Bron de Limburger
Jos Brech wordt verdacht van betrokkenheid bij de dood van Nicky Verstappen (inzetje) FOTO: POLITIE
Jos Brech (55) krijgt het zwaar in de Nederlandse gevangenis met zijn medegedetineerden. Als vermeend zedendelinquent sta je onderaan in de criminele pikorde. Als het dan ook nog om een kind gaat, ben je een serieus doelwit. Een dezer dagen wordt Brech uitgeleverd aan Nederland. ’De autoriteiten moeten heel alert zijn om te zorgen dat hij niet wordt aangepakt.’
Of Brech nou schuldig is of niet, doet er voor zijn bajesgenoten weinig meer toe. Hij zal bij aankomst in de Nederlandse gevangenis ontvangen worden als de man die in augustus 1998 Nicky Verstappen seksueel misbruikte en vermoordde. Een 11-jarig kind, wat hem voor criminelen het laagste van het laagste maakt. En dus een doelwit, legt oud-gevangenisdirecteur Jacques van Huet uit. "De grote jongens, de Holleeders, vinden dat zedendelinquenten de échte criminelen zijn, en dan vooral degenen die iets met kinderen hebben gedaan."
Brech zal een dezer dagen door Spanje uitgeleverd worden aan Nederland. Tijdens zijn proces zal hij vastzitten in een huis van bewaring, een voorportaal van de uiteindelijke gevangenis. Pas na een eventuele veroordeling wordt hij overgebracht naar zijn uiteindelijke cel. Maar wie denkt dat hij gerust op zijn proces kan wachten, vergist zich.
Een ruimte
In het huis van bewaring komt hij terecht met allerlei andere verdachten, die allemaal wachten op hun straf. Dief, moordenaar, drugsverslaafde, fraudeur of zedendelinquent, iedereen komt in principe in dezelfde ruimte. Als je naam, foto en mogelijk delict wereldkundig is gemaakt door justitie, kan je het verbergen van je delict wel vergeten, met alle gevolgen van dien.
"Er is sowieso veel verbaal geweld, maar ook fysiek geweld komt regelmatig voor. Je moet dus extra opletten bij bijvoorbeeld het luchten of douchen”, aldus Van Huet. "Het kan zomaar leiden tot een handgemeen, waarbij dat soort mensen behoorlijk in elkaar geslagen kan worden.”
De voormalig gevangenisdirecteur, die in 2005 met pensioen ging, weet waar hij het over heeft. In zijn tijd bij de gevangenis in Scheveningen kreeg hij te maken met Koos Hertogs, die in de jaren ’80 tot levenslang werd veroordeeld voor het ontvoeren, misbruiken en vermoorden van drie meisjes. "Hij was nog maar net binnen en had al een pak slaag te pakken.” Ook Sander V., de ex-politieman die in maart 2010 de 12-jarige Milly Boele heeft verkracht en vermoord, werd bedreigd binnen de gevangenismuren.
Treiterijen
Strafrechtadvocaat Job Knoester, gespecialiseerd in zedenzaken, bevestigt dat beeld. "Ik doe dit werk al 24 jaar en zedendelinquenten hebben het in de gevangenis gewoon een stuk zwaarder dan niet-zedendelinquenten.” Hij heeft in zijn carrière al veel gehoord over de treiterijen en bedreigingen. "Verbale pesterijen, maar ook spugen in iemands eten of diens spullen kapotmaken of stelen uit de cel als iemand even weg is”, aldus Knoester over de ‘milde variant’ van de problemen.
Knoester stond Jos de G. vorige week bij in het hoger beroep rond de verkrachting en gewelddadige dood van de Eindhovense scholiere Nicole van den Hurk (15) in 1995. Ook De G., die altijd heeft ontkend, kreeg aanvankelijk te maken met beledigingen, pesterijen en bedreigingen.
De dadergroep blijft ook niet in alle gevallen beperkt tot gedetineerden. Knoester kent ook verhalen over gevangenispersoneel dat hun boekje te buiten gaat. Van Huet beaamt dat. "Je moet niet uitvlakken dat onder het personeel ook mensen zijn die zeggen: ‘Ik moet er wel op letten, maar ja, het is wel een zedendelinquent. Ik heb ook zelf kinderen.’” Hij selecteerde in zijn tijd specifiek personeel voor het omgaan met zedendelinquenten.
Na de veroordeling wordt het juist iets rustiger. De dader wordt dan uit het voorarrest in het huis van bewaring door een commissie op een bepaalde afdeling in de gevangenis geplaatst. Weg van gedetineerden die het op ze voorzien hadden. Daarnaast neemt de hoeveelheid aandacht voor een zaak af, waardoor de problemen ook wat afnemen, legt Knoester uit. Vaak belandt een zedendelinquent op een speciale afdeling voor mensen met soortgelijke delicten op hun naam.
Eenzaam
Zedendelinquenten zijn vaak kwetsbare mensen, legt Annemieke den Boer uit, werkzaam als Maatschappelijk Werker en Coördinator Herstelrecht bij Gevangenenzorg Nederland. Ze hebben vaak moeite met het vertrouwen van mensen, en het stigma ‘monster’ weegt ze zwaar.
Gevangenenzorg Nederland biedt gedetineerden, waaronder zedendelinquenten, begeleiding aan in de vorm van contact met vrijwilligers. Juist met zo’n vertrouwenspersoon durven ze te praten over hun angsten en problemen. "Zedendelinquenten raken vaak een groot deel van hun netwerk kwijt zodra hun delict bekend wordt, zeker als het om een zedendelict binnen de huiselijke sfeer gaat.”
In die eerste weken kunnen ze zich heel onveilig voelen. Geen zwakte tonen lijkt het devies. "Op de afdeling hou je je groot. Er hangt natuurlijk een haantjescultuur op zo’n afdeling, en als je zwakte laat zien ben je kwetsbaar”, zegt Den Boer. Een van de manieren is verzwijgen dat je een zedendelict hebt gepleegd, hoewel dat in de praktijk niet meevalt. "Het is generaliserend, maar over het algemeen kunnen gedetineerden inschatten of iemand een doorgewinterde crimineel is die zich in de drugswereld begeeft, of dat het iemand is met een net bloesje die altijd in een kantooromgeving heeft gewerkt.”
Apart
Voor Brech is dat sowieso geen optie. Zijn naam en gezicht zijn internationaal bekend en de zaak-Nicky Verstappen wordt al twintig jaar regelmatig groot uitgelicht in de media. Brech moet hopen dat hij - als high profile-verdachte - direct bij aankomst in Nederland in afzondering wordt gehouden, zegt Van Huet. Dat gebeurde ook bij kindermisbruiker Robert M., die in 2013 veroordeeld werd tot 19 jaar cel voor het misbruiken van tientallen kinderen op een aantal crèches in Amsterdam. Hij liep geen schrammetje op tijdens zijn voorarrest.
Knoester sluit zich daar bij aan, maar merkt wel op dat het eerder uitzondering dan regel is dat verdachten apart worden gezet tijdens hun voorarrest. "In bijzonder gevallen, als iemand écht bedreigd wordt, worden er beveiligingsmaatregelen genomen. Maar daar moet je als advocaat soms wel heel erg je best voor doen.”
Van Huet vertrouwt erop dat justitie rekening houdt met de situatie van Brech. "Hij is een Bekende Nederlander geworden tegen wil en dank. Daardoor is hij natuurlijk al veroordeeld voordat hij voor de rechter heeft gestaan. En zo zal er ook naar hem gekeken worden bij binnenkomst. Nee, hij is niet te benijden.”