Het intellectuele gat van de middeleeuwen.

Schaamteloze TVP

Ach, iemand die met droge ogen de spelling "inferieuriteit" bezigt, die hoef je toch geen seconde serieus te nemen lijkt me. Laten we er geen punt van maken. .

quote:

Op maandag 28 november 2005 18:00 schreef Koekepan het volgende:
Ach, iemand die met droge ogen de spelling "inferieuriteit" bezigt, die hoef je toch geen seconde serieus te nemen lijkt me. Laten we er geen punt van maken. .

Het is wel een teken van het door mij beschreven verval. Hoe het er in de Middeleeuwen aan toeging, zullen we dra zelf kunnen aanschouwen.

quote:

Op maandag 28 november 2005 16:32 schreef thabit het volgende:
Van nature is de mens een oermens. Zolang je niet actief de beschaving in stand probeert te houden, krijg je dus een verval. Dat zagen we in de Middeleeuwen, en dat zien we nu ook weer met bijvoorbeeld de Bible Belt.

Hou jij je maar met wiskunde bezig, niet dat je daar zo scherp in bent, maar mediävistik is te hoog voor je gegrepen.

Ach, iemand die met droge ogen de spelling "mediävistik" bezigt, die hoef je toch geen seconde serieus te nemen lijkt me. Laten we er geen punt van maken. .

quote:

Op maandag 28 november 2005 12:20 schreef speknek het volgende:
Waar ligt dit aan? Is het alleen maar schijn, en werd er wel degelijk grote vooruitgang geboekt? Komt het omdat de Noordelijke stammen Europa hadden overgenomen en wij genetisch gezien gewoon wat minder ontwikkeld waren dan de zuidelijke landen? Of ligt het toch echt aan het Christendom, die elke vorm van rationele vooruitgang blokkeert? En als het dat laatste is, precies welk onderdeel daarvan blijkt fnuikend, of is het de totaliteit ervan?

Het heeft alles te maken met de instelling van de kerk van die tijd. De misstanden zijn evident, het resultaat evenzo. Gelukkig heeft de reformatie een weg gebaand die de ruimte aan de moderne filosofie (en wetenschap en kunst) heeft gegeven vanaf, pakweg, Descartes. Ik denk juist dat de reformatie heeft laten zien wat voor fnuikende werken die katholieke kerk van dat moment had op de ontwikkeling van de wetenschap. zoiets begint al met het vertalen van de bijbel in een taal die 'het volk' kan verstaan/lezen... dan kunnen ze er zelf over na gaan denken.
Evident is ook dat het niet aan het Christendom an sich is... met het protestantisme als dominante godsdienst in de westerse wereld (de rijkste landen in de wereld zijn praktisch allemaal protestant) zijn alle successen geboekt.

dark ages zijn overal te vinden, onderbrekingen in een bepaalde ontwikkeling. Denk ook maar aan de Griekse donkere eeuwen en in het nabije oosten. Kortom niets geks aan

quote:

Op maandag 28 november 2005 23:59 schreef pmb_rug het volgende:

[..]

Het heeft alles te maken met de instelling van de kerk van die tijd. De misstanden zijn evident, het resultaat evenzo. Gelukkig heeft de reformatie een weg gebaand die de ruimte aan de moderne filosofie (en wetenschap en kunst) heeft gegeven vanaf, pakweg, Descartes. Ik denk juist dat de reformatie heeft laten zien wat voor fnuikende werken die katholieke kerk van dat moment had op de ontwikkeling van de wetenschap. zoiets begint al met het vertalen van de bijbel in een taal die 'het volk' kan verstaan/lezen... dan kunnen ze er zelf over na gaan denken.
Evident is ook dat het niet aan het Christendom an sich is... met het protestantisme als dominante godsdienst in de westerse wereld (de rijkste landen in de wereld zijn praktisch allemaal protestant) zijn alle successen geboekt.

Ja, de katholieke kerk was een bitch met veel te veel macht. Ook is ruilhandel niet echt een methode om rijkdom op te bouwen (wat nodig is om innovatie te stimuleren); zolang mensen geen geld hebben waar ze niets mee kunnen doen, zullen ze ook niet denken aan nieuwe 'producten'. En je had erg repressieve gilden en versnipperde staatjes; erg deprimerend allemaal.

quote:

Op maandag 28 november 2005 18:00 schreef Koekepan het volgende:
Ach, iemand die met droge ogen de spelling "inferieuriteit" bezigt, die hoef je toch geen seconde serieus te nemen lijkt me. Laten we er geen punt van maken. .

Sorry, echt spijt mij zoveel!

Je moet wel helemaal in de war zijn geweest toen je het las? Kan je nog slapen?

quote:

Op maandag 28 november 2005 12:27 schreef Mercy_symbol het volgende:
ik heb ergens gelezen dat dankzij de kerk en het christendom we nu ongeveer 800 jaar achterlopen qua ontwikkeling


het motto van de kerk was : houd ze dom en ze blijven naar de kerk gaan

Er was geen ruimte voor zelfstandige denkers. Je kwam snel en vrijwel altijd in konflikt met de kerk als je iets verkondigde dat niet in hun (bijbel) straatje van pas kwam. Bovendien de inquisitie verklaarde al je goederen verbeurd. De ellende begon na het edict van Milaan (313) toen Constantijn het christendom tot staatsgodsdienst verklaarde en eindigde met de proclamatie van de stellingen van Luther in 1517.

Het christendom is gegrondvest op leugens en bedrog. Maar in tegenstelling tot de koran (die dat ook is, Mohammed heeft echt Allah niet gesproken) kun je uit de bijbel met enig inlevingsvermogen het web van verzinsels nog wel halen. Daardoor had de kerk een rood-gloeiend belang bij het de kop indrukken van iedere vorm van denken, die zou kunnen leiden tot ontmaskering van het bedrog. Het denken over andere immaterieele zaken dan de bijbel en vanuit het gezichtspunt van die bijbel, werd gedurende ca duizend jaar de kop ingedrukt. Dat is waarschijnlijk de grootste misdaad tegen de mensheid, die je het christendom kunt verwijten. Een verwijt dat alle gruwelijke door de kerken geinitieerde bloedbaden in de schaduw stelt.

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 10:39 schreef 075sailor het volgende:
De ellende begon na het edict van Milaan (313) toen Constantijn het christendom tot staatsgodsdienst verklaarde en eindigde met de proclamatie van de stellingen van Luther in 1517.

. ''Nooit sprak ergens, zover mij bekend, groter onzin uit een blaasinstrument.''

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 11:05 schreef Johan_de_With het volgende:

[..]

. ''Nooit sprak ergens, zover mij bekend, groter onzin uit een blaasinstrument.''

En voor mij verweten wordt dat ik weer eens arrogant in raadselen spreek;

het Edict van Milaan schonk alle inwoners van het Rijk godsdienstvrijheid. Op generlei wijze behelst het de instelling van een staatsgodsdienst. Wat de stellingen van Luther (die nooit zijn ''geproclameerd'') met vrijheid van geweten te maken hebben, ontgaat mij helemaal.
Op de versleten reutel die eraan voorafging, ga ik maar liever niet in, sommige mensen willen nu eenmaal niet lezen.

quote:

Op maandag 28 november 2005 12:20 schreef speknek het volgende:
Ik ben nu een inleidend college historische filosofie aan het volgen, en het valt me eens te meer op hoe (relatief) geavanceerd ze voor de jaartelling al dachten. Mensen als Heraclitus, Plato, Aristoteles, waren hun tijd ver vooruit. Maar hoe komt het dat ze hun tijd ver vooruit waren? De Romeinen namen nog wel wat over van de filosofieën van de Grieken, maar na het uiteenvallen van dat Rijk, lijkt ook de filosofisch wetenschappelijke vooruitgang nogal bekoeld. Keizer Justitianus sluit Plato's Academie, omdat er 'heidense ideeën worden gebezigd' en dat lijkt ook het thema van de Middeleeuwen te worden. Thomas van Aquinus uitgezonderd, wiens voornaamste pluspunt cynisch genoemd het aanhalen van Plato kan worden, zien we pas bij de Renaissance weer een opleving voor het open onderzoek naar de werking van de natuur en de menselijke geest.

Waar ligt dit aan? Is het alleen maar schijn, en werd er wel degelijk grote vooruitgang geboekt? Komt het omdat de Noordelijke stammen Europa hadden overgenomen en wij genetisch gezien gewoon wat minder ontwikkeld waren dan de zuidelijke landen? Of ligt het toch echt aan het Christendom, die elke vorm van rationele vooruitgang blokkeert? En als het dat laatste is, precies welk onderdeel daarvan blijkt fnuikend, of is het de totaliteit ervan?

De oorzaken die je aanhaalt zullen een deel van de verklaring vormen, met name het destijds vrij repressieve christendom. Belangrijk lijkt mij ook de georgrafische uiteenval van Europa destijds.
De centrale macht verdween, omdat de machthebbers van toen niet de logistieke en communicatieve middelen hadden om hun macht in elk deel van hun gebied te laten gelden; en met de centrale macht verdween ook de (relatieve) stabiliteit van het gebied.
Waar immers geen 'sterke macht' is, daar gaan mensen strijden om de heerschappij, hetgeen ook is gebeurd. Vorstjes, bisschoppen en Pausen deden hier vrolijk aan mee. Behalve de vele plunderende legers die destijds door Europa trokken (die niet echt een onderscheid maakten tussen 'eigen' burgers en 'vijandelijke burgers' (nationalisme is immers pas iets van de 19e eeuw) ) was het ontbreken van een zogenaamd 'geweldsmonopolie' ook een reden waarom mensen zich niet met handel; of filosofie bezighielden, maar enkel met hun dirtecte levcensbehoeften (voedsel dus).

Immers; als er geen centrale macht is, dan is er geen staatsorgaan die het geweld tussen mensen aan regels en wetten bindt, en krijgt de samenleving zeg maar anarchistische trekjes en dat beinvloedt de handel en wetenschap negatief. Handel ontstaat immers alleen in een stabiele maatschappij; door middel van handel komen mensen en samenlevingen met elkaar in contact en kan er kennis worden uitgewisseld. Iemand die alleen bezig is met zijn directe levensbehoefte verlaat immers (jn tegenstelling tot handelaren) zijn directe omgeving niet of zelden.


(er zullen ongetwijfeld nog wel veel meer (deel) oorzaken zijn, maar deze mag niet ontbreken lijkt me.

Zo, en nu een kop koffie!


P.s. velen geven hier alleen het christendom de schuld; ik raad hen aan om hun historische blik eens wat te verruimen...

[ Bericht 6% gewijzigd door descendent1 op 29-11-2005 12:00:09 ]

De Kerk heeft een grote invloed. Die onderdrukte het volk door te dreigen dat andersdenkendheid werdt bestraft met een tripje naar de hel.

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 14:25 schreef Eventhorizon het volgende:
De Kerk heeft een grote invloed. Die onderdrukte het volk door te dreigen dat andersdenkendheid werdt bestraft met een tripje naar de hel.

Dat begon pas te spelen toen overal in europa de aflaat moest worden verkocht, wat de reformatie inluide. Dit is NA de middeleeuwen.

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 11:24 schreef Johan_de_With het volgende:

[..]

En voor mij verweten wordt dat ik weer eens arrogant in raadselen spreek;

het Edict van Milaan schonk alle inwoners van het Rijk godsdienstvrijheid. Op generlei wijze behelst het de instelling van een staatsgodsdienst. Wat de stellingen van Luther (die nooit zijn ''geproclameerd'') met vrijheid van geweten te maken hebben, ontgaat mij helemaal.
Op de versleten reutel die eraan voorafging, ga ik maar liever niet in, sommige mensen willen nu eenmaal niet lezen.

Beste Johan de With

We hebben onder een ander topic al eens van gedachten gewisseld over de rol van Constantijn. Dat was toen erg off-topic, vandaar dat ik er niet al te uitgebreid op inging. De schoolboekjes leren: 313 Edict van Milaan. Keizer Constantijn de Grote maakt van het christendom de staatsgodsdienst. Ik kan me voorstellen dat dit iets genuanceerder gelezen moet worden en ik zie de logica in van jouw bewering, dat in 313 iedereen vrijheid van godsdienst kreeg. Dat zette me aan het zoeken en ik vond (uiteraard..!) de bevestiging. Ik vond ook dat Constantijn enorme landgoederen en bezittingen aan de kerk schonk..
Het christendom mag dan geen staatsgodsdienst zijn geworden bij het edict van Milaan, maar ik vind de navolgende tekst uit 428 die weinig ruimte laat voor ‘andersdenkenden’en andere religies:

'( ... ) De Eunomianen, de Valentinianen, de Montanisten of Priscillianisten, de Phrygiërs, de Marcianisten, de Borboriërs, de Messaliërs, de Euchieten of Enthousiasten, de Donatisten, de Audiërs, de Hydroparastaten, de Tascrodogieten, de Photiniërs, de Pauliërs, de Marcellianen en zij die de diepste diepten van slechtheid hebben bereikt, de Manicheeërs, zullen nergens op Romeins grondgebied het recht hebben bijeen te komen en te bidden.'
(Corpus Theod., 16.5.65 - A.D. 428)

De juiste naam van het edict van Milaan schijnt te zijn "Constitutie voor het Oost-Romeinse Rijk".
Ik ben geen geschiedkundige, slechts een eenvoudige boeren enzovoort op klompen, maar er is dus blijkbaar een relatie tussen de erkenning van het christendom als (een van de) getolereerde religies en het ontstaan van het Oost-Romeinse Rijk. Slechts enkele decennia later begint het groot Romeinse rijk in verval te komen. Ik krijg de neiging om een oorzakelijk verband te zoeken. In die tijd (vierde eeuw) was er een hevige discussie over het god/mens zijn van Christus, volgens mij is daaruit een scheuring ontstaan in een Oost en een West Romeinse Rijk, die tot de val van het machtige ca vierhonderdvijftig jaar oude Romeinse Rijk leidde. De afzonderlijke delen hadden na de splitsing onvoldoende middelen om zich te verweren tegen de invallen van hun vijanden. Daarna zien we de macht van de kerk in een amper te begrijpen snelheid toenemen en vanaf begin vijfde eeuw lijkt het alsof de kerk alles en iedereen aan zich heeft onderworpen. Het concilie van Nicea (325) wordt gevolgd door een hele rij geloofsbepalende concilies waarvan het concilie van Calchedon (451) voorlopig het laatste was. Daarna was de geestelijke scheuring tussen oost en west een feit.

Je kunt niet ontkennen dat de bijna absolute dominantie van de kerk voortduurde gedurende een periode van ongeveer duizend jaar. Een groot deel ervan noemen we de middeleeuwen. Er komt pas een kentering in de kerkelijke overheersing als de eerste grote scheuring een feit wordt door toedoen van Luther en Calvijn. Overigens moge het zo zijn dat op dit moment nu in de eenentwintigste eeuw de wereldlijke macht van Rome zich beperkt tot Vaticaanstad, de feitelijke macht is nog altijd enorm. Mogelijk wat minder hier in Nederland.

Je kunt ook niet ontkennen dat gedurende dat millennium (het staat er zo simpel, maar het gaat wel over een periode van duizend jaar..!) zelfstandig denken door de kerk niet in dank werd afgenomen. In de vijfde eeuw benoemde Theodosius de Grote al inquisitateurs, waaruit later de gevreesde inquisitie is voortgekomen. Als de paus je in de ban deed en de beulen van de inquisitie waren met je klaar, had je en geen vermogen meer en ook niet de lust om nog enig initiatief te ontplooien wat op zelfstandig denken leek. Stellen dat de kerk met de grote drooglegging van het denken gedurende die duizend jaar niks te maken had, staat m.i. gelijk aan de stelling dat Hitler niks te maken had met de uitroeiing van zes miljoen Joden tijdens 40-45. Een botsing met het kerkelijk denken overleefde je niet. Galileo eindigde op de brandstapel en Galileo was een moedig man. Vrijheid van denken was taboe en iemands geweten werd bepaald vanuit Rome.

Maar ik kan me vergissen. Ik hoor met genoegen van je. Ik leer graag.

Walter

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 14:25 schreef Eventhorizon het volgende:
De Kerk heeft een grote invloed. Die onderdrukte het volk door te dreigen dat andersdenkendheid werdt bestraft met een tripje naar de hel.

Als je niets beters weet te vermelden dan dit half-correcte feit kun je misschien maar beter wegblijven.

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 14:25 schreef Eventhorizon het volgende:
De Kerk heeft een grote invloed. Die onderdrukte het volk door te dreigen dat andersdenkendheid werdt bestraft met een tripje naar de hel.

En als je daar niet in geloofde lieten ze de inquisitie op je los - wat is het verschil met de hel..?

Overigens iemand geld en goederen afhandig maken door te dreigen (of erger) met grote ellende heet volgens mij afpersing. Zo noemen we het oplichting als je iemand geld of goederen afghandig maakt door iemand iets te beloven waarvoor zelfs niet het geringste bewijs kan worden geleverd... De kerken houden zich dus bezig met oplichting en afpersing

quote:

De kerken houden zich dus bezig met oplichting en afpersing

'hielden'

quote:

Het christendom is gegrondvest op leugens en bedrog.

lol, sinds wanneer kun jij daar een oordeel over vellen?

quote:

Op woensdag 30 november 2005 11:17 schreef pmb_rug het volgende:

lol, sinds wanneer kun jij daar een oordeel over vellen?

Sinds de dood van God.

quote:

Op woensdag 30 november 2005 11:17 schreef pmb_rug het volgende:

lol, sinds wanneer kun jij daar een oordeel over vellen?

Ik wil wel op de details ingaan, maar dat is erg off-topic. Je kunt er tamelijk veel over te weten komen op:
Walter Kamp: Jezus was homo onder NWS en Walter Kamp: Jezus was homo deel 2 onder WFL.

Walter

quote:

Op woensdag 30 november 2005 14:45 schreef 075sailor het volgende:

[..]

Sinds de dood van God.

Jij bent zeker fan van FC Utrecht...

De optimistische Middeleeuwen

In het beeld dat wij hebben van het Europa van de veertiende en vijftiende eeuw overheersen duisternis en ellende. Ten onrechte.

DOOR ROB HARTMANS

Raoul Bauer
Tussen rampspoed en vernieuwing: Een Europese cultuurgeschiedenis van de veertiende en vijftiende eeuw
Pelckmans / Klement, 374 blz., ¤ 27,95

Richard Rubenstein
Kinderen van Aristoteles: Hoe christenen, moslims en joden verlichting brachten in de donkere Middeleeuwen
Anthos / Manteau, 341 blz., ¤ 24,95

Karsten Alnæs
De geschiedenis van Europa. Deel 1: Ontwaken, 1300-1600
Anthos / Standaard Uitgeverij, 725 blz., ¤ 39,95

In de existentiefilosofie van Karl Jaspers wordt een centrale plaats ingenomen door het begrip «grenssituatie». Het menselijk bestaan is opgebouwd uit een hele reeks situaties, en Jaspers definieert een situatie als «een werkelijkheid die niet alleen naar de natuurwetten bestaat, maar waaraan ook zin wordt gegeven die noch psychisch noch fysiek is, maar beide tegelijk, als de concrete werkelijkheid die voordeel of nadeel, mogelijkheid of beperking van mijn bestaan inhoudt».
De mens bevindt zich onophoudelijk in situaties waarin hij moet handelen. Die situaties zijn niet onveranderlijk, maar bestaan juist doordat zij veranderen. De mens kan zich aan situaties onttrekken, maar hij kan ze ook veroorzaken. Er zijn echter ook situaties die niet te veranderen zijn, zoals het gegeven dat de mens moet vechten voor zijn bestaan, dat het leven deels bestaat uit lijden, dat de mens sterfelijk is. Dat zijn wat Jaspers noemt de grenssituaties. We kunnen ze niet ontwijken, ze zijn definitief. Karl Jaspers: «Ze zijn niet overzienbaar, daarachter zien wij in ons bestaan niets anders meer. Ze zijn als een muur waar we tegenaan lopen, waar we op stuk lopen. Ze zijn door ons niet te veranderen, maar alleen tot klaarheid te brengen.» Wanneer de mens zich echter bewust wordt van deze grenssituatie, opent zich de mogelijkheid tot hernieuwde vitaliteit, tot het inslaan van nieuwe wegen.
Jaspers’ concept van de grenssituatie heeft betrekking op het individuele bestaan, maar is het begrip ook te gebruiken voor de menselijke gemeenschap als geheel? Zijn er situaties waarin men collectief tegen de muur aanloopt en waarin nieuwe krachten naar boven komen? Zijn dergelijke grens situaties in de geschiedenis aan te wijzen?
Wie over pakweg een eeuw of twee Nederlandse kranten, tv-programma’s en egodocumenten uit het eerste halve decennium van de 21ste eeuw bestudeert, zal misschien in de verleiding komen deze periode te beschrijven als een grenssituatie, als een tijd waarin de Nederlander het gevoel had dat hij het allemaal niet meer overzag, dat er geen uitweg meer leek te zijn. Terrorisme, politieke moorden, het voortdurende luiden van de noodklok omdat de barbaarse horden zouden opmarcheren, een identiteitscrisis en het wanhopig zoeken naar gemeenschappelijke waarden, een uitzichtloze oorlog in Irak en tal van andere onbeheersbare conflicten, de angst voor een klimatologische ramp – dat alles lijkt een muur van ellende te vormen waarachter een ongewisse toekomst schuil gaat. Als bewijs van de enorme shock waarin men verkeert zal de toekomstige historicus wellicht wijzen op de reacties die de tsunami in Azië losmaakte. In tegenstelling tot de veel grotere aantallen slachtoffers die in Afrika vallen als gevolg van oorlog en hongersnood, was de ramp in Azië een blinde natuurkracht waar de mens geen enkele invloed op had, en die hem met de neus op de eigen kwetsbaarheid drukte. Het is de vraag of een dergelijke ramp in een andere situatie evenveel reacties had losgemaakt.

Of het terecht is om het huidige tijdsgewricht aan te duiden als grenssituatie, zal nog moeten blijken. Of er sprake is van een hernieuwde kracht, van het inslaan van nieuwe wegen, valt nog te bezien. De Belgische historicus Raoul Bauer gebruikt het begrip wel om het Europa van de veertiende en vijftiende eeuw te duiden. Dat wil uiteraard niet zeggen dat hij teruggrijpt naar het allang achterhaalde beeld van de Renaissance als abrupte breuk, als de plotselinge overgang van de duistere, aftandse en versteende Middeleeuwen naar de moderne tijd. Hij beschrijft de veertiende en vijftiende eeuw als een historia calamitatum, een begrip dat hij heeft ontleend aan de titel van de autobiografie van Abélard. En inderdaad lijken deze twee eeuwen een periode van onafgebroken rampspoed. De pestepidemie die in 1348 uitbarstte vaagde ruim een derde van de bevolking van Europa weg, in Frankrijk woedde de Honderdjarige Oorlog, terwijl er in de meeste andere landen evenmin van vrede kon worden gesproken, en tegelijkertijd brokkelde de macht van zowel de paus als de keizer steeds verder af.
Europa was in crisis, de situatie was uitzichtloos, velen verwachtten dat God eindelijk zou ingrijpen, dat het einde der tijden nabij was. Toch was er geen sprake van wijd verbreid fatalisme, en was er niet alleen verval maar ook een nieuw elan, waren er nieuwe ontwikkelingen, was er volop levenskracht. Volgens Bauer wordt de cultuur van de veertiende en vijftiende eeuw gekenmerkt door een groeiende individualisering, die zich zowel op het niveau van de gemeenschap als op het niveau van de enkeling manifesteert. Dit is zichtbaar in de verwijdering tussen filosofie en theologie, in de privatisering van het godsdienstige leven, de veranderingen in de architectuur, de literatuur en de beeldende kunst.
Deze individualisering ontstond niet pas in de veertiende eeuw. Volgens Bauer moet de oorsprong van de vernieuwing van de Europese cultuur worden gezocht in de zogenoemde «renaissance van de twaalfde eeuw». In die periode openbaarde zich immers een revolutionair nieuwe visie op de natuur, maakten de magische interpretaties van de fysieke werkelijkheid plaats voor het blootleggen van een, uiteraard door God gecreëerde, natuurlijke orde die rationeel te doorgronden was. Ook ontstond er grote belangstelling voor de geestelijke erfenis van de Oudheid, en werden ijverig allerlei teksten verzameld en gekopieerd. Tot de Latijnse bronnen had men uiteraard rechtstreeks toegang, maar via vertalingen uit het Arabisch sijpelde ook de Griekse wijsheid langzaam binnen, waarbij vooral het denken van Aristoteles van cruciaal belang bleek.
Deze renaissance van de twaalfde eeuw had zijn zwaartepunt in Frankrijk, en bereikte zijn hoogtepunt in de dertiende-eeuwse scholastiek en de gotische kathedralen. Tegelijkertijd was er sprake van een toenemende formalisering, die uitmondde in verstarring en zelfgenoegzaamheid. Het was de historia calamitatum van de veertiende en vijftiende eeuw die als katalysator diende en een snelle en grondige vernieuwing mogelijk maakte.
Hoewel het begrip crisis bij Bauer centraal staat, is hij bepaald niet blind voor de continuïteit in de Europese cultuur. Van een scherpe breuk tussen Middeleeuwen en Renaissance, en van begrippen als «herfsttij der Middel eeuwen», wil hij dan ook niets weten. De hernieuwde belangstelling voor het denken van de klassieke Oudheid begon reeds ver voor Petrarca. Bovendien putte de geestelijke vernieuwing uit meer dan één bron, en vloeide de toenemende individualisering niet alleen voort uit de bestudering van Grieken en Romeinen maar ook uit de veranderde geloofsbeleving binnen de christelijke kerk.

Ook Richard Rubenstein keert zich tegen het clichébeeld van de Middeleeuwen. In Kinderen van Aristoteles laat hij zien dat het Griekse denken nooit helemaal weg is geweest en dat er tijdens de Middeleeuwen een levendige uitwisseling plaatsvond tussen allerlei christelijke, joodse en islamitische geleerden, waardoor de filosofie van Aristoteles reeds in de twaalfde eeuw zo’n enorme invloed kon uitoefenen. In het werk van Abélard keerde de rede terug, en in weerwil van de moderne mythe – waarin het optreden tegen Galilei in de zeventiende eeuw wordt teruggeprojecteerd op de Middel eeuwen – verzette de kerk zich hier niet tegen. In plaats daarvan probeerden kerkelijke autoriteiten en geleerden de kerk juist te moderniseren door geloof en rede met elkaar te verzoenen. Pas met het optreden van William van Ockham, in het tweede kwart van de veertiende eeuw, ontstond er een conflict tussen geloof en rede, en begonnen de natuurwetenschappen, de politieke theorie en andere onderdelen van de filosofie zich los te zingen van het christelijke geloof. Rubenstein sluit zich wat dit betreft aan bij auteurs die de laatste tijd het filosofische debat uit de veertiende eeuw steeds meer gaan beschouwen als een van de belangrijkste oorzaken van wat doorgaans de Renaissance wordt genoemd.
Het boeiende en vlot geschreven boek van Rubenstein beperkt zich tot de filosofische ontwikkelingen. Bauer daarentegen richt zich op de gehele Europese cultuur in de door hem uitgekozen periode. Zijn boek is echter niet erg soepel geschreven en in zijn opsomming van oorlogen, rampen en politieke verwikkelingen is het zelfs vrij monotoon. Hij schrijft duidelijk veel minder goed dan de Noorse romancier Karsten Alnæs, die zich gewaagd heeft aan een vijfdelige Geschiedenis van Europa. In het laatste deel zal hij de tweede helft van de twintigste eeuw behandelen, maar in het eerste deel beschrijft hij een periode die zes maal zo lang duurde, de jaren tussen 1300 en 1600.
Anders dan Bauer excelleert hij in de schildering van het dagelijkse leven, de rauwe realiteit van de oorlog, de gruwelen van de vele epidemieën die Europa overspoelden, en schetst hij indringende portretten van allerlei belangrijke en interessante personen. Het is een meeslepend leesboek, waarin de lezer steeds wordt verrast met interessante wetenswaardigheden en curieuze verhalen.
Niettemin zijn er nogal wat bezwaren tegen het boek aan te voeren. Om te beginnen is de ondertitel van dit eerste deel dubieus. «Ontwaken» suggereert immers dat men voor die tijd sliep, wat weer eens het beeld bevestigt van de duffe en duistere Middeleeuwen. Waarschijnlijk verwijst zij naar Alnæs’ opvatting dat het idee van Europa pas na 1300 ontstond, maar juist deze stelling werkt hij niet uit, laat staan dat hij haar onderbouwt. Het boek biedt een schier onuitputtelijke reeks feiten en weetjes, maar een eventuele visie op de ontwikkelingen blijft vaag. Uiteindelijk wordt de indruk gewekt dat er sprake was van een geleidelijke opmars in de richting van de moderniteit. Hoewel Alnæs een indringend beeld schetst van dezelfde rampen als die door Bauer veel afstandelijker worden beschreven, wordt veel minder duidelijk welke gevolgen deze crises hadden voor de ontwikkeling van de Europese cultuur.
Ook zijn beschrijving van die cultuur is vrij gebrekkig, en bestaat voor een groot deel uit clichés en achterhaalde opvattingen. In zijn behandeling van de middeleeuwse filosofie ontbreekt een sleutelfiguur als Ockham, die bij Bauer en Rubenstein terecht zo veel aandacht krijgt. Waar Alnæs de ontwikkeling in de wetenschap beschrijft, ontstaat het beeld dat hier sprake was van een gestage klim omhoog, een geleidelijk voortschrijdend inzicht dat uiteindelijk heeft geresulteerd in de moderne wetenschap. Zo vermeldt hij wel dat Marsilio Ficino in opdracht van Cosimo de’ Medici het verzameld werk van Plato vertaalt, maar rept hij met geen woord over het feit dat dit werk even aan de kant werd gelegd omdat Ficino eerst het Corpus Hermeticum moest vertalen. De hermetische filosofie – een allegaartje van neoplatonisme, joods-christelijke mythes, kabbala en Egyptische mysteriegodsdiensten – had een enorme invloed op veel natuurwetenschappers, onder wie Copernicus en Kepler, en op zelfbenoemde zieners als Giordano Bruno en Thomas Campanella. Sinds Frances Yates’ in 1964 verschenen Giordano Bruno and the Hermetic Tradition kan men niet meer over renaissancistische wetenschap schrijven zonder rekening te houden met allerlei occulte en esoterische tradities en in onze ogen krankjoreme disciplines als de astrologie en alchemie. Ook wanneer Alnæs het doet voorkomen alsof Copernicus’ voornaamste verdienste bestond uit het overbodig maken van de ontelbare epicykels of bijcirkels die nodig waren om de kosmologie van Ptolemaeus in overeenstemming met de astronomische observaties te brengen, rakelt hij een reeds lang ontmaskerde mythe op.

Uiteraard is dit detailkritiek, en dient men een auteur die het aandurft om zeven eeuwen Europese geschiedenis te beschrijven in de eerste plaats te prijzen. Voor wie graag een boek over de Europese geschiedenis wil lezen en vooral is geïnteresseerd in de wederwaardigheden van hele reeksen figuren uit het verleden, is dit een prima boek. Een dergelijke lezer zal zich waarschijnlijk ook niet storen aan het feit dat het middendeel van het boek, dat negen biografische schetsen behelst, voor een groot deel bestaat uit samenvattingen van bekende boeken als die van Le Roy Ladurie over Montaillou en over de familie Platter, Ginzburgs De kaas en de wormen, Zemon Davies’ De terugkeer van Martin Guerre en Iris Origo’s De koopman van Prato. Wie echter een visie verwacht op een uiterst roerige en doorslaggevende periode uit de Europese geschiedenis zal dit fraai uitgegeven boek, na al die bladzijden vol levendige taferelen en meeslepende verhalen, toch dichtslaan met een zeker gevoel van teleurstelling. Anders dan in het boek van Bauer wordt de spanning nergens voelbaar, dringt de vergelijking met andere crisis- of grenssituaties zich nergens op.

© ROB HARTMANS / De Groene Amsterdammer

Leek me wel een redelijk valide stuk bij deze discussie

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 17:32 schreef 075sailor het volgende:

[..]

Beste Johan de With

We hebben onder een ander topic al eens van gedachten gewisseld over de rol van Constantijn. Dat was toen erg off-topic, vandaar dat ik er niet al te uitgebreid op inging. De schoolboekjes leren: 313 Edict van Milaan. Keizer Constantijn de Grote maakt van het christendom de staatsgodsdienst. Ik kan me voorstellen dat dit iets genuanceerder gelezen moet worden en ik zie de logica in van jouw bewering, dat in 313 iedereen vrijheid van godsdienst kreeg. Dat zette me aan het zoeken en ik vond (uiteraard..!) de bevestiging. Ik vond ook dat Constantijn enorme landgoederen en bezittingen aan de kerk schonk..

Beste Walter.


Constantijn was toen geen alleenheerser, zoals je waarschijnlijk weet; hij deelde de macht met Licinius. Het Edict van Milaan schonk de burgers van het Romeinse Rijk godsdienstvrijheid. De godsdienstige termen zijn opzettelijk vaag (''welke godheid er ook in de hemelen zetelen mag''). In de winter van 312 was Constantijn begonnen met het bevorderen van de Kerk, maar hij heeft het Christendom nooit werkelijk tot staatsgodsdienst gemaakt - zeker niet met dit edict.

quote:

De juiste naam van het edict van Milaan schijnt te zijn "Constitutie voor het Oost-Romeinse Rijk".
Ik ben geen geschiedkundige, slechts een eenvoudige boeren enzovoort op klompen, maar er is dus blijkbaar een relatie tussen de erkenning van het christendom als (een van de) getolereerde religies en het ontstaan van het Oost-Romeinse Rijk.

Die andere benaming kende ik niet en lijkt me ook onjuist, aangezien er geen sprake was van een Westelijk en een Oostelijk Rijk. (Ook tijdens de Tetrarchie was er niet zo'm simpele demarcatie van de macht.) De volledige tekst is hier te lezen:

http://www.fordham.edu/halsall/source/edict-milan.html

Het Oost-Romeinse Rijk is, zou je kunnen zeggen, per toeval ontstaan; Constantijn stichtte Constantinopel met name uit praktische overwegingen (het lag dichter bij de bedreigde grenzen dan Rome, o.a.). Hij heeft het mede bedoeld als een Christelijke hoofdstad, maar het was ten eerste niet de eerste maal dat Rome zijn machtspositie verloor en ten tweede wilde Constantijn boven alles de eenheid van het Rijk bewaren.

quote:

Slechts enkele decennia later begint het groot Romeinse rijk in verval te komen.

Dat is natuurlijk een zeer arbitraire datering van het ''verval''. De aan Constantijn voorafgaande Tetrarchie had zekere successen behaald bij het herstel van het Rijk (let op; herstel, het Rijk had al met calamiteiten te kampen gehad), maar al snel braken er weer opvolgingstwisten uit - zo ook na de dood van Constantijn.
Er is door al die twisten en burgeroorlogen blijvende schade aangericht. Daarbij wordt aangenomen dat de barbaren veel groter in aantal waren dan voorheen (ik heb het nu over het Westen) en was er in het Oosten een ware rivaal van Rome opgestaan, namelijk het Perzische Sassanidenrijk. Dit waren formidabele moeilijkheden.

quote:

Ik krijg de neiging om een oorzakelijk verband te zoeken. In die tijd (vierde eeuw) was er een hevige discussie over het god/mens zijn van Christus

Dat is juist.

quote:

volgens mij is daaruit een scheuring ontstaan in een Oost en een West Romeinse Rijk, die tot de val van het machtige ca vierhonderdvijftig jaar oude Romeinse Rijk leidde.

Ik meen dat de aard van Jezus (nota bene; niet over diens geaardheid beginnen ) wel was vastgesteld met het Concilie van Nicea. De theologische twisten hadden de verdeling van de macht als onderwerp, maar vooral het filioquedogma. Ik ken echter geen aanwijzingen dat dit kerkelijk geschil heeft bijgedragen tot de scheuring.

quote:

De afzonderlijke delen hadden na de splitsing onvoldoende middelen om zich te verweren tegen de invallen van hun vijanden.

Dat is waar.

quote:

Daarna zien we de macht van de kerk in een amper te begrijpen snelheid toenemen en vanaf begin vijfde eeuw lijkt het alsof de kerk alles en iedereen aan zich heeft onderworpen. Het concilie van Nicea (325) wordt gevolgd door een hele rij geloofsbepalende concilies waarvan het concilie van Calchedon (451) voorlopig het laatste was. Daarna was de geestelijke scheuring tussen oost en west een feit.

Dat is grotendeels waar, zij het dat ik de scheuring tussen het Oosten en het Westen later zou dateren. Het Grote Schisma van 1054 is daarvoor misschien het meest geschikt.

quote:

Je kunt niet ontkennen dat de bijna absolute dominantie van de kerk voortduurde gedurende een periode van ongeveer duizend jaar.

Met grote plaatselijke verschillen, maar ik ontken het inderdaad niet.

quote:

Een groot deel ervan noemen we de middeleeuwen. Er komt pas een kentering in de kerkelijke overheersing als de eerste grote scheuring een feit wordt door toedoen van Luther en Calvijn.

Maar de stellingen van Luther hebben niets van doen met gewetensvrijheid zoals wij die verstaan en hij was gekant tegen veel van de verworvenheden van de Katholieke Kerk, zoals de gedachte dat de wereld begrijpelijk zou zijn voor de rede. Hij keerde zich ook fel tegen Copernicus op basis van Bijbelse citaten, evenals Calvijn.

quote:

Je kunt ook niet ontkennen dat gedurende dat millennium (het staat er zo simpel, maar het gaat wel over een periode van duizend jaar..!) zelfstandig denken door de kerk niet in dank werd afgenomen.

Dat is alweer te grof. Het is waar dat er soms grote schade is toegebracht aan het erfgoed van de Oudheid, maar over het algemeen genomen was de Kerk veel meer begaan met het behoud van de antieke cultuur dan met de vernietiging ervan. Daar komt nog bij dat er wel degelijk belangrijke vernieuwingen in gang zijn gezet, of althans begeleid, door geestelijken.

quote:

In de vijfde eeuw benoemde Theodosius de Grote al inquisitateurs, waaruit later de gevreesde inquisitie is voortgekomen.

''Later''...hoeveel eeuwen zaten daar ook alweer tussen?

quote:

Stellen dat de kerk met de grote drooglegging van het denken gedurende die duizend jaar niks te maken had, staat m.i. gelijk aan de stelling dat Hitler niks te maken had met de uitroeiing van zes miljoen Joden tijdens 40-45.

Een merkwaardige vergelijking. Maar mijns inziens staat een aanklacht als ''duizend jaar stilstand door de Kerk'' gelijk aan selectief lezen, want naast alle boosaardigheden verrichtte de Kerk ook heel wat goeds, soms zelfs van wezenlijk belang.

quote:

Een botsing met het kerkelijk denken overleefde je niet. Galileo eindigde op de brandstapel en Galileo was een moedig man. Vrijheid van denken was taboe en iemands geweten werd bepaald vanuit Rome.

Galileo eindigde niet op de brandstapel, Giordano Bruno wel. Maar met het proces van Galileo was nog iets meer aan de hand dan simpele regelzucht. Het heliocentrisch stelsel is door

quote:

Maar ik kan me vergissen. Ik hoor met genoegen van je. Ik leer graag.

Walter

Ik weet lang niet alles, maar ik vind het prettig om te discussieren.

Stik, waarom ontdek ik dit topic pas nu ik op het punt sta om naar de verkiezingsavond te vertrekken?

Mag ik even een denkfout bij felen trachten aan te wijzen?

Even simplissime:

1. De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, de dominante cultuur velt het waardeoordeel.
2. Onze cultuur is protestants. De protestantse cultuur zet zich intrinsiek af tegen de "Middeleeuwse" katholieke kerk.
3. Onze manier van lezen en schrijven is humanistisch. Het humanisme zet zich zeker af tegen de Middeleeuwen.
4. Bijna al onze schoolboeken en zelfs universitaire publicaties bevatten geringschattende sneren naar Middeleeuwers.

Een algemene denkfout is dat Middeleeuwers gek waren, en een beetje dom. Middeleeuwers hadden ruwweg onze hersencapiciteit.

quote:

Op woensdag 30 november 2005 19:17 schreef Floripas het volgende:
Stik, waarom ontdek ik dit topic pas nu ik op het punt sta om naar de verkiezingsavond te vertrekken?

Mag ik even een denkfout bij felen trachten aan te wijzen?

Even simplissime:

1. De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, de dominante cultuur velt het waardeoordeel.
2. Onze cultuur is protestants. De protestantse cultuur zet zich intrinsiek af tegen de "Middeleeuwse" katholieke kerk.
3. Onze manier van lezen en schrijven is humanistisch. Het humanisme zet zich zeker af tegen de Middeleeuwen.
4. Bijna al onze schoolboeken en zelfs universitaire publicaties bevatten geringschattende sneren naar Middeleeuwers.

Een algemene denkfout is dat Middeleeuwers gek waren, en een beetje dom. Middeleeuwers hadden ruwweg onze hersencapiciteit.

"Inquisitateurs"

Het Neo-platonisme is een ramp voor de wetenschap, voor de duidelijkheid.

quote:

Op woensdag 30 november 2005 20:43 schreef speknek het volgende:
Dan was het een gevalletje sociaal-darwinisme avant le lettre dus?

Bitte?

quote:

Op woensdag 30 november 2005 20:48 schreef speknek het volgende:
Het is maar goed dat het Vaticaan de Katharen de brandstapel op hadden geflikkerd anders hadden we nu nog steeds Christelijk in berenvellen rond gelopen.

Mensen opofferen om de soort beter te maken. Sociaal-darwinisme. Alleen bestond Darwin toen nog niet.

Nee, ik bedoelde het zo niet, maar dat weet jij ook wel. Over anachronismen gesproken; het Neo-Platonisme bestond al voor de Katharen het levenslicht zagen. Ze waren voorts ook niet bijzonder Neo-Platonisch, meen ik.

Ja, mijn buurvrouw denkt ook dat de wereld tegen haar is, maar dat maakt haar nog niet tot neo-platonist.

quote:

Op maandag 28 november 2005 13:19 schreef Johan_de_With het volgende:
Maar de Romeinen en Egyptenaren hebben ook niet de naam achterlijk te zijn.

De Romeinen waren wel achterlijk. Een volk dat met volle teugen geniet van het door leeuwen verorberen van mensen, gladiatorgevechten en een maatschappij opzet die aan elkaar hangt van de moorden, corruptie, slavernij en pure brutaliteit noem ik niet bepaald vooruitstrevend. De Romeinen hebben gepoogd de oude Grieken na te apen en hebben slim gebruik gemaakt van wat me al wist, maar hebben zelf relatief weinig bijgedragen aan de wetenschap.

quote:

Op maandag 28 november 2005 12:20 schreef speknek het volgende:
Ik ben nu een inleidend college historische filosofie aan het volgen,

Het beeld van de oudheid en middeleeuwen is voornamelijk gevormd in de Romantiek, 19e eeuw. Er zijn voortdurend ontwikkelingen geweest. Soms werd het wiel opnieuw uitgevonden, maar de tijd heeft zeker niet stilgestaan. In de middeleeuwen werd bijv. een concrete basis gelegd voor chemie.

quote:

Op dinsdag 29 november 2005 17:52 schreef Finder_elf_towns het volgende:

[..]

Als je niets beters weet te vermelden dan dit half-correcte feit kun je misschien maar beter wegblijven.

Als je niets beters weet te vermelden dan dat ik weg moet blijven, kan je misschien eens stoppen met role-playing games, achter je computer vandaan komen, en echte mensen ontmoeten plus een socialisatiecursus gaan volgen. -hier stond iets onaardigs-
Wat is erger: mijn reactie op een open discussie, of jouw gezeik daarover? misschien kan je opbouwende kritiek geven op mijn wat ondoordachte reactie. Ik zit op mijn werk, en heb geen tijd om mijn gedachten uit te laten waaieren.

[ Bericht 9% gewijzigd door Eventhorizon op 01-12-2005 11:02:59 ]

quote:

Op woensdag 30 november 2005 19:17 schreef Floripas het volgende:
Stik, waarom ontdek ik dit topic pas nu ik op het punt sta om naar de verkiezingsavond te vertrekken?

Mag ik even een denkfout bij felen trachten aan te wijzen?

Even simplissime:

1. De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, de dominante cultuur velt het waardeoordeel.
2. Onze cultuur is protestants. De protestantse cultuur zet zich intrinsiek af tegen de "Middeleeuwse" katholieke kerk.
3. Onze manier van lezen en schrijven is humanistisch. Het humanisme zet zich zeker af tegen de Middeleeuwen.
4. Bijna al onze schoolboeken en zelfs universitaire publicaties bevatten geringschattende sneren naar Middeleeuwers.

Een algemene denkfout is dat Middeleeuwers gek waren, en een beetje dom. Middeleeuwers hadden ruwweg onze hersencapiciteit.

Dan zou de geschiedschrijving in overwegend katholieke landen dus een wat andere toon tov de Middeleeuwen moeten aanslaan. Is dat ook zo, of wordt in die landen de Angelsaksische overlevering meer overgenomen?

quote:

Op woensdag 30 november 2005 20:30 schreef speknek het volgende:

[..]

Werden er daarvoor geen Ketters verbrand?

Zeker wel, heksen, ketters, men nam het niet zo nauw.
Zeker niet toen de katholieke kerk en de wereldlijke vorsten elkaar de macht over Europa betwistten. Ik hoop dat je daar zelf het één en ander over weet, want om nu hier de hele investituurstrijd te gaan posten is me een beetje al te veel moeite.

quote:

Op donderdag 1 december 2005 11:59 schreef speknek het volgende:
Retorische vraag, descendent .

Dacht al zo iets... _{maar als je deze vraag aan de gemiddelde Nederlander stelt....}

Heb je btw mijn eerdere post ook gelezen; m.b.t. de geweldsmonopolies etc?
Die factor vond in namelijk een beetje ontbreken in dit topic; de nadruk ligt hier vaak op de repressieve rol van de katholieke kerk, en dat is me wat al te eenzijdig.