Golfstroom in de Atlantische Oceaan nadert kritiek punt: Big Problem?

quote:

Golfstroom in de Atlantische Oceaan nadert kritiek punt, en dat is een groot probleem

De golfstroom in de Atlantische Oceaan, de AMOC, dreigt veel sneller dan gedacht een kantelpunt te bereiken. Als dat gebeurt, dan gaat dat waarschijnlijk in zo’n snel tempo, dat het voor mensen heel moeilijk wordt om zich aan te passen. Vooral in West-Europa kunnen de gevolgen groot zijn.

Dat blijkt uit een nieuwe studie door wetenschappers van de Universiteit Utrecht. Zorgen over een mogelijk stilvallen van de golfstroom in de Atlantische Oceaan zijn er al heel lang. Alom wordt er vanuit gegaan dat dit enorme gevolgen voor het klimaat op aarde kan hebben. Maar tot nu toe gaf het klimaatonderzoek met behulp van computermodellen geen uitsluitsel over de waarschijnlijkheid en het moment waarop dit stilvallen zou kunnen gebeuren.

De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat 'een abrubte transitie wel degelijk mogelijk is', zegt hoofdauteur René van Westen. "We hadden al een sterk vermoeden, maar nu hebben we echt laten zien dat het kan. Dat wil zeggen dat op een hele korte tijdschaal, binnen honderd jaar, er een heel ander klimaat kan ontstaan. West-Europa kan dan sterk afkoelen, met vijf tot tien graden."

Wat is de AMOC?
De golfstroom heet officieel Atlantische Meridionale Overturning Circulatie, AMOC. Deze AMOC voert warm oceaanwater noordwaarts, richting het Noordpoolgebied. Daar koelt het water af en zinkt dan naar de diepte, waarna het in zuidelijke richting terugstroomt. Omdat al het water in de oceaan met elkaar in verbinding staat, heeft deze golfstroom in de hele wereld invloed op het klimaat.

Als de AMOC stilvalt, zal het op het noordelijk halfrond kouder worden, en op het zuidelijk halfrond nog warmer. Maar er zijn niet alleen gevolgen voor de temperatuur. Ook ecosystemen en neerslagpatronen kunnen wereldwijd veranderen, zoals bij de Amazone, waar droge en natte seizoenen kunnen omdraaien.

Het mogelijk bereiken van een kantelpunt in het klimaat, zoals het stilvallen van de AMOC, is voor wetenschappers een belangrijke reden om aan te dringen op urgente actie tegen klimaatverandering. Alleen door het snel terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen kan verdere klimaatverandering worden tegengegaan.

Zeespiegelstijging
Het stilvallen van de golfstroom kan ook leiden tot meer zeespiegelstijging dan nu al wordt voorspeld. Volgens Van Westen kan de zeespiegel met 80 centimeter extra stijgen, nog bovenop het smelten van ijskappen en het uitzetten van warmer wordend zeewater. Dit kan ertoe leiden dat sommige kustgebieden onbewoonbaar worden.

Voor hun onderzoek keken de wetenschappers naar het zoutgehalte van het oceaanwater tussen Afrika en Zuid-Amerika. "Als de hoeveelheid zout in het water daar een cruciale waarde bereikt, dan stort de circulatie in", aldus Van Westen. Dat betekent dat de golfstroom daardoor minder snel stroomt en stil kan vallen.

Hoe lang nog?
De reden voor het zouter wordende water, is de hoeveelheid smeltwater van de Groenlandse ijskap. Dat smeltwater is zoet. "Als je water zoeter maakt, wordt het lichter en zakt het minder goed naar de diepte. Daardoor stroomt het water minder goed door", legt Van Westen uit. Het oceaanwater tussen Afrika en Zuid-Amerika blijft daardoor eveneens langer op dezelfde plek, waardoor het zoutgehalte toeneemt.

"Dit is slecht nieuws voor het klimaatsysteem en de mensheid, omdat men tot nu toe kon denken dat zo’n AMOC-kantelpunt alleen een theoretisch concept was", schrijven de onderzoekers in de nieuwe studie. Maar er blijven nog veel vragen over, waar vervolgonderzoek antwoord op zou moeten geven. Zo zeggen de onderzoekers dat het nu nog niet mogelijk is om te voorspellen hoe lang het nog precies duurt, voordat de AMOC het kantelpunt bereikt.

Hoogleraar oceanen en klimaat Caroline Katsman van de TU Delft vindt het een interessante en belangwekkende studie. "Op basis van een ‘voorspellings-index’ wordt bevestigd dat het klimaat beweegt in de richting van een kantelpunt", zegt ze.

Katsman: "Wat ze laten zien is dat ongeveer 25 jaar vóór een AMOC-instorting een belangrijke meetbare parameter, de trend in het zoetwaterstransport in de Zuid-Atlantische Oceaan, van teken verandert. Die parameter meten geeft dus voorspelbaarheid, is het idee."