Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 5)

quote:

Duikers ontdekken Russische onderzeeër WO II

Een team van Nederlandse, Duitse en Roemeense hobbyduikers heeft voor de kust van Constanta in Roemenië het wrak van een Russische onderzeeër ontdekt.

De duikboot uit de Shchuka-klasse was in 1942 betrokken bij de ondergang van de Struma. Dat vluchtelingenschip was door de onderzeeër getorpedeerd. Van de 769 opvarenden overleefde alleen een 19-jarige jongen de ramp. De ondergang van de Struma was een van de grootste maritieme rampen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Wreck Diving Club

Naar beide schepen werd decennialang gezocht, maar de zoektocht bleef zonder succes. De zestien duikers, die zich hebben verenigd in de Black Sea Wreck Diving Club, vonden het wrak van de onderzeeër tijdens een hobbyduik in november 2008. Pas nu is duidelijk dat het om de duikboot gaat die betrokken was bij de ondergang van de Struma.

Daags voor de ondergang van de Struma had de onderzeeër al het Turkse zeilschip Cankaya getorpedeerd. Op 14 oktober 1942 werd de Shchuka-duikboot geraakt door een Duitse duikbootjager, waarna de onderzeeër zonk.
'Uniek'

De Nederlander Harry Bakker, die bij de duikactie betrokken was, noemt de vondst van de onderzeeër "uniek". Volgens Bakker liggen er voor de kust van de Roemeense havenstad Constanta, waar hij een duikschool heeft, veel meer scheepswrakken. "Maar dat het hier om een Russische onderzeeër gaat, maakt het heel bijzonder", zegt hij.

Bakker zegt dat de Shchuka-onderzeeër in een redelijk goede staat verkeert. "Alleen achter de toren is flinke schade ontstaan door een zeemijn", vertelt hij. Daar stond ook het registratienummer van de duikboot, SC-213. Door de explosie van de zeemijn was de registratie compleet weggevaagd.
Mosselen

Het onderzoek naar de herkomst en achtergrond van het schip heeft bijna twee jaar geduurd. "Bovendien was het hele schip begroeid met mosselen", zegt Bakker. "Daardoor konden we heel lang niet lezen wat er op de romp stond. We hebben de hele duikboot moeten schoonmaken."

De duikers hebben niet overwogen het wrak in te gaan. "In de duikboot zitten nog tientallen matrozen", vertelt Bakker. "Uit respect voor hen hebben we het wrak niet betreden. We zijn ook geen souvenirjagers." De duiker vindt het dan ook niet erg dat de SC-213 op de bodem van de Zwarte Zee blijft liggen. "Het is toch een oorlogsgraf", zegt hij.



http://nos.nl/artikel/184(...)S+Journaal+Nieuws%29

quote:

Francis Fukuyama: "Oké, ik geef het toe: ik heb me bedacht"

Twintig jaar na zijn wereldberoemde essay 'Het einde van de geschiedenis', waarin hij de eeuwigdurende overwinning van het democratische liberale denken uitriep, keert de conservatieve denker Francis Fukuyama op zijn stappen terug.

Is de geschiedenis dan tóch nog niet voorbij?

Francis Fukuyama: Ik hield me destijds sterk bezig met het belang van ideeën. Er was een soort wereldwijde ideologische consensus ontstaan: ondanks alle tegenslagen van de 20e eeuw stond de legitimiteit van democratie aan het eind van die eeuw sterk in haar schoenen. Het einde van de Sovjet-Unie is daarvan het bewijs: mensen geloofden niet langer in het alternatieve systeem dat de grootste concurrent van de liberale democratie was. Ik denk dat dat nu, twintig jaar later, nog steeds het geval is. Wat zijn de grote alternatieven? Chávez’ 21e-eeuwse socialisme? Hij houdt zich staande dankzij de olie. Het islamitische fundamentalisme? De Iraanse variant? De taliban misschien? Wie neemt die ideeën nou serieus?

Nou, zijzelf. Heel erg zelfs.

Fukuyama: Ja, dat doen ze. Maar het overgrote deel van de wereldbevolking wil leven in een functionerende democratie met een regering die verantwoording aflegt en service kan bieden.

Hebt u daar na de aanslagen op New York en Washington op 11 september 2001 nooit aan getwijfeld?

Fukuyama: 11 september heeft mijn wereldbeeld niet doen instorten. Omdat ik denk dat in de grote gang van de geschiedenis het verschijnsel van de radicale islam gewoonweg geen serieuze optie is. Het appelleert aan een zekere laag van gefrustreerde mensen in het Midden-Oosten, maar het is geen aanlokkelijk alternatief. Zeer weinigen in Europa of in de Verenigde Staten worden ertoe verleid. Het is van een totaal andere orde dan het communisme, de mondiale ideologie waar de helft van de wereldbevolking sympathie voor had. Zonder olie zou de radicale islam een kort leven beschoren zijn. Het is geen ideologie die eersteklas landen als Japan, Singapore of China oplevert.

Ik denk dat het probleem vandaag niet langer op het niveau van de ideologie ligt. En ja, daarmee herzie wat ik twintig jaar geleden heb gezegd: democratie an sich is niet voldoende. Mijn land is in verval. De laatste tien jaar hebben wij hier in Amerika in een illusie geleefd. Het model van permanente economische groei, zoveel is duidelijk, was een drogbeeld gebaseerd op de spaartegoeden van buitenlanders en de bereidheid van derden om dollars te kopen – en dus in wezen de Amerikaanse consumenten massa’s geld te lenen. De VS zijn feitelijk eigendom van China, Rusland en de Golfstaten. (RD)

quote:

Roel van der Veen verklaart succes van Aziatische tijgers
2 september 2010

Overlevingsdrang is de motor van de geschiedenis

Toeval en lijfsbehoud bepalen vaak de loop van de geschiedenis. Het economische succes van de Aziatische tijgers is geen kwestie van uitgekiend ontwikkelingsbeleid, maar vaak een toevallig resultaat van de drang om bedreigingen van buiten of binnen te weerstaan. Dat zet diplomaat Roel van der Veen uiteen in zijn nieuwe boek ‘Waarom Azië rijk en machtig wordt’.

Tekst Pieternel Gruppen, Beeld Maurits Giesen

Hij bracht zijn werkgever in een lastig parket met zijn vorige boek uit 2002. Afrika, van de Koude Oorlog naar de 21e eeuw was een vlijmscherpe analyse waarom Afrika achterbleef in ontwikkeling, en ontwikkelingshulp in veel gevallen gedoemd was te falen. Acht jaar later werkt Roel van der Veen nog steeds bij het ministerie van Buitenlandse zaken, de thuishaven van Ontwikkelingssamenwerking, en heeft hij zijn horizon verlegd naar Azië. Tijdens het gesprek blijkt dat Afrika hem nog niet met rust laat. De telefoon gaat: of hij zijn acht jaar oude boek in het Zweeds wil laten vertalen – na vertalingen in onder andere Engels, Frans en Chinees.

Uw boek over Afrika heeft destijds veel los gemaakt. Er werden zelfs Kamervragen over gesteld. Verwacht u dat weer met dit boek?
“Nee, dat kan bijna niet. Afrika is een veel emotioneler onderwerp dan Azië omdat Afrika de achterblijver is. Er is nog steeds armoede in Azië maar dat is niet te vergelijken met de situatie in de jaren zeventig toen Beatle George Harrisson, met het eerste grote benefietconcert, aandacht voor Bangladesh vroeg. De popsterren zijn al lang geleden doorgereisd naar Afrika waar de karavaan op dit moment staat. Maar het verhaal over Azië is natuurlijk veel interessanter. Toen ik het Afrikaboek af had, realiseerde ik mij dat ik eigenlijk de verkeerde vraag had gesteld. Je kunt veel meer leren van iets wat lukt, dan van iets wat mislukt. Dat maakte een Indonesiëkenner mij vlak na het verschijnen van mijn Afrikaboek, pijnlijk duidelijk. “Al die factoren die jij noemt waarom ontwikkeling in Afrika niet op gang komt, waren ook in Indonesië aanwezig. Toch is modernisering daar wel op gang gekomen.” Na die woorden ben ik aan het piekeren geslagen.”

Wat heeft vijf jaar piekeren opgeleverd?
“In bijna alle studies naar de opkomst van Azië staat het hoe centraal. Ik wilde vooral weten waarom de modernisering in Azië op gang is gekomen. Primaire overlevingsdrang speelt daarbij volgens mij een hoofdrol. De Aziatische leiders probeerden te voorkomen dat zij pootje gelicht werden of onderuit gingen door de dreiging die van buitenaf of van binnenuit op hen af kwam. Hun doel was veiligheid te creëren voor hun eigen regime, ontwikkeling van de bevolking was een neveneffect. Dat proces begon in Japan in de tweede helft van de 19e eeuw waar het kolonialisme en imperialisme grote druk op het bestuur uitoefenden. Een groep jonge Samoerai die de macht grepen, wilde Japan zo sterk maken dat het niet meer onderdrukt zou worden door buitenlanders. Uit lijfsbehoud moest Japan drastisch veranderen, met industrialisatie als gevolg. Honderd jaar later was de dreiging van het communisme de impuls voor tijgers Zuid-Korea, Taiwan en de stadstaten Singapore en Hong Kong om zich te ontwikkelen, gevolgd door Indonesië dat te maken kreeg met opstandige boze boeren. De dreiging doet er eigenlijk niet toe. De manier waarop machthebbers reageren op uitdagingen bepaalt hun succes in de toekomst.”

Hoe reageerden Aziatische leiders de afgelopen decennia op tegenslagen?
Het meest krasse voorbeeld vind ik nog altijd Lee Kuan Yew, de premier van Singapore. Hij barstte op de televisie in tranen uit toen hij de bevolking van zijn stad in 1965 moest vertellen dat Singapore uit de Federatie Maleisië was gezet. Zonder eigen grondstoffen of eigen land, in een zeer explosieve regio, zag Lee Kuan Yew geen overlevingskans voor de stadsstaat. Hij meldde zich ziek en kroop in bed. Na een paar dagen vermande hij zich en ging aan de slag. De BV Singapore is uiteindelijk, weliswaar onder een autoritair regime, uitgegroeid tot een van de Aziatische tijgers. De welvaart is binnen een generatie enorm toegenomen. Singapore staat nu zesde op de lijst van hoogst gemiddelde inkomens ter wereld.
Lee Kuan Yew groeide uit tot een elder statesman, een goeroe die de wereld over reisde om zijn verhaal te doen.”

Psychologisch-culturele factoren krijgen wel een grote rol in uw boek.
“Ik wil in mijn boek vooral laten zien dat cultuur en mentaliteit invloed hebben op ontwikkelingskansen. Naar de politieke, economische en sociale aspecten van de opkomst van Azië is al veel onderzoek gedaan. Het is nog altijd taboe om andermans cultuur te analyseren in relatie tot ontwikkeling. Een typische vorm van politieke correctheid als je het mij vraagt. Je mag geen kritiek op arme mensen hebben. Maar iedereen die in arme landen geweest is ziet dat de meeste mensen helemaal niet hard werken. Als je midden op de dag een willekeurig Afrikaans dorp inloopt, zit iedereen naar een Braziliaanse soap op tv te kijken. Je ziet wat moeders met een kind op de arm en een paar vrouwen die de was doen en dat is het dan. De jonge mannen van wie je iets zou verwachten, doen in elk geval niets.”

Dus Aziaten hebben zich ontwikkeld omdat hard werken in hun cultuur zit?
“Iedereen kent de Chinees op de hoek die behendig de bakjes met bami inpakt en ondertussen telefonisch een bestelling opneemt. Maar je moet dat wel in historisch perspectief zien. Die mentaliteit van hard werken in Azië bestaat relatief kort. Uit de koloniale literatuur over Azië komt een beeld van ‘luie inlanders’ naar voren. Het is interessant om je af te vragen waarom de Aziaten honderd jaar geleden nog niet zo hard werkten. Pas als het gaat lonen zullen mensen hun dagen werkend doorbrengen. Anders is het niet verstandig om dat te doen want het levert je niets op. Dat zijn verschillende stadia die bij het moderniseringsproces horen. Moet je de Romeinse schrijver Tacitus maar eens horen over de Germanen. Die deden volgens hem niets anders dan slapen en eten!”

Waarom zijn Aziaten op een gegeven moment hard gaan werken en blijven Afrikanen volgens u soaps kijken?
Dat heeft met toeval en geografie te maken. Ik noem dat in mijn boek de theorie van de continentale assen. Azië ligt op de wereldkaart gezien, langs een horizontale as. Alle staten op zo’n band kunnen relatief snel ontwikkelen van een agrarische naar een industriële maatschappij. Omdat de omstandigheden min of meer hetzelfde zijn op een horizontale as kun je veel van elkaar leren op het gebied van landbouw. Doordat de landbouw verbeterde en efficiënter werd, konden meer mensen vrijgesteld worden die zich met andere zaken gingen bezighouden. Zo ontstonden in Azië elites en staten op niveau. Afrika dat op een verticale as ligt, met van noord naar zuid totaal verschillende omstandigheden, heeft die voordelen niet. Communicatie en transport zijn op een verticale as ook veel moeilijker. Krijg een nieuwe landbouwuitvinding maar eens de Sahara over. Soms zijn het ook toevalstreffers van de geschiedenis die consequenties hebben voor de ontwikkeling van een gebied. Azië heeft bijvoorbeeld geluk met de aanwezigheid van paarden, die een grote rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van de landbouw. Met een zebra kun je niet zo veel.”

Kan het Aziatische ontwikkelingsmodel niet op Afrika toegepast worden?
“Wat er in Azië gebeurt, is niet hetzelfde proces dat in Europa plaatsgevonden heeft en er is ook geen reden om te denken dat het in Afrika op dezelfde manier moet gaan. Dat is een zaak voor Afrikanen zelf, niet de onze. Bovendien is het nog maar de vraag of mensen modellen toepassen. Vaak gaat het om heel primitieve reacties. Pas later kijken wij of er een structuur te ontdekken is. Kijk maar naar de Indonesische president Suharto. Voor Suharto, zelf een boerenzoon, was het zonneklaar dat hij de meeste problemen met het platteland zou krijgen want daar leefde de overgrote meerderheid van de Indonesiërs in diepe armoede. Hij was vastbesloten dit gevaar op het platteland met wortel en tak uit te roeien. Eerst liet hij een paar honderdduizend tegenstanders vermoorden. Daarna ging hij positiever te werk door snel en blijvend de levensomstandigheden op het platteland te verbeteren om zo conflictstof weg te nemen. Door het nieuwe beleid gingen boeren efficiënter produceren en dat leidde tot ontwikkeling. Om dat als een model te zien is veel te bureaucratisch, vanuit stapels papier en streefcijfers, gedacht. Suharto had een veiligheidsprobleem dat uit de wereld moest en als neveneffect trad ontwikkeling op. Dat zijn de drijfveren van de geschiedenis.”

Primitieve reacties bepalen de geschiedenis?
“Ik zie de mens nadrukkelijk als onderdeel van de natuur. Ik heb niet voor niets medicijnen gestudeerd. Darwin heeft laten zien dat organismen versneld kunnen veranderen door druk van buitenaf. Natuurlijke selectie noemen we dat. Ontwikkeling is weliswaar een zeer menselijk proces maar heeft biologische wortels. Aandacht voor die biologische achtergrond is in deze wereld not done. Terwijl ook hier dit soort processen een rol spelen. Het is geen toeval dat dit gebouw van Buitenlandse Zaken ‘de apenrots’ wordt genoemd. Ik loop lang genoeg bij Buitenlandse Zaken rond om te weten dat ook het vormen van beleid een irrationeel proces is en niet een kwestie van nadenken en uitvoeren.”

Afrikaanse leiders hebben ook te maken met – westerse – druk om te ontwikkelen. Waarom zien we toch geen Afrikaanse leeuwen ontstaan?
“Als een leider in Afrika echt in de penarie zit, wordt hij geholpen door het IMF, donoren of bijvoorbeeld een internationale vredesmacht. Wij hebben geen zin meer in gedoe met staatsgrepen. De enige plek in Afrika waar op dit moment een leeuw zou kunnen ontstaan is denk ik Rwanda. De Rwandese regering zit op een vulkaan. De stabiliteit van het regime wordt op de proef gesteld door het verleden van de genocide en de spanningen in de Grote Meren regio. President Kagame reageert op dit moment eigenlijk zoals de Indonesische president Suharto in de jaren zeventig deed. Niet kletsen over democratie en mensenrechten, maar twintig jaar stevig ontwikkelen met zijn allen en dan zien we wel weer verder. Iedereen die iets zegt over Hutu’s of Tutsi’s krijgt een klap op zijn kop.
Eigenlijk is dat veruit de beste manier. Maar wij willen niet dat mensen een klap op hun kop krijgen, wij willen alleen maar goede dingen doen.”

U constateert in uw boek dat ‘goede dingen doen’, de idealistische Europese hulp, in Azië niet veel heeft opgeleverd voor de ontwikkeling van het continent.
“Wij sluiten met ons wensenlijstje natuurlijk absoluut niet aan op de lokale omstandigheden. Omdat de Europese hulp vrijblijvend is, kunnen wij dertig of veertig jaar doorgaan met hulp die niet werkt omdat het ons toch niet uitmaakt. De Amerikaanse hulp, waar wij altijd een beetje smalend over doen omdat we die onethisch vinden, heeft veel beter gewerkt. Omdat de Amerikanen uit eigenbelang handelden sloot de hulp veel beter op de lokale omstandigheden aan. Als je er zelf baat bij hebt en je merkt dat je hulp niet werkt, zorg je wel dat het verandert!”

Wat voor hulp zou een land als Rwanda volgens u dan moeten ontvangen?
“Ik denk dat begrotingssteun het meest effectief zou zijn omdat je een land zo het beste rijker en sterker kunt maken. Het motortje draait hopelijk al, je doet er alleen wat extra benzine bij om het motortje harder te laten draaien. Als het regeringsbeleid goed is voor ontwikkeling, geef je een zak geld, anders niet. Maar dit is een politieke keuze.”

Als wetenschapper maakt u scherpe analyses. Tegelijkertijd bent u diplomaat. Is dat een lastige dubbelrol?
“Nee, het is voor mij een tweede natuur geworden. Die rollen zijn goed te scheiden. Het boek heb ik als wetenschapper geschreven. Het handelt over onderwerpen waar de politiek geen mening over heeft. Maar uiteraard is er tussen baan en hobby veel wisselwerking. Die ervaar ik als inspirerend en productief. Ik heb me altijd op het ministerie thuisgevoeld en nog steeds. ”

Kunnen we nu ook nog een boek over Latijns-Amerika verwachten?
“Ik heb thuis plechtig beloofd voorlopig geen boek meer te schrijven. Toen ik bezig was met dit boek, zat ik vaak nog op de camping met studiemateriaal op schoot. Als ik het als ambtenaar weer een beetje gehad heb en het voel kriebelen ga ik gewoon, net als vroeger, even het gebouw uit en op het station hier om de hoek treinen kijken en een frikadel eten.”