Het Astronomie Topic #7

24-09-2012

Saturnus werpt een schaduw op zijn eigen ringen



Ruimtesonde Cassini heeft wederom een prachtige foto van Saturnus gemaakt. Op de foto is te zien hoe de enorme planeet een schaduw werpt op zijn eigen ringen.

Cassini maakte de foto toen deze zo’n 2.222.740 kilometer van Saturnus verwijderd was. De ruimtesonde kiekte Saturnus 18 september en twee dagen later arriveerde de foto op aarde.

Dat Cassini deze foto kon maken, is te danken aan het feit dat de ruimtesonde onlangs verhuisd is. In juli nam Cassini een nieuwe positie in waardoor deze voor het eerst in twee jaar tijd weer in staat was om de ringen van Saturnus (en nu dus ook de schaduw die Saturnus daar zelf op werpt) te bestuderen. Dankzij de positiewijziging van Cassini kan deze niet alleen de ringen, maar ook de noord- en zuidpool van de planeet veel beter fotograferen.


Foto: NASA / JPL / Space Science Institute.

Cassini bestudeert Saturnus en de omgeving van de planeet alweer zo’n acht jaar. En in die jaren heeft de ruimtesonde al heel wat indrukwekkende foto’s gemaakt. Bijvoorbeeld deze van de maantjes van Saturnus. Of deze van de straalstromen op de planeet.

(scientias.nl)

[ Bericht 6% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 26-09-2012 09:13:03 ]

25-09-2012

Melkweg is ondergedompeld in grote gasbel


NASA/CXC/M.Weiss/CXC/Ohio State/A Gupta et al

Gebruikmakend van onder andere data van NASA’s Chandra X-Ray Observatory hebben astronomen ontdekt dat de Melkweg zich midden in een grote halo van ijl, heet gas bevindt. De massa van deze gaswolk is vergelijkbaar met de massa van alle sterren in de Melkweg.

Astronomen hebben al langer een vermoeden dat er zich grote hoeveelheden warm gas rond de Melkweg ophouden, maar de vraag is hoe groot deze halo is en hoe zwaar hij is. Door data van verschillende röntgensatellieten te combineren konden de onderzoekers van onder andere de Harvard-universiteit nu beeld krijgen van het heetste gas in de halo (1 tot 2,5 miljoen graden Kelvin). Het bleek dat er juist erg veel van dit extreem hete gas aanwezig is, dat in eerdere onderzoeken niet gedetecteerd werd.

Deze ontdekking zou wel eens een oplossing kunnen zijn voor het probleem dat astronomen denken te weinig baryonen (protonen en neutronen) te zien in het huidige universum. Metingen aan extreem verre sterrenstelsels laten zien dat er in het vroege heelal veel meer baryonen waren. Deze zouden dus in de moeilijk waarneembare halo’s van sterrenstelsels kunnen zitten. (RvdH)

(allesoversterrenkunde)

26-09-2012

Ruimtetelescoop Hubble kijkt verder dan ooit


© reuters.

De ruimtetelescoop Hubble heeft beelden gemaakt van een ongekend ver deel van het heelal. De satelliet ving licht op dat er 13,2 miljard jaar over heeft gedaan om de aarde te bereiken. Het licht komt van sterren uit de beginjaren van het heelal, van vlak na de oerknal.

De Hubble zoomde in op een klein deel van het sterrenbeeld Oven. Alleen in dat kleine gebied vond de telescoop al 5500 oeroude melkwegstelsels. Bij sommige stelsels was het licht zo zwak, dat het menselijk oog het pas had kunnen zien als het tien miljard keer helderder was geweest. Het gebied wordt het Extreme Deep Field (Extreem Diep Veld, XDF) genoemd.

De Hubble is in 1990 gelanceerd. Het is de meest geavanceerde telescoop ooit, maar rond 2014 moet een nog betere satelliet de ruimte in gaan. Die James Webb-telescoop kan nog verder en nog scherper zien.

(HLN)

26-09-2012

Ruimtesondes nemen ‘buitenaards liedje’ waar



Twee ruimtesondes van NASA hebben een kosmisch lied opgenomen. De geluiden komen van radiogolven uit het magnetische veld rondom de aarde.

De buitenaardse geluiden zijn radiogolven, die op een voor mensen hoorbare frequentie ligt. De geluiden komen voor wanneer lagere-energiedeeltjes hun energie naar hogere-energiedeeltjes overbrengen. U hoort dan een geluid dat wat weg heeft van vogelzang. Het geluid dat u hier hoort zijn vijf stukjes van een paar seconden die achter elkaar worden gedraaid.

Stormsondes
De geluiden werden opgenomen door de Radiation Belt Storm Probes, die eind vorige maand werden gelanceerd. De RBSP’s gaan voornamelijk onderzoek doen naar het magnetische veld rondom de aarde, de zogenaamde Van Allengordel. Het leren kennen van die stralingsgordel is volgens NASA nodig om betere en veiligere ruimteschepen te bouwen. De ‘vogelzang’ werd opgenomen tijdens een experimentele fase, waarin de sondes eerst goed worden gepositioneerd.

Magnetische velden
Astronomen weten al langer dat dit soort geluiden in de ruimte te horen is, maar het is de eerste keer dat ze ook echt waargenomen zijn. Het is niet het enige geluid waar de sondes naar gaan zoeken. De RBSP’s gaan ook op jacht naar andere geluiden die niet voor mensen hoorbaar zijn. Ze zoeken naar golven die rondom de magnetische velden hangen. Zo komen we beter te weten hoe die velden precies werken.

Nieuwsgierig hoe het ‘buitenaardse liedje’ klinkt? Luister het hier!

(scientias.nl)

27-09-2012

Planeten ontstonden niet tegelijk


ESO/L. Calçada

Met een computermodel van ons extreem jonge zonnestelsel zijn wetenschappers erachter gekomen dat de planeten waarschijnlijk niet tegelijk zijn ontstaan, zoals eerder wel werd gedacht. Verantwoordelijk daarvoor zijn krachtige schokgolven die de zon in haar beginjaren uitzond. De aarde zou hierdoor één van de jongste planeten van het zonnestelsel zijn.

Toen de zon zo’n vijf miljard jaar geleden ontstond had zij nog geen planeten. Slecht een grote gaswolk met kleine brokjes materie omringde haar. Een serie schokgolven uit de zon zou, volgens een computermodel van Tagir Abdylmyanov van de Universiteit in Kazan in Rusland, ringen in die wolk hebben gecreëerd. Onder de invloed van de zwaartekracht klonterden daaruit in de loop van miljoenen jaren de planeten samen.

Volgens het model zouden de eerste schokgolven de ringen voor de buitenste planeten hebben gemaakt, Neptunus en Uranus. Pas miljoenen jaren later waren Saturnus en Jupiter aan de beurt. Als allerlaatst – toen de zon veel kalmer was – kregen de vier binnenste planeten, Mars, aarde, Venus en Mercurius de kans samen te klonteren. Het onderzoek werd vandaag gepresenteerd op het European Planetary Science Congress in Madrid. (RvdH)

(allesoversterrenkunde)

29-09-2012

Ongezien: Kosmisch rotsblok raakte aarde twee keer


De aarde is vorige week twee keer geraakt door hetzelfde kosmische rotsblok. Dat blijkt uit berekeningen van de Finse wiskundige Esko Lyytinen. De eerste keer scheerde de tientallen tonnen zware steenklomp boven de Noordzee een paar minuten lang door de dampkring. Tweeënhalf uur later verbrandde hij definitief boven het zuidoosten van Canada. Zo'n dubbele inslag is nooit eerder waargenomen.

De extreem heldere vuurbol werd op vrijdag 21 september vlak voor middernacht ook in ons land waargenomen, net als in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Britse video-opnamen laten zien dat het rotsblok door de wrijving met de aardse dampkring in stukken uiteenviel. Op basis van waarnemingen vanuit verschillende plaatsen kon de Nederlandse satelliet- en meteoorexpert Marco Langbroek de baan door de dampkring berekenen, en uitsluiten dat het hier om een terugvallende satelliet ging.

Rond 02.30 uur Belgische tijd zagen duizenden mensen in het zuidoosten van Canada en het noordoosten van de Verenigde Staten óók een zeer heldere vuurbol. Volgens Lyytinen werd die veroorzaakt door het grootste brokstuk van de kosmische steenklomp. Dat had aanvankelijk een snelheid van 13 kilometer per seconden, maar werd boven de Noordzee afgeremd tot 'slechts' 9,2 kilometer per seconde. Dat is te weinig om voorgoed aan de aantrekkingskracht van de aarde te ontsnappen. Na één langgerekte omloop dook het projectiel alsnog met veel spektakel de dampkring in.

Ook in augustus 1972 is vanuit de Verenigde Staten een vuurbol gezien die veroorzaakt werd door een 'scherende inslag', maar dat rotsblok had een hogere snelheid en verdween weer voorgoed de ruimte in.

(HLN)

28-09-2012

Wetenschappers willen bootje naar Titan sturen



We zijn op de maan geweest, zetten rovers op Mars, sturen sondes naar Jupiter. En nu is het tijd voor een nieuwe uitdaging, vinden wetenschappers. Tijd om te gaan varen op de zeeën van Saturnus’ maantje Titan! En dat is niet vergezocht, maar absoluut haalbaar.

Dat is de boodschap die wetenschappers gisteren tijdens het European Planetary Science Congress verkondigden, in een notendop. Helemaal nieuw is het idee overigens niet. Nog niet zo heel lang geleden overwoog NASA nog serieus om een boot naar Titan te sturen. Maar die missie ging uiteindelijk niet door. NASA besloot namelijk in plaats van een bootje naar Titan een ruimtesonde naar Mars te sturen.

TALISE
Zonde, zo vinden wetenschappers van de TALISE-projectgroep (TALISE staat voor Titan Lake In-situ Sampling Propelled Explorer). En dus zijn ze voornemens om toch een boot naar Titan te gaan sturen. Een ruimtesonde zou de boot nabij de noordpool van Titan moeten laten landen, op het grootste meer dat het maantje rijk is. Vervolgens vaart de boot naar de kust en doet deze onderweg onderzoek. De missie op Titan zou een half jaar tot een jaar in beslag nemen.


Er zijn verschillende mogelijkheden voor de aandrijving van de boot. Afbeelding: TALISE: Titan Lake In-situ Sampling Propelled Explorer / EPSC Abstracts – Vol. 7 EPSC2012-64 2012.

Peddelen
De boot zou zich voort kunnen bewegen met behulp van schroeven of wielen of peddels. “De grootste innovatie van TALISE is het aandrijvingssysteem,” vertelt onderzoeker Igone Urdampilleta. “Dit stelt de sonde in staat om zich gecontroleerd van de landingsplaats in het meer naar de dichtstbijzijnde kust te begeven.” Onderweg kan de sonde allerlei monsters verzamelen.

Bijzonder Titan
Dat wetenschappers staan te trappelen om Titan te bestuderen, is niet zo gek. Titan is namelijk mede doordat deze relatief sterk op de aarde lijkt, razend interessant. Zo heeft de maan een dikke atmosfeer, zeeën, meren en rivieren en een diameter die tussen de diameter van de aarde (12.756 kilometer) en de diameter van Mercurius (4878 kilometer) in zit. Eigenlijk lijkt de grootste maan van Saturnus in veel opzichten dan ook meer op een planeet dan op een maan. Bovendien kan de maan ons misschien meer vertellen over het ontstaan van leven op aarde. Want Titan mag dan te koud zijn voor leven: de omgeving van Titan bevat wel heel wat bouwblokken voor leven.

Of de missie uiteindelijk doorgang gaat vinden, is nog twijfelachtig. Het onderzoek staat nog in de kinderschoenen. De onderzoekers gaan nu kijken hoe haalbaar de missie is en hoe de sonde er precies uit zou moeten gaan zien.

(scientias.nl)

01-10-2012

Extreem koude laag ontdekt in Venusdampkring


Mercurius/Venus

Op 125 kilometer hoogte in de dampkring van Venus is een atmosferische laag ontdekt met een temperatuur van 175 graden onder nul, koud genoeg voor de vorming van bevroren kooldioxide. De extreem koude laag komt alleen voor boven de dag-nachtgrens van de planeet. De vondst is opmerkelijk omdat Venus als gevolg van een sterk broeikaseffect de heetste planeet in het zonnestelsel is. Zelfs in de aardatmosfeer komen zulke lage temperaturen niet voor.

De koude laag is ontdekt door een team wetenschappers onder leiding van Arnaud Mahieux van het Belgische Instituut voor Ruimte-aëronomie in Brussel, op basis van metingen van de Europese planeetverkenner Venus Express, die in een baan rond Venus beweegt. De ontdekking wordt gepubliceerd in Journal of Geophysical Research.

Het ontstaan van de koude laag wordt nog niet volledig begrepen. Wel is bekend dat de opbouw van de Venusdamprking aan de dagzijde van de traag roterende planeet heel anders is dan die aan de nachtzijde. Rond de dag-nachtgrens bevindt zich daardoor een overgangsgebied waarin de koude laag zich kennelijk vormt, tussen twee warmere lagen in.

(allesoversterrenkunde)

03-10-2012

Het heelal krioelt van het leven
Bouwsteen van leven in planeetvormend gebied ontdekt

Als we ver weg in de ruimte suiker vinden, hoe groot is dan de kans dat we ook buitenaardse wezens gaan vinden? Onderzoekers die met behulp van ALMA kijken naar een protoplanetaire schijf (een schijf stof en gas rondom een jonge ster waarin zich planeten vormen), hebben daarin het suikermolecuul glycolaldehyde gespot, een van de bouwstenen van leven.

Om in te kunnen schatten hoe groot de kans is dat er elders in het heelal leven is of zal ontstaan, moeten we natuurlijk eerst weten hóe leven nou eigenlijk ontstaat. Welke condities zijn gunstig of zelfs noodzakelijk? Professor John Heise, astrofysicus bij SRON en specialist op dit gebied: “De enige planeet waarvan we weten dat die bewoond is, is de aarde. Als we iets willen weten over het begin van leven, kunnen we dus het beste onderzoeken hoe dat hier op aarde nou eigenlijk is gegaan.”

Waar komen we vandaan?
De meeste wetenschappers gaan ervan uit dat het leven lang geleden is ontstaan uit niet-levende materie. Ze denken dat het begon met een zogenaamde RNA-fase; een oersoep waarin RNA, een molecuul dat DNA kopieert en er veel op lijkt, voldoende geconcentreerd aanwezig is. “Als je eenmaal RNA hebt, dan heb je echt een begin, omdat het zichzelf kan reproduceren” aldus Heise. RNA is opgebouwd uit nucleotiden, dat weer bestaat uit allerlei complexe moleculen, waaronder suikers zoals de gevonden glycolaldehyde. Maar hoe ontstaat dat RNA uit simpelere moleculen? Dat is nog steeds een vraag zonder definitief antwoord. Heise licht toe hoe de reacties tussen moleculen in de oersoep verlopen: “Onder normale omstandigheden is er sprake van een chemisch evenwicht: als er iets nieuws gevormd wordt, kan dat ook weer worden afgebroken, want de omgekeerde reactie vindt ook plaats. Zo houd je een lage concentratie.” Toch waren ergens op de een of andere manier voldoende moleculen aanwezig, waardoor RNA kon ontstaan. Er wordt wel gespeculeerd over zogenaamde Black Smokers in de oceaan. Dit zijn onderzeese, vulkanische bronnen die dankzij hoge concentraties opgeloste mineralen een rijke bron van complexe moleculen kunnen vormen. Misschien is bij zulk soort schoorstenen het leven op aarde wel ontstaan.

Het bouwpakket voor leven
Ook al begrijpen we nog niet precies hoe, het lijkt erop dat als de juiste elementen voldoende aanwezig zijn, bacteriën zich kunnen vormen. De planeet moet dan wel in stabiele toestand verkeren, dat wil zeggen dat het geen kolkende bol vloeibaar gesteente is, maar afgekoeld in een vaste baan om een stabiele zon draait, net zoals onze planeet. Op aarde waren er meer gunstige omstandigheden die mogelijk een belangrijke of zelfs cruciale rol hebben gespeeld bij het ontstaan van bacteriën en later diersoorten. Heise: “Onze ‘grote broer’ Jupiter beschermde ons tegen de verhittende inslagen van puin en kometen, waardoor de aarde rustig kon afkoelen. Ook staat onze maan op een gunstige afstand, waardoor de getijden niet te heftig zijn. Bovendien schermt het magnetisch veld ten gevolge van de ijzerkern van de aarde ons af van kosmische straling. Als die straling te heftig is, gaat alles dood, maar als deze mild is, heeft het mutaties tot gevolg. En dat is juist gunstig voor de evolutie.”
Meer leren

We hebben dus al een aardig beeld van de condities waaronder het leven op aarde kon ontstaan, maar welke processen zich precies hebben afgespeeld en waarom, is nog steeds niet helemaal helder. Gelukkig zijn er volgens Heise verschillende mogelijkheden om meer inzicht te krijgen in die processen: “We moeten informatie halen uit ons eigen zonnestelsel. We kunnen veel leren door op aarde te kijken naar bijvoorbeeld hydrothermale bronnen zoals Black Smokers en door chemische processen en reacties te onderzoeken. Er zijn ook indicaties dat bacteriën zich kunnen ontwikkelen zonder zonlicht, zoals in het Vostokmeer op Antarctica. Dat zou betekenen dat direct zonlicht in tegenstelling tot wat we eerst dachten, toch geen noodzakelijkheid is voor het ontstaan van leven.”

“Ook kunnen we veel leren door bijvoorbeeld Europa (een van de manen van Jupiter) beter te bestuderen. Europa is relatief warm dankzij de getijdenwerking van Jupiter. Deze maan heeft ijslagen en daaronder is wellicht vloeibaar water. Als onder die ijslagen leven kan ontstaan, dan betekent dat dat het ontstaan van leven ook op grotere afstand van een ster mogelijk is.” Wetenschappers hebben bovendien aanwijzingen gevonden voor het bestaan van actieve hydrothermale bronnen op de maan Europa en mogelijk bestonden die vroeger ook op Mars.

Leven op andere planeten?
Maar hoe groot is nu de kans dat er ook leven op andere planeten ontstaat? Daarvoor moeten we weten hoeveel planeten er zijn met de juiste condities. John Heise: “We weten inmiddels dat planeten geen uitzonderingen maar de regel zijn, alleen al in ons melkwegstelsel zijn naar schatting zo’n 100 miljard planeten en er bevinden zich al zo’n 100 ‘aardachtige’ planeten op minder dan 30 lichtjaar afstand van onze zon. We moeten ons afvragen hoeveel van deze planeten er op de ‘goede’ afstand van hun ster staan (planeten vlakbij hun ster zijn te heet, maar planeten ver van hun ster zijn juist weer te koud ) en op hoeveel van deze aardachtige planeten zich leven kan hebben ontwikkeld.” Dat laatste is moeilijker om uitspraak over te doen. Maar omdat er zo ontzettend veel planeten zijn, is het volgens Heise “plausibel dat het heelal krioelt van het leven.”

En is dat leven ook een beetje slim?
De kans lijkt dus groot dat er buitenaards leven bestaat in de vorm van bacteriën, maar het is natuurlijk nóg interessanter om te weten of er ook intelligent buitenaards leven is. Dit is veel moeilijker in te schatten. Maar is de ontwikkeling van bacteriën tot complexere organismen een ‘schitterend ongeluk’ of is het een logische ontwikkeling die uiteindelijk een keer plaatsvindt als een planeet maar lang genoeg leeft? Heise durft hier geen uitsluitsel over te geven: “Volgens een optimistische schatting zijn er in ons melkwegstelsel 10 miljoen planeten met intelligent leven. Volgens de pessimistische schatting is onze planeet de enige.”

Tien voor twaalf
Om in te schatten hoe groot nu de kans is dat op een bewoonbare planeet daadwerkelijk leven ontstaat, moeten we onderzoeken hoe lang de betrokken processen duren. “Uit experimenten blijkt opmerkelijk genoeg dat zodra alle ingrediënten voor de eerste bacteriën er zijn, deze ook vrijwel meteen ontstaan,” vertelt John Heise. De eerste stap naar het ontstaan van bacteriën, blijkt snel gezet, maar de laatste stap, het ontstaan van diersoorten, duurde veel langer. Heise illustreert hoe lang elk van de evolutieprocessen heeft geduurd: “Als we het ontstaan van het leven schalen naar een jaar, waarbij op 1 januari de aarde is ontstaan en het nu oudejaarsnacht is, dan ontstaan begin maart, wanneer de aardse gesteenten eindelijk stollen en de condities stabieler worden, de eerste cyanobacteriën (‘blauwalg’) in zee. Op 31 juli heeft de aarde als gevolg daarvan een zuurstofrijke atmosfeer. Op 15 november ontstaan de eerste waterdiertjes en op 15 december de eerste zoogdieren. Pas op 31 december om 22:00 spreken we van de eerste mens, terwijl de homo sapiens pas om tien voor twaalf op oudejaarsnacht om de hoek komt kijken!”

De zoektocht naar buitenaards leven
John Heise legt uit waarom de zoektocht naar buitenaards leven zo moeilijk is: “Omdat planeten geen licht uitzenden, zijn ze moeilijk waar te nemen – de planetoïde Pluto, die toch relatief dichtbij ons staat, is al moeilijk te zien. Een dampkring met zuurstof is misschien wel de beste indicator voor de aanwezigheid van bacteriën. Maar op aarde duurde de ontstaan van een zuurstofrijke dampkring bijna 2 miljard jaar, dus als er op een planeet al leven is, zou het daar ook wel eens lang kunnen duren voordat dat zichtbaar is.”

Maar als dat leven intelligent is, dan zijn er wellicht andere manieren om dit te detecteren, namelijk door ermee in contact te komen. In het kader van SETI (Search for ExtraTerrestrial Intelligence) speuren telescopen al tientallen jaren de hemel af in de hoop een boodschap van buitenaards leven op te pikken. Zelf zenden we ook radiosignalen uit, die hopelijk ooit ontvangen gaan worden door intelligente aliens.

(wetenschap24.nl)

quote:

Op woensdag 3 oktober 2012 16:48 schreef MightyMidget het volgende:
Temperatuur op Mars is hoger dan gedacht

Uit gegevens die zijn doorgestuurd door de Marsrover Curiosity blijkt dat de temperatuur op Mars hoger is dan gedacht. De gemiddelde dagtemperatuur schommelt momenteel tussen de 0 en 6 graden Celsius. Doordat de atmosfeer van Mars veel dunner is dan op aarde, kan de planeet die warmte moeilijker vast houden. ‘s Nachts daalt de temperatuur dan ook tot -70 graden Celsius. Desondanks is een dagtemperatuur van boven het nulpunt opmerkelijk te noemen, aangezien de lente nog moet beginnen op het zuidelijk halfrond.

Lees het volledige artikel op AstroBlogs

[ afbeelding ]

Artikelen over Mars gelieve hier plaatsen beste MightyMidget
MARS - De Missies! Deel 8
Mars Revisited - Curiosity (6 Aug 2012) - Let's roll!