Strijd tussen links en rechts voorbij?

quote:

'Veldslag tussen links en rechts: de strijdbijl moet begraven worden'

De links-rechts retoriek biedt geen oplossing voor de burger die zijn wereld ten onder ziet gaan aan mondiale fenomenen. Dat stelt filosoof Hans Schnitzler.

In de loopgravenoorlog tussen de linksmens en de rechtsmens, kan alles aanleiding geven tot kortstondige oplevingen van het strijdgewoel. Het KNMI, de euro of de kunst, de rechterlijke macht, het omroepbestel of de hypotheekrenteaftrek: veel maatschappelijke kwesties verzanden vroeg of laat in het moeras van linkse elite versus rechtse onderbuik.

Het moddervechten beperkt zich allerminst tot de politieke arena. Vanuit de schutterputjes van het internet bestoken de linker- en rechterflank elkaar dagelijks met ideologisch geladen blindgangers. Dergelijke digitale schermutselingen worden geflankeerd door wijdverbreide analoge gevechten. De wekelijkse exercities van Thomas von der Dunk en Bert Brussen in de Volkskrant zijn daar een mooi voorbeeld van; deze columns zijn leerzame illustraties van de wijze waarop beide kampen manoeuvreren en de wapens hanteren. Niet alleen het virtuele voetvolk kan daar iets van opsteken, maar ook al diegenen die nu of later het verloop van de slag hopen te duiden.

Valt er, dwars door het wapengekletter heen, iets zinnigs over deze veldslag te zeggen? Misschien wel. Wat opvalt, is dat er aan het front geen noemenswaardige bewegingen te bespeuren zijn. Natuurlijk, de horden ter rechterzijde hebben met wisselend succes gaten geschoten in het wereldbeeld waarachter de meute ter linkerzijde zich verschanst heeft. De stellingen aldaar staan onder druk, maar de posities die de troepen over en weer innemen wijzigen zich niet of nauwelijks; men graaft zich eerder dieper in de eigen gelederen in.

Uitputtingsslag
Im Westen nichts Neues... Zou het kunnen dat deze ideologische stellingenoorlog, deze eeuwige herhaling van zetten, een uitputtingsslag voorstelt die zijn voltooiing nadert? Is de steeds sleetser wordende links-rechts retoriek een teken van haar verschraling? Zoveel is zeker: de retorische hulpeloosheid van het huidige politieke discours gaat gepaard met ondermijningen van buitenaf. De financieel-economische crisis zal het politieke landschap nietsontziend omploegen. Dat in Griekenland en Italië technocraten de dienst uitmaken mag een democratisch tekort heten, het is tevens een teken dat het haperende kapitalistische systeem de grasmaaier grondig over het traditionele partijpolitieke grasveld weet te halen.

Dan bestaat er nog zoiets als de milieuproblematiek. Ook hier manifesteert zich een systeemcrisis die zich niets van oude politieke scheidslijnen aantrekt. Of men zich nu links of rechts van het politieke spectrum waant, de maatregelen die op dit gebied genomen moeten worden, zullen de ideologische verschillen uiteindelijk doen verbleken.

Door de mens in gang gezette processen, of ze nu materieel of fysisch van aard zijn, zoeken overal de grenzen van het mogelijke op en stellen de werkelijkheidszin van politici op de proef. Die werkelijkheid vraagt om oplossingen die niet gestoeld kunnen worden op de klassieke uitgangspunten van de grote emancipatorische bewegingen, zoals het liberalisme en het socialisme. De mondiale vermarkting en vervuiling van onze leefwerelden zorgen voor nieuwe breuklijnen, hoe weerbarstig de oude kloof tussen links en rechts ook mag lijken.

Misleidend
De opkomst en het succes van Henk en Ingrid als politieke metafoor, illustreert goed dat de links-rechts retoriek obsoleet is. Ga maar na: Henk en Ingrid, veelal voormalige PvdA-stemmers, trekken zich niets aan van de traditionele partijpolitieke lijnen. Zij zoeken een veilig heenkomen zowel bij partijen die als uiterst links (SP) of uiterst rechts (PVV) te boek staan, maar die in feite vooral behoudend zijn en hun succes danken aan de suggestie dat mondiale problemen met lokale oplossingen verholpen kunnen worden. De categorisering in termen van links en rechts, is goeddeels misleidend. De hedendaagse maatschappelijke frictie wordt veroorzaakt door twee andersoortige ismen: lokalisme versus globalisme.

Lokale leefwerelden en modale inkomens versus mondiaal niemandsland en onzichtbaar kapitaal. Bestendige woon- en leefomgevingen contra een vloeibare en virtuele werkelijkheid. De primaire zorg van Henk, Ingrid of Joe the plummer is niet ideologie, maar de leefbaarheid van de plek die ze bewonen. Net als het merendeel van de mensheid socialiseren en consumeren zij binnen huiselijke, lokale of regionale kring. Daar worden identiteiten gevormd, gewoonten en gebruiken krijgen hier hun beslag. Het is precies deze alledaagse leefervaring die onder druk staat, zeker voor degenen met een modaal inkomen. Mondiale fenomenen, even vloeibaar als onzichtbaar, zijn een reële bedreiging voor Joe en zijn Nederlandse evenknie Henk.

Uitdaging
Inkomen, pensioen en huis zien zij langzaam wegdrijven op wereldwijde geldstromen. Ze slaan politici gade die zich laten tuchtigen door een even anoniem als internationaal kapitaalwezen, die de schulden vervolgens op hen afwentelen en daarmee bijdragen aan de ontmanteling van hun leefwerelden. Kortom, de veelbezongen global village is voor hen een onwerkbare illusie en valse leugen gebleken. Slechts voor degenen die de wereld als hun werkterrein beschouwen - diplomaten, speculanten en ontwikkelingswerkers - zijn mondiale ontwikkelingen een uitdaging. Voor de overige 99 procent blijft er niets anders over dan zich hartgrondig te verzetten tegen de desintegratie van hun directe leefomgeving.

Het krampachtige gevecht tussen de linksmens en de rechtsmens is een schijn- en achterhoedegevecht. Het getuigt van de eeuwige reflex om in tijden van onzekerheid terug te grijpen op wereldbeelden die houvast bieden. Maar het spanningsveld tussen mondiale vraagstukken en lokale belangen onttrekt zich aan de ideologische tegenstellingen van weleer. Pragmatici die als ware evenwichtkunstenaars het strak gespannen koord op kousenvoeten weten te bewandelen: dat is het politieke profiel van de toekomst. Kortom, het wordt tijd de oude loopgraven te verlaten. Ze belemmeren niet alleen het uitzicht, ze staan bovendien op instorten.

Hans Schnitzler is publicist en filosoof.

quote:

Op woensdag 21 december 2011 15:24 schreef Cerbie het volgende:
Het stuk is vooral een exercitie in veel blaten, weinig wol. Niets nieuws en geen echt alternatief dat wordt aangeboden.