'Als je met de karakters gaat lopen klooien, gaat het mis'Joost van Velzen − 16/10/14, 21:33![media_xl_2548581.jpg]()
Vrijdagavond zendt RTL4 de 5000ste aflevering uit van 'Goede tijden, slechte tijden'. Scenarioschrijver Martin van Steijn (die ooit Mickey Lammers in GTST speelde) over de kunst van het vasthouden.
Boven wordt het bedacht, beneden wordt het uitgevoerd. En we kunnen het allebei zien. Op de kamer van Martin van Steijn, bovenin het hoofdkantoor van Endemol, kan de hoofdschrijver van 'Goede tijden, slechte tijden' zo meekijken hoe beneden in het gebouw alwéér een nieuwe aflevering van de jubilerende soap wordt opgenomen.
In die zin is Van Steijn een marionetspeler. En een goeie. Eentje die - samen met zijn team - precies weet wanneer en aan welke touwtjes hij moet trekken. Na een mindere periode trekt GTST alweer jaren zo'n 1,8 miljoen kijkers gemiddeld. Wat niet betekent dat het allemaal vanzelf gaat: "Een verhaal is een levend wezen, dat altijd bijsturing nodig heeft."
Gefeliciteerd!"Dank, dank, dank. 5000 afleveringen, het is een mijlpaal. We zijn er heel trots op dat we het gehaald hebben en het ziet er naar uit dat we nog wel even door kunnen gaan. GTST wordt geschreven door een team van twaalf mensen. Sommigen schrijven voltijds, anderen schrijven thuis delen of versies van een script. Een script moet je zien als een aflevering. Ik, de uitvoerend producent, en een aantal andere schrijvers houden ons bezig met de verhaallijnen voor zowel de langere als kortere termijn en zien erop toe dat wat we bedacht hebben ook daadwerkelijk in de scripts terechtkomt. Andere schrijvers werken die verhaallijnen uit in scripts, vijf schrijvers per week schrijven ieder een aflevering, waarin zij wat door ons bedacht is, uitwerken in handelingen en dialoog."
GTST loopt sinds 1 oktober 1990. Hoe kan een soap het zolang volhouden?"Het moet spannend zijn. Herkenbaar. Verstrooiing bieden. En amusant zijn. Punt."
Dus dat is het recept voor gegarandeerd succes?"Herkenbaarheid is wel de belangrijkste factor. Wij vergroten dan weliswaar emoties uit, maar uiteindelijk proberen wij in te spelen op de basisemoties die iedereen heeft. Je wordt verliefd, je buurman gaat scheiden, een bekende wordt ziek. Of er is jaloezie: iemand heeft een leukere baan dan jij. Die herkenbare emoties geven wij ook aan onze karakters. Zodat kijkers met ze mee gaan leven. Acteurs moeten ook leuk zijn. Aanspreken. Het moeten mensen zijn van wie je graag wilt weten hoe het ze verder vergaat. De karakters moeten dus dichtbij de kijker staan, maar ze moeten óók eenheid van karakter hebben. De kijker moet zich niet afvragen: Ja, maar wacht eens, dat zou Sjoerd nooit doen. Of: Zo zou Bianca nooit reageren. Neem Ludo, die al heel lang in de serie zit. Die houdt zijn emoties altijd heel erg binnen. Je zal hem nooit huilend om de nek van iemand anders zien vallen, want dat is niet Ludo. Als je met de karakters gaat lopen klooien, gaat het mis."
En het ging al eens mis, want GTST kende ook een mindere periode. De kijkcijfers daalden. Hoe kwam dat?"Ja, toen dachten we wel even: Gaan we nog wel door? We verloren het wezen van de karakters. Er gebeurde te veel en alles moest leuk. Personages reageerden niet altijd meer vanuit hun karakter, maar werden willekeurig aan een leuke plot gekoppeld. Dan denkt de kijker: Waarom zou ik nog kijken? Laat maar zitten."
Inmiddels kijkt men weer massaal. Hoe hebben jullie de gang er weer ingekregen?"De ploeg van toen heeft hulp gekregen van een Amerikaanse scriptdoctor. Die heeft een methode waarin negen karaktertypes worden omschreven. Die hebben wij overgenomen en dat geeft zoveel houvast, dat het ons tóch weer ruimte geeft om soms eens te experimenteren. Omdat de basis van de karakters staat. Wat niet wegneemt dat we soms de plank nog misslaan. Dan denken we een briljant verhaal verzonnen te hebben dat de kijker dan toch niet oppikt. Gelukkig maar. Anders zou GTST te veel volgens formules verlopen."
U schreef ook mee aan de verdwenen soaps en series 'Goudkust', 'Onderweg naar Morgen', 'Westenwind' en 'Julia's Tango'. Was dat een andere manier van werken?"Ik zie geen verschillen met de soaps Goudkust en Onderweg naar Morgen, wel met de series Westenwind en Julia's Tango. Dat Goede tijden nog bestaat komt, denk ik, doordat het als eerste soap van Nederland nu eenmaal een gevestigde naam is. En mensen hebben het druk, doen ook andere dingen dan tv kijken. Misschien is er domweg plek voor slechts één soap."
U was aanvankelijk acteur in GTST - u speelde de rol van Mickey Lammers. Is dat een voordeel als tekstschrijver?"In het begin hielp het me, omdat ik de setting kende. Maar ik voel mij allang geen acteur meer. Als acteur is je perspectief zó anders. Dan vul je één karakter in. Als schrijver wel twintig."
De kijker moet worden vastgehouden. De bekende truc daarbij is de zogeheten cliffhanger. Wat is het geheim van die truc?"Is dat zo'n geheim? Dat valt wel mee, hoor. Staat er genoeg op het spel voor het karakter, dat is de belangrijkste vraag bij een cliffhanger. Het meest ideaal is als een personage in het nauw wordt gedreven. Zo in het nauw dat de kijker zich ernstig afvraagt: Wat gaat ze doen? Jaaaa, dan moét je morgen verder kijken!"
Het klinkt alsof u zo'n cliffhanger zo uit uw mouw schudt."Maar dat is niet zo, hoor. Nee, het is hartstikke moeilijk om iedere aflevering met een sterk vraagteken af te sluiten. Een minder sterke cliff is het bijvoorbeeld als er plotseling een verloren zoon op de stoep staat. Of iemand blijkt een broer te hebben waarvan hij niet wist. Omdat de kijker het ook niet wist, zal hij niet meteen meeleven. Verhalen zijn levende wezens, die altijd bijsturing nodig hebben."
Het hele leven passeert in GTST, ook de taboes. Moet een soap maatschappelijk betrokken zijn?"Het moet niet, maar ik vind dat je als maker van een dagelijks programma met 1,8 miljoen kijkers wel bewust moet zijn van wat je doet, van wat je vertelt. Wij waren vorig jaar wereldwijd de eerste soap waar het homohuwelijk in voorkwam. Twee mannen die zoenen, die trouwen, dat zou ergens anders niet kunnen. Toch kwamen daar ook hier veel reacties op. Positieve, maar ook homo-onvriendelijke. Na 5000 afleveringen worden we zelf ook soms nog verrast door wat we teweegbrengen.
Natuurlijk, het eerste doel is vermaak. We zijn er om te vertieren en te plezieren. Maar als mensen door ons een andere blik op de maatschappij krijgen, dan is dat mooi meegenomen."