https://www.rtlnieuws.nl/(...)voor-nucleair-gevaarAanval op kerncentrale
Jonge Oekraïners vluchten niet voor nucleair gevaar: 'Bezorgder om raketten'
Oekraïne waarschuwt opnieuw voor Russische aanvallen rondom de kerncentrale van Zaporizja. Maar ondanks de risico's willen jonge Oekraïners niet evacueren. "Zonder directe levensbedreiging gaan mensen niet zomaar weg." RTL Nieuws sprak met twee jonge Oekraïners over de gevaren.
Rusland zou de kerncentrale van Zaporizja, in het oosten van Oekraïne, aankomende nachten aanvallen. Tenminste, dat zeggen Oekraïense inlichtingendiensten. Omgekeerd beschuldigt Rusland juist Oekraïne ervan vannacht een aanval te willen uitvoeren. De berichten zijn niet onafhankelijk te bevestigen.
"Als er iets gebeurt, ben ik meteen weg", zegt Vasyl Doesjnj (24) die in de stad Zaporizja woont, ongeveer 50 kilometer ten noorden van de kerncentrale. "Maar ik ga niet van tevoren al in paniek raken."
Vasyl woont in Zaporizja sinds het begin van de Russische invasie. Hij is activist, vrijwilliger en werkt als mentor voor een jeugdvereniging. "Sinds het begin van de oorlog is het merendeel van de Oekraïense jongeren stressbestendiger en sterker geworden", zegt Vasyl.
In Zaporizja, waar voor de oorlog ruim 700.000 mensen woonden, vinden regelmatig oefeningen plaats voor evacuatie in het geval van een kernramp. Hulpverleners, medische professionals, maar ook gewone burgers kunnen deze trainingen volgen.
Meer drone-aanslagen
Mensen weten dat er gevaar dreigt, maar staan niet ieder moment van de dag stil bij de nucleaire dreiging. "We zijn hier eerder bezorgd dat een Russische raket ons huis raakt en dat kinderen slachtoffer worden van droneaanvallen", zegt Vasyl. "Meer nog dan we bezorgd zijn om een tragedie die een aanslag op de kerncentrale kan veroorzaken."
De risico's op een atoomramp zijn sinds het begin van de oorlog wel iets afgenomen. Een jaar geleden was er nog sprake van mogelijke radioactieve straling tot ver over de Oekraïense grenzen in het geval van een aanslag, nu zijn eerder de indirecte gevolgen voelbaar voor de rest van Europa. In dit kader leggen we uit waarom het risico nu minder groot is:
Wat zijn de risico's?
Al sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is de veiligheid van de kerncentrale van Zaporizja in gevaar. Al snel hadden de Russen vorig jaar de kerncentrale, de grootste van Europa, bezet. Deze opereert nog altijd minimaal, deels met Oekraïens personeel. Wel staan alle zes kernreactoren uit. Daardoor is het risico op een grote kernramp afgenomen.
Een van de grootste risico's rondom de kerncentrale is het wegvallen van de koeling van de reactoren, zegt Mark van Bourgondiën van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS). De reactoren staan wel uit, maar sommige radioactieve stoffen blijven nog jaren warm. "Als de reactoren niet gekoeld worden en de temperatuur oploopt, kan het omhulsel van de splijtstof barsten of smelten. En dan kan de radioactieve stof in de reactoren vrijkomen", legt Van Bourgondiën uit.
Het andere grote risico is als de koeling wegvalt én als het gebouw van de kerncentrale wordt beschadigd. "Dat betekent dat de gelekte stoffen ook in de buitenlucht kunnen komen." In dat geval zou de impact voor de omgeving tot vijf keer groter zijn dan wanneer de stoffen alleen in het gebouw vrijkomen, aldus Van Bourgondiën. "Het gebied zo'n 5 tot 10 kilometer rondom de centrale moet dan geëvacueerd worden en inwoners tot 100 kilometer in de windrichting vanaf het gebouw moeten schuilen. Dat betekent de ramen en deuren gesloten houden."
Europa merkt indirecte gevolgen
Volgens de ANVS is de kans op een incident bij de centrale van Zaporizja groter dan vorig jaar. Omdat er regelmatig geschoten wordt, vallen stroomnetwerken vaker uit. Ook namen de risico's toe sinds vorige maand de Kachovka-dam, in de Dnipro-rivier die aan de centrale grenst, doorbrak.
Hoewel de kans groter is, zijn de mogelijke gevolgen van een kernongeval juist kleiner geworden. Van Bourgondiën: "Omdat de reactoren uitstaan, zijn de makkelijk te verspreiden stoffen, zoals jodium, zo goed als verdwenen. In West-Europa zullen we geen gevolgen van de vrijgekomen straling ondervinden." Wel zullen de indirecte gevolgen van zo'n ramp de grenzen van Oekraïne overgaan: zo kunnen we in Europa bijvoorbeeld tekorten ervaren als een deel van de landbouw in Oekraïne wordt aangetast door radioactief materiaal.
Ook de familie en vrienden van Dasja Panto (23) willen Zaporizja niet verlaten. "Niemand wil zomaar voor een lange tijd zijn woning en baan in de steek laten", vertelt ze via WhatsApp. Sommige kennissen van Dasja besloten wel voor een korte tijd de stad te ontvluchten. Maar de meeste vrienden blijven in Zaporizja.
Voor de opa van Dasja was het een ander verhaal. Hij woonde tot voor kort in Nikopol, een stadje aan de andere kant van de Dnipro, tegenover de kerncentrale van Zaporizja. Hij is voor zijn veiligheid een maand geleden naar Kyiv verhuisd. Dasja en haar man wonen ook in de buurt van de hoofdstad.
Evacuatie-trainingen
De Oekraïense autoriteiten hebben onlangs een nieuwe 'nucleaire' sirene geïntroduceerd. Die gaat af bij atoomgevaar en heeft een andere klank dan het reguliere luchtalarm van raketaanvallen. Dasja vertelt dat zij en haar familieleden de nucleaire sirene nog niet hebben gehoord. Maar elke dag klinkt het wel het reguliere luchtalarm. "Om eerlijk te zijn klinken alle sirenes even verschrikkelijk, maar gek genoeg zijn we er gewend aan geraakt."
"Veel mensen weigeren om de stad te verlaten zonder een directe levensbedreiging", zegt Vasyl uit Zaporizja. Toch zijn er ook mensen die bezwijken onder de paniek. "Velen hebben al angstig hun koffers gepakt voor het geval dat... We hopen natuurlijk dat we thuis kunnen blijven, en dat die koffers niet nodig zijn."