quote:
Ja, natuurlijk.
In het callcenter Oplichting per telefoon Günter Wallraff gaat undercover in een callcenter in Keulen. Na een cursus misleiding weet ook hij burgers te strikken voor een dubieus product. Thuis belt hij zijn slachtoffers opnieuw, en vertelt ze van het bedrog.
GÜNTER WALLRAFF
DE WOLKENKRABBER verheft zich met een zilveren schittering hoog in de Keulse lucht. Acht meter hoger dan de Dom. Deze ochtend is mijn reisdoel de KölnTurm in het mediapark. Dit is de nieuwe Duitse werkomgeving. Een die niet meer walmt en roet zoals vroeger de fabrieken en mijnen, maar een die zich stofvrij verbergt achter staal en glas. Door een automatische draaideur kom ik in de hal met de receptie terecht. Ik draag een pruik en contactlenzen, heb mijn snor afgeschoren en zie er door mijn marathontraining bovendien jonger uit. Ik ben vanaf nu 49 en heet Michael G. - mijn naam en daarmee mijn identiteit heb ik geleend van een vriend van een vriend.
De jonge vrouw achter de balie vergewist zich ervan of ik op de betreffende etage verwacht word. 'Met de toename van de bedrijfsomvang nemen de voorzorgsmaatregelen in gelijke mate toe', zegt de KölnTurm in een promotietekst. Daarom 'beschermt het liftlook-systeem u tegen ongenode gasten'. Zoveel voorzorg zal wel zijn redenen hebben. In de KölnTurm hebben zich ondernemingen gevestigd die weinig op pottenkijkers gesteld zijn: financiële dienstverleners, makelaars, adviesbureaus en callcenters. Het kantorencomplex is een staalkaart van de heerlijke nieuwe economie. Ik wil naar CallOn, het op een na grootste bedrijf in het aan de man brengen van lottoabonnementen in Duitsland.
In Duitsland zijn meer dan zesduizend callcenters, waarbij in 2007 440.000 mensen werkzaam waren. Een snelgroeiende branche. Per jaar moeten er veertigduizend nieuwe medewerkers aangetrokken worden.
Callcenters zijn de moderne variant van de mijnen: de tigduizenden werknemers doen hun werk in het verborgene, worden aan het oog onttrokken - en dat geldt ook voor hun arbeidsvoorwaarden. Het is een snelgroeiende bedrijfstak die al even rap van karakter verandert. Slechts eenderde van alle ondernemingen houdt zich nog met de zogenaamde inbound-gesprekken bezig: het in opdracht van een bedrijf vragen, klachten of suggesties van consumenten afhandelen. Tweederde wijdt zich deels of in zijn geheel aan het outbound-telefoonverkeer: verkoopgesprekken. Dat callcenters lotto- en tijdschriftabonnementen verkopen is vrij algemeen bekend. In feite houden ze zich echter met van alles en nog wat bezig: voedingsmiddelen, verzekeringen, reizen of hedgefondsen. Maar welke producten ze ook slijten: vaak zijn ze te duur en van inferieure kwaliteit en meestal zonder enig nut. Naar schatting van de nationale vereniging van consumentenorganisaties plegen callcenters dagelijks ruim een miljoen ongevraagde telefoontjes; 95 procent van de consumenten ervaart deze telefoontjes als hinderlijk.
Wie belt er? Wie moet en zal er iets verkopen? Ik wil in de wereld van de roodgloeiende telefoons duiken. Daarom heb ik gereageerd op een advertentie in een regionale krant. Twee dagen later dien ik met nog een stuk of tien sollicitanten te verschijnen in de KölnTurm. Een jonge man met lichte tred en openhangend colbert brengt ons naar de lift. Daar zijn geen knoppen te zien. In plaats daarvan houdt hij een pasje bij een van de liften, waarna de deuren opengaan. We stappen in een van de levensaders van de toren. In de lift zelf zitten evenmin knopjes; hij gaat automatisch naar de juiste etage.
'Verse waar', roept een van de oudgedienden. Een vlotte man van eind dertig komt ons tegemoet, stelt zich continu glimlachend voor als 'teamleider' en laat ons de werkplekken zien. Naast de platte beeldschermen hangt een spiegeltje met daaronder de tekst: kijk in deze spiegel. wat je ziet, is uniek.
'Kijk daar steeds in en glimlach, elke keer weer', beveelt de teamleider ons aan, 'dat is goed voor de stemming. Wij hebben er altijd zin in. Veel lachen en positieve energie. Dat heeft zijn uitwerking op de klanten.'
Ik moet denken aan de toekomstvisie van Aldous Huxley in Heerlijke nieuwe wereld: vrijwillige slavernij, zelfbedrog en zelfhypnose.
CallOn behoort met meer dan zeshonderd medewerkers op vijf locaties en een jaaromzet van zeventig miljoen euro tot de grootste bedrijven in de branche. Directeur Eckhard Schulz wil, zoals hij in de pers heeft gezegd, nog zevenhonderd arbeidsplaatsen creëren en uiteindelijk naar tweeduizend medewerkers in Duitsland toe. Het bedrijf geldt als een succesvolle onderneming, ondanks een langdurig gerechtelijk onderzoek wegens ruim tien miljoen euro belastingontduiking, waarvoor Eckhard Schulz korte tijd vastgezeten heeft. Onze teamleider zegt het luid en duidelijk: CallOn is een fatsoenlijk bedrijf. Driemaal per dag komt er een schoonmaakploeg langs. En er zijn kledingvoorschriften. 'Spijkerbroeken zijn niet toegestaan en sportschoenen niet gewenst. Maar verder gaat het er bij ons ontspannen aan toe. We hebben een platte organisatie en spreken elkaar met je en jij aan', zegt onze instructeur, die zich voorstelt met zijn voornaam.
Ik kan het niet laten op een ongerijmdheid te wijzen: 'Maar we hebben toch geen beeldtelefoon. Niemand ziet ons!' De teamleider werpt tegen: 'Je uiterlijk is van invloed op je mentaliteit. Een klant voelt dat.' Later zegt hij: 'Een medewerker die zich onderscheidt door veel klanten binnen te halen, maakt kans overgeplaatst te worden naar ons filiaal op Mallorca om daar lekker te genieten van cocktails en feestjes en zo.'
CallOn verkoopt in opdracht van het bedrijf LottoTeam, waarvan de eigenaar om juridische redenen naar Nederland uitgeweken is, systeemlottoabonnementen. Elke week spendeert de Duitse bevolking twintig miljoen euro aan deelname in de Euroloterij, op eigen houtje of in clubverband. LottoTeam brengt in elke club 240 deelnemers bijeen, die elk ruim zevenhonderd euro moeten opbrengen voor een systeemabonnement van een jaar waarmee zij elke week met 77 verschillende combinaties van zes getallen meespelen. De truc bij de verkoop bestaat daaruit dat tegenover de mensen die gebeld worden verzwegen wordt dat het een abonnement in clubverband betreft. De kans om met één lottoformulier de hoofdprijs te winnen is ongeveer één op de veertien miljoen. Om hun kans op de juiste zes getallen en het juiste reservegetal te verhogen naar ongeveer één op de zevenduizend betalen de klanten van CallOn twaalf euro per week. Maar het bedrag dat zij eventueel winnen is veel en veel lager. Als een club inderdaad een keer een miljoen weet te winnen, dan blijft er voor de individuele deelnemers van de gedroomde miljoenen slechts een magere 4200 euro over.