Jan van Mersbergen over Ga heen, zet een wachter:
Er is een roman van Harper Lee opgedoken, die verschijnt vandaag, en NRC Boeken plaatste al een voorpublicatie van het eerste hoofdstuk zodat ik en u alvast dat begin kunnen lezen en kunnen kijken of het wat is.
Al in de eerste zin van Go set a Watchman kijkt een vrouw ‘met plezier’ uit een trein, uit de restauratiewagen om precies te zijn. In de derde zin ‘grinnikt’ ze en aan het einde van die derde zin hebben de negerhuisjes ‘tot haar vreugde’ meer tv-antennes gekregen. In de volgende alinea vertelt Lee dat de hoofdpersoon ooit in een vliegtuig ‘doodsangsten uitstond’ en in de volgende alinea was ze ‘blij’ dat ze voor de trein gekozen had, voor het geval een lezer dat nog niet door zou hebben. Ook ‘besloot ze zich niet te laten intimideren’, ‘deed iemand bij toeval gelukkig zijn inspectieronde’ (jazeker, toeval en gelukkig samen in één zin), ‘voegde iemand de daad bij het woord’, ‘bleef ze gehoorzaam aan een bordje’, ‘kon ze haar tante al afkeurend horen snuiven’, ‘glimlachte ze bij de herinnering aan een verhaal’ en ze ‘vroeg zich af waarom ze het landschap nooit mooi had gevonden’.
Allemaal oninteressante en overbodige zinnetjes en zegswijzen die iedere sjeu uit een tekst slaan en die eigenlijk alleen de lezer radeloos maken. Ik begrijp dat Harper Lee een grote naam is en dat die naam voort moet leven, zeker als er weer een boek komt dat verkocht moet worden. NRC Boeken wijdde er al heel veel artikelen aan. De hype moet opgeklopt, de tekst wordt er niet beter van. Deze voorpublicatie laat zien dat het taalgebruik – en dat ligt niet aan de vertaling van Ko Kooman, het Engels bevat dezelfde uitdrukkingen en zegswijze – ouderwets, expliciet, tuttig en vormelijk is, alsof ze geprobeerd heeft het schrijfklimaat waarin ze haar vorige roman, To Kill a Mockinbird, schreef te imiteren, en dat boek is uit 1960. De Nederlandse titel Ga heen, zet een wachter is al even ouderwets en onbegrijpelijk.
Ouderwets en niet van deze tijd, dat blijkt een reden te hebben. Ik lees liever een voorpublicatie dan het nieuws er omheen maar die berichten leren me wel dat Go set a Watchman eigenlijk geschreven is voor To Kill a Mockinbird. Het boek is geschreven in de jaren vijftig en het is een premature versie van haar enige boek. Geen nieuw boek dus. ‘De eerste roman van Lee die in 55 jaar verschijnt’ is een veelgebruikte omschrijving die mikt op de nieuwigheid en die de oubolligheid nog even omzeilt. Het eerste hoofdstuk deed het al vermoeden, dit boek is van voor 1960.
Harper Lee is inmiddels zelf 89, een prachtige leeftijd om in een stoel rustig voor je uit te kijken. Geen leeftijd om een verouderd boek te presenteren en nog schrijvertje te spelen.