New Horizons: De reis naar Pluto (en verder) deel 4

25-01-2016

New Horizons fotografeert de duister zijde van Charon

NASA heeft een nieuwe foto vrijgegeven van Pluto’s maan Charon. Op de foto kijken we tegen de nachtzijde van de maan aan.

Ruimtesonde New Horizons maakte de foto op 17 juli, bijna drie dagen nadat deze rakelings langs Pluto scheerde. De sonde keek even achterom en zag toen dit tafereel. De nacht is ingevallen op Charon, maar een klein stukje van de maan (links) wordt nog door de zon beschenen.

Reflectie
Ondanks dat we tegen de nachtzijde van de maan aankijken, is het niet super donker op Charon. Dat heeft de maan te danken aan Pluto. De dwergplaneet reflecteert licht en dat licht valt op Charon.

.
Slechts een klein deel van het op deze foto zichtbare Charon wordt door de zon beschenen. Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

Zuidpool
Wetenschappers gebruiken onder meer deze foto om Charon volledig in beeld te brengen. Op de foto zijn namelijk delen van de maan zichtbaar die op foto’s gemaakt tijdens de scheervlucht niet te zien zijn. Denk bijvoorbeeld aan de zuidpool (op deze foto bovenaan), waar in 1989 de poolnacht inviel en die pas in 2107 zonlicht mag begroeten.

Charon is de grootste maan die Pluto rijk is. De maan meet ongeveer 1214 kilometer. Naast Charon bezit Pluto nog vier andere manen: Nix, Hydra, Kerberos en Styx. Charon werd in 1978 ontdekt, de andere vier manen ontdekten wetenschappers pas deze eeuw (in 2005, 2011 en 2012).

(scientias.nl)

28-01-2016

Pluto-oppervlak vertoont verrassend veel waterijs


De oude (links) en de nieuwe ‘waterijskaart’ van Pluto. (NASA/JHUIAPL/SwRI)

Aan het oppervlak van Pluto ligt meer waterijs dan tot nu toe werd gedacht. Dat blijkt uit nieuwe gegevens van de Amerikaanse ruimtesonde New Horizon, die in juli vorig jaar dicht langs het oppervlak van deze dwergplaneet scheerde.

De gegevens zijn afkomstig van het meetinstrument LEISA dat infraroodwaarnemingen van Pluto heeft gedaan. Op basis van die waarnemingen is een nieuwe ’valse kleuren’-kaart van de dwergplaneet gemaakt, waarop te zien is waar het meeste waterijs te vinden is.

De nieuwe kaart is nauwkeuriger dan de versie die eerder is gepubliceerd. Desondanks vertonen Sputnik Planum – de grote hartvormige vlakte op Pluto – en het noordelijke Lowell-gebied nog steeds vrijwel geen sporen van waterijs. Volgens NASA wijst dit erop dat de eigenlijke ijskorst van Pluto hier bedolven is door een dikke laag van andere ijssoorten, zoals methaan, stikstof en koolstofmonoxide. (EE)

(allesoversterrenkunde)

18-02-2016

Plutomaan Charon speelde voor ‘Hulk’


Het oppervlak van Plutomaan Charon vertoont tal van ‘uitgerekte’ tektonische breuken, waarvan sommige meer dan 6,5 kilometer diep zijn. Dat wijst erop dat deze maan is ‘opgezwollen’. (NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute)

Opnamen van de ruimtesonde New Horizons wijzen erop dat de grote Plutomaan Charon ooit een ondergrondse oceaan had die lang geleden al bevroren is. Doordat ijs meer plek inneemt dan water, is de korst van de maan op grote schaal naar buiten gedrukt, opgerekt en gebarsten. De wetenschappers van de New Horizons-missie vergelijken Charon dan ook met strip- en filmheld ‘de Hulk’.

De buitenste laag van Charon bestaat hoofdzakelijk uit waterijs. Toen deze maan nog jong was, werd deze laag warm gehouden door het verval van radioactieve elementen en door de inwendige warmte die Charon bij zijn ontstaan had meegekregen.

Volgens de wetenschappers kan Charon destijds warm genoeg zijn geweest om een ondergrondse oceaan van vloeibaar water in stand te houden. Uiteindelijk is Charon echter zo ver afgekoeld, dat de oceaan bevroor en uitzette. (EE)

(allesoversterrenkunde)

07-03-2016

Met methaanijs bedekte bergtoppen ontdekt op Pluto

Wetenschappers hebben op de dwergplaneet een 420 kilometer lange bergketen ontdekt waarvan de toppen bedekt zijn met ‘exotisch’ ijs.

De bergketen bevindt zich in een gebied dat informeel ‘Cthulhu’ wordt genoemd. Het is een donker gebied, ten westen van Pluto’s ‘hart’. Het gebied is zo’n 3000 kilometer lang en 750 kilometer breed.

Donker
Zoals gezegd is Cthulhu – zeker in vergelijking met het lichte hart van Pluto – bijzonder donker. Onderzoekers denken dat dat komt doordat het bedekt is met een laag donkere tholines. Tholines zijn complexe moleculen die ontstaan wanneer methaan aan zonlicht wordt blootgesteld.

Veelzijdig
Cthulhu is een veelzijdig gebied; het kent bergketens, maar ook kraters, breuken en opvallend gladde landschappen. In het noordoostelijke deel van Cthulhu hebben wetenschappers nu een opvallende bergketen ontdekt. De keten is zo’n 420 kilometer lang en de hoger gelegen hellingen van de hoogste bergtoppen zijn bedekt met een helder materiaal. Dat heldere materiaal steekt scherp af tegen het donkerrode materiaal dat Cthulhu eigen is (zie kader).

Net als water op aarde
De onderzoekers denken dat het heldere materiaal voornamelijk uit methaan bestaat dat oorspronkelijk in de atmosfeer van Pluto huisde, maar op de pieken van de berg is gecondenseerd en bevroren. “Dat dit materiaal alleen de bovenste hellingen van de bergtoppen bedekt, suggereert dat methaanijs zich mogelijk gedraagt zoals water zich in de atmosfeer van de aarde gedraagt,” vertelt onderzoeker John Stansberry.

.
De toppen van de bergen onderscheiden zich duidelijk van het omringende donkerrode terrein. Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

Op de foto hierboven kun je de met methaanijs bedekte bergen goed zien. De foto is gemaakt door ruimtesonde New Horizons die in juli vorig jaar langs de dwergplaneet scheerde. Beelden gemaakt door de Ralph/Multispectral Visible Imaging Camera aan boord van New Horizons bevestigen dat we hier echt te maken hebben met methaanijs. De beelden (zie hieronder) laten de verspreiding van methaanijs (paars) zien en vertonen treffende overeenkomsten met de beelden hierboven.

.
Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

(scientias.nl)

14-03-2016

Wie heeft er van dit landschap op Pluto gesnoept?

Een landschap op het westelijk halfrond van de dwergplaneet heeft wel een heel opmerkelijke vorm: het lijkt net of iemand er een hapje uit heeft genomen.

Wetenschappers ontdekten het bijzondere verschijnsel op beelden die ruimtesonde New Horizons maakte. Mogelijk ontstaat het verschijnsel door sublimatie (verdamping) van methaanijs. Dit deel van Pluto is rijk aan methaanijs. Mogelijk sublimeert het hier en verdwijnt in de atmosfeer, waardoor de laag waterijs onder het methaanijs bloot komt te liggen.

Op de afbeelding hieronder (links) zie je het landschap waar de onderzoekers het over hebben. Het onderste deel van de afbeelding links laat de met kraters bedekte hooglanden zien die informeel Vega Terra worden genoemd. Deze hooglanden worden begrensd door steile kliffen die Piri Rupes worden genoemd. Voorbij de kliffen ligt een jong en bijna kratervrij landschap dat de onderzoekers Piri Planitia noemen.

.
Afbeelding: NASA.

Op de afbeelding hierboven (rechts) zie je hetzelfde landschap. De paarse kleur staat symbool voor methaanijs. De afbeelding laat zien dat de hooglanden ten zuiden van Piri Rupes rijk zijn aan methaanijs. Sublimatie van dit methaanijs zou ervoor zorgen dat dit plateau aan de zijde van de kliffen erodeert. De hooglanden trekken zich dus eigenlijk terug, met Piri Planitia in hun kielzog.

(scientias.nl)

23-03-2016

'Er stroomden wellicht ooit rivieren op Pluto'

Nieuw onderzoek suggereert voorzichtig dat er op Pluto ooit meren waren en rivieren stroomden. Ze waren niet gevuld met water, maar met vloeibaar stikstof.

We weten inmiddels dat het oppervlak van de dwergplaneet voor een groot deel bedekt is met bevroren stikstof. Maar is dat altijd bevroren geweest? Nee, waarschijnlijk niet, stelt onderzoeker Alan Stern tijdens de Lunar and Planetary Science Conference.

Luchtdruk
Hij legt uit dat de luchtdruk op Pluto op het moment vrij laag is. Maar dat is niet altijd zo geweest. In de geschiedenis lag de luchtdruk waarschijnlijk veel hoger. Wanneer de luchtdruk het hoogst was, moet deze zelfs vier tot veertig keer hoger zijn geweest dan op bijvoorbeeld Mars. Een hogere luchtdruk is van invloed op de temperatuur. En in extreme gevallen moet de druk en temperatuur zo hoog zijn geweest dat het stikstof op het oppervlak van Pluto vloeibaar werd. “Het is mogelijk dat vloeibare stikstof ooit of misschien zelfs meerdere malen over het oppervlak van Pluto heeft gestroomd,” vertelt Stern.

Beelden
Hij onderschrijft zijn hypothese met beelden gemaakt van het oppervlak van Pluto. Bijvoorbeeld het beeld dat je hieronder ziet. Waar doet het je aan denken? Een meer? Dat is wel waar Stern en zijn collega’s aan denken. Dat meer is nu bevroren, maar dat is in het verleden wellicht anders geweest.

.
Afbeelding: NASA.

Rivieren?
En zo zijn er nog meer beelden die suggereren dat er ooit stikstof over het oppervlak van Pluto stroomde. Bijvoorbeeld het beeld hieronder. Je ziet iets wat doet denken aan rivierbeddingen.

.
Afbeelding: NASA.

Naast Stern komen nog meer Pluto-onderzoekers aan het woord tijdens de Lunar and Planetary Science Conference. Zo wordt er bijvoorbeeld ook een onderzoek gepresenteerd dat gaat over de totstandkoming van het gehele systeem. Onderzoekers hebben – door naar kraters op de manen van Pluto te kijken – de manen gedateerd en tonen voor het eerst aan dat de enorme inslag die al Pluto’s manen zou hebben gecreėerd niet recent, maar zo’n 4 miljard jaar geleden moet hebben plaatsgevonden. Ook worden nieuwe inzichten over het klimaat van Pluto en de gletsjers van de dwergplaneet gepresenteerd.

(scientias.nl)

quote:

Op donderdag 24 maart 2016 12:00 schreef Woods het volgende:
Dat object waar NH nu naartoe vliegt ergens in de Kuipergordel, zulke objecten vinden we ook dichter bij huis lijkt me? Zonde om het risico te nemen die gordel in te vliegen.

Nee niet echt. De dichtstbijzijnde gordel is de kuipergorldel, verder weg nog bevindt zich de Oortwolk.
In de Kuipergordel bevinden zich veel objecten maar de onderlinge afstand is nog steeds heel groot
daarnaast zal New Horizons de objecten van 'grote' afstand bestuderen.

08-04-2016

Kijk! Een gigantische spin op Pluto!

De dwergplaneet blijft ons verrassen. Nu hebben onderzoekers weer een breukensysteem ontdekt dat lijkt op een gigantische spin.

“Het patroon dat deze breuken vormen hebben we nog nooit in de buitenste regionen van het zonnestelsel gezien en laat maar weer eens zien: waar we ook op Pluto kijken, elke keer zien we wat anders,” stelt Oliver White, lid van het onderzoeksteam dat zich op de observaties van ruimtesonde New Horizons stort.

Rood
We zien zeker zes flinke breuken (op de foto hieronder worden ze met witte pijlen aangewezen) die op een centraal punt samenkomen. De langste breuk is meer dan 580 kilometer lang. Wat verder opvalt, is dat de breuken die van noord naar zuid lopen het langst zijn en de breuken van oost naar west aanzienlijk korter. Als je goed kijkt, zie je bovendien dat de breuken rode afzettingen onder het oppervlak van Pluto blootleggen.

.
De ‘spin’ op Pluto. Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

Druk
Er zijn al meer breuken op het oppervlak van Pluto gespot. De meeste lopen parallel aan elkaar en ontstaan waarschijnlijk door het uitzetten van Pluto’s waterijskorst. De ‘spin’ die nu op beelden van New Horizons is aangetroffen, is mogelijk ontstaan doordat er op een specifieke plek onder het oppervlak – de plek waar de breuken samenkomen – druk is uitgeoefend.

De spin doet een heel klein beetje denken aan novae op Venus (zie de afbeelding hieronder). En een beetje aan de troggen die op Mercurius die vanaf een centraal punt (de krater Apollodorus) naar alle kanten uitwaaieren.


Links zie je de nova op Venus en rechts zie je iets soortgelijks op Mercurius. Afbeeldingen: NASA / JPL / USGS (Venus) en NASA / Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory / Carnegie Institution of Washington (Mercurius).

(scientias.nl)

02-05-2016

NASA presenteert beste wereldwijde panorama van Pluto tot nu toe

De kaart is gebaseerd op de beste foto’s die ruimtesonde New Horizons tijdens zijn scheervlucht langs Pluto maakte.

Het is alweer bijna een jaar geleden (half juli) dat New Horizons langs dwergplaneet Pluto scheerde. En nog altijd zijn alle gegevens die New Horizons tijdens die scheervlucht verzamelde niet binnen. Datzelfde geldt voor alle foto’s die New Horizons maakte. Naar verwachting zullen we pas tegen het najaar alles op aarde ontvangen.

Completer
Maar de beelden en gegevens die we op dit moment al wél binnen hebben, geven ons stukje bij beetje een steeds completer beeld van een dwergplaneet die we voor juli 2015 nog nooit van dichtbij hadden gezien. Zo onthulde New Horizons dat Pluto bergen bezit, gletsjers kent, bijzondere manen heeft, en ga zo maar door.


Afbeelding: NASA / JHUAPL / SWRI.

Panorama
En nu komt NASA met een nieuwe wereldwijd panorama van Pluto. Het panorama bestaat uit de beste foto’s die New Horizons van Pluto maakte. De laatste foto’s die in dit panorama zijn verweven, arriveerden op 25 april op aarde. Zoals gezegd worden er nog veel meer foto’s van Pluto verwacht en die zullen de komende tijd één voor één aan het panorama worden toegevoegd en het nog helderder maken.

Scheervlucht
Je ziet dat het hart van het panorama zeer helder is. Een stuk minder helder zijn de linker- en rechterzijde. Dat is goed te verklaren. New Horizons scheerde langs Pluto. Dat betekent dat de sonde maar één kant van de dwergplaneet in detail heeft gezien. Die zijde vormt het hart van het panorama.

Naast dit panorama heeft NASA ook een nieuw kaartje vrijgegeven dat de hoogteverschillen aan de linkerzijde van Pluto’s ‘hart’ (Sputnik Planum) laat zien. Het kaartje laat zien dat het stikstofijs van Sputnik Planum zo’n drie kilometer lager ligt dan het omringende terrein. Ook zie je aan de westelijke kant van het gebied blokken waterijs die op het stikstof ‘drijven’.

.
Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

(scientias.nl)

18-05-2016

Ruimtesonde New Horizons bestudeert verre ijsdwerg



De verspringende lichtstip is ijsdwerg 1994 JR1, op twee momenten waargenomen door New Horizons (de andere stipjes zijn sterren op de achtergrond). (NASA/JHU-APL/SwRI)

De Amerikaanse ruimtesonde New Horizons, die op 4 juli 2015 een scheervlucht langs de dwergplaneet Pluto en zijn grote maan Charon maakte, heeft voor de tweede maal waarnemingen verricht aan een veel kleinere en verder weg gelegen ijsdwerg, 1994 JR1 geheten. Dit hemellichaam, dat net als Pluto deel uitmaakt van de Kuipergordel buiten de baan van Neptunus, bevindt zich momenteel op een afstand van ruim 5 miljard kilometer van de zon. De geschatte middellijn van de ijsdwerg is 145 kilometer; New Horizons verrichtte begin april metingen vanaf 111 miljoen kilometer afstand. Eerder was 1994 JR1 al waargenomen in november 2015.

Door de twee waarnemingssets te combineren, kon de baan van 1994 JR1 zeer nauwkeurig worden bepaald. Uit de nieuwe metingen is ook de rotatieperiode van de ijsdwerg afgeleid, op basis van periodieke helderheidsvariaties: 5,4 uur. Als de New Horizons-missie wordt verlengd, zullen er de komende jaren nog vele andere ijsdwergen 'op afstand' bestudeerd kunnen worden. Bovendien ligt New Horizons op koers voor een ontmoeting met ijsdwerg 2014 MU69, op 1 januari 2019. (GS)

(allesoversterrenkkunde)

01-06-2016

IJsvlakte op Pluto wordt voortdurend ververst



Traag opwellend ijs zorgt ervoor dat de ijsvlakte Sputnik Planum op Pluto voortdurend wordt ververst. Hierdoor ontstaan tientallen kilometers grote ‘cellen’ aan het oppervlak. (NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute)

De dikke ijskorst van Sputnik Planum, een grote ijsvlakte op de dwergplaneet Pluto, wordt voortdurend ververst. De oorzaak is een traag convectieproces waarbij vers ijs vanuit de diepte naar de oppervlakte stijgt. Dat blijkt uit computermodellen waarmee de topografische informatie is nagebootst die vorige zomer door de Amerikaanse ruimtesonde New Horizons (Nature, 2 juni) is verzameld.

Sputnik Planum maakt deel uit van het opvallende hartvormige gebied op Pluto dat op tal van foto’s van de dwergplaneet te zien is. De vlakte is bedekt met een kilometers dikke laag stikstofijs, die van bovenaf gezien een duidelijke celstructuur vertoont. De veelhoekige cellen aan het oppervlak hebben afmetingen van enkele tientallen kilometers.

Als je een filmpje van het convectieproces op Pluto sterk versneld zou afspelen, zou die ijsmassa op borrelende pap lijken. In werkelijkheid borrelt het ijs echter zo langzaam, dat het wel 500.000 jaar kan duren voordat opstijgend vers ijs het oppervlak kan bereiken.

Anders dan je misschien zou denken is stikstofijs vrij zacht en kneedbaar. Hierdoor is zelfs de geringe inwendige warmte van Pluto in staat om convectie in gang te zetten. (EE)

(allesoversterrenkunde)

02-06-2016

Mogelijke wolk ontdekt in Pluto-atmosfeer



Deze tegenlichtopname van de dwergplaneet Pluto is op 4 juli 2015 gemaakt van een afstand van ruim 21.000 kilometer. Op de foto is mogelijk een methaanwolk te zien. (NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute)

Wetenschappers van de New Horizons-missie hebben een opname vrijgegeven die de ruimtesonde enkele minuten na zijn dichtste nadering van de dwergplaneet Pluto, op 4 juli 2015, heeft gemaakt. Op de foto is Pluto in tegenlicht te zien. De dwergplaneet zelf is vrijwel geheel in duisternis gehuld, maar zijn heiige atmosfeer wordt verlicht door het licht van de zon.

Een intrigerend detail op de foto is een heldere zweem met afmetingen van enkele tientallen kilometers. Dat zou een laaghangende wolk in de atmosfeer van Pluto kunnen zijn. Als deze interpretatie klopt, is het de enige wolk die tot nu toe op het beeldmateriaal van New Horizons is aangetroffen. Atmosfeermodellen geven aan dat er in de Pluto-atmosfeer inderdaad af en toe methaanwolken kunnen ontstaan. (EE)

(allesoversterrenkunde)