10-09-2012
Beesten vangen op BorneoExpeditie moet evolutionair raadsel oplossen
Op de Maleisische berg Kinabalu leven unieke dieren en planten. Oeroude klimaatvluchtelingen of relatief kort geleden ontstane soorten? Vandaag is een expeditie begonnen die daar antwoord op moet geven.
![Mount_Kinabalu.jpg]()
Mount Kinabalu
© sebr / Flickr
De berg Kinabalu in Maleisisch Borneo heeft een unieke flora en fauna. Hoe komt dat?
In 2007 bezegelden Maleisië, Indonesië en Brunei de bescherming van het bergachtige en ontoegankelijke binnenland van Borneo. Het letterlijke hoogtepunt van de biodiversiteit van dit Hart van Borneo is de Kinabalu-berg, met zijn 4.095 m de hoogste piek in Zuidoost-Azië. Geologisch gezien is de berg jong (slechts anderhalf miljoen jaar), maar hij heeft een unieke flora en fauna. Hier leven duizenden soorten die nergens anders ter wereld voorkomen.
Het ontstaan van al deze endemische soorten is een mysterie: zijn het jonge soorten, kort geleden afgesplitst van de soorten die aan de voet van de bergen leven? Of zijn het misschien restanten van soorten die in vroeger tijden, toen het klimaat koeler was, overal in Borneo leefden? Met andere woorden: is het Hart van Borneo een broedplaats of een bewaarplaats van de evolutie?
Beginnen op de top
De onderzoekers beginnen op de top van de Kinabalu-berg. Daar gaan ze op zoek naar dieren, planten en schimmels die alleen maar hier voorkomen en nergens anders ter wereld. Daarna reizen ze af naar de lager gelegen berghellingen van de Crocker range, waar ze verwachten verwante soorten te vinden. De kans dat ze tot nu toe onbekende soorten tegenkomen is groot.
Eenmaal terug in Leiden wordt de machinerie van het DNA-lab van Naturalis ingeschakeld om het geheim van de berg te ontraadselen. Het DNA van de verzamelde organismen wordt onderzocht. Daaruit rolt voor elke groep organismen het antwoord of de unieke soorten van de bergtop vroeger of later zijn ontstaan dan hun verwanten lager in het land. Halverwege 2013 mondt al het werk uit in een gezamenlijke wetenschappelijke publicatie.
De resultaten leveren belangrijke informatie voor de natuurbeschermers in de drie landen: eindelijk weten ze hoe de unieke biodiversiteit van het Hart van Borneo ontstaan is. Kennis over de evolutie van dit rijke gebied is belangrijk voor de bescherming van de biodiversiteit, niet alleen op Borneo maar ook op soortgelijke plekken elders ter wereld.
De onderzoekers houden
een dagelijks blog bij, dat op de site van Naturalis te lezen en te bekijken is. Met vandaag: de eerste dierenvangsten en een glimp van de grote berg.
Menno Schilthuizen is initiatiefnemer en leider van deze expeditie. Zelf gaat hij zich richten op kaaskevers, en de vraag of hun geslachtsdelen in een wapenwedloop verzeild zijn geraakt.
Hij vertelt daar meer over in dit mini-interview.Peter Koomen doet onderzoek aan springspinnen die precies op mieren lijken. Hij legt
in dit korte interviewuit hoe dat zo gekomen is en wat hij op de berg wijzer hoopt te worden.
Harry Smit vangt watermijten. Deze minieme beestjes gebruiken gekartelde messen waarmee ze hun prooien doorboren en uitzuigen.
Hij gaat zeker nieuwe soorten vinden, vertelt hij.
Frederic Lens onderzoekt planten die houtachtig zijn geworden. Hij is gewend om onderzoek te doen in de veilige omgeving van de Naturalis-archieven, maar heeft nu
bloedzuigersokken en bergschoenen aangeschaft.
Rachel Schwallier, zelf vegetariër, is op jacht naar vleesetende bekerplanten. Ze
gaat hun 'magen' legen om te zien wat ze precies eten en hoopt een stamboom van de grote plantenfamilie te kunnen opstellen.
Joszef Geml gaat ongetwijfeld meer nieuwe soorten ontdekken dan de rest van het team bij elkaar. Hij is de schimmelspecialist.
Binnen zijn vakgebied is de berg nog een witte plek op de kaart, zegt hij.
René Geurts richt zich op een bijzondere boom die wel vier meter per jaar kan groeien. Dat dankt de plant aan zijn speciale relatie met bodembacteriën.
Hoe is dat zo gekomen, wil hij weten.
Peter Hovenkamp gaat mee voor de varens. Komen de bijzondere planten aangewaaid vanuit de Himalaya of zijn ze lokaal ontstaan?
Hij hoopt op verrassingen.
En er gaan nog meer onderzoekers mee.
Lees hier wat ze bezielt.
Gelijktijdig is nóg een Naturalis-expeditie bij Borneo aan de gang, maar dan in zee. De onderzoekers zullen veel duiken op de extreem soortenrijke riffen van de koraaldriehoek.
Ook zij houden een weblog bij.
(wetenschap24.nl)