KISS & TELL
Achteraf is het een wonder dat ik ermee weg ben gekomen. Met mijn internetexperiment, bedoel ik – het fictieve dagboek dat ik gedurende zeven maanden schreef op een openbaar discussieforum, en dat door honderden lezers werd aangezien voor een authentiek dagboek. Ze trapten erin. Ze leefden mee, gaven tips en welgemeende adviezen, pinkten af en toe een traan weg. En toen het allemaal nep bleek, of liever gezegd: fictie, toen brak de pleuris uit. Maar het was al te laat. De dagboekroman Nadine lag inmiddels in de winkels. De eigenaar van het forum, Danny Roodbol, voelde zich ‘genomen’. Bedrog! Misbruik! Geldwolverij! En dat allemaal over zíjn rug! En terwijl Roodbol met advocaten dreigde, ontstond er ophef over de ‘copyrights’ van het boek, want ik had ook een selectie van lezersreacties in het boek opgenomen. Diefstal! Plagiaat! Het zou nog lang onrustig blijven op het forum, want hoe bestond het dat ‘die fantoomschrijfster’, ik dus, zoveel goedgelovige lezers had genaaid?
En dan te bedenken dat het allemaal was begonnen als een grap, niet als een romanproject. Op een ochtend in augustus 2005 postte ik een berichtje op het Fok!forum, en dat deed ik in een opwelling. Ik verveelde me. Toevallig had ik die ochtend een stuk gelezen over het schandaal rond de Britse acteur Jude Law. Hij had zijn beroemde vriendin Sienna Miller bedrogen met het kindermeisje. En natuurlijk ving het kindermeisje - want deze geschiedenis speelt zich af in Engeland – een fortuin voor haar dagboekaantekeningen, die werden gepubliceerd in The Sunday Mirror: ‘Oh my God, I cannot believe this!’ had ze haar dagboekje toevertrouwd. ‘Jude Law is snogging me!’
Ik moest denken aan Rebecca Loos. Over haar nacht met David Beckham liet ze een boulevardkrant optekenen: ‘I felt a million dollars that morning,’ en dat was geen slechte schatting – ze zou 800.000 pond voor haar ‘Kiss & Tell’-verhaal krijgen, plus 200.000 pond voor een tv-interview. Ik moest ook denken aan een ándere nanny-gate, in Amerika. Daar onthulde een columniste in The New York Times dat haar au pair lasterlijke stukjes over haar gezin publiceerde op een weblog. Mocht dat zo maar? Een goede vraag, maar als ze er al iets tegen had kunnen beginnen, dan was het nu te laat: de weblog werd overspoeld door sensatiebeluste Amerikanen. Ook herinnerde ik me het relletje dat zich in 1998 afspeelde rond het schrijversechtpaar Leon de Winter en Jessica Dürlacher. Het begon allemaal met een column van Dürlacher in de ‘Elle’, waarin ze haar au pair portretteerde als een wanhopig geval dat haar op de rand van een zenuwinzinking had gebracht. Dat was tegen het zere been van de au pair. Uit wraak deed zij in de Volkskrant-lezersrubriek NL een boekje open over Dürlacher. Zij werd afgeschilderd als een hysterica die ongevraagde confidenties deed over haar grote liefde, die inmiddels met een ander was getrouwd. Ook schreeuwde ze volgens de au pair geregeld om ‘keiharde seks.’
Dürlacher deed het stukje af als ‘smaad’ en ‘rancune’, maar dat maakte weinig indruk – zij had in haar column tenslotte precies hetzelfde gedaan: uit de school klappen over een gezinslid. Een betaald gezinslid, weliswaar, maar evengoed dringt de au pair binnen in de beslotenheid van het gezin. Zij weet precies wat er gebeurt achter gordijnen die voor anderen gesloten blijven.
Zo’n ‘Kiss & Tell’-verhaal leek mij ook wel wat, maar dan fictief en in de vorm van een parodie. En omdat een goede parodie niet van echt te onderscheiden is, plaatste ik mijn cri de coeur op een forum. Daar zijn internetfora tenslotte voor bedoeld. Voor het uitschreeuwen van je diepste gevoelens. Voor het onthullen van je geheime affaire met de baas. Voor het klagen over je overspelige vriend die niet weet dat jij allang op de hoogte bent van zijn dubbelleven en trouwens ook van zijn pornoverslaving, want op het forum ontdekte ik al snel dat half Nederland aan porno is verslaafd, en dat moet ook gewoon kunnen, zolang je er maar ‘open’ in bent ‘naar elkaar toe’.
Ik koos voor Fok!, het enige discussieforum dat ik uit een ver verleden kende. Vlak na de oprichting in 1996 was ik er wel eens geweest, ten tijde van de eerste ‘Big Brother’-hype. Het was toen nog een obscure site waar flauwe grappen werden gemaakt over Ruud en Sabine. In de tussentijd bleek Fok! te zijn uitgegroeid tot de grootste online community van Nederland, met meer dan 180.000 geregistreerde gebruikers en op sommige dagen zo’n 3 miljoen pageviews. Maar dat wist ik allemaal niet. Zoals ik ook niet op de hoogte was van pornoverslavingen en de laatste schaamhaartrends - kaal of ‘netjes bijgewerkt’, daarover zijn de meningen op Fok! verdeeld. Evenmin wist ik als nieuwkomer dat er een ban stond op ‘faken’: wie een verhaal verzint, wordt de toegang tot het forum ontzegd.
Ik meldde me aan als Nadine26. In mijn openingspost, getiteld ‘Leuke vader bij wie ik oppas’, deed ik mijn probleem uit de doeken: ik studeerde Frans en had een bijbaantje als kindermeisje bij een welgesteld echtpaar in Amsterdam-Zuid. Het geval wilde dat ik bepaalde ‘gevoelens’ was gaan koesteren voor de vader van mijn oppaskinderen – gevoelens die wederzijds leken, ook dat nog. Ik besloot met de woorden: ‘Hoe houd ik mijn hoofd koel?”
Toen gebeurde er iets vreemds. Binnen enkele seconden begonnen de reacties binnen te stromen, met tientallen tegelijk, het ging maar door. Woedend, meelevend, nieuwsgierig, treiterig, geschokt, serieus, therapeutisch (‘Meisje, pas je een beetje op jezelf?’) en oneerbaar, want het halve forum wilde met me neuken. Oh nee, dat neuken sloeg op Nadine26 – ik moest wel bij de les blijven. Zo snel mogelijk tikte ik mijn antwoorden in, maar intussen liep ik alweer twintig reacties achter, dertig, vijftig. De rest van de dag verliep koortsachtig. Pas toen ik uitlogde, diep in de nacht, besefte ik wat er gaande was. Opgejut door de krankzinnige hoeveelheid reacties, had ik een halve plot in de steigers gezet. Nieuwe verhaallijnen aangesneden. Personages geïntroduceerd. Achtergronden geschetst. De lezers bleven maar op de ramen beuken: méér, méér, méér! Zo snel kon ik niet denken, laat staan schrijven.
Of misschien kon ik dat ook wél. Ik had geen keus, besloot ik. Als ik dit verhaal wilde schrijven, en ik voelde dat ik iets bijzonders te pakken had, dan moest ik zorgen dat ik sneller schreef dan mijn schaduw. Of in elk geval net zo snel. Die trein op het forum was niet meer te stoppen – en ik sprong erop.
Het ging mij om één ding, namelijk om de vraag of mensen het zouden geloven. Of ik ermee weg zou komen. Niet door de mand vallen, dat was de opdracht. Ik wilde dat internetspel spelen; een fictieve rol aannemen, een dagboek maken dat voor authentiek zou worden versleten. En ik wilde dat spel uitspelen, tot de allerlaatste snik. Die zeven maanden had ik niet voorzien – dan was ik er nooit aan begonnen. Slapen was er nauwelijks meer bij. Maar eenmaal op dreef, was er geen weg meer terug. Op het forum vond ik een deadline. Een publiek. Een podium helemaal voor mij alleen. Het was geen schrijven, het was een vorm van optreden. Elke nacht gaf ik een performance, meestal rond een uur of drie, en na afloop nam ik de bloemen en de slipjes in ontvangst. De herenonderbroeken, kan ik beter zeggen. Om de een of andere reden raakte Nadine26 vooral bij de mannelijke forumbezoeker een gevoelige snaar.
Mooie tijden. Leerzame tijden, ook. Ik werkte zonder schema, puur op gevoel, maar de lezers vormden het vangnet. Hun hartslag bepaalde het ritme van het verhaal. Met hun vragen en commentaren wezen ze me de weg: versnellen, vertragen, pas op de plaats, scherpe bocht, beetje gas erbij. En seks. Ze eisten seks, de lezers. En dan bij voorkeur ‘stomende seks’, de gevleugelde uitdrukking. Daar zat ik, met mijn ‘Kiss & Tell’-verhaal. En een versnelde hartslag. Wat moest ik doen? Eraan geloven, natuurlijk. Het hele experiment was gebaseerd op de wisselwerking tussen mij en het publiek, het zou een beetje flauw zijn om juist op dát punt af te haken. If they want sex, you give them sex.
Al snel verdeelden de lezers zich in twee kampen. Het ene deel geloofde mij onvoorwaardelijk en begon zelfs een beetje van mij te houden – of nou ja: ze hielden van Nadine26. Het andere deel had er alles voor over om mij te ontmaskeren. Maar ja, de bewijzen, hè? Die hadden ze niet. Het was een typisch geval van: het zou kunnen... het zou waar kunnen zijn. The suspension of disbelief, daar moest ik het van hebben.
Het wapen van Nadine26 was haar onbegrensde openhartigheid. Je zou het ook exhibitionisme kunnen noemen. Zij keerde zichzelf binnenstebuiten en toonde zich aan haar lezers zoals zij werkelijk was. Haar diepste wezen. Maar juist die suggestie van intimiteit en overgave prikkelde het verlangen naar harde bewijzen. De lezers wilden maar één ding: ‘Pics’. Foto’s van Nadine26. Ze wilden weten met wie ze te maken hadden. Want hoe gemakkelijk het ook is om op internet een nieuwe identiteit aan te nemen, de achterdocht is er niet minder om. Zolang het tegendeel niet is bewezen, ben je gewoon wie iedereen denkt dat je bent. Een zielig meisje met een bochel, namelijk. Een vieze, oude man. Of, misschien wel het allerergste: een professionele auteur.
De term ‘professioneel auteur’ viel sneller dan ik had verwacht. Mijn foutloze Nederlands werkte nu eens in mijn nadeel. Ook de lange lappen tekst die ik postte, zaaiden verwarring: ‘Kun je dat ff voor me samenvatten?’ en: ‘Schrijf je een boek of zo?’
Zelf was ik trouwens net zo achterdochtig. Ik bouwde in korte tijd een vaste lezersgroep op, maar wie waren die mensen eigenlijk? Waar haalden ze de tijd vandaan om zoveel uren op het forum door te brengen? Moesten ze ’s nachts om half vier, als ik mijn nieuwe hoofdstuk postte, niet in bed liggen? Wilde ik het eigenlijk wel weten? Ik besloot van niet – maar onwillekeurig drong het beeld van een groep internettende freaks en gestoorden zich aan me op.
De grootste freak, dat begreep ik ook wel, was intussen Nadine26 zélf. In haar dagboek figureerden geen personages, maar ‘echte mensen’. Zij strooide kwistig met privé-informatie. Zij was bezig een jong gezin te ruïneren, en zij hield haar lezers nauwkeurig op de hoogte van haar vorderingen. Zij nagelde familieleden en werkgevers aan de schandpaal. Privé-gesprekken, telefoontjes, overspelige reisjes, familiegeheimen – Nadine26 deinsde in haar dagboek nergens voor terug. Was dat geen laster? Slechts één lezer, een zekere Nightwulf, meende van wel: ‘For your information,’ schreef hij, ‘dit is een openbaar forum, je strooit lustig met gevoelige en herkenbare informatie over die familie waar je werkt... of had je daar nog niet bij stilgestaan?’
Onnodig te zeggen dat Nadine26 daar überhaupt niet bij stilstond. Waarom zou ze? Ze deed, om het modern te zeggen, gewoon ‘lekker haar ding’. Op internet doen zoveel mensen hun ding; de intieme weblogs en de digidagboeken schieten als paddestoelen uit de grond. Het moeten angstige tijden zijn voor publieke figuren, want over hen doen op internet de idiootste roddels de ronde, zogenaamd uit de eerste hand – maar alles anoniem. Zo gaat dat. En vanzelfsprekend geldt voor dit soort teksten dat ze pas interessant zijn als het wáár is, echt gebeurd. Hoe authentieker, hoe beter. Op mijn dagboek werd massaal ingelogd, maar het is de vraag of ik er ook lezers mee had getrokken als ik mezelf had gepresenteerd als ‘professioneel auteur’.
Mijn dubbelrol ging me steeds gemakkelijker af. Dat was mooi, maar ook een beetje pijnlijk. Sommige lezers trokken zich het lot van Nadine26 wel héél persoonlijk aan. Aangespoord door de schaamteloosheid van Nadine26, lieten ook zij de teugels vieren. Van een aantal lezers ontving ik persoonlijke mails. Maar ik was Nadine26, en zij waren zichzelf. Het begon met toenaderingspogingen in de trant van: ‘Je fascineert me, ik wil je leren kennen’, en als ik daar niet op inging, duurde het nooit lang voordat allerlei confidenties mijn mailbox bereikten. Seksproblemen, overspel, buitenechtelijke kinderen – Nadine26 riep een eigenaardige Pavlov-reactie op. Als zij bereid was om haar ziel te ontbloten op een openbaar forum, dan was het voor haar lezers een kleine moeite om per mail iets terug te doen. Voor wat hoort wat. Ik ontving ook foto’s in mijn mailbox, zelfs complete familiealbums. Het waren normale mensen, viel me op. Een student, een bouwkundig ingenieur, er zat ook een kunstenaar tussen die ’s nachts werkte, net als ik, en die na gedane arbeid stoom kwam afblazen in het dagboek.
En dan was er de zakenman, laten we hem G. noemen, die zich opwierp als mijn mecenas. G. geloofde in mijn ‘ontluikende talent’, schreef hij. Het was plezierig dat hij mij via de mail bijstond met technische forumtips, want op dat gebied was ik een leek. Ingewikkelder lag het met zijn neiging om zich te manifesteren als de liefhebbende vader die ik nooit heb gehad: ‘Met alles wat jij meemaakt,’ mailde hij me, ‘ben jij hard toe aan een frisse boswandeling,’ en natuurlijk chauffeerde hij me graag even naar het bos. Hij drong aan op een gezonde levensstijl - ‘Zal ik een boerenstamppotje voor je komen koken?’ – en toen dat allemaal niet hielp, liet hij kaartjes voor me klaarleggen bij de kassa van Carré: ‘Met een partner naar keuze, want jij verdient een leuke avond. Veel plezier!’ Lief aangeboden, maar ik keek wel beter uit.
Hoe lang G. die avond achter een pilaar bij Carré heeft staan posten, zal altijd een raadsel blijven. Toch zat het me niet lekker. Fictie en werkelijkheid liepen steeds meer door elkaar. Ik kreeg visioenen van G., die plotseling vanachter een struik tevoorschijn zou springen met een doos chocolaatjes. Ook andere lezers begonnen steeds nadrukkelijker aan mijn poort te rammelen. Of ik geen foto’s kon sturen. Een balkje over de ogen was geen bezwaar. Desnoods was een foto van mijn benen ook wel goed. Ik werd er zenuwachtig van. Op straat hield ik voor de zekerheid mijn zonnebril op, ook als het regende. Ongemerkt was ik verstrikt geraakt in mijn eigen fictieve wereld.
Nadine26 nam mijn leven over. Toen ik tijdens het experiment een week naar Sjanghai ging, reisde zij met mij mee. Op de zevenenzeventigste verdieping van het Hyatt-hotel deed ik dagelijks verslag van mijn belevenissen, die eigenlijk háár belevenissen waren, of andersom. Ik wist het niet meer. Mijn complete familiegeschiedenis leende ik aan haar uit. Toen mijn moeder overleed, middenin het dagboekexperiment, was het Nadine26 die om haar rouwde. En de lezers rouwden met haar mee. Intussen goochelde ik met twee agenda’s: die van Nadine26 en die van mijzelf. Als ik zélf op vakantie ging en zonder internetverbinding kwam te zitten, stuurde ik Nadine26 snel een week met het vliegtuig naar Spanje. De lezers zaten bovenop het nieuws - meteen werd er geïnformeerd naar de vluchtinformatie. Dat zocht ik dus uit. Alles moest kloppen. En nog zoiets: op dinsdagochtend mocht ik me niet op het forum manifesteren, want dan bezocht Nadine26 haar therapeut en de oplettende lezer wist dat. Die beschikte over een fenomenaal geheugen. Overal in mijn huis hingen memobriefjes.
Op 1 december 2005 veranderde het experiment definitief in een roman. Op die dag verscheen er een reactie op het forum die luidde: ‘Oproep voor Nadine: wij (uitgeverij Rothschild & Bach) zouden graag een complete versie van het dagboek ontvangen. Kan dat? Met vriendelijke groet, Katrien Gottlieb.’
De lezers reageerden verbijsterd en opgetogen. Hun eigen Nadine26! Benaderd door een échte uitgever! Eén alerte lezer had meteen de telefoon gepakt om bij uitgeverij Rothschild & Bach te informeren of die Katrien Gottlieb wel echt bestond. En jawel, ze bestond. De oproep bleek serieus. De teleurstelling bij de lezers was dan ook groot toen Nadine26 het aanbod afwees: ‘Dit dagboek is geheim,’ antwoordde ze op het forum. En: ‘Ik heb zo’n vaag vermoeden dat mijn oppasvader niet zit te wachten op een Kiss & Tell’-boek.’ Gelukkig hadden de lezers daar alle begrip voor. Eindelijk kon ik achterover leunen. Aan de oprechtheid van Nadine26 werd niet meer getwijfeld. De laatste drie maanden van het experiment verliepen dan ook in een harmonieuze sfeer.
Het gedoe met de uitgeverij had ik zelf in scène gezet. Natuurlijk wilde ik het dagboek graag uitgeven, maar de eigenlijke reden was dat ik een uitgever nodig had voor de plot. In het laatste hoofdstuk zou Nadine26 namelijk wraak nemen op haar minnaar met de publicatie van haar ‘Kiss & Tell’-boek. Alle details van hun geheime affaire zouden op straat komen te liggen. Zo ver was het verhaal nog niet gevorderd, maar de tijd leek me rijp om die ontknoping voor te bereiden. Voor de geloofwaardigheid aasde ik op een échte uitgever, en die moest ik vervolgens zo gek zien te krijgen om Nadine26 op het forum te benaderen, voor het oog van de lezers. Ik wilde zelf buiten beeld blijven, óók bij de uitgeverij. Via een gefingeerd hotmailadres wist ik de belangstelling van Rothschild & Bach te wekken.
Enige tijd na de voltooiing van het dagboekexperiment brak de dag aan waarop Nadine26 uit de kast kwam om het boekcontract te tekenen. Uitgever Oscar van Gelderen moest even iets wegslikken toen hij oog in oog stond met het jonge, veelbelovende kindermeisje, maar hij herpakte zich snel: ‘Dat pseudoniem houden we erin,’ zei hij. ‘Jij blijft zelf gewoon onzichtbaar.’
De ontmaskering op het forum, maanden later, nam eigenaar Danny Roodbol voor zijn rekening. De roman Nadine lag koud een dag in de winkel of hij achterhaalde hij mijn emailadres, waarmee ik me destijds had moeten registreren. Zo maakte hij de persoonlijke gegevens van één van zijn gebruikers openbaar. Een doodzonde, op een internetforum. Maar nood breekt wet. En ach, met de verschijning van Nadine was het digitale spel ook wel uitgespeeld. Het was mooi geweest. Nadine26 kon rustig van een flat springen.
Karin Overmars
De anonieme uitgave van het boek, getiteld Dagboekvaneenkindermeisje.com, verscheen in maart 2007 onder het pseudoniem Nadine S. Onlangs werd de roman van Karin Overmars opnieuw uitgebracht als Nadine (uitgeverij Rothschild & Bach. 12 euro 50.)