Dualisme: wetenschap of religie? #5

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 01:00 schreef Gray het volgende:

[..]

Niet?

Is niet elk object een optelsom van atomen?

[..]

Iets dat dus losstaat van de natuur? Iets bovennatuurlijks?

Je hebt het misschien niet door van jezelf, maar alles waar je naar verwijst lijkt op wat mensen verstaan onder ziel. Toch zeg je dat je daar niet op doelt. Wat zijn volgens jou de verschillen tussen wat jij 'eigenaar', 'vrije wil', bewustzijn en ziel noemt?

Is al een aantal keren duidelijk aangegeven. Nogmaals voor Gray:
ziel: verzamelwoord voor onbegrepen zaken, zonder definitie en zonder echte betekenis. bewustzijn: vermogen brute informatie uit de omgeving logisch te interpreteren, vast te houden, etc. (al meer keer omschreven)
vrije wil: keuzemogelijkheid, waardoor toekomst te beïnvloeden. Bij aanwezigheid van bewustzijn.
eigenaar: wezen dat beschikt over (bijvoorbeeld bewustzijn)

[ Bericht 2% gewijzigd door jeveka op 20-03-2014 02:42:14 ]

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 01:00 schreef Gray het volgende:

[..]

Niet?

Is niet elk object een optelsom van atomen?

Voor jou wel.

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 01:52 schreef Kees22 het volgende:

[..]

Dit vind ik een rare definitie van bewustzijn. Dit klinkt zo mechanisch dat ik bijna ga denken dat ik een machine kan bouwen die dat kan. Een computerprogramma maken dat dit kan, moet vrij eenvoudig zijn.
Bewustzijn gaat daar bovenuit. Dat is het weten dat je dingen doet.

Definieer 'weten' en kijk of het geldt voor je machine.
Je zult wennen aan de nuchtere waarheid.

[ Bericht 0% gewijzigd door jeveka op 20-03-2014 02:43:13 ]

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 09:39 schreef deelnemer het volgende:

[..]

Volgens mij ben je blind voor de gaten in je redenering.

[..]

Ik ben niet gelovig.

[..]

Dat klinkt heel empathisch. Toch discusieer ik liever verder met de huiskamer muur thuis.

Best. Als je je er prettiger bij voelt jezelf voor de gek te houden door te denken dat er meer is, dan kun je dat ook maar beter zo laten.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 01:10 schreef jeveka het volgende:

[..]

Definieer weten en kijk of het geldt voor je machine.
Je zult wennen de nuchtere waarheid.

Ik ben niet zo bang voor de nuchtere waarheid.
Maar het weten dat je logica toepast en conclusies trekt etc., is niet hetzelfde als het toepassen van logica en trekken van conclusies etc.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 00:51 schreef jeveka het volgende:

[..]

Is al een aantal keren duidelijk aangegeven. Nogmaals voor Gray:
ziel: verzamelwoord voor onbegrepen zaken, zonder definitie en zonder echte betekenis. magische bestaat niet
bewustzijn: vermogen brute informatie uit de omgeving logisch te interpreteren, vast te houden, etc.
vrije wil: keuzemogelijkheid, waardoor toekomst te beïnvloeden. Bij aanwezigheid van bewustzijn.
eigenaar: wezen dat beschikt over (bijvoorbeeld bewustzijn)

En dat in een logische ruimte, aldus jouw woorden. Dat klopt alleen wanneer aangenomen dat alles berust op logica.

Echter is vrije wil vrij, en daarmee ook van logica. Het daar snijdt het mes je in de vingers.

Onderzoek wijst op het tegendeel van vrije wil. Wil je het idee van logische ruimte willen blijven aanhangen, dan zal je vrije wil uit je model moeten sleutelen.

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 13:56 schreef Cockwhale het volgende:

[..]

Dat is het enige waar je op reageert? Dat je het uitlegt betekent niet automatisch dat het zo is.

Als je stelt dat bewustzijn te herleiden is uit handelingen, zal je eerst moeten weten wat je precies zoekt. Je zult bewustzijn dus eerst moeten definiëren, omdat je anders niet precies weet wat je hebt herleid. Ik zie nu dat je die vraag verkeerd hebt begrepen en er ten onrechte vanuit ging dat ik vroeg naar welke handelingen je zocht.
Vervolgens kwam je met creatie als handeling die aantoont dat reflectie op waarneming heeft plaats gevonden.

Op dat moment had ik de miscommunicatie nog niet opgemerkt, stond ik dus nog op het verkeerde been, en dacht uit je reactie te begrijpen dat je bewustzijn had aangetoond in de gedaante van reflectie op waarneming.

Kun je me tot zover volgen? Je reactie kwam dus bij mij heel onlogisch over. Ik drukte me uit met “wat maak je je het toch onnodig moeilijk" en legde toen maar uit wat bewustzijn dan wél is volgens mij, zodat we het eerst daar eens over konden hebben. Je had zelf de miscommunicatie natuurlijk ook nog niet opgemerkt , waardoor je mijn reactie niet goed kon plaatsen. Je noemt in je reactie creatie het product van bewustzijn, hetgeen ik precies in mijn reactie daarvoor ook al had gezegd. Je noemt in die reactie bewustzijn wederom observeerbaar, zelfs empirisch te toetsen. Terwijl je er weer volledig aan voorbijgaat wat je dan precies toetst.

Het eerste onderwerp is dus nu: wat zoeken we, wat gaan we empirisch aantonen. Ik heb mijn definitie al gegeven. Je noemde het een bewering. Iemand die iets beweert, legt het echter ook uit. Als de uitleg logisch te volgen is, kan rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat de bewering klopt. Natuurlijk blijven we proberen de bewering lek te schieten, zodat de bewering moet worden geschrapt of moet worden bijgesteld. Zo zijn we goed bezig.

Dus nogmaals: hoe definieer je datgene wat je zoekt (bewustzijn), zodat je weet wat je zoekt? Ik heb het al makkelijk voor je gemaakt. Schiet er maar op.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 01:19 schreef Kees22 het volgende:

[..]

Ik ben niet zo bang voor de nuchtere waarheid.
Maar het weten dat je logica toepast en conclusies trekt etc., is niet hetzelfde als het toepassen van logica en trekken van conclusies etc.

Het proces van 'toepassen van logica en trekken van conclusies etc.' wordt ook als zodanig door bewustzijn waargenomen, logisch geïnterpreteerd, opgeslagen en kan worden geverifiëerd. Noem het 'weten'. Bewustzijn met een zekere staat van ontwikkeling 'ziet' veel. Het 'ziet/leest' ook de eigenaar van het bewustzijn als onderdeel van de omgeving. Het is zelfbewust.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 02:29 schreef Gray het volgende:

[..]

En dat in een logische ruimte, aldus jouw woorden. Dat klopt alleen wanneer aangenomen dat alles berust op logica.

Echter is vrije wil vrij, en daarmee ook van logica. Het daar snijdt het mes je in de vingers.

Onderzoek wijst op het tegendeel van vrije wil. Wil je het idee van logische ruimte willen blijven aanhangen, dan zal je vrije wil uit je model moeten sleutelen.

Alles wat tot de werkelijkheid behoort is logisch. Onlogische dingen bestaan in onze wereld niet.

Vrije wil is niet vrij van logica. Het behoort tot de logische ruimte. Je bewering staat haaks op de werkelijkheid.

Welk onderzoek is dat, dat wijs op het tegendeel van vrije wil?

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 02:40 schreef jeveka het volgende:

[..]

Als je stelt dat bewustzijn te herleiden is uit handelingen, zal je eerst moeten weten wat je precies zoekt. Je zult bewustzijn dus eerst moeten definiëren, omdat je anders niet precies weet wat je hebt herleid. Ik zie nu dat je die vraag verkeerd hebt begrepen en er ten onrechte vanuit ging dat ik vroeg naar welke handelingen je zocht.
Vervolgens kwam je met creatie als handeling die aantoont dat reflectie op waarneming heeft plaats gevonden.

Op dat moment had ik de miscommunicatie nog niet opgemerkt, stond ik dus nog op het verkeerde been, en dacht uit je reactie te begrijpen dat je bewustzijn had aangetoond in de gedaante van reflectie op waarneming.

Kun je me tot zover volgen? Je reactie kwam dus bij mij heel onlogisch over. Ik drukte me uit met “wat maak je je het toch onnodig moeilijk" en legde toen maar uit wat bewustzijn dan wél is volgens mij, zodat we het eerst daar eens over konden hebben. Je had zelf de miscommunicatie natuurlijk ook nog niet opgemerkt , waardoor je mijn reactie niet goed kon plaatsen. Je noemt in je reactie creatie het product van bewustzijn, hetgeen ik precies in mijn reactie daarvoor ook al had gezegd. Je noemt in die reactie bewustzijn wederom observeerbaar, zelfs empirisch te toetsen. Terwijl je er weer volledig aan voorbijgaat wat je dan precies toetst.

Het eerste onderwerp is dus nu: wat zoeken we, wat gaan we empirisch aantonen. Ik heb mijn definitie al gegeven. Je noemde het een bewering. Iemand die iets beweert, legt het echter ook uit. Als de uitleg logisch te volgen is, kan rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat de bewering klopt. Natuurlijk blijven we proberen de bewering lek te schieten, zodat de bewering moet worden geschrapt of moet worden bijgesteld. Zo zijn we goed bezig.

Dus nogmaals: hoe definieer je datgene wat je zoekt (bewustzijn), zodat je weet wat je zoekt? Ik heb het al makkelijk voor je gemaakt. Schiet er maar op.

Sturing geven aan mentale en lichamelijke capaciteiten wat zich kenmerkt door het maken van keuzes/selecties. Essentieel hiervoor lijkt me de mogelijkheid om te kunnen reflecteren op eerdere waarnemingen, door middel van herinneringen. De creatieve kant kan vervolgens herinneringen koppelen, combineren, oftewel (ver)vormen en zo iets nieuws creëren. Dit is observeerbaar in het handelen van mensen, waarin niet simpelweg gekopieerd wordt wat waargenomen is.

quote:

Op woensdag 19 maart 2014 23:27 schreef Molurus het volgende:

[..]

Het idee dat ik (of jij of wie dan ook in het bijzonder) de enige ben die bewustzijn ervaart en rondloop in een wereld van robots die toch wel verdomd veel op mij lijken is voor mij zo onwaarschijnlijk dat ik de mogelijkheid zonder moeite verwerp.

Ja ik ook. Daarom schrijf ik ook 'in principe'. Ik denk dat het vrijwel zeker is dat andere mensen geen zombies zijn. Ik twijfel er geen moment aan. Maar ik weet ook dat ik geen enkele objectieve manier heb om vast te stellen dat ze het ook echt niet zijn. En dát is het punt hier. De enige reden dat ik aanneem dat anderen echt bewust zijn is dat ik het zelf ben, en anderen dezelfde soort reacties vertonen als ik. Ook van zoogdieren neem ik het aan, vanwege hun gedrag. Maar met insecten heb ik al meer moeite. Toch zouden die heel goed bewust kunnen zijn, zij het rudimentair. Mijn punt is dat we het onmogelijk vast kunnen stellen, omdat we geen flauw idee hebben wat bewustzijn is.
Buitenaardse robots die onze planeet komen exploreren zullen geen enkel vermoeden hebben dat wij bewust zijn. Voor hen zullen wij ook een soort robots zijn. Tenzij ze zelf bewust zijn, dan zullen ze het snappen.

[ Bericht 0% gewijzigd door JerryWesterby op 20-03-2014 08:12:47 ]

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 00:19 schreef deelnemer het volgende:

[..]

Volgens JerryWesterby is het fundamenteel

Dat snap ik, maar met zijn eerste antwoord lijkt hij zich te kunnen vinden in het behaviorisme van Dennett. Pas als gevraagd wordt dezelfde redenatie toe te passen op zijn eigen verklaring dat hij bewustzijn ervaart verwerpt hij de verklaring.

Dat was het punt dat ik wilde maken.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 00:19 schreef deelnemer het volgende:

Hoe verklaar je, dat je afgescheiden bent van anderen, zodat zij niet kunnen vaststellen of je bewust bent of niet?
Hoe verklaar je, dat anderen een onafhankelijke positie hebben tov van jou?

Als de hersenen verantwoordelijk zijn voor mijn bewustzijn, mijn persoonlijkheid, dan lijkt me dat niet meer dan logisch: mijn hersenen zijn niet identiek aan die van anderen. Noch zijn mijn hersenen identiek aan die van het kind dat ik was toen ik 6 jaar was.

De reden dat ik mijn eigen bewustzijn ervaar en niet die van een ander is eenvoudig omdat ik in dat geval mijn hersenen ben, en niet die van een ander. (En ook niet die van de persoon die ik was toen ik 6 jaar was.)

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 00:19 schreef deelnemer het volgende:

Hoe begrijp je de verschijnselen die materialisten 'geboorte', 'dood' en 'voortplanting' noemen?

Het antwoord hierop lijkt me net zo glashelder.

[ Bericht 0% gewijzigd door Molurus op 20-03-2014 09:44:20 ]

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 08:05 schreef JerryWesterby het volgende:

[..]

Ja ik ook. Daarom schrijf ik ook 'in principe'. Ik denk dat het vrijwel zeker is dat andere mensen geen zombies zijn. Ik twijfel er geen moment aan. Maar ik weet ook dat ik geen enkele objectieve manier heb om vast te stellen dat ze het ook echt niet zijn. En dát is het punt hier. De enige reden dat ik aanneem dat anderen echt bewust zijn is dat ik het zelf ben, en anderen dezelfde soort reacties vertonen als ik. Ook van zoogdieren neem ik het aan, vanwege hun gedrag. Maar met insecten heb ik al meer moeite. Toch zouden die heel goed bewust kunnen zijn, zij het rudimentair. Mijn punt is dat we het onmogelijk vast kunnen stellen, omdat we geen flauw idee hebben wat bewustzijn is.
Buitenaardse robots die onze planeet komen exploreren zullen geen enkel vermoeden hebben dat wij bewust zijn. Voor hen zullen wij ook een soort robots zijn. Tenzij ze zelf bewust zijn, dan zullen ze het snappen.

Het ontgaat me toch een beetje hoe je je twee antwoorden met elkaar verenigt. Want hoewel je niet kunt weten of mensen bewustzijn ervaren vind je een reductionistische verklaring voor het feit dat deze mogelijke zombies zeggen bewustzijn te ervaren een afdoende verklaring voor het feit dat ze dat zeggen. Echter, wanneer je dit toepast op jezelf gaat het als verklaring niet meer op omdat je weet dat je geen zombie bent?

Dat zou betekenen dat in jouw geval die reductionistische verklaring wellicht niet jouw bewustzijn verklaart, maar wel verklaart dat jij zegt bewustzijn te ervaren?

Ik weet echt niet hoe je dit in elkaar past.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 08:42 schreef Molurus het volgende:

Als de hersenen verantwoordelijk zijn voor mijn bewustzijn, mijn persoonlijkheid, dan lijkt me dat niet meer dan logisch: mijn hersenen zijn niet identiek aan die van anderen. Noch zijn mijn hersenen identiek aan die van het kind dat ik was toen ik 6 jaar was.

De reden dat ik mijn eigen bewustzijn ervaar en niet die van een ander is eenvoudig om dat ik in dat geval mijn hersenen ben, en niet die van een ander. (En ook niet die van de persoon die ik was toen ik 6 jaar was.)

[..]

Het antwoord hierop lijkt me net zo glashelder.

Voor een materialist zijn dit eenvoudig te beantwoorden vragen. Voor iemand die de positie van JerryWesterby inneemt niet (de positie dat bewustzijn fundamenteel is en materie niet). Daarom bent ik benieuwd hoe hij ze beantwoord

[ Bericht 0% gewijzigd door deelnemer op 20-03-2014 09:58:03 ]

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 01:16 schreef jeveka het volgende:

[..]

Best. Als je je er prettiger bij voelt jezelf voor de gek te houden door te denken dat er meer is, dan kun je dat ook maar beter zo laten.

Je positie is volledig mechanistisch. Als dat je volledige standpunt was, dan begrijp ik dat.

Maar je kent aan het bewustzijn eigenschappen toe (zoals logisch interpreteren, creatie en absolute keuzevrijheid), zonder deze te herleiden tot causale mechanismen. Daarmee hink je op twee gedachten, en denk je zelf dat er meer is dan causale mechanismen.

Zo niet, dan ontbreekt in je model de verklaring voor de vrije wil en het bewust interpreteren & creeren.

[ Bericht 1% gewijzigd door deelnemer op 20-03-2014 10:09:16 ]

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 09:08 schreef deelnemer het volgende:

[..]

Voor een materialist zijn dit eenvoudig te beantwoorden vragen. Voor iemand dit de positie van JerryWesterby inneemt niet (de positie dat bewustzijn fundamenteel is en materie niet). Daarom bent ik benieuwd hoe hij ze beantwoord

Same here!

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 03:02 schreef jeveka het volgende:

[..]

Alles wat tot de werkelijkheid behoort is logisch. Onlogische dingen bestaan in onze wereld niet.

Hierboven had je nog de ervaring van een reactie die onlogisch leek. Nooit gebeurd? Alles in onze wereld is onlogisch, tot het logisch gemaakt is. Logica zelf is niet altijd logisch.

quote:

Vrije wil is niet vrij van logica. Het behoort tot de logische ruimte. Je bewering staat haaks op de werkelijkheid.

Dan is het niet vrij en je bewering onlogisch.

quote:

Welk onderzoek is dat, dat wijs op het tegendeel van vrije wil?

Lees je in: http://en.wikipedia.org/wiki/Neuroscience_of_free_will

Ik vind de 'neuroscience of free will' nog niet overtuigend genoeg om dat te stellen.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 07:58 schreef Cockwhale het volgende:

[..]

Sturing geven aan mentale en lichamelijke capaciteiten wat zich kenmerkt door het maken van keuzes/selecties. Essentieel hiervoor lijkt me de mogelijkheid om te kunnen reflecteren op eerdere waarnemingen, door middel van herinneringen. De creatieve kant kan vervolgens herinneringen koppelen, combineren, oftewel (ver)vormen en zo iets nieuws creëren. Dit is observeerbaar in het handelen van mensen, waarin niet simpelweg gekopieerd wordt wat waargenomen is.

Je gaat nu heel ver de goede kant op. Je beschrijft alleen nog iets meer van wat je er mee kan (waar je het dus aan herkent), dan wat het is. Vergelijk het nog maar eens met:

Bewustzijn is het vermogen brute informatie uit de omgeving te kunnen interpreteren d.m.v. het toepassen van logica (bepaalde zaken kunnen niet gelijktijdig bestaan en bepaalde zaken impliceren elkaar), om zo logische beelden van de omgeving (dingen, gebeurtenissen, processen) te verkrijgen (het verkennen van de logische ruimte), deze te kunnen bewaren (op te slaan in een informatiedrager) en deze weer te kunnen gebruiken en te kunnen vergelijken met nieuwe informatie. (Er is dus sprake van een leerproces.).


Dit is de baseline. Gewoon wat het is. Wat je er mee kan (en dus waar je het aan herkent) is te veel om op te noemen. Sturing in dienst van belangen, met meer dan alleen maar stimulus respons, is de essentiële meerwaarde.

Dan zijn er nog verschillende stadia van ontwikkeling die zich onderscheiden in de mate waarin de logische ruimte is verkend, is eigengemaakt. Een markante grens daarin wordt overschreden als de plaatsing van het wezen met bewustzijn zelf in de logische ruimte een feit is. Het wezen kan dan bewust zichzelf beschouwen als onderdeel van de logische ruimte. Een grens die nog verder ligt, en die voor velen (voorzichtig uitgedrukt) kennelijk moeilijk te behappen is, is de grens die wordt overschreden als het vermogen bewustzijn zelf helder gestalte begint te krijgen in de individuele verkenningen van de logische ruimte. Tot die heldere gestalte kunnen behoren de ontstaansgeschiedenis, het markante verschil tussen de (lokale) wereld er voor en de wereld er na, maar ook de relatief beperkte impact van dit fenomeen, beperktheid in omvang van de plaats en in omvang van de tijdsduur, waar en wanneer het fenomeen zich voordoet. Zoals we weten kan het fenomeen zich voordoen in de nabijheid van een ster. Van grensoverschrijdend bewustzijn (in de zin van onderling contact tussen verschillende locaties in de nabijheid van verschillende sterren) is (nog) geen bewijs.

Je doet nu wel erg alsof jouw definitie de "waarheid" is. Ik ben het niet eens met het "logische aspect" van jouw definitie. Je gaat er vanuit dat logica iets is wat mens eigen is, a priori. Logica is dat niet. Logica is een concept gevormd vanuit de waarneming. Omdat de werkelijkheid per definitie logisch is, kun je logische verbanden maken door ideeën te relateren aan waarnemingen/ervaringen vanuit exploratie.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 09:20 schreef deelnemer het volgende:

[..]

Je positie is volledig mechanistisch.

Je ziet het niet helder, omdat je een belangrijk aspect over het hoofd ziet: de verborgen (individueel gecodeerde) informatie, die opgeslagen is in de geheugendrager van het wezen dat beschikt over bewustzijn.
De codering is per individu verschillend en kan daardoor ook niet als universeel herkenbare verschijningsvorm van energie aangetoond worden. De verborgen informatie staat voor logische voorstellingen van zaken, die als zodanig niet kunnen worden aangetroffen tijdens onderzoek van de materie die dienst doet als geheugendrager. Je ziet bijvoorbeeld met je voorstellingsvermogen in gedachten een appel voor je. Het is dan met geen mogelijkheid aan te geven welke atomen van je hersenen, noch andere sporen (niet atomen) representatief zijn voor die appel. Dit is eenvoudig te begrijpen als je het principe van individueel unieke codering doorziet.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 09:20 schreef deelnemer het volgende:

[..]

Maar je kent aan het bewustzijn eigenschappen toe (zoals logisch interpreteren, creatie en absolute keuzevrijheid), zonder deze te herleiden tot causale mechanismen. Daarmee hink je op twee gedachten, en denk je zelf dat er meer is dan causale mechanismen.

Keuze vrijheid is niet te herleiden tot een causaal mechanisme. Het lijkt er op dat je dit causale mechanisme als axioma hebt omarmd. Maak je hoofd leeg en begin opnieuw.

Je conclusie over twee gedachten is correct. De andere (naast de causale) is vrije wil.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 12:19 schreef Gray het volgende:

[..]

Hierboven had je nog de ervaring van een reactie die onlogisch leek. Nooit gebeurd? Alles in onze wereld is onlogisch, tot het logisch gemaakt is. Logica zelf is niet altijd logisch.

Onlogisch betekent 'krom', bezijden de waarheid. Zoals een driepersoons duo, of een zachte diamant.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 12:19 schreef Gray het volgende:
Dan is het niet vrij en je bewering onlogisch.

Hier is sprake van miscommunicatie. De door mij bedoelde vrije wil als fenomeen is niet vrij van logica, het is een onderdeel van de logische ruimte. Het dor jou bedoelde vrijheid van wat je wil is dat wel. Je bent geheel vrij om iets onlogisch te willen (bereiken). In dat geval staat het resultaat echter vast: het zal niet lukken het te realiseren.

quote:

Op donderdag 20 maart 2014 12:19 schreef Gray het volgende:
Lees je in: http://en.wikipedia.org/wiki/Neuroscience_of_free_will

Mooi. 'Het is wetenschappelijk aangetoond', dus dan hoef je zelf niet meer na te denken. De 'onderzoekers' moeten kennelijk iets laten zien om wat geld voor de kost te verdienen. Een kleuter kan begrijpen dat de conclusies van het onderzoek de plank totaal mis slaan. Als ik nu wil dat er overmorgen iets gebeurt, waarvoor morgen handelingen van mij nodig zijn, zijn die handelingen dan een fractie van een seconde voor de uitvoering ingegeven door het brein? Of door iets anders?