Klimaatactivisten ervaren psychische klachten door ‘politiegeweld’

quote:

NIJMEGEN - Demonstreren voor het klimaat is echt iets van deze tijd. Toch gaat het activisten niet altijd in de koude kleren zitten. Door heftige ervaringen met bijvoorbeeld de politie loopt een deel van hen psychische klachten op. Bij grote acties gaat het volgens actiegroep Extinction Rebellion al snel om vijftien tot twintig personen. Twee van hen meldden zich onlangs bij de Nijmeegse psycholoog Anke Bisschops.

Voor haar pensioen werkte Anke op de Universiteit van Tilburg. Daarnaast heeft ze nog altijd haar eigen praktijk. Een kleine twee jaar geleden werd Anke ook zelf actief bij Extinction Rebellion. Ze was bij de demonstratie op 27 mei, toen de A12 werd geblokkeerd. En elke eerste maandag van de maand doet ze mee aan de die-in voor het Nijmeegse stadhuis. "Dan gaan we daar met een aantal mensen op de grond liggen", zegt ze.
'Als crimineel gedrag bestempeld'

Meedoen aan zo'n actie als op de A12 'is niet niks', ziet Anke. "Dat is door de overheid ook echt als crimineel gedrag bestempeld. Je doet dingen die nóg niet geaccepteerd zijn." De overheid wordt daarbij volgens haar steeds strenger uit angst voor meer ontregelende acties.

Vanwege haar expertise als psycholoog heeft Anke zich binnen Extinction Rebellion aangemeld om hulp te geven aan activisten die geestelijk in de knoop raken. Na de laatste demonstratie meldden zich twee dames bij haar.

'Heel eng en bedreigend'
Tegen een van hen had de politie gezegd dat haar groep tot wel drie jaar gevangenisstraf kon krijgen voor hun acties. "Dat is heel eng en bedreigend. Iemand met wie zij daar was, heeft drie kleine kindjes. Die was totaal in paniek. Heeft de hele treinreis terug zitten huilen."

Dat het dreigement niet reëel is, snapt Anke ook wel. "Maar het is op dat moment wel de politie die dat tegen jou zegt." Toch is de Nederlandse politie heel goed te vertrouwen, wil zij benadrukken.
'Kan verkeerd aflopen'

Rebellen worden volgens haar goed geïnstrueerd. "Bijvoorbeeld om 'geen commentaar' te zeggen. Maar in de praktijk gaat het toch weer anders. Dan zit je in een kleine kamer met vijf politiemensen die van alles van je willen weten. Dat is een wereld die je nog nooit hebt meegemaakt. Dan weet je niet wat je moet doen en kan het wel eens helemaal verkeerd aflopen. Die machteloosheid ervaren zo alleen in een politiecel, is het aller moeilijkst."

In wat heftigere gevallen kun je er een posttraumatische stress stoornis (PTSS) aan overhouden, vervolgt Anke. "Doordat het zo blijft hangen, dat je steeds maar weer terugdenkt aan bijvoorbeeld dat moment dat die politiemensen dreigden jou met zijn allen vast te pakken om je te dwingen je vingerafdrukken te geven."
Niet op laten pakken

Of het dan niet beter is om gewoon niet aan dat soort acties mee te doen als je de gevolgen ervan niet aankunt? Heel veel demonstranten besluiten ook vooraf al om niet zo ver te gaan om zichzelf op te laten pakken, ziet Anke. "Ikzelf ook. Ik kan dat niet aan. Dat wordt ook heel erg gestimuleerd: doe het alleen als je zeker weet dat je dat aankunt. Maar juist de jonge mensen weten vaak helemaal niet zo goed wat ze wel en niet aankunnen."
Wat er dan in feite met zo iemand gebeurt, is dat 'je hoofd bezet is door die ervaringen', legt Anke uit. "Je bent voortdurend alert voor gevaar. Die alarmtoestand blijft aanstaan. Alles kan dan tot een schrikreactie leiden."

Anders zou je maar verharden en alle empathie verliezen. En dat is precies wat deze mensen wel hebben.
psycholoog en activist Anke Bisschops
Na afloop van demonstraties zijn er altijd verwerkingsbijeenkomsten, weet Anke. Voor sommigen is dat onvoldoende. EMDR-therapie is dan de beste behandeling tegen PTSS-gerelateerde klachten. "Gebeurtenissen die je nog niet hebt verwerkt, kun je daarbij alsnog verwerken. Na die verwerking blijft het misschien nog wel een litteken, maar geen bloedende wond meer." Na een paar sessies kan het volgens haar alweer 'leefbaar' worden.

'Jeugd is gevoeliger'
Al met al is dat een goed georganiseerd vangnet voor de activisten, vindt Anke. "Toen we in mijn jeugd demonstreerden tegen de woningnood en Vietnamoorlog, was de sfeer veel grimmiger." De jeugd is tegenwoordig wel gevoeliger, ervaart zij. "Maar dat is alleen maar goed. Anders zou je maar verharden en alle empathie verliezen. En dat is precies wat deze mensen wel hebben."