Vlaamse betekenis van het woord).

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:15 schreef wallofdolls het volgende:
Prieken

Westfriesland?

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:18 schreef Serendips het volgende:
O.k. 'Twee varkenskoten', dus.

Ik kan me niet heugen ooit 'koten' gezegd te hebben, of 'kotten' wat dat betreft. Maar ik zou toch zeker varkenskotten zeggen!

Het WNT zegt:

quote:

znw. onz. In sommige toepassingen ook kote, koot. In verbogen vormen treft men zoowel o en enkel-geschreven t als ò en dubbel-geschreven t aan. Mnl. cot en cote. Zie voor verwanten, en voor den oorsprong, waarnaar slechts gegist kan worden, de etymol. wdbb.

Mijn Van Dale zegt: In Nederland -ten, in België -en.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:37 schreef kahaarin het volgende:

[..]

Mijn voeten zijn te groot/klein voor deze schoenen?

Oh ja, hoi

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:41 schreef Plaas het volgende:

Komt toch wel voor, bv. koks als meervoud van kok. In Belgie is een dergelijk meervoud in veel dialecten gebruikelijker dan in het Nederlands, bv. dings ipv dingen. Verder komt het meervoud "kots" wel voor in het Frans (het Frans heeft het woord kot aan het Nederlands ontleend, overigens wel in de Vlaamse betekenis van het woord).

Het komt wel voor, maar het is niet de meest standaard wijze van meervoudsvorming. Dat blijft de 'en'-uitgang.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:57 schreef Iblis het volgende:
Het WNT zegt:

Mijn Van Dale zegt: In Nederland -ten, in België -en.

Ik nam voor kennisgeving aan dat ze dat in België zo zeggen, maar het klinkt gewoon te onnatuurlijk om dat woord zelf ook te gebruiken. Gelukkig is 'kotten' dus juist in Nederland.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:57 schreef Iblis het volgende:
Het WNT zegt:
[..]

Mijn Van Dale zegt: In Nederland -ten, in België -en.

Dan heeft men in Nederland iets geks met het woord gedaan. Misschien is het op te vatten als een ontlening. "Varkenskot" zou ik overigens zelf nooit zeggen en ik had het ook niet eerder gehoord. Bij ons heet dat het varkenshok, of de varkensboet. Kot gebruiken wij niet, het is een woord dat ik pas hier in Vlaanderen heb geleerd.

Het lijkt me dus dat "kot" in Nederland als regionaal moet worden beschouwd, terwijl het in Vlaanderen onderdeel is van de Belgisch-Nederlandse standaardtaal. Maar als bekend beschouwt Van Dale niets wat Hollands/Nederlands is als regionaal, omdat de Hollanders volgens Van Dale superieur zijn aan de Vlamingen. Het zij zo.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 14:03 schreef Serendips het volgende:

[..]

Het komt wel voor, maar het is niet de meest standaard wijze van meervoudsvorming. Dat blijft de 'en'-uitgang.

Waar beweer ik het tegendeel?

Ik ken het woord varkenskot wel van vroeger, met als meervoud -kotten.
Maar ik ben dan ook geen Hollander, ik kom uit Noord-Brabant.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 14:11 schreef Plaas het volgende:
Dan heeft men in Nederland iets geks met het woord gedaan. Misschien is het op te vatten als een ontlening. "Varkenskot" zou ik overigens zelf nooit zeggen en ik had het ook niet eerder gehoord. Bij ons heet dat het varkenshok, of de varkensboet.

Boet!? En ik heb het opgezocht (Dikke van Dale) : (gewestelijk): boede. Dat hielp me geen zier, dus ik heb boede ook maar opgezocht, en daar staan inderdaad, wederom 'gewestelijk': kliene schuur of loods, meestal van planken, als bergplaats van hout, kolen stro, gereedschap enz., soms ook van schapen, varkens en ander klein of jong vee.

quote:

Kot gebruiken wij niet, het is een woord dat ik pas hier in Vlaanderen heb geleerd.

Waar kom je oorspronkelijk vandaan?

quote:

Het lijkt me dus dat "kot" in Nederland als regionaal moet worden beschouwd, terwijl het in Vlaanderen onderdeel is van de Belgisch-Nederlandse standaardtaal. Maar als bekend beschouwt Van Dale niets wat Hollands/Nederlands is als regionaal, omdat de Hollanders volgens Van Dale superieur zijn aan de Vlamingen. Het zij zo.

Ik vind 'kot' wel een tamelijk normaal woord in velerlei betekenissen, zoals 'hok', 'krot', eventueel gevangenis, en ook wel 'studentenkamer' (met een sterk Belgisch-Nederlandse associatie). Ik vraag me af of het verder heel regionaal is in Nederland. 'Boed' komt voor mij eerder in aanmerking. Overigens heeft het WNT nog een weinig gebruikt woord in de etymologie van boede:

quote:

oudere, oorspronkelijke vorm van een vrouwelijk znw., dat vanouds alom bekend, in de nieuwere, Nederlandsche schrijftaal slechts bij uitzondering voorkomt, doch in allerlei jongere, naar gelang van den tongval verschillende vormen door de meeste gouwspraken bewaard is

Vanouds is vanuit de optiek van 1892. Toen is bovenstaand artikel namelijk geschreven.

Elegisch

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 14:38 schreef Justina het volgende:
Elegisch

... distichon!

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 14:26 schreef Iblis het volgende:

Waar kom je oorspronkelijk vandaan?

Uit Noord-Holland. Ik benn opgegroeid in West-Friesland, maar m'n familie komt van Texel.

In zowel het Tessels als het West-Fries is "boet" idd een dialectwoord. Ik beschouw boet dan ook zeker niet als standaardtaal.
In Hersenschimmen van de Noord-Hollandse schrijver Bernlef komt het woord "boet" ook voor. Ik heb het boek op het moment helaas niet bij de hand (ligt niet op "kot" maar in mijn Nederlandse woonst), maar ik meen dat ergens in het begin er een opmerking over wordt gemaakt in de trant van: "mijn vrouw zegt boet, want ze komt uit Noord-Holland".

Het is etymologisch gezien een eigenaardig woord.
Verwantschap met boede lijkt mogelijk, maar dan is de verstemlozing van d tot t wel eigenaardig. Mogelijk gaat de Nederlandse d dan op een West-Germaans th terug, en is de t in het West-Fries te zien als een ontlening aan het Fries, waar th regelmatig t oplevert* ("boet" komt thans in het Fries niet voor).
Een andere theorie zou zijn dat het woord van Scandinavische komaf was, het schijnt in het Noors voor te komen, maar dat moet ik opzoeken.

De th-theorie is wel verheffend, omdat ik al lang op zoek was naar eventuele relicten van een th > t verschuiving in het Noord-Hollands, die een overeenkomst met het Fries zou aanwijzen. Meestal wordt West-Germaans th in het Noord-Hollands namelijk, net als in het AN, een d.


*
denken - tinke
door - troch
duitster - tjuster
etc.

quote:

Op zaterdag 25 augustus 2007 17:34 schreef Claudia_x het volgende:

Vroeger zei men: 'Mij past die schoen niet'. Nu zegt men: 'Ik pas die schoen niet'.

Taaladvies loopt hier wat mij betreft écht achter.

Ik geloof niet dat die waarneming helemaal klopt. Wanneer A B past, past logischerwijs B ook A. Als de schroef de moer past, past de moer de schroef; als de schoen jou past, pas jij de schoen. Ik vermoed dat beide vormen (voorwerp past aan mens, mens past aan voorwerp) altijd bestaan hebben en dat hooguit de prevalentie van beide vormen veranderd is. Het lijkt samen te hangen met de vraag wie er verantwoordelijk is voor het al dan niet passen: Als een broek in de was gekrompen is, zeg je teleurgesteld "die past mij niet meer", maar als je door eigen schuld zes kilo bent aangekomen, zeg je berouwvol over diezelfde broek "die pas ik niet meer". In dergelijke zinnen kan dus zowel de mens als het object redekundig onderwerp zijn, en de ander meewerkend voorwerp. Ik vermoed dat dat altijd zo geweest is, maar dat er vroeger vaker voetstoots van werd uitgegaan dat het object de mens dient en hem dus moet passen. Wat je signaleerde is dan geen taalverandering maar een mentaliteitswijziging!

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 15:11 schreef dvr het volgende:

[..]

Ik geloof niet dat die waarneming helemaal klopt. Wanneer A B past, past logischerwijs B ook A. Als de schroef de moer past, past de moer de schroef; als de schoen jou past, pas jij de schoen. Ik vermoed dat beide vormen (voorwerp past aan mens, mens past aan voorwerp) altijd bestaan hebben en dat hooguit de prevalentie van beide vormen veranderd is. Het lijkt samen te hangen met de vraag wie er verantwoordelijk is voor het al dan niet passen: Als een broek in de was gekrompen is, zeg je teleurgesteld "die past mij niet meer", maar als je door eigen schuld zes kilo bent aangekomen, zeg je berouwvol over diezelfde broek "die pas ik niet meer". In dergelijke zinnen kan dus zowel de mens als het object redekundig onderwerp zijn, en de ander meewerkend voorwerp. Ik vermoed dat dat altijd zo geweest is, maar dat er vroeger vaker voetstoots van werd uitgegaan dat het object de mens dient en hem dus moet passen. Wat je signaleerde is dan geen taalverandering maar een mentaliteitswijziging!

Ik denk dat het om de tendens gaat om het levende tot subject te maken en het levenloze tot object. Maar het is lang geleden dat ik me daarin verdiept heb. Het is niet zozeer een mentaliteitswijziging, maar het maakt onderdeel uit van een bepaalde hiërarchie. Dat zou ik ook echt op moeten zoeken.

Overigens ben ik erg gecharmeerd van je logische benadering. (Ik zie al helemaal een Venn-diagram voor me.) Maar taal draait niet om logica, zoals je in het vervolg al aangeeft. Taal is rijker dan logica, want taal brengt accenten aan en wijst op die manier een schuldige aan. Taal kan onlogische dingen doen, zoals een dubbele ontkenning bevatten zonder een dubbele ontkenning te betekenen.

[ Bericht 5% gewijzigd door Claudia_x op 26-08-2007 15:34:29 ]

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 13:53 schreef Iblis het volgende:

Ik kan me niet heugen ooit 'koten' gezegd te hebben, of 'kotten' wat dat betreft. Maar ik zou toch zeker varkenskotten zeggen!

Tenzij je naar de slager gaat.

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 15:11 schreef dvr het volgende:

[..]

Ik geloof niet dat die waarneming helemaal klopt. Wanneer A B past, past logischerwijs B ook A.

In het geval van moeren en bouten zou ik niet snel over passen praten. Ik zou zeggen dat de moer om de bout past, of dat de bout bij de moer past. Maar niet dat het een het ander past. En voor jassen, dat een jas mij past, betekent dat het een mooi aansluitend geheel is. Geen veel te lange mouwen, geen afhangende schouders, en de rits kan dicht.

Als ik de jas pas, (en dan niet in de betekenis: 'als ik de jas aanpas'), dan zie ik iets raars voor me. Alsof de jas een handelend iets is dat mij heeft uitgekozen en besloten heeft dat het allemaal goed zit. Dat is echt raar.

Ik vind het ook niet zo omkeerbaar. Er moeten wel voorzetsels bij komen wil je dat doen. Je kunt zeggen dat twee personen bij elkaar passen (maar ik zou niet zeggen: Pietje past Marietje). Er is een soort van hiërarchische verhouding tussen wie wat past. Het is voor mij meer als behoren. Die jas behoort mij toe. Maar dan behoor ik nog niet per se de jas toe. Of, 'mij ontbeert geld'. Maar het geld ontbeert mij niet. Ik vind 'passen' bij dit rijtje horen.

Let op: Bovenstaand is dus zoals ik het ervaar. En dat kan onverlet laten dat jouw observatie juist is.

Dit is trouwens trouwens die hiërarchie waar ik het over had.

Kwintessens en rudimentair vind ik ontstellend mooie woorden!

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 15:32 schreef Iblis het volgende:

Als ik de jas pas, (en dan niet in de betekenis: 'als ik de jas aanpas'), dan zie ik iets raars voor me. Alsof de jas een handelend iets is dat mij heeft uitgekozen en besloten heeft dat het allemaal goed zit. Dat is echt raar.

Een gewone jas dient nog steeds jou te passen, maar als het de hermelijnen keizersmantel van Napoleon betreft die jij eens in een historisch museum mag aantrekken, is het niet uitgesloten dat jij helaas 'hem niet past'.

In de keuze voor wie wat past, ligt inderdaad een hiërarchie besloten. Vandaar dat ik het over een mentaliteitsverandering had; in de huidige tijd wordt aan voorwerpen vaak een status toegedicht die vroeger ondenkbaar was. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in het subtiele waardeoordeel dat besloten ligt in een zin als 'ik pas de schoen niet'. Het is zeker niet zo dat onderwerp en mw. voorwerp altijd uitwisselbaar zijn, maar beide vormen komen voor, en de stelling dat de ene vorm (ik pas de schoen niet) de andere vorm (mij past de schoen niet) vervangen heeft, of dat de betekenis van het woord 'passen' veranderd zou zijn, lijkt me dus onjuist.

Wat betreft 'boet', ik heb me nog afgevraagd of dat misschien een bron deelt met 'buiten', omdat het oorspronkelijk om een soort aangebouwde schuurtjes gaat, waarmee je de dieren, voorraden of rommel die je er in zet dus fijn buiten de deur houdt. Maar dan zouden Westfriezen waarschijnlijk spreken van 'het boet', terwijl het 'de boet' is. Het blijft een vaag woord. Misschien is er een verband met boedel, die je in zo'n schuurtje immers kwijt kunt?

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 15:56 schreef Chowi het volgende:
Kwintessens

Dat is geen woord, dat is gebakken lucht

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 17:01 schreef PopeOfTheSubspace het volgende:

[..]

Dat is geen woord, dat is gebakken lucht

?

kwin·tes·sens (de ~)
1 het voornaamste, het wezenlijke => kern
2 [fil.] ether, de vijfde substantie naast de vier elementen aarde, water, lucht en vuur

quote:

Op zondag 26 augustus 2007 16:42 schreef dvr het volgende:

[..]

Een gewone jas dient nog steeds jou te passen, maar als het de hermelijnen keizersmantel van Napoleon betreft die jij eens in een historisch museum mag aantrekken, is het niet uitgesloten dat jij helaas 'hem niet past'.

Het gebruik dat je hier schetst, zegt mij echt niets. Ik denk toch niet dat veel mensen het hierarchisch gebruiken. De gebruikelijke verklaring is die, dat de normale woordvolgorde in hoofdzinnen in het Nederlands SVO is, terwijl die in "mij past de schoen" OVS is. Dat staat blijkbaar de taalgebruiker tegen, dus wordt het ofwel "de schoen past mij" of "ik pas de schoen".

Maar mij blijft het raar in de oren klinken ("ik klink het raar in de oren?") en als ik al vermeldde, hebben Vlaamse medestudenten mij ervan vergewist dat zij het zo nooit zouden gebruiken. Dus is het een regionaal verschijnsel, en niet iets dat als correct Nederlands moet worden aangeduid, tenzij je er dus van wil uit gaan dat het dialect van de Randstad de standaardtaal is. Dan kunnen we "hij hep" ook wel gaan goedkeuren.

quote:

Wat betreft 'boet', ik heb me nog afgevraagd of dat misschien een bron deelt met 'buiten', omdat het oorspronkelijk om een soort aangebouwde schuurtjes gaat, waarmee je de dieren, voorraden of rommel die je er in zet dus fijn buiten de deur houdt. Maar dan zouden Westfriezen waarschijnlijk spreken van 'het boet', terwijl het 'de boet' is. Het blijft een vaag woord. Misschien is er een verband met boedel, die je in zo'n schuurtje immers kwijt kunt?

Boedel levert in het West-Fries boel op; de d valt dus blijkbaar liever weg dan een t te worden. Buiten is in het Tessels bute. Natuurlijk gaat dat wel terug op een historische oe (vgl. oa. Twents), maar het lijkt me sterk dat die alleen in dit woord bewaard zou zijn. Zelfs een poes is een [i]puus[/i ]geworden in het Tessels.

Dat had je zelf toch wel kunnen doen, meelmuis?