Hoi allemaal!
Ik heb een account aangemaakt om onder pseudoniem een stukje opinie over de verkiezingen te delen.
Eerst even een stukje over mijn achtergrond: talrijke familieleden, kennissen en zakenrelaties van
mij wonen in Belarus. Ik heb door de jaren heen het land veelvuldig bezocht en er zelfs een korte
periode gewoond. Ik beheers de (Russische) taal en weet het een en ander van de locale cultuur.
De gebeurtenissen van de afgelopen week laten mij dan ook niet koud. Normaal gesproken post ik niet zo
veel op het internet. Nu wil ik echter een stukje van mij afschrijven. Ik pretendeer niet de absolute
waarheid in pacht te hebben, maar ik wil wel een stukje nuance in de discussie aanbrengen waar mogelijk.
Ik ken zowel mensen die op Lukashenko hebben gestemd, als ook op Tichanovskaja. Ook in Nederland heb ik
de afgelopen dagen de nodige vragen gehad van mensen. Ik vond het de afgelopen dagen lastig om een beeld
te vormen: mensen die op Lukashenko hebben gestemd zeggen het ene, mensen die op Tichanovskaja hebben gestemd,
het andere en de Nederlanders praten de Nederlandse pers na.
Gelukkig werkt sinds woesdag het internet in Belarus weer goed, zodat ik zelf de nodige bronnen heb kunnen
raadplegen. Overigens heeft Beltelecom onlangs aangekondigd om de komende weken 's-nachts onderhoud uit te voeren,
hopenlijk blijft het internet overdag dus wel goed werken.
Wat betreft de uitslag:
Zelf heb ik er dit keer niet zo veel vertrouwen in. In Minsk heeft Lukashenko trouwens maar 65% van de stemmen gehaald
en op de kieslokalen in de ambassades in het Buitenland heeft hij zelfs van Tichanovskaja verloren, volgens de officiele
statistieken. Aan de andere kant geloof ik ook niet dat Tichanovskaja heeft gewonnen. Zeker niet met 97%, zoals sommige
"sasha 3%" trollen beweren en ook niet met 80% zoals andere nepnieuws-fabrieken beweren, die simpelweg de uitslag proberen
om te draaien.
Of Tichanovskaja een meerderheid heeft? Ik vind het lastig om te zeggen. Het moge duidelijk zijn dat onder de mensen
die in de straten van Minsk actie voeren haar aanhangers talrijker zijn dan de aanhangers van Lukashenko. Echter behoort
de meerderheid van de mensen nog steeds tot de zwijgende meerderheid, ondanks dat deze een behoorlijk stuk kleiner is als
in voorgaande jaren. Ik vind het dan ook niet eerlijk om te claimen dat Tichanovskaja de meerderheid van het volk
vertegenwoordigd.
Hetzelfde geldt voor de protesten op enkele staatsbedrijven. Die zijn ongekend groot en kennen veelal geen precendent in
de geschiedenis van Belarus, sinds het presidentschap van Lukashenko. Echter zie je hier veelal hetzelfde: de meerderheid
zwijgt. Een staking van 1000 personen is indrukwekkend en een week eerder had niemand dit kunnen geloven. Maar op een
bedrijf van 14 000 is het verre van de meerderheid. Het is dan ook te vroeg om over pluralisme te spreken, vele burgers
zijn verrast door de ontwikkelingen en durven er nu veelal niet meer uit te komen, dat ze op Lukashenko hebben gestemd.
De directeur van MZKT kreeg veel boegeluiden te horen, toen hij zei dat hij op Lukashenko had gestemd en hij werd zowat
de mond gesnoerd, totdat hij verder ging en zei dat hij erkende dat Tichanovskaja de verkiezingen had gewonnen.
Veel Belarussen geloven dus blijkbaar in een absolute overwinning en houden het niet voor mogelijk dat de stemmen weleens
veel dichter bij elkaar kunnen liggen dan de verschillende partijen beweren. Een ding is duidelijk: veel vertrouwen is er
niet meer in de centrale kiescommisie. Maar dat betekend natuurlijk niet dat de polls op telegram kanalen betrouwbaarder zijn,
of dat de respondenten in dergelijke polls uberhaupt Belarussische staatsburgers zijn. Ook op de diverse "bewijzen" die
deze of genen beweren te hebben, valt het nodige af te dingen. Audio-opnames waarin de directeur van school 625 in Lutjebroek
opdracht geeft om minimaal x stemmen bij kandidaat 3 op te tellen, klinken indrukwekkend. Maar bewijzen niet dat de persoon op
de audio-opname directeur van school 625 in Lutjebroek is, of dat er uberhaupt wel een school in Lutjebroek is.
En dan komen we bij een van de grotere problemen: het gebrek aan kwalitatieve journalistiek. Natuurlijk valt er het nodige af
te dingen op de publieke omroep. Helaas, is het mij de afgelopen jaren wel duidelijk geworden dat de alternatieven zich
eveneens schuldig maken aan dom pupulisme en vaak net zo gekleurd zijn. Nog slechter is het gesteld met de sociale media, waaronder
telegram kanalen. Als Ivan Eismont iets op BT zegt, weet je nog van te voren hoeveel korrels zout je er aan toe moet voegen. Bij
de anoniemen kanalen daarentegen zijn complottheorieen aan de orde van de dag. Als een bepaald kanaal niet meer geloofd wordt,
starten de trollfabrieken gewoon weer een nieuw kanaal. De diverse bloggers zijn welliswaar niet zo anoniem, maar doen het niet
heel veel beter. Alles draait om de views en clickbait is daarvoor geoorloofd. Zonder de gehele schuld in de schoenen van een
partij te schuiven, wil ik daarbij toevoegen dat Tichanovskij een van de bloggers is die flink aan deze ontwikkeling heeft
bijgedragen. Ik ben zelfs van mening dat hij bloed aan zijn vingers heeft.
Wat betreft Lukashenko: die heeft een groot stuk van zijn geloofwaardigheid verloren. Niet zozeer door zijn overwinning, maar
door de wijze waarop (60% had iedereen makkelijk geloofd, met 80% wordt het een ander verhaal) en vooral door het geweld dat
volgde. De Belarussische bevolking is behoorlijk afkerend tegen geweld. Ondanks dat het meeste geweld gepast is ingezet tegen
raddraaiers, zijn er simpelweg te veel slachtoffers gevallen onder de mensen die niets met de rellen te maken hadden. En door
incidenten waar zinloos geweld is toegepast. Een groot deel van de mensen die vorige week nog op Lukashenko gestemd hebben,
zullen dat niet meer doen als je ze nu vraagt om te stemmen. Al zijn er natuurlijk ook mensen ver buiten de steden die weinig
van dit al hebben meegekregen en nog even gretig op Lukashenko stemmen. Sowieso zijn er mensen op het platteland die in een
andere wereld leven in dorpen waar zelfs in de aanwezigheid van internationale waarnemers Lukashenko nog 100% van de stemmen
haalt.
Betekend dit dat Lukashenko het bijltje er bij neergooid? Geenszins. Hij houdt zijn poot gewoon stijf en gaat verder, alsof
er niets gebeurd is. De komende tijd zal hij noodgedwongen waarschijnlijk wel minder vaak bezoeken brengen aan grote fabrieken.
Hij zal waarschijnlijk ook niet proberen om de dialoog met de andere partij te zoeken, dat zou zijn positie immers enkel nog
verzwakken. Het westen beschikt niet over instrumenten om invloed op hem uit te kunnen oefenen. China is uiteraard content
met de stabiliteit in Belarus die Lukashenko, in deze ook voor hun strategische regio met zich mee brengt. Ondanks dat ook het
Kremlin in verband wordt gebracht met de recente destabilisatie in Belarus, kan Lukashenko ook op de "steun" van Poetin rekenen.
Steun met een prijskaartje welliswaar, maar Lukashenko heeft in deze omstandigheden weinig keuze. En Poetin heeft waarschijnlijk
ook gewoon liever een zwakke Lukashenko die hij naar zijn hand kan zetten, dan een nog onbekende macht. De enige mogelijkheid om
Lukashenko op korte termijn weg te krijgen bestaat uit destabilisatie van de politie en/of het leger. Maar er zijn vooralsnog geen
redenen om van een dergelijk scenario uit te gaan. Er circuleren enkele filmpjes waarin politieagenten en militairen afstand
nemen wegens gewetensbezwaren, maar dit kun je met heel veel moeite een druppel op de gloeiende plaat noemen. Ik denk dat de kans
dat Lukashenko dood gaat aan Covid nog groter is.
Ik denk verder dat het nog veel te vroeg is om conclusies te trekken. Ik zou hoogstens voorzichtig de conclusie willen trekken dat
het Belarusische volk heeft verloren. Ondanks de overwinningsstemming staan ze eigenlijk met lege handen:
- een deel van de positie van de staatsmedia is ingenomen door media die nog grovere leugens bezigen;
- er zijn duidelijk technologien (verglijkbaar met technologien zoals gebruikt in kleurenrevoluties) van buitenaf gebruikt om de publieke opinie te beinvloeden;
- langdurige stakingen gaan ongetwijfeld leiden tot het faillisement van grote ondernemingen en daarmee het verlies van arbeidsplaatsen;
- vervanging van de hoogste machtverticaal leidt niet tot een directe oplossing voor de onderontwikkeling van de rest van het politieke apparaat;
- bepaalde politieke ontwikkelingen kunnen leiden tot het verlies van de economie en/of van de souvereiniteit.
Wat betreft het laatste punt: Belarus heeft meer als genoeg om te verliezen. Pragmatisch gezien zou je zelfs kunnen stellen dat het
aanblijven van Lukashenko een van de betere varianten is, hoewel onverenigbaar met het moreel van vele Belarussen.
Voor dusver even genoeg.