De LHC deel 4: Collision day...

Deel 1:: Grootste deeltjesversneller...
Deel 2: De LHC deeltje 2

Algemene website van het CERN: LHC

Wikipagina: Nog meer LHC

Over de zin en de onzin van één van de grootste technologische hoogstandjes die ons inzicht moet gaan geven in Supersymmetrie , het bestaan van het Higgs-boson, het standaardmodel in het algemeen en situaties die zich kort na de oerknal hebben afgespeeld volgens de oerknaltheorie.

Sommige mensen vrezen voor de vorming van zwarte gaten in de LHC, iets wat we volgens mensen als Mangano zeker serieus moeten nemen. Een veiligheidsreview hierover op het arXiv:

Review of Safety of LHC collisions

26-11-2015

LHC maakt oersoep waaruit wij allemaal zijn ontstaan


Geschreven door Tim Kraaijvanger op 26 november 2015 om 09:01 uur

De Large Hadron Collider is begin dit jaar opnieuw opgestart en met succes! De deeltjesversneller breekt het ene na het andere record en vond onlangs het pentaquark. Vorige week vestigde de LHC een nieuw energierecord.

De deeltjesversneller versnelde loodionen met een energie van ruim 10 tera-elektronvolt: twee keer hoger dan tijdens vorige experimenten. Dit gebeurde op 17 november. Tijdens het experiment werd een temperatuur bereikt van enkele biljoenen graden Celsius.

“Het is een traditie om één maand per jaar ionen te laten botsen als onderdeel van diverse onderzoeksprogramma’s”, zegt CERN-directeur Rolf Heuer. “Dit jaar is dit extra speciaal, omdat we een nieuw energierecord hebben bereikt. Hierdoor kunnen we de omstandigheden in het jonge universum nabootsen.”

De Large Hadron Collider
De Large Hadron Collider gaat verder dan elke andere deeltjesversneller. In de 27 kilometer ring onder Zwitserland worden protonen versneld, waardoor ze bijna de lichtsnelheid bereiken. Wanneer de deeltjes op elkaar botsen, ontstaan nieuwe deeltjes. Des te zwaarder de botsingen, des te groter de kans op nieuwe, exotische deeltjes, die ons meer inzicht geven in hoe het universum in elkaar steekt.

.
De oersoep bestond alleen de eerste milliseconden na de oerknal.

Oersoep
Kort na de oerknal was het universum een dikke, hete oersoep. Geen smakelijke soep met gehaktballetjes en prei, maar met quarks en gluonen. In het hedendaagse universum lijmen gluonen quarks aan elkaar in protonen en neutronen, die materie vormen. De oersoep bestond slechts enkele milliseconden.

Door de energie van de botsingen te verhogen, neemt de omvang en de temperatuur van de quarkgluonenplasma – oftewel de oersoep – toe. Eindelijk kunnen wetenschappers deze oersoep dus nader bestuderen. En dat gewoon op aarde! Het is een fascinerende gedachte dat wij allemaal zijn voortgekomen uit deze compacte, hete oersoep.

Higgs-deeltje
De grootste ontdekking van de Large Hadron Collider was het Higgs-deeltje. Het Higgs-deeltje was het laatste puzzelstukje van de puzzel van het standaardmodel. Dit is de theorie die de elementaire deeltjes beschrijft waaruit al het zichtbare in ons heelal is opgebouwd. Toch voelen onderzoekers de drang om dit standaardmodel verder uit te pluizen. “We hopen dieper in de kwantumstructuur van de natuur te kijken”, vertelt professor Marcel Merk van de Vrije Universiteit Amsterdam. “Het is nog steeds een mysterie waarom antimaterie in ons universum ontbreekt. Hopelijk vinden we deeltjes die hier een antwoord op geven.”

Vandaar dat de Large Hadron Collider momenteel bezig is met zijn tweede ‘run’, zoals wetenschappers het noemen. De kans is groot dat er nog veel meer moois ontdekt wordt, omdat wetenschappers willen toewerken naar botsingen van zo’n 13 tera-elektronvolt.

(scientias.nl)

15-12-2015

Natuurkundigen ploeteren om nieuwe deeltjes uit LHC te persen



Het is een redelijk stille nacht, nu kerstvakantie voor de Large Hadron Collider (LHC) aanbreekt. Fysici van onderzoeksinstituut Cern presenteerden vandaag de eerste resultaten sinds de deeltjesversneller opnieuw aangezet is, maar veel nieuws hadden ze niet te melden.

lhc-cms-detectorSterker nog, de vermoedens van nieuwe fysica aan het einde van de eerste run van de LHC leken te vervagen. Toch gloort er ook hoop: een glimp van een mogelijk nieuw deeltje.

Dankzij de geruchten over nieuwe deeltjes die eerder deze week al de ronde deden, verdrongen de fysici zich in de grote collegezaal van Cern, waar in 2012 ook de aankondiging van het higgsboson plaatsvond. Maar vandaag werden er geen vroege kerstcadeaus uitgedeeld.

Onderzoekers van de CMS- en Atlas-experimenten presenteerden hun voorlopige bevindingen gebaseerd op de data die verzameld zijn sinds de LHC opnieuw is aangezet, in april van dit jaar.

Veelbelovend

Als eerste aan het woord was Jim Olsen van de Princeton-universiteit, lid van het CMS-team. Hij begon met een lijst van resultaten die het standaardmodel van deeltjesfysica bevestigen, een goede manier om aan te tonen dat de nieuwe run werkt zoals verwacht. ‘In dit vroege stadium doet het standaardmodel het nog goed’, zei hij. Op dit moment is er nog niet genoeg data om het higgsdeeltje ‘opnieuw te ontdekken’, volgend jaar naar alle waarschijnlijkheid wel.


Ga met New Scientist mee naar Cern In februari mag een select groepje lezers de deeltjesversneller van dichtbij aanschouwen Lees meer

Vervolgens besprak hij twee veelbelovende aanwijzingen van nieuwe ontdekkingen in data die verzameld is vlak voor de LHC uitgezet werd in februari 2013. Zowel CMS als Atlas hadden zwak bewijs voor een boson met de massa van 2 teraelektronvolt (TeV), veel groter dan het higgsboson van 125 gigaelektronvolt (Gev). In de nieuwe run heeft CMS een dergelijk signaal niet waargenomen. Er is nog niet genoeg data om het volledig uit te sluiten, zei Olsen, maar het is mogelijk dat het vorige signaal niet meer dan ruis was.

Hetzelfde gold voor een ander signaal van een mogelijk supersymmetrisch deeltje met de bijnaam ‘the edge’. Supersymmetry, ook bekend als Susy, is de theorie die het standaardmodel uitbreidt met een serie zwaardere partnerdeeltjes. Bewijs vinden voor deze theorie is een van de belangrijkste doelen van de tweede run van de LCH, maar het lijkt erop dat er nog niets gevonden is.

Physicists struggle to squeeze new particles from the LHC



Toch blijft er hoop op nieuwe fysica gloren. Olsen presenteerde resultaten die een ‘overschot’ aan gebeurtenissen die twee fotonen produceerde bij 760 GeV, wat kan duiden op een nieuw deeltje (zie boven). De resultaten hadden een statistische significantie van 2,6 sigma, dicht bij het criterium van 3 sigma dat deeltjesfysici hanteren voor ‘interessante resultaten’, maar nog te ver verwijderd van 5 sigma om een ontdekking te mogen heten.

Verdere statistische analyse waarbij rekening gehouden werd met het look elsewhere-effect (de kans dat je een vals resultaat ontdekt als gevolg van het grote aantal gebeurtenissen waar je naar zoekt) bracht de significantie terug tot 1,2, dus het zou ook niets kunnen zijn.

Grotere datasets

Marumi Kado van de Linear Accelerator Laboratory in Orsay, Frankrijk, sprak namens het Atlas-team. Hij bevestigde de robuustheid van het standaardmodel en zei dat ze wat signalen van het higgsdeeltje hadden gevonden, maar met weinig statistische significantie.

Net als CMS is Atlas op zoek geweest naar supersymmetrische deeltjes, maar er is nog niet genoeg data om conclusies te trekken. ‘We hebben een hele serie onderzoeken naar supersymmetrie gedaan’, zei Kado. ‘Maar we hebben geen overschot gevonden.’

Er was wel wat meer bewijs van ‘the edge’ in vergelijking met was CMS zag, met een resultaat van 3 sigma. Maar dat is nog steeds minder dan de detectoren bij de eerste run gezien hebben. ‘Het is zeker iets om in de nabije toekomst in de gaten te houden’, zei Kado.

Op het ‘tweefotonenfront’ heeft Atlas ook een overschot waargenomen rond 750 GeV, dicht bij het vergelijkbare signaal bij CMS. De significantie daarvan was 3,6 sigma en daalde naar 1,9 sigma na look elswhere-analyse.

Het feit dat beide experimenten een vergelijkbaar signaal waarnemen, kan wijzen op een nieuw deeltje aan de horizon in 2016, maar het kan net zo goed valse hoop zijn. ‘We wachten met smart op veel grotere datasets in 2016’, zei Kado.

(newscientist.nl)

17-12-2015

Nieuw elementair deeltje gespot


Atlas experiment CERN

Deeltjesfysici bij CERN in Genève hebben waarschijnlijk de eerste tekenen van een nog onbekend zwaar elementair deeltje gevonden. Tijdens botsingen van protonen in de deeltjesversneller hebben ze een lichte overmaat van hoogenergetische fotonen gevonden. Voor leken stelt dat niets voor, maar deeltjesonderzoekers worden daar zeer opgewonden van.

CERN is bekend omdat daar in 2012 het Higgs Boson werd gevonden. Dat deeltje verklaart waarom atomen massa hebben, maar de deeltjes waaruit het is opgebouwd niet. Het hele universum lijkt gevuld te zijn met deze bosonen en alle objecten met massa hebben er wisselwerking mee.

Dergelijke deeltjes zijn tegelijk zeer moeilijk aan te tonen. Ze vallen heel snel uit elkaar. Alleen als je protonen met grote snelheid op elkaar laat botsen, zijn ze eventjes zichtbaar. Het vermoeden is dat er ook andere bosonen zijn, behalve van het type Higgs. Maar die zijn zo mogelijk nog moeilijker op te sporen.

Nu is dat toch gelukt. Tijdens botsingen kwam iets meer gammastraling vrij dan de wetenschappers verwachtten. Het was zo weinig dat het als statistische afwijking gezien zou kunnen worden. Ware het niet dat dezelfde afwijking meerdere keren voorkwam. Er is dus nog een boson dat gammastraling produceert als hij uit elkaar valt, concludeert CERN nu.

Wat hebben we daaraan? Dankzij dit soort ontdekkingen leren we steeds meer over de structuur van ons universum. Een groot deel van de materie zien we niet, we kunnen alleen vermoeden dat het bestaat door hoe andere materie zich gedraagt. Door in deze mysterieuze wereld door te dringen, leren we over de ruimte zelf, wat zorgt dat we ook beter leren begrijpen waar de planeten, sterren en wijzelf vandaan komen

(faqt.nl)

02-03-2016

Deeltjesversneller CERN is mogelijk iets veel groters dan Higgsdeeltje op het spoor


De deeltjesversneller van het CERN. © reuters.

Wetenschap De gigantische deeltjesversneller LHC van het Europees Centrum voor Nucleair Onderzoek CERN is mogelijk iets op het spoor waarbij de vondst van het Higgsdeeltje en de recente bevestiging van het bestaan van zwaartekrachtsgolven verbleekt. Dat heeft het wetenschappelijke tijdschrift New Scientist vandaag op gezag van de Italiaanse vorser Gian Giuduce getwitterd.

Bij de botsing tussen deeltjes in de Large Hadron Collider (LHC) zijn twee 'bumps' opgedoken, onafhankelijk van elkaar en op dezelfde plaats, in de jongste data van het Atlas- en het CMS-experiment dat in juli 2012 het bestaan van het 'godsdeeltje' of het Higgsdeeltje bevestigde.

Mogelijk gaat het een verrassend zwaar deeltje dat de deur openzet voor een totaal nieuwe theorie in plaats van de bevestiging van een bestaande, zo citeerde het blad Giuduce.

Het Higgsdeeltje was het sluitstuk van het Standaard Model over het wezen van de materie. Het bestaan van het deeltje dat alle andere deeltjes massa geeft was al vijftig jaar tevoren voorspeld door de Schot Peter Higgs en de Belgen François Englert en Robert Brout. Dankzij de bevestiging van het bestaan kreeg Englert de Nobelprijs voor Fysica.

Het valt nu af te wachten of er in de komende weken en maanden nog meer hints tevoorschijn zullen komen.

(HLN)

29-04-2016

Wezel legt deeltjesversneller CERN plat


© ap.

CERN De krachtigste deeltjesversneller ter wereld blijkt niet resistent te zijn tegen kleine scherpe tandjes. De Large Hadron Collider (LHC) van het Europees Centrum voor Nucleair Onderzoek CERN vlakbij Genève ligt sinds gisteravond stil nadat een wezel een stuk bekabeling doorbeet.
De Large Hadron Collider, die een ondergrondse, 27 kilometer lange ring vormt, is een van de meest complexe machines ter wereld. De komende dagen zal het toestel echter stilliggen voor reparatiewerkzaamheden.

CERN-woordvoerder Arnaud Marsollier liet weten dat alle operaties voorlopig opgeschort worden omdat een wezel was binnengedrongen in een transformator die de machine aandrijft. Dat leidde gisteravond tot een stroompanne. Volgens Marsollier heeft de marter het incident niet overleefd en bleef er van het dier nog maar weinig over.

Het incident zorgt ervoor dat de plannen voor de heropstart van de machine, die zo'n 3,8 miljard dollar waard is, enkele dagen vertraging oplopen

(HLN)

10-05-2016

Grootste deeltjesversneller ter wereld opnieuw in actie


© ap.

De grootste deeltjesversneller ter wereld, de LHC in Genève, is aan een nieuw seizoen begonnen. Dat heeft het Europees Centrum voor Nucleair Onderzoek CERN gisteravond meegedeeld.


© ap.


© afp.


© getty.


© afp.

Na de jaarlijkse winterstop kwam de Large Hadron Collider op 25 maart weer tot leven, om opnieuw een groot aantal botsingen tussen protonen mogelijk te maken. Het CERN wil naar eigen zeggen ongeveer zes keer meer data verkrijgen dan vorig jaar, wat tot betere inzichten in de fundamentele fysica moet opleveren.

Betere metingen
Zo zullen de experimenten onder meer betere metingen moeten opleveren van het Higgsboson-deeltje, en andere bekende deeltjes en fenomenen. Het CERN zoekt ook naar "nieuwe fysica met een groter ontdekkingspotentieel".

Het is het tweede jaar dat de LHC met een botsingsenergie ter waarde van 13 TeV draait. In de 27 kilometer lange cyclotron reizen bundels van zowat 100 miljard protonen aan bijna lichtsnelheid in tegengestelde richtingen, om dan te botsen.

Higgsboson-deeltje
Dé grootse ontdekking tot nu toe van de meest complexe machine die de mens ooit heeft gebouwd is die van het Higgsboson-deeltje dat alle andere deeltjes zijn massa geeft en dat het Standaardmodel omtrent het wezen van de materie doet kloppen. Sommige aspecten van dit model zijn evenwel nog niet uitgeklaard, zoals de vraag waarom de natuur materie boven antimaterie verkiest en waaruit donkere materie bestaat.

Het bestaan van Higgsboson is in 1956 voorspeld door de Schot Peter Higgs, en de Belgen François Englert en Robert Brout. In 2013 bevestigde het CERN dat het deeltje wel degelijk bestond.


© ap.


© getty.

(HLN)

06-07-2016

CERN ontdekt familie vreemde zware deeltjes



© ap.

Wetenschap Onderzoekers op deeltjeslab CERN hebben een onbekende familie van exotische deeltjes gevonden. Die bestaan niet zoals gewone materie uit twee of drie zogeheten quarks, maar uit vier van zulke bouwsteentjes. Bovendien zijn dat niet de quarks die bijvoorbeeld protonen of neutronen in de atoomkern maken, maar minder gangbare en veel zwaardere quarksoorten.

Een de tetraquarks was al eerder gespot, maar nu zijn er dus nog drie ongekende varianten opgedoken

De gevonden deeltjes zijn uiterst instabiel en kunnen in de alledaagse materie geen rol spelen. Over exotische materie met vreemde quarks wordt geregeld gespeculeerd, onder meer dat die bijzondere eigenschappen zou kunnen hebben.

De nieuwe zogeheten tetraquarks zijn gevonden met de LHCb-detector, die de brokstukken bekijkt van botsende protonen in de grote LHC-versneller. Die draait sinds een klein jaar met de hoogste energie die ooit in een versneller is gemaakt. De hoop is om zo nieuwe deeltjes te vinden die op ongekende natuurkundige principes wijzen. Eerder bewees de LHC al het bestaan van het befaamde Higgs-deeltje, dat andere deeltjes massa geeft.

In de nieuwe LHCb-data doken vier tetraquarks op die bestaan uit verschillende combinaties van charm- en anti-charm quarks en strange en anti-strange quarks. Een de tetraquarks was al eerder gespot, maar nu zijn er dus nog drie ongekende varianten opgedoken. De LHCb-groep heeft ook hun massa kunnen bepalen: allemaal ongeveer viermaal de massa van een proton, maar onderling duidelijk verschillend.

Zes quarks

Dat materiedeeltjes als protonen en neutronen inwendig uit combinaties van quarks bestaat, werd voor het eerst in 1968 geopperd door theoretici. Sindsdien is het bestaan van zes quarks aangetoond. Gewone materiedeeltjes bestaan uit drietallen up en down quarks, in exotischer deeltjes komen ook andere types voor. Daarnaast zijn er ook gangbare deeltjes die uit combinaties van een quark en een anti-quark bestaan.

De theorie voorspelde destijds ook dat er viertallen en zelfs vijftallen van quarks zouden kunnen bestaan. Vorig jaar ontdekten onderzoekers van het CERN ook al de eerste vijfvoudige pentaquark.

(HLN)

05-08-2016

Fysici in rouw: veelbelovend deeltje bij Cern verdwijnt in nieuwe metingen

Het potentieel paradigmaverschuivende nieuwe deeltje bij Cern, dat leek op te doemen in oude meetgegevens van megadeeltjesversneller LHC, is verdwenen als statistische sneeuw voor de zon. In nieuwe meetgegevens, die gisteren openbaar werden gemaakt, blijken de aanwijzingen voor het bestaan van het deeltje bijna geheel verdwenen.


Het 750 GeV-deeltje is niet meer. Onderzoekers van het CMS-experiment, hier op de foto, brachten het nieuws als eerste naar buiten.
Acht maanden lang wachtten fysici op bevestiging van het bestaan van een deeltje dat ons gehele beeld van de natuurkunde kon doen kantelen. Nu blijkt dat de aanwijzingen voor dat deeltje vermoedelijk niets meer waren dan statistische ruis.

Hobbeltje
In december 2015 kondigden de ATLAS- en CMS-experimenten van deeltjesfysica-instituut Cern aan dat ze beiden een verrassend hobbeltje in hun gegevens hadden ontdekt. Dat hobbeltje bevond zich rond 750 gigaelektronvolt (GeV) – een maat voor de energie, en dus massa die deeltjesfysici gebruiken. Bij die energie zat er een piek in de hoeveelheid fotonenparen die in deeltjesversneller de Large Hadron Collider werden geproduceerd. Die piek was veel hoger dan het standaardmodel van de deeltjesfysica voorspelde, het model dat alle deeltjes en hun onderlinge interacties in één wiskundige beschrijving vangt.

Een week na de aankondigen hadden theoretici al meer dan honderd mogelijke verklaringen bedacht. Vandaag de dag zijn dat er ruim vijfhonderd. Vrijwel alle artikelen die daarover geschreven zijn, verklaren het bestaan van zo’n deeltje met een massa van 750 GeV of hoger, die vervolgens vervalt in fotonen. Omdat dit deeltje niet paste in het standaardmodel, zou een heroverweging van de manier waarop deeltjes en hun onderlinge interacties werken nodig zijn geweest.

Toeval
Helaas blijkt nu dat het 750 GeV-deeltje zeer vermoedelijk toch niet bestaat. Natuurkundigen stonden op het punt dat bekend te maken op de International Conference on High Engergy Physics, een toonaangevend deeltjesfysicacongres, toen een per ongeluk door het CMS-team online gepubliceerd artikel de kat al uit de zak liet. Het CMS-experiment heeft in de meest recente gegevens van de LHC geen extra fotonen bij 750 GeV meer waargenomen. Dat suggereert dat de eerdere hints niets meer waren dan statistische toeval.

‘Wanneer je meer data verzamelt, is het een komen en gaan van dit soort overschotten’, zegt CMS-onderzoeker Nadja Strobbe, werkzaam bij het Amerikaanse deeltjefysica-instituut Fermilab. Onderzoekers van ATLAS maken later vandaag hun resultaten bekend, maar het gerucht gaat dat ook zij zullen aankondigen dat de hobbel bij 750 GeV is verdwenen.

Het verlies van dit vooronderstelde deeltje betekent dat theoretici nu geen houvast meer hebben in hun jacht naar fysica die voorbij gaat aan het standaardmodel. Ze moeten nu simpelweg wachten op de volgende hobbel die in de LHC opduikt. Fysici weten immers dat het standaardmodel onmogelijk het hele verhaal kan zijn omdat het geen verklaring bevat voor het bestaan van donkere materie en donkere energie, samen verantwoordelijk voor 95 procent van de energie-inhoud van het universum.

‘We zijn nog maar net met de jacht begonnen’, zegt CMS-woordvoerder Tiziano Camporesi. ‘We zouden het voor het eind van dit jaar kunnen oplossen, of in de volgende twee á drie jaar, maar het kan ook altijd langer duren.’

Spannendste hobbel
De ontdekking van het higgsdeeltje in 2012 werd breed gevierd, maar heeft de deeltjesfysica niet verder vooruit gestuwd. De eigenschappen van het deeltje waren immers exact zoals voorspeld. ‘Het is precies wat we besteld hadden in het standaardmodel. Het voelt daarom als iets dat mijn ouders of grootouders hebben opgeschreven. Tot zover blijkt de natuur dat exact te volgen. Dat is aan de ene kant geweldig, maar aan de andere kant ook erg frustrerend’, zegt de voormalige ATLAS-onderzoeker Adam Gibson van de Valparaiso University in de Amerikaanse staat Indiana. ‘Afgezien van higgs, was dit de spannendste hobbel die we in de LHC hebben gevonden. Maar veel van ons dachten al dat er een gerede kans bestond dat het niets meer was dan een statistische fluctuatie.’

Hoewel de opwinding over de 750 GeV-hobbel nu officieel achter ons ligt, gaan deeltjesfysici desondanks moeder door. Ze kammen alle gegevens door op zoek naar hobbels die naar verrassingen kunnen leiden. ‘Het volgende dat op het programma staat is doorgaan met ons werk – en dat doen we zo goed als we dat kunnen doen’. zegt Camporesi. ‘Als de fysica buiten het standaardmodel bestaat, dan gaan we het vinden.’ Met andere woorden: het resultaat was welliswaar negatief, maar het overheersende gevoel bij ICHEP is dat het slechts een kwestie van tijd is totdat deeltjesfysici de volgende grote ontdekking doen.

(newscientist.nl)

09-09-2016

Signalen van nieuw boson gevonden in data die Higgsboson opleverden



Archiefbeeld uit de Large Hadron Collider (LHC) van het CERN. © afp.

Wetenschap In de data die in 2012 het bestaan van het Higgsboson hebben bevestigd, zijn signalen van een nieuw elementair deeltje gevonden, zo hebben meerdere gespecialiseerde websites bericht. Het ding kreeg de voorlopige naam Madala.

Het signaal kwam voor het eerst naar boven tijdens experimenten in de gigantische deeltjesversnelker LHC bij het Centrum voor Nucleair Onderzoek (CERN) in Genève. Zij bevestigden het bestaan van het door de Schot Peter Higgs, en de Belgen François Englert en Robert Brout, een halve eeuw daarvoor voorspelde Higgsboson dat het sluitstuk vormt van het standaardmodel omtrent het wezen van de materie. Het geeft alle andere deeltjes hun massa.

In 2015 en 2016 zagen wetenschappers van de Universiteit van Witwatersrand (Zuid-Afrika) opnieuw het signaal van dat mogelijk nieuw deeltje. Eenmaal er bevestiging komt van zijn bestaan, kan dit veel bijdragen tot de kennis over de plaats van de mysterieuze donkere materie in het heelal.

Niettegenstaande het Higgsboson het standaardmodel deed kloppen, kan het nieuwe deeltje het bestaan of gedrag van die donkere materie immers niet verklaren. Het zwaardere Madala lijkt volgens de wetenschappers immers met donkere materie in interactie te zijn, in tegenstelling tot het Higgsboson dat enkel in interactie is met de gekende materie die slechts vier procent uitmaakt van de massa en de energie in de kosmos.

Het Higgsboson heeft een massa van ongeveer 126 GeV (gigaelektronvolt), het hypothetische Madala zou zich rond 270 GeV situeren.

Overigens leverden de experimenten in 2015 en 2016 aanwijzingen op voor een nog zwaarder boson.

(HLN)