Ziekenhuis als DNA-databank voor justitie?

quote:

Demissionair minister Schippers van Volksgezondheid (VVD) wil dat gegevens over afgenomen lichaamsmateriaal in de zorg beschikbaar komen voor politie en justitie. Ook in het verleden afgestaan materiaal valt hieronder. Patiënten wordt daarbij niet om toestemming gevraagd. De minister heeft hiervoor een wetsvoorstel ter consultatie gepubliceerd.

Vrijwel iedereen heeft lichaamsmateriaal afgestaan in de zorg. Een bloedtest, hielprik, uitstrijkje, urine-onderzoek of misschien is er bij een operatie weefsel weggehaald. Dit materiaal wordt niet altijd weggegooid als het voor de directe zorg niet meer nodig is. Het kan worden bewaard voor wetenschappelijk onderzoek of de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Vaak gebeurt dat in zogeheten biobanken. Uit een onderzoek van het Rathenau instituut uit 2009 blijkt dat de Nederlandse biobanken vijftig miljoen stukjes lichaamsmateriaal beheren afkomstig van veertien miljoen personen.

Zorg wordt verlengstuk politie
Demissionair minister Schippers wil deze gegevens beschikbaar maken voor politie en justitie om verdachten van misdrijven te identificeren. Deze wens had de minister al langer, maar een wetsvoorstel uit 2011 haalde ze indertijd snel weer van tafel, naar eigen zeggen omdat ze als demissionair minister geen wetsvoorstel met grote gevolgen voor de grondrechten van de burgers kon doorvoeren. Op dit moment start dezelfde minister met dezelfde demissionaire status de internetconsultatie voor dit wetsvoorstel. Het nieuwe voorstel is enigszins aangepast, maar de concrete bevoegdheden voor politie en justitie blijven voor een groot deel gelijk aan het wetsvoorstel van 2011 (pdf).

Medici fel tegen
De biobanken en medische wetenschappers zien in het voorstel grote risico's voor het wetenschappelijk onderzoek en zijn fel tegen. Meer mensen zullen hun toestemming weigeren of intrekken om lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek te laten gebruiken. De sector rapporteerde (archiefpagina) in 2012 dat er na een eerdere aankondiging van deze bevoegdheid al mensen waren die hun deelname wilden heroverwegen. Biobank Lifelines stelt "dat dit zou leiden tot het onmogelijk maken van medisch wetenschappelijk onderzoek" (archiefpagina). Biobanken Nederland schrijft: "Het gemeenschappelijke standpunt van alle UMC’s, de Nederlandse biobanken en de KNMG is dat justitie geen toegang heeft tot weefsel opgeslagen voor wetenschappelijk onderzoek of zorg, nu niet en in de toekomst niet".

Onrechtmatig
De bevoegdheid die Schippers in het leven wil roepen schaadt de persoonlijke levenssfeer van mensen. Dat mag alleen als er onder andere een aantoonbare noodzaak is, maar de minister geeft geen enkele noodzaak, laat staan dat ze die onderbouwt. Daarmee is invoeren van deze bevoegdheid onrechtmatig.
Al het lichaamsmateriaal dat nu al bij biobanken wordt bewaard, zou beschikbaar komen voor politie en justitie. Maar dit is nooit afgegeven in de wetenschap dat politie en justitie er op een toekomstig moment gebruik van mogen maken voor opsporingsdoeleinden. Dat is voor mensen ook niet te voorzien geweest, wat een vereiste is volgens artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens bij het verwerken van persoonsgegevens. Daarom is toegang tot de bestaande databanken en de bestaande persoonsgegevens onrechtmatig.
De bevoegdheid is in strijd met het medisch beroepsgeheim dat alleen in zeer uitzonderlijke gevallen doorbroken mag worden. De artsenfederatie KNMG schrijft hierover (pdf): "Tot nu toe zijn in de rechtspraak ‘zeer uitzonderlijke omstandigheden’ vooral aangenomen in zaken waarin de hulpverlener zelf verdachte was."

Glijdende schaal naar nationale DNA-databank
Vrijwel elke bevoegdheid die de politie krijgt wordt binnen enkele jaren uitgebreid. Als de principiële horde is genomen, is ruimer gebruik van bevoegdheden niet meer zo'n discussie in de politiek. Dat is gebeurd bij de bestaande DNA-databank voor politie en justitie, maar ook de bevoegdheden voor bijvoorbeeld preventief fouilleren, cameratoezicht en het gebruik van kentekenscanners voor de opsporing zijn onlangs verruimd. Het ligt voor de hand dat als deze nieuwe bevoegdheid wordt toegestaan, de regering binnen afzienbare tijd met een voorstel zal komen om deze uit te breiden. Toenmalig Kamerlid Jeroen Recourt (PvdA) noemde dit wetsvoorstel op radio 1 "een achterdeurtje om de DNA-databank groter te maken" (vanaf 6 minuut 50). Ook artsenfederatie KNMG ziet in het introduceren van deze bevoegdheid "een poging om een landelijke DNA-databank te creëren" (archiefpagina).

https://www.privacybarome(...)tabank_voor_justitie

quote:

Voorts moet, in zeer uitzonderlijke omstandigheden, het gebruik van lichaamsmateriaal voor strafvorderlijke doeleinden mogelijk zijn zonder toestemming van de beslissingsbevoegde. Hier zijn twee fundamentele maatschappelijke belangen in het geding: enerzijds de toegang tot zorg en anderzijds de opsporing en vervolging van strafbare feiten. Met ‘toegang tot zorg’ wordt bedoeld dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat zorgverleners uitsluitend in het belang van hun patiënten handelen. Indien zij dat vertrouwen niet of niet meer hebben, zal de bereidheid bij burgers om medische zorg te zoeken, afnemen. En dat zou een zeer onwenselijke situatie zijn. In bijzondere omstandigheden kan het echter belangrijk zijn dat lichaamsmateriaal wordt gebruikt voor de opsporing en vervolging van zeer ernstige misdrijven. In gevallen waarin de donor van het lichaamsmateriaal zelf wordt verdacht van het plegen van dergelijke misdrijven, kan worden gerechtvaardigd dat het toestemmingsvereiste in deze gevallen niet zou moeten gelden. Immers, het is dan niet in het belang van de donor die tevens verdachte is om toestemming te geven voor het gebruik van het lichaamsmateriaal. Daarom zou, in het belang van de maatschappij in het algemeen en van de slachtoffers en eventuele nabestaanden in het bijzonder, de opsporing en vervolging van verdachte(n) van zeer ernstige misdrijven niet mogen stuklopen op de weigering om toestemming te geven.

Lees verder bij paragraaf 5.2.3:
https://www.internetconsu(...)eriaal/document/2843

quote:

Op maandag 1 mei 2017 14:21 schreef The_Temp het volgende:
In de huidige situatie kan een verdachte al worden gedwongen tot het afstaan van DNA materiaal. Als ik het goed begrijp breidt dit voorstel dat iets uit, door ook derden te dwingen opgeslagen materiaal te overhandigen. Vraag me af hoe vaak hier gebruik van gemaakt wordt, lijkt me alleen bij:
- verdachten
- van een zeer ernstig misdrijf
- waarbij DNA noodzakelijk is voor het oplossen van de zaak
- die niet zelf gedwongen kan worden, oftewel voortvluchtig is

Zal misschien in een handjevol gevallen per jaar voorkomen? En in die gevallen valt er denk ik nog mee te leven ook, als je het leed van slachtoffers meeneemt in je overweging.

Als daar dan ook nog zware waarborgen aan gehangen worden (toetsing door een rechter bijvoorbeeld) vind ik het niet zo'n probleem.