abonnement Unibet Coolblue Bitvavo
pi_75645226
Geweldig spannend artikel om te lezen.

Zou dit de missing link zijn tussen Einstein/Newton's zwaartekrachtstheorieën en de modellen van de quantumfysica?

http://www.scientificblog(...)graphic_hot_horizons

  dinsdag 15 december 2009 @ 12:00:13 #2
233102 cherrycoke
"Fear is a weapon."
pi_75645273
"I wear the mask to protect the city… but the city is what made the mask." – Batman
pi_75653939
Het holografische principe is inderdaad een waanzinnig interessant onderzoeksgebied, en hier kwamen vorige week ook al de eerste berichten binnen over Verlinde's presentatie van zijn nieuwbakken theorie. Ik doe zelf gerelateerd onderzoek naar dit soort zaken, dus laat me een poging doen om mijn beperkte begrip van dit onderwerp hier neer te zetten. De gebruikelijke reviews gaan vaak al redelijk vlot de diepte in met snaartheorie, maar het uiteindelijke principe is niet verschrikkelijk ingewikkeld.

De meeste mensen hier die geinteresseerd zijn in dit soort fysica zullen ongetwijfeld weten dat Hawking in de jaren 70 aantoonde dat zwarte gaten heel gestaag deeltjes uitzenden. Dit blijkt uit een perturbatieve berekening waarin je kwantumveldentheorie en algemene relativiteit probeert te verbinden. Dit kan alleen perturbatief, omdat we geen volledige theorie van kwantumgravitatie hebben.

Bekenstein vond dit resultaat niet zo gek; hij had namelijk al een tijdje eerder beredeneerd dat een zwart gat een entropie kon hebben. De bewegingsvergelijkingen van zwarte gaten zien er qua vorm precies zo uit als de thermodynamische vergelijkingen, waarin de verschillende aspecten van zwarte gaten zich gedragen alsof ze thermodynamische grootheden zijn! De overeenkomsten zijn ongeveer als volgt:

Zwart gat - Thermodynamisch systeem

Oppervlaktezwaartekracht - temperatuur
Waarnemershorizon - entropie
Massa - energie

Dit zou natuurlijk toeval kunnen zijn, maar Hawkings bevinding laat ons denken dat dit waarschijnlijk meer is dan slechts toeval. Het oppervlakte van de waarnemershorizon geeft volgens Bekenstein een maat voor de entropie, en die kun je op verschillende manieren uitrekenen.

In de thermodynamica kun je entropie op twee verschillende manieren bekijken: macroscopisch en microscopisch. Macroscopisch is de entropie S een grootheid die afhangt van je externe parameters, bijvoorbeeld de energie E, het aantal deeltjes N en de druk P. Microscopisch is de entropie ruwweg het aantal configuraties van je systeem, en die moet je kwantummechanisch tellen.

Nu zou je dus kunnen zeggen dat de oppervlakte van de waarnemershorizon een macroscopische beschrijving is van je entropie. De vraag is: kun je ook een microscopische beschrijving geven? Dit blijkt erg ingewikkeld te zijn, ook weer omdat we zwaartekracht niet kwantummechanisch kunnen beschrijven. Vanuit snaartheorie kan men alleen van een bepaalde klasse van zwarte gaten de entropie microscopisch verklaren, namelijk van extremale zwarte gaten .

Nu zal iemand met wat kennis van thermodynamica dit verhaal eigenaardig vinden. Want in de thermodynamica schaalt de entropie met het volume van je systeem; entropie is een extensieve grootheid. Als je het volume V x keer zo groot maakt, dan wordt de entropie ook x maal zo groot. Bij een zwart gat schaalt de entropie echter met het oppervlak! Da's apart. Nou is een zwart gat sowieso een apart verschijnsel; het is in zekere zin "de meest pure vorm van zwaartekracht" wat we kennen. De entropie vertelt je iets over de configuratie van je systeem, en dus over je vrijheidsgraden. Kan het zo zijn dat bij zwaartekracht in D ruimtetijd dimensies de vrijheidsgraden eigenlijk kunnen worden beschreven in D-1 ruimtetijd dimensies?

Dit is de motivatie voor het zogenaamde holografische principe. Het holografische principe zegt eigenlijk dat een bepaalde zwaartekrachtstheorie in D dimensies "duaal is" aan een kwantumveldentheorie in D-1 dimensies. Een kwantumveldentheorie kun je ook lezen als "kwantummechanische theorie", voor als je het verschil niet kent. Deze kwantumveldentheorie blijkt op de rand van de ruimtetijd te leven waarin je je zwaartekrachtstheorie hebt geformuleerd.

Om er een plaatje van te maken: bekijk een zwaartekrachtstheorie in een ruimtetijd die je als een bol tekent, dan is deze theorie "duaal" aan een kwantumveldentheorie op het oppervlakte van deze bol. "Duaal" betekent dat ze in feite precies dezelfde natuurkunde beschrijven. Een simpel voorbeeldje is elektromagnetisme. Elektriciteit en magnetisme zijn twee duale verschijnselen; een elektrisch veld kan voor een andere waarnemer een magnetisch veld zijn. Dezelfde fysica, maar twee verschillende beschrijvingen. Het fantastische aan deze boven beschreven holografie is echter dat we het nu hebben over een dualiteit tussen twee theorieën die op het eerste gezicht compleet anders zijn!

Nou wordt het wat technisch. Deze kwantumveldentheorie blijkt een conformale veldentheorie te zijn, een theorie met schaalinvariantie. Vanuit renormalizatiegroepen weet je dat je deze conformale veldentheorie kunt beschrijven met een dimensie extra, waarin deze extra dimensie de energieschaal voorstelt. Je kunt met alle symmetrieën nu voor de gein es proberen een metriek op te schrijven voor de Minkowski ruimtetijd waarin deze conformale veldentheorie zich bevindt met deze extra dimensie. De metriek die je krijgt is een hele bekende uit snaartheorie: een zogenaamde "anti de Sitter metriek", die de maximaal symmetrische hyperbolische ruimte beschrijft met constante kromming. De zwaartekrachtstheorie die duaal is aan deze conformale kwantumveldentheorie is dan ook een zwaartekrachtstheorie geformuleerd op een anti de Sitter ruimtetijd.

Je kunt nu als het ware een kookboek opschrijven voor de verschillende correspondenties in de conformale theorie en de zwaartekrachtstheorie. Het is misschien wel belangrijk om te zeggen dat deze dualiteit, die vaak "AdS/CFT" wordt genoemd niet in zijn algemeenheid bewezen is. Dat komt ook omdat ze volgens mij van nature via snaartheorie is geponeerd door Maldacena, en men simpelweg niet weet wat snaartheorie nu precies inhoudt.

Misschien dat sommige mensen hier wat wijzer uit kunnen worden
pi_75656948
Ik heb ook nog even de afleiding op de blog bekeken, en ik moet zeggen dat het best wel curieus is. Zoals de schrijver ook zegt: je wilt natuurlijk op deze manier de Einsteinvergelijkingen kunnen afleiden, maar er zijn al meerdere artikelen hierover geschreven, waaronder de link in de tweede post een mooie review van geeft.

Een mooi stukje leesvoer voor in de Kerstvakantie!
pi_75658807
Dank voor je heldere uitleg, Haushofer. Het blijft indrukwekkend hoe jij telkens opnieuw, uitermate complexe materie in (voor mij bijna) volgbare zinnen weet te transformeren.

Er lijkt iets te broeien in wetenschapsland (ik las nota bene over de presentatie van Verlinde op een forum over religie...) en het zou me niets verbazen als Verlinde echt een doorbraak te pakken heeft.

P.S.
Quote van een andere site: "De laatste maanden werkte hij aan een theorie waarin de aantrekking tussen twee massa’s vanzelf ontstaat door informatieverschillen in de ruimte tussen de massa’s en die daarbuiten."

Dit is natuurlijk populair gezegd, maar wordt hier met informatie verwezen naar entropie?
pi_75659903
quote:
Op dinsdag 15 december 2009 18:14 schreef Agno het volgende:
Dank voor je heldere uitleg, Haushofer. Het blijft indrukwekkend hoe jij telkens opnieuw, uitermate complexe materie in (voor mij bijna) volgbare zinnen weet te transformeren.

Er lijkt iets te broeien in wetenschapsland (ik las nota bene over de presentatie van Verlinde op een forum over religie...) en het zou me niets verbazen als Verlinde echt een doorbraak te pakken heeft.

P.S.
Quote van een andere site: "De laatste maanden werkte hij aan een theorie waarin de aantrekking tussen twee massa’s vanzelf ontstaat door informatieverschillen in de ruimte tussen de massa’s en die daarbuiten."

Dit is natuurlijk populair gezegd, maar wordt hier met informatie verwezen naar entropie?
Ja, in feite wel. Ik zal proberen om het idee te schetsen, iets wat de persoon op die blog ook heeft gedaan.

Neem een massa M in een ruimte. Uit mijn eerdere post is het hopelijk duidelijk geworden dat de vrijheidsgraden van dit systeem gevonden kunnen worden op de rand van deze ruimte. Dus neem es een bol met straal R rondom deze massa. Het holografische principe stelt dat we de entropie, en dus de "informatie" van dit systeem op de rand van deze bol kunnen beschrijven; we hebben niet het volume van de bol nodig zoals je klassiek thermodynamisch zou verwachten.

Die bol heeft een oppervlakte 4*pi*R2. Als je een oppervlakte Abit per "bit informatie" toedeelt, dan zou je ruwweg kunnen zeggen dat het maximale aantal bits op het oppervlak, en dus de maximale informatie van je systeem M, gegeven wordt door

N = 4*pi*R2/Abit

Nou is er een equipartitie theorema in de statistische fysica die stelt dat elke vrijheidsgraad in een thermodynamisch systeem correspondeert met een energie 1/2k*T, waarbij k de Boltzmannconstante is. Die "bits" corresponderen met informatie over het systeem M, wat weer correspondeert met de entropie, wat weer correspondeert met de vrijheidsgraden. Je zou dus ruwweg kunnen stellen dat

1/2 k*T*N = Mc2

Nu heb je dus een temperatuur te pakken. Bij mensen die veel met algemene relativiteit doen zou er nu een belletje kunnen gaan rinkelen. Het zogenaamde Unruh effect stelt dat een versnellende waarnemer met versnelling a in een Minkowski ruimte het vacuum zal ervaren als een hittebad met een bepaalde temperatuur T. De relatie is dat

T = h*a/2*pi*c*k

Dit fenomeen kun je verklaren via analytische continuaties, op eenzelfde manier als je de Hawkingtemperatuur van een Schwarzschild zwart gat via een analytische continuatie van je Euclidische tijdscoordinaat uitvoert; de periodiciteit van deze coordinaat, die je invoert om een fysische singulariteit te omzeilen omdat je weet dat je slechts met een coordinaatsingulariteit hebt te maken, laat een identificatie met een partitiefunctie toe.

Dan is het een kwestie van inpluggen en een relatie krijgen in de vorm van

a = C*M/R2

De C is een constante die afhangt van Abit. Je zou hiervoor de Planckoppervlakte voor kunnen gebruiken, en dan zie je dat C wel heel mooi naar de gravitatieconstante G gaat, ware het niet dat dat Planckoppervlak al van G afhangt; Planckeenheden zijn simpelweg grootheden geconstrueerd uit h,c en G.

Het blijft al met al een leuk berekeningetje

[ Bericht 0% gewijzigd door Haushofer op 15-12-2009 19:03:49 ]
pi_75669498
Ben nogal visueel ingesteld, dus daarom gelijk maar even een plaatje gemaakt




Klopt dit een beetje?

[ Bericht 1% gewijzigd door Agno op 16-12-2009 11:40:47 ]
pi_75673344
Uit het Volkskrantartikel:

(...)
MEN NEME EEN ZWART GAT EN EEN HOLOGRAM
Erik Verlindes afleiding van Newtons klassieke mechanica berust op een al ouder idee van zijn leermeester en Nobelprijswinnaar (1999) Gerard ’t Hooft: alle informatie over alle deeltjes in een fysisch systeem wordt als in een hologram opgeslagen op een bol eromheen. Die voorstelling raakt aan theorieën van Stephen Hawking over de oppervlakken van zwarte gaten.

Men neme een zwart gat, een zo grote massa dat zelfs licht er niet aan kan ontsnappen als het een bepaalde horizon overschrijdt. Volgens de theorieën van Hawking heeft die bolvormige horizon een oppervlak dat evenredig is met de hoeveelheid informatie die in het zwarte gat is verdwenen. Die horizon is echter niet helemaal mathematisch glad; er is een minimale onzekerheid over waar deze zich bevindt. Dat komt omdat in de quantumwereld niets exact vaststaat. Die onzekerheid, zo liet Hawking in een beroemd geworden stelling zien, betekent dat zwarte gaten een temperatuur hebben en dus ook energie uitstralen.

Volgens ’t Hooft is op dezelfde manier rond iedere grote massa M een soort hologram te bedenken, een scherm waarop alle informatie over de hele inhoud is opgeslagen in de vorm van bits. De energie binnen de bol is netjes verdeeld over de bits op het scherm. Daarmee is ook aan het denkbeeldige holografische scherm een temperatuur toe te kennen. Die op zichzelf denkbeeldige temperatuur is volgens Erik Verlinde de sleutel tot de zwaartekracht die een massa m van massa M ondergaat.

Als een deeltje met een massa m net van de ene kant van het denkbeeldige scherm naar de andere wordt gebracht, verandert de informatie-inhoud van de bol met één bit. Die verandering maal de temperatuur van het scherm is volgens Verlinde de energieverandering van het systeem. Die energieverandering moet worden opgebracht tijdens de verplaatsing. Wie het deeltje wil verzetten, voelt dit altijd als kracht richting massa M.

Tot zover het conceptuele verhaal, dat volledig berust op gedachten over informatie en energie binnen een fysisch systeem en wat veranderingen daarin betekenen. De crux: verplaatsen van een massa geeft informatieverandering die energie kost, wat zich uit in een aantrekkingskracht.

Verlinde combineert simpele formules voor energie, informatie-inhoud, temperatuur, oppervlakten en aantallen bits, en vindt vrijwel direct twee klassieke wetten van Newton. De eerste is de versnellingswet F = ma: kracht is massa maal versnelling a van een deeltje met massa m.
De tweede is Newtons gravitatiewet, die zegt dat massa's M en m elkaar op een afstand R aantrekken met een kracht die evenredig is met de massa's en omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand.
(...)

Op de website van Verlinde staat ook een filmpje (onder "talks" en "gravitatie uit informatie").

Hij leidt dus zomaar even bottom-up Newton's wetten: F=m.a en a = (m1*m2*G)/R2 af.

http://staff.science.uva.nl/~erikv/index.html
pi_75675922
tvp
"An educated citizenry is a vital requisite for our survival as a free people."
pi_75677637
quote:
Op dinsdag 15 december 2009 22:26 schreef Agno het volgende:
Ben nogal visueel ingesteld, dus daarom gelijk maar even een plaatje gemaakt

[ link | afbeelding ]


Klopt dit een beetje?
Dat heb je tov gedaan! De formule van de Unruh temperatuur moet echter T= (ha)/(2*pi*c*k) zijn, waarbij h "h-streep" is. Voor de rest vat je plaatje denk ik goed samen wat het holografische principe inhoudt; dit soort plaatjes vind je wel vaker terug, bijvoorbeeld hier,



of hier,

pi_75677684
quote:
Op woensdag 16 december 2009 00:19 schreef Agno het volgende:
Uit het Volkskrantartikel:

(...)
Leuk artikel, maar aan uitspraken als "Dat komt omdat in de quantumwereld niets exact vaststaat" stoor ik me altijd een beetje; dat laat geloven dat je in de kwantummechanica niets met willekeurige precisie kunt vaststellen.
pi_75681950
quote:
Op woensdag 16 december 2009 09:16 schreef Haushofer het volgende:

De formule van de Unruh temperatuur moet echter T= (ha)/(2*pi*c*k) zijn, waarbij h "h-streep" is.
Heb de formule gecorrigeerd (zo zie je maar weer hoe belangrijk haakjes zijn in de wiskunde...) .

Weet jij ook hoe Verlinde Newton's versnellingswet F=m a uit de entropiewetten afgeleid heeft?

Verlinde moet nu alleen nog even de veldvergelijkingen van Einstein afleiden uit lokale informatieverschillen...
pi_75683046
quote:
Op woensdag 16 december 2009 11:49 schreef Agno het volgende:

[..]

Heb de formule gecorrigeerd (zo zie je maar weer hoe belangrijk haakjes zijn in de wiskunde...) .

Weet jij ook hoe Verlinde Newton's versnellingswet F=m a uit de entropiewetten afgeleid heeft?

Verlinde moet nu alleen nog even de veldvergelijkingen van Einstein afleiden uit lokale informatieverschillen...
Volgens mij zou dat een redenatie worden als volgt:

Je weet dat uit de thermodynamica volgt dat dE=TdS. Die dE kun je schrijven als Fdx. Als je nu voor dx de Comptongolflengte invult en de Unruh formule gebruikt, dan verkrijg je iets als

F*h/(mc) = (h*a)/(2*pi*k*c)dS

Dit is dus

F=m*a*(dS/2*pi*k),

waarbij de afleiding hout zou snijden als dS=2*pi*k. Ik moet zeggen dat de tussenstappen me niet helemaal duidelijk zijn en de motivatie ook niet, maar in die richting moet je het zoeken denk ik.
pi_75691674
quote:
Op woensdag 16 december 2009 12:16 schreef Haushofer het volgende:

[..]

Volgens mij zou dat een redenatie worden als volgt:

Je weet dat uit de thermodynamica volgt dat dE=TdS. Die dE kun je schrijven als Fdx. Als je nu voor dx de Comptongolflengte invult en de Unruh formule gebruikt, dan verkrijg je iets als

F*h/(mc) = (h*a)/(2*pi*k*c)dS

Dit is dus

F=m*a*(dS/2*pi*k),

waarbij de afleiding hout zou snijden als dS=2*pi*k. Ik moet zeggen dat de tussenstappen me niet helemaal duidelijk zijn en de motivatie ook niet, maar in die richting moet je het zoeken denk ik.
De afleiding van het 'schoolbord' is vrij eenvoudig:

F dX = T dS

dX = h/(mc)
dS = 2 pi kB (=entropie van 1 bit die "door" het holografische scherm gaat)
kB T = 1/(2 pi) x (ha)/c (= Unruh)

Dus,

F h/(mc) = (2 pi kB) x ((1/(2pi) x (ha)/c) / kB)

F = ma

Verbazingwekkend eenvoudig.
pi_75692209
Ja, ik wacht zijn artikel ook nog even af voordat ik conclusies hier uit ga trekken.
pi_75694550
Allemaal erg ingewikkeld. Ik wacht wel tot de documentaire uit is
"An educated citizenry is a vital requisite for our survival as a free people."
  donderdag 17 december 2009 @ 03:20:31 #17
65434 Parafernalia
Leuker als je denkt
pi_75714757
quote:
Op dinsdag 15 december 2009 22:26 schreef Agno het volgende:
Ben nogal visueel ingesteld, dus daarom gelijk maar even een plaatje gemaakt

[ link | afbeelding ]


Klopt dit een beetje?
Ja, zo is het idd
Eindelijk iemand die denkt wat iedereen zegt
  donderdag 17 december 2009 @ 08:01:08 #18
220836 rinzzz
Zoekt en gij zult moe worden.
pi_75715988
quote:
Op dinsdag 15 december 2009 22:26 schreef Agno het volgende:
Ben nogal visueel ingesteld, dus daarom gelijk maar even een plaatje gemaakt

[ link | afbeelding ]


Klopt dit een beetje?
Mooi geschematiseerd hoor.
pi_75730238
En vandaag publiceert T. Padmanabhan vrijwel hetzelfde idee als Verlinde op arXiv:

Equipartition of energy in the horizon degrees of freedom and the emergence of gravity

Misschien leest Padmanabhan ook wel de Volkskrant
pi_75871694
Ik zag vanochtend dat Verlinde zijn praatjes van de website heeft gehaald. Ergens vermoed ik dat Padmanabhan de boven genoemde blog heeft gelezen of er op een andere manier lucht van heeft gekregen, in sneltreinvaart het artikeltje heeft uitgepoept en Verlinde zo gescooped heeft.

Het lijkt erop dat Verlinde een elementaire fout heeft gemaakt door de publiciteit op te zoeken.
pi_75971173
quote:
Op maandag 21 december 2009 11:21 schreef Haushofer het volgende:
Ik zag vanochtend dat Verlinde zijn praatjes van de website heeft gehaald. Ergens vermoed ik dat Padmanabhan de boven genoemde blog heeft gelezen of er op een andere manier lucht van heeft gekregen, in sneltreinvaart het artikeltje heeft uitgepoept en Verlinde zo gescooped heeft.

Het lijkt erop dat Verlinde een elementaire fout heeft gemaakt door de publiciteit op te zoeken.
Dat was mij ook al opgevallen. Alle filmpjes zijn van de site verdwenen. Zou wel een beetje zonde zijn van zo'n doorbraak en zeker als het via een foto van zijn werkkamer en een slim lezende natuurkundige naar Padmanabhan gelekt is.

Maar wellicht prevaleert onze Nederlandse trots boven een eerlijk allocatie van de 'credit' voor deze doorbraak. Het verhaal kan natuurlijk ook zo zijn dat Verlinde zich baseert op een eerdere publicatie van Padmanabhan, snel de 'last loop' bedenkt en vervolgens als een speer de publiciteit gezocht heeft. We weten het niet.

De vraag over wie de 'credit' voor een wetenschappelijke doorbraak krijgt is interessant. Wat telt in de wetenschappelijke wereld: is het altijd degene die als eerste formeel publiceert of is het degene die als eerste publiek gaat? Hoe werkt bijv. zo'n Spinoza lezing? Moeten alle aanwezigen vooraf een soort non-disclosure tekenen?

P.S.
Heb het plaatje nog wat aangepast en nu ook de afleiding F=ma toegevoegd.

pi_75981348
quote:
Op woensdag 23 december 2009 14:59 schreef Agno het volgende:

De vraag over wie de 'credit' voor een wetenschappelijke doorbraak krijgt is interessant. Wat telt in de wetenschappelijke wereld: is het altijd degene die als eerste formeel publiceert of is het degene die als eerste publiek gaat? Hoe werkt bijv. zo'n Spinoza lezing? Moeten alle aanwezigen vooraf een soort non-disclosure tekenen?
Nee, je hoeft niks te tekenen. Formeel geldt denk ik dat degene die als eerste publiceert de credits krijgt. Normaal gezien doen wetenschappers dat denk ik niet zo gauw, "publiek gaan" voordat ze gepubliceerd hebben. Daarom denk ik ook dat Verlinde een elementaire fout heeft gemaakt en misschien eerst de zaak beter had moeten uitdenken en opschrijven in een artikel alvorens de Volkskrant hun sensatie laten spuien.
pi_75986477
Wat natuurlijk ook nog gebeurd kan zijn is dat de desbetreffende journalist (Martijn van Calmthout, die in Utrecht heeft gestudeerd, net als naar ik meende) bij Verlinde zijn lezing is geweest en zelf het artikel heeft geschreven, maar dat kan ik me eigenlijk moeilijk voorstellen.

We hebben in elk geval wat te bespreken tijdens de volgende journalclub
pi_76163847
En er was opeens ook een Wikipedia artikel http://nl.wikipedia.org/wiki/Erik_Verlinde

Klopt het trouwens wat er staat? Zou het Higgs-deeltje overbodig worden met dat dichtheden verhaal?

(ik wil wel even op de hoogte blijven van dit eigenlijk toch best fundamenteel onderwerp)
pi_76256405
quote:
Op maandag 28 december 2009 23:30 schreef Mastertje het volgende:
En er was opeens ook een Wikipedia artikel http://nl.wikipedia.org/wiki/Erik_Verlinde

Klopt het trouwens wat er staat? Zou het Higgs-deeltje overbodig worden met dat dichtheden verhaal
Nee, waar zie je dat staan? Dit zou een nieuwe kijk op zwaartekracht geven. Het Higgsmechanisme is echter wat anders; dat is een mechanisme om in het standaardmodel deeltjes hun massa te geven en tegelijkertijd ijksymmetrie te behouden.
pi_76354585
Dit wordt spannend. Uit de Volkskrant van gisteren.

Fysicus beschuldigt collega van plagiaat

NIEUWE THEORIE De Amsterdamse theoretisch fysicus prof. Erik Verlinde beschuldigt een Indiase fysicus van plagiaat. Thanu Padmanabhan zou enkele formules van Verlinde hebben overgenomen via een weblog en die als eigen werk hebben gepresenteerd op Arxiv.org. Op deze website wil Verlinde zijn nieuwe theorie over de zwaartekracht van Newton publiceren. Daarin leidt hij de gravitatiewet af uit een beschouwing over de manier waarop informatie over een fysisch systeem als een zwart gat verdeeld is over de ruimte eromheen. De Indiër zou zich hebben gebaseerd op een foto van Verlinde in de Volkskrant, waarop de natuurkundige voor een schoolbord staat met daarop enkele van zijn formules.
pi_76354974
tvp
blablablablablablablablablablablablablabla
pi_76358121
quote:
Op donderdag 31 december 2009 11:20 schreef Haushofer het volgende:

[..]

Nee, waar zie je dat staan? Dit zou een nieuwe kijk op zwaartekracht geven. Het Higgsmechanisme is echter wat anders; dat is een mechanisme om in het standaardmodel deeltjes hun massa te geven en tegelijkertijd ijksymmetrie te behouden.
Ahh, okee, ik weet nog maar vrij weinig van de moderne quantum mechanica Ik vond het wat raar staan op die wikipedia pagina. ( Interessant gegeven hierbij is dat tot op heden (2009) noch het Higgs deeltje (dat andere elementaire deeltjes hun massa geeft), noch het graviton (dat de zwaartekracht zou overbrengen) experimenteel zijn aangetoond. )
quote:
Op zondag 3 januari 2010 12:58 schreef Agno het volgende:
Dit wordt spannend. Uit de Volkskrant van gisteren.

Fysicus beschuldigt collega van plagiaat

NIEUWE THEORIE De Amsterdamse theoretisch fysicus prof. Erik Verlinde beschuldigt een Indiase fysicus van plagiaat. Thanu Padmanabhan zou enkele formules van Verlinde hebben overgenomen via een weblog en die als eigen werk hebben gepresenteerd op Arxiv.org. Op deze website wil Verlinde zijn nieuwe theorie over de zwaartekracht van Newton publiceren. Daarin leidt hij de gravitatiewet af uit een beschouwing over de manier waarop informatie over een fysisch systeem als een zwart gat verdeeld is over de ruimte eromheen. De Indiër zou zich hebben gebaseerd op een foto van Verlinde in de Volkskrant, waarop de natuurkundige voor een schoolbord staat met daarop enkele van zijn formules.
Popcorn iemand Hij heeft ook al een 2e versie gepubliceerd op http://arxiv.org/abs/0912.3165

[ Bericht 3% gewijzigd door Mastertje op 03-01-2010 14:39:12 ]
  zondag 3 januari 2010 @ 20:56:31 #29
52164 pfaf
pfief, pfaf, pfoef!
pi_76385089
quote:
Op zondag 3 januari 2010 14:32 schreef Mastertje het volgende:

[..]

Popcorn iemand Hij heeft ook al een 2e versie gepubliceerd op http://arxiv.org/abs/0912.3165
Het lijkt erop of dat Padmanabhan nu ook Einstein's veldvergelijkingen ("relativistic gravity") uit de thermodynamica heeft weten af te leiden. Dat hadden we Verlinde nog niet horen claimen.
quote:
It is possible to provide a physical interpretation for the field equations of gravity based on a thermodynamical perspective. The virtual degrees of freedom associated with the horizons perceived by the local Rindler observers, play a crucial role in this approach.

In this context, the relation S=E/2T between the entropy (S), active gravitational mass (E) and temperature (T), can be reinterpreted as the law of equipartition E = (1/2) nkT where n=A/L_P^2 is the number (density) of microscopic horizon degrees of freedom.
Daarna lijkt ie het afleiden van Newton's gravitatiewetten een beetje te downplayen. Hij presenteert het als een soort bijprodukt van zijn analyse dat alle macroscopische zwaartekrachtswetten te herleiden zijn tot een quantummechanische oorsprong. Daarmee poogt hij wellicht een mogelijke beschuldinging van plagiaat te omzeilen omdat Einstein's gekromde ruimte-tijd een volledigere beschrijving geeft van zwaartekracht dan Newton's wetten (bijv. voor de beschrijving van zwarte gaten).
quote:
Conversely, one can use the equipartition argument to provide a thermodynamic interpretation of even non-relativistic gravity. These results emphasize the intrinsic quantum nature of all gravitational phenomena and diminishes the distinction between thermal phenomena associated with local Rindler horizons and the usual thermodynamics of macroscopic bodies in non-inertial frames.
Dit wordt een hele interessante wetenschappelijke fittie.
pi_76385229
OK, ik snap hier dus geen sodeflikker van
De oude oude layout was veel beter!!
vosss is de naam,
met dubbel s welteverstaan.
  maandag 4 januari 2010 @ 00:36:02 #32
189938 Dhr.P
for paranoia
pi_76385352
tvp
batsen?
pi_76396609
Dat ik dit topic nu pas zie . Dikke TVP
Have fun...
pi_76494435
Uit een berichtje op het blog:

http://www.scientificblog(...)graphic_hot_horizons

blijkt dat Verlinde morgen gaat publiceren.
pi_76508302
quote:
Op woensdag 6 januari 2010 19:11 schreef Agno het volgende:
Uit een berichtje op het blog:

http://www.scientificblog(...)graphic_hot_horizons

blijkt dat Verlinde morgen gaat publiceren.
ah! Goed gezien, spannend!

http://arxiv.org/find/hep-th/1/au:+Verlinde_E/0/1/0/all/0/1
pi_76513148
Hij staat op de schijf, vanmiddag maar es doornemen
pi_76517523
Dit artikel van Jacobson stamt al uit 1995, waarin hij ook de Einsteinvergelijkingen lijkt af te leiden vanuit thermodynamisch oogpunt, ver voordat Padmanabhan zijn eerste artikelen hierover schreef volgens mij. Vreemd, want Padmanabhan lijkt vooral naar zichzelf te refereren.
pi_76523893
The Reference Frame van Motl schenkt ook al aandacht aan het artikel. Hij is in elk geval erg sceptisch.
pi_76524900
Heb het artikel tussen de bedrijven door nu twee keer gelezen en die 2*pi factor om alles mooi kloppend te maken mij viel net als Motl ook al op. Dat is een wat merkwaardige injectie in de relatie tussen entropie verandering en een verplaatsend bit.

"The reason for putting on the factor 2*pi will become apparent soon", stelt Verlinde. Maar hij blijkt later die term alleen maar nodig te hebben om netjes F=m*a te laten ontstaan. Er zit geen fysische verklaring achter.
  donderdag 7 januari 2010 @ 15:58:49 #40
36192 kingmob
Nice 'n Smooth
pi_76526000
quote:
Op woensdag 23 december 2009 19:19 schreef Haushofer het volgende:

[..]

Nee, je hoeft niks te tekenen. Formeel geldt denk ik dat degene die als eerste publiceert de credits krijgt. Normaal gezien doen wetenschappers dat denk ik niet zo gauw, "publiek gaan" voordat ze gepubliceerd hebben. Daarom denk ik ook dat Verlinde een elementaire fout heeft gemaakt en misschien eerst de zaak beter had moeten uitdenken en opschrijven in een artikel alvorens de Volkskrant hun sensatie laten spuien.
Ik had de indruk dat hij dit deed omdat hij bang was dat hij zou worden 'verslagen' voordat zijn artikel af was.
Verdwaald in mijn eigen belevingswereld.
pi_76528734
quote:
Op donderdag 7 januari 2010 15:31 schreef Agno het volgende:
Heb het artikel tussen de bedrijven door nu twee keer gelezen en die 2*pi factor om alles mooi kloppend te maken mij viel net als Motl ook al op. Dat is een wat merkwaardige injectie in de relatie tussen entropie verandering en een verplaatsend bit.

"The reason for putting on the factor 2*pi will become apparent soon", stelt Verlinde. Maar hij blijkt later die term alleen maar nodig te hebben om netjes F=m*a te laten ontstaan. Er zit geen fysische verklaring achter.
Ik heb het artikel nu ook eventjes snel doorgelezen (tijdens een gecondenseerde materie praatje ) en ik moet zeggen dat ik het iets teveel "assumptions" vind. Ook had hij het nog wel es mogen nalopen op spelfouten, maar da's mierenneuken natuurlijk.

Binnenkort willen we als vakgroep er even aandacht aan besteden, dus als daar iets uitkomt laat ik van me horen
pi_76528768
quote:
Op donderdag 7 januari 2010 15:58 schreef kingmob het volgende:

[..]

Ik had de indruk dat hij dit deed omdat hij bang was dat hij zou worden 'verslagen' voordat zijn artikel af was.
Nee, ik denk dat dat niet echt aan de orde was. Maar ik ben nu wel nieuwsgierig hoe het journalistiek gegaan is, ook de beschuldiging van plagiaat. Zoiets stel je niet zomaar en draai je niet zomaar terug.
pi_76553974
Hier is ook de eerste reactie van de Hammock physicist.

http://www.scientificblog(...)/it_bit_case_gravity

Hij is vrij positief en ik deel zijn conclusie dat Verlinde "is on to something". Het idee is ook bijna te elegant en mooi om niet waar te zijn.

Ook dat stukje over het volledig verzadigde holografische scherm en dat eigenlijk daardoor het zwarte gat ontstaat. D'r kan gewoon op een gegeven moment geen bit meer bij.
pi_76558322
Tsja, "te mooi en elegant om niet waar te zijn" herinnert me aan een zekere SU(5) unificatiepoging Daar moet je altijd wat mee oppassen. Zal zelf het artikel binnenkort (dit weekend?) proberen goed door te nemen, en ondertussen wacht ik andere reacties af.

M'n promotor kwam met het idee om in de krant ook es een artikel te publiceren van alle natuurkundehypes van de afgelopen jaren en om te kijken wat daar mee gebeurd is. Ik kan me bijvoorbeeld nog een Surfdude Stuns physics artikel herinneren, of een Horava Gravity hype.
pi_76563539
quote:
Op vrijdag 8 januari 2010 12:18 schreef Haushofer het volgende:
Tsja, "te mooi en elegant om niet waar te zijn" herinnert me aan een zekere SU(5) unificatiepoging Daar moet je altijd wat mee oppassen. Zal zelf het artikel binnenkort (dit weekend?) proberen goed door te nemen, en ondertussen wacht ik andere reacties af.

M'n promotor kwam met het idee om in de krant ook es een artikel te publiceren van alle natuurkundehypes van de afgelopen jaren en om te kijken wat daar mee gebeurd is. Ik kan me bijvoorbeeld nog een Surfdude Stuns physics artikel herinneren, of een Horava Gravity hype.
Haushofer,

Daar heb je gelijk in. Niet alle mooie theorieën en de daarmee geassocieerde hypes kloppen natuurlijk, maar toch zijn de meeste kloppende theorieën wel vaak mooi en bezitten ze een zekere elegantie.

Dus beginnen vanuit een "mooi" idee, kan een goed startpunt zijn voor een nieuwe redenatie. Symmetrie en complementariteit spelen een belangrijke rol in de "schoonheid" der dingen. Dus bijv. het omkeren van simpele redenaties als: een golf kan zich als een deeltje gedragen, dus waarom zou een deeltje zich niet als een golf kunnen gedragen? (DeBroglie), of zoals Verlinde dat doet door te stellen dat iets dat versneld wordt een temperatuur moet hebben, dus als iets een temperatuur heeft het wel eens versneld zou kunnen worden.

Ben benieuwd naar jouw analyse na dit weekend.
pi_76715353
Nog meer uitleg en nu "straight from the horse's mouth" !

http://staff.science.uva.nl/~erikv/page18/page18.html
  dinsdag 12 januari 2010 @ 12:14:18 #47
8369 speknek
Another day another slay
pi_76715522
Ontzettende TVP
They told me all of my cages were mental, so I got wasted like all my potential.
pi_76736396
quote:
Had nice and useful discussions with Robbert. The issue with Padmanabhan is closed. Now we can focus on the science....
about 5 hours ago from web

Stond op z'n twitter ( )
pi_76749354
Heb op basis van Verlinde's toelichting het volgende plaatje gemaakt. Eerste poging. Dus WIP.

Haushofer, kom d'r maar in!

pi_76878135
Ik reageer even volgende week, dan hebben we het artikel besproken met onze vakgroep en kan ik ook es meningen horen van mensen om me heen
pi_76888845
quote:
Op woensdag 13 januari 2010 01:29 schreef Agno het volgende:
Heb op basis van Verlinde's toelichting het volgende plaatje gemaakt. Eerste poging. Dus WIP.

Haushofer, kom d'r maar in!

[ link | afbeelding ]
Of het nou 100% correct is of niet:
Have fun...
pi_76889602
Ik moet het einde van het artikel nog beter doorlezen, maar ik ben ook benieuwd naar de implicaties voor snaartheorie. Snaartheorie kent meerdere motivaties, maar zover ik weet is één van de hoofdmotivaties de problematiek omtrent kwantumgravitatie. Als zwaartekracht op deze manier geen fundamentele kracht blijkt te zijn, is het de vraag wat de rol van het graviton in snaartheorie is.

Sowieso heb ik nooit helemaal de rol van het graviton in snaartheorie begrepen; enerzijds heb je een snaar die zich door de ruimtetijd beweegt waar een graviton in het spectrum voorkomt. Aan de andere kant is het graviton een kwantum van ruimtetijd. Het staat vast in boeken als Green Schwarz Witten, maar dat is me nooit duidelijk geworden.

Ook ben ik erg nieuwsgierig naar wat dit allemaal betekent voor de wens van veel fysici om een achtergrondsafhankelijke theorie op te stellen. Algemene covariantie lijkt een voorwaarde om de Einsteinvergelijkingen af te kunnen leiden, maar hoe achtergrondsafhankelijkheid in dit plaatje past is me ook nog niet helemaal duidelijk.
pi_76890554
tvp
Calm down, please!
pi_76890663
quote:
Op zaterdag 16 januari 2010 13:50 schreef Handschoen het volgende:

[..]

Of het nou 100% correct is of niet:
  zaterdag 16 januari 2010 @ 15:04:44 #55
65434 Parafernalia
Leuker als je denkt
pi_76891137
Ik begrijp er geen bal van. Kan iemand 't in J&J taal uitleggen?
Eindelijk iemand die denkt wat iedereen zegt
pi_76892408
Ik heb in een eerdere post het in J&J taal proberen uit te leggen. Samengevat stelt het artikel dat zwaartekracht geen fundamentele kracht is maar haar oorsprong heeft in thermodynamica.

Meer J&J wordt het niet, vrees ik.
pi_76892679
quote:
Op zaterdag 16 januari 2010 14:15 schreef Haushofer het volgende:
Ik moet het einde van het artikel nog beter doorlezen, maar ik ben ook benieuwd naar de implicaties voor snaartheorie. Snaartheorie kent meerdere motivaties, maar zover ik weet is één van de hoofdmotivaties de problematiek omtrent kwantumgravitatie. Als zwaartekracht op deze manier geen fundamentele kracht blijkt te zijn, is het de vraag wat de rol van het graviton in snaartheorie is.

Sowieso heb ik nooit helemaal de rol van het graviton in snaartheorie begrepen; enerzijds heb je een snaar die zich door de ruimtetijd beweegt waar een graviton in het spectrum voorkomt. Aan de andere kant is het graviton een kwantum van ruimtetijd. Het staat vast in boeken als Green Schwarz Witten, maar dat is me nooit duidelijk geworden.

Ook ben ik erg nieuwsgierig naar wat dit allemaal betekent voor de wens van veel fysici om een achtergrondsafhankelijke theorie op te stellen. Algemene covariantie lijkt een voorwaarde om de Einsteinvergelijkingen af te kunnen leiden, maar hoe achtergrondsafhankelijkheid in dit plaatje past is me ook nog niet helemaal duidelijk.
Haushofer,

Dit zegt Erik Verlinde zelf over de implicaties voor de snaartheorie (waar hij opmerkelijk genoeg één van de topspecialisten in is en mijns inziens zijn 'open mind' mee demonstreert):
quote:
If the previous papers had made the emergence of gravity so clear, why are people still regarding string theory as the final theory of quantum gravity? Somehow, not everyone was convinced that these similarities mean something, or at least, people had no clear idea of what they mean.

Some people may think that when we develop string theory further that eventually we will learn about this. I am not sure that string theory is the way to go. In any case, not if we keep regarding the definition in terms of closed strings as being microscopically defined, may be equivalent to some other formulation. And not if we keep our eyes closed for emergent phenomena. Graviton's can not be fundamental particles in a theory of emergent space time and gravity.

So what is the role of string theory, if gravity is emergent? I discussed this at some level in the paper. It should also be emergent, and it is nothing but a framework like quantum field theory.

In fact, I think of string theory as the way to make QFT in to a UV complete but still effective framework. It is based on universality. Many microscopic systems can lead to the same string theory. The string theory landscape is just the space of all universality classes of this framework. I have more to say about it, but will keep that for a publication, or I will post that some other time.
Die achtergrondsafhankelijkheid is inderdaad een lastige. Als ik het goed begrijp zijn ruimte-tijd in de ART een integraal (emergent) onderdeel van de veldvergelijkingen. Als je zwaartekracht probeert te kwantiseren in gravitonen dan hak je ook meteen de ruimte-tijd op in kleine korreltjes. En dat blijkt niet met elkaar te reconcilieren zonder allerlei hardnekkige oneindigheden.

Even een dump van mijn huidige begrip van Verlinde's theorie:

Het standaardmodel unificeert drie krachten EM/zwak/sterk maar de zwaartekrackt lijkt meer op een entropic force. Voor zijn theorie zijn er als a proiri achtergrond maar drie elementen noodzakelijk:

* tijd (waaruit je Temperatuur en Energie als macrovariabelen kan afleiden)
* micro-states van deeltjes (waaruit je Entropie en elke gewenste andere 'micro state' lens)
* een emmertje elementaire deeltjes die elkander beïnvloeden (kwantumfysica QM)

Uit de standaard entropieformule (met E, S en T) kun je een entropische kracht F afleiden zonder enige andere a proiri achtergrond (als een 'veld' of 'ruimte'). Entropie komt puur uit tijd en de micro-states (plus wat statistiek). Die micro-states hebben (nog) niets te maken met de echte 'space' en worden wiskundig als 'state-phases' of 'Hilbert-ruimtes' beschreven.

Ook het holografisch principe (=bits op een D-dimensioneel screen beschrijven een D+1 object) heeft niet meteen met echte 'space' te maken, maar lijkt meer op een digitale D+1 bril om naar een subset van de microstates te kijken waardoor je dan opeens de echte 'space' tezamen met een entropische kracht ziet verschijnen. Deze digitale D+1 bril kun je ook gebruiken om inertiale assenstelsels (niet versneld) en non-inertiale assenstelsels (versneld) te laten emergeren en dan daarin bijvoorbeeld bewegende massa's te bestuderen (daar komen dus de informatieverschillen vandaan die Verlinde verdenkt van het veroorzaken van een entropische 'zwaarte' kracht).

Het standaardmodel levert je via "velden" de unificatie tussen de macro-SRT en de pico-QM met als emergente bonus de Minkowski ruimte-tijd, massa (nog ff hopen dat het Higgs boson gevonden wordt ), een constante snelheid van het licht en de equivalentie van massa en energie via E=mc^2.

Op het interessante blog van Lubos Motl (waar Erik Verlinde zelf ook post) lijkt de vraag zich nu toe te spitsen op de (on)mogelijkheid van het afleiden van een eindige/begrensde kracht F uit een aantal oneindige thermodynamische variabelen.

Spannend
pi_76902467
Ja, eigenlijk wil ik hier wel wat meer tijd in steken, maar ik heb ook nog een eigen onderzoek te doen waar ik eigenlijk ook de handen vol aan heb op het moment Maar het raakt wel aan holografie.

Studeer je zelf trouwens ook iets in de richting van Natuurkunde, Agno?
pi_76911343
quote:
Op zaterdag 16 januari 2010 21:16 schreef Haushofer het volgende:
Ja, eigenlijk wil ik hier wel wat meer tijd in steken, maar ik heb ook nog een eigen onderzoek te doen waar ik eigenlijk ook de handen vol aan heb op het moment Maar het raakt wel aan holografie.

Studeer je zelf trouwens ook iets in de richting van Natuurkunde, Agno?
Neen, jammer genoeg niet. Ben econoom, maar heb me altijd mateloos geïnteresseerd voor Natuurkunde en Wiskunde.

Helaas moesten we in de derde klas van het VWO al verplicht een Alfa- of Betarichting kiezen. Aangezien ik toen nog wat meer moeite had met de exacte vakken (en er bovendien een heel leuk meisje ook de A-kant opging... ) ben ik uiteindelijk in de alfa-studierichtingen terecht gekomen. Door een drukke baan en gezin is er nu veel te weinig tijd om nog een studie te gaan volgen.

Momenteel werk ik bij een grote Nederlandse multinational en heb gemerkt dat ik als alfa met enige beta affiniteit toch heel wat bruggen tussen afdelingen heb kunnen slaan. De meeste 'hard-core' beta's in ons bedrijf (Natuurkunde/Wiskunde/Chemie, een aantal gepromoveerd), beginnen meestal in specialistisch researchwerk, maar gaan na een tijdje (einde Sturm und Drang fase ) toch bijna allemaal de managementkant op (vele beta's beschikken overigens ook over sterke alfa competenties). Toch kiezen velen ervoor om er dan een 'alfa' studie naast te gaan doen (meestal een executive MBA). Wat echter nooit voorkomt is dat een pure alfa er opeens betastudie naast gaat doen en in research eindigt. Misschien word ik ooit nog de eerste...

Sta mij overigens toe om hier nogmaals te benadrukken hoe jouw passie voor de Natuurkunde werkelijk afspat van de kristalheldere stukken die je hier post. Alleen als je de complexe materie echt begrepen hebt, kan je zo helder en met empathie voor de minder geschoolde lezer schrijven. En dat werkt buitengewoon aanstekelijk!

Mark my words: die Haushofer, die gaat nog voor hele grote doorbraken zorgen
pi_76954702
quote:
Op zondag 17 januari 2010 01:12 schreef Agno het volgende:

[..]

Neen, jammer genoeg niet. Ben econoom, maar heb me altijd mateloos geïnteresseerd voor Natuurkunde en Wiskunde.

Helaas moesten we in de derde klas van het VWO al verplicht een Alfa- of Betarichting kiezen. Aangezien ik toen nog wat meer moeite had met de exacte vakken (en er bovendien een heel leuk meisje ook de A-kant opging... ) ben ik uiteindelijk in de alfa-studierichtingen terecht gekomen. Door een drukke baan en gezin is er nu veel te weinig tijd om nog een studie te gaan volgen.

Momenteel werk ik bij een grote Nederlandse multinational en heb gemerkt dat ik als alfa met enige beta affiniteit toch heel wat bruggen tussen afdelingen heb kunnen slaan. De meeste 'hard-core' beta's in ons bedrijf (Natuurkunde/Wiskunde/Chemie, een aantal gepromoveerd), beginnen meestal in specialistisch researchwerk, maar gaan na een tijdje (einde Sturm und Drang fase ) toch bijna allemaal de managementkant op (vele beta's beschikken overigens ook over sterke alfa competenties). Toch kiezen velen ervoor om er dan een 'alfa' studie naast te gaan doen (meestal een executive MBA). Wat echter nooit voorkomt is dat een pure alfa er opeens betastudie naast gaat doen en in research eindigt. Misschien word ik ooit nog de eerste...
Nee, die richting heb ik ook nog niet eerder meegemaakt
quote:
Sta mij overigens toe om hier nogmaals te benadrukken hoe jouw passie voor de Natuurkunde werkelijk afspat van de kristalheldere stukken die je hier post. Alleen als je de complexe materie echt begrepen hebt, kan je zo helder en met empathie voor de minder geschoolde lezer schrijven. En dat werkt buitengewoon aanstekelijk!

Mark my words: die Haushofer, die gaat nog voor hele grote doorbraken zorgen
Dank je wel Ik moet zeggen dat ik uit jouw posts opmaak dat je toch een behoorlijk bovengemiddeld begrip hebt van de materie, vandaar dat ik ook nieuwsgierig was dat je iets in die richting studeerde. Dus je gaat de goede kant op
pi_76956951
quote:
Op maandag 18 januari 2010 09:17 schreef Haushofer het volgende:

[..]

Nee, die richting heb ik ook nog niet eerder meegemaakt
[..]

Dank je wel Ik moet zeggen dat ik uit jouw posts opmaak dat je toch een behoorlijk bovengemiddeld begrip hebt van de materie, vandaar dat ik ook nieuwsgierig was dat je iets in die richting studeerde. Dus je gaat de goede kant op
I second that. Ik vind het zelfs mét een natuurkundige achtergrond het allemaal zeer moeilijk te bevatten.

Ik ken echter wel iemand met een MBA die na een aantal jaar zijn MSc heeft gehaald! Al heeft hij zijn familie wel verlaten (of dat hiervoor was weet ik niet hoor).

Prachtig topic dit in ieder geval. Ik blijf lezen ga zo door
pi_76991800
Begin me langzamerhand toch wat ook zorgen te maken over de 'omkeerbaarheid' van een entropische kracht (zie discussie op http://motls.blogspot.com/).

Even een korte dump van mijn huidige begrip waar het probleem zit:

Volgens mij is de analogie met het elastiekje (een bundeltje lange polymeren) hier van toepassing. Als je dit elastiekje uitrekt dan is de kracht die je voelt niets meer dan de sterke drang van die uitgerekte polymeren om naar een staat van hogere entropie terug te keren. In een uitgerekte vorm is zijn er minder vrijheidsgraden en is het elastiek kouder dan in de 'slobber' status (dan kunnen ze lekker alle kanten op fladderen, dus is de entropie het hoogst).

Die drang om terug te veren naar die hogere entropische staat is de entropische kracht en die wordt gevoed door het stelen van wat warmte uit de omgeving (dQ = die gejatte warmte) en dQ/T is dan gelijk aan de (altijd) toenemende entropie dS van het elastiekje en omgeving tezamen. En dat is per definitie geen omkeerbaar proces. Dus die kracht is ook niet omkeerbaar en dat is lastig als je daarmee zwaartekracht wilt verklaren (want anders zouden kometen niet in elispsen om andere planeten blijven draaien). Hieruit kun je zelfs de conclusie trekken dat het continue uitrekken/loslaten van een elastiekje gewoon een entropiepomp is. Je brengt het elastiek en je omgeving in een situatie met steeds meer vrijheidsgraden (niet te verwarren met 'wanorde', heb ik door schade en schande geleerd!). Als je echter verslaafd bent aan entropie, dan is zo'n elastiekje je beste vriend

Een ander probleem in Verlinde's theorie is dat hij ervan uit gaat dat het elastiekje zich al in die uitgerekte toestand bevindt (dat moet wel, want als het elastiekje lekker slap hangt, dan is er geen elastische (entropische) kracht). Maar dan is de vraag natuurlijk waar die kracht dan weer vandaan komt om het elastiekje in die opgerekte toestand te krijgen. Dat kun je echter oplossen door aan te nemen dat de meeste systemen in het heelal zich niet in thermodynamisch evenwicht bevinden omdat ze constant interacteren met hun omgeving (anders zou het heelal een groot zwart gat zijn). Dan zijn die systemen dus telkens op zoek naar een hogere staat van entropie en jatten daarvoor de warmte uit hun omgeving. Maar dat kan dan weer niet zonder een nog grotere entropie te creeren en daarmee is die kracht dan weer niet terugdraaibaar en dat is zwaartekracht nu net weer wel...

Dan maar eens een provocatief ideetje geponeerd. Zou het zo kunnen zijn dat twee elkaar passerende massa's die beiden op zoek zijn naar een thermodynamische evenwicht (dus entropiehonger hebben) en die daarom beiden tegelijkertijd uit de tussenliggende ruif van warmte proberen te snoepen? Een soort gevecht om de meeste warmte en dat dit nu precies de aantrekkende kracht is die wij als zwaartekracht ervaren?

[ Bericht 0% gewijzigd door Agno op 20-01-2010 00:17:30 ]
pi_76995122
Gelijk maar even in een plaatje gegoten. Zou dit niet zijn wat Verlinde bedoelt met verschillen in entropie (informatie) tussen massa en de omgeving daarbuiten? Dat zou me heel logisch voorkomen.

Ergo: zwaartekracht als 'a battle force fighting for scarce entropy/heat' tussen twee massa die uit thermodynamisch evenwicht zijn.

Dat zou je zelfs experimenteel moeten kunnen vaststellen door twee strak gespannen elastiekjes vlak naast elkaar te brengen. In dat geval zouden ze elkaar dus moeten aantrekken door het gevecht om de schaarse hitte tussen beiden om weer naar de natuurlijke evenwichtstoestand te komen. Slappe elastiekjes hebben daar dan geen last van.

pi_77036916
En toch is Erik Verlinde wel degelijk iets op het spoor! Hoe langer ik erover nadenk (en ik slaap slecht ) deste meer ik ervan overtuigd raak dat zwaartekracht wel een entropische kracht moet zijn.

Daarom bij deze mijn meest recente creatieve insteek (verbluffend simpel model maar het blijkt verrassend goed te kloppen. Natuurlijk hoor ik graag tegengeluiden!).

Daar gaat ie dan.

Stel dat we uitgaan van een gesloten systeem met elementaire deeltes en dat de EM kracht nog niet bestaat. In dat geval leren de puur statistische wetten uit de thermodynamica ons, dat zo'n systeem de status met het maximale aantal vrijheidsgraden opzoekt (= hoogste entropie). Het systeem komt dan in thermodynamisch evenwicht.

Maar dan introduceren we een paar fotonen (EM krachtdeeltje) in het systeem en die beginnen vervolgens lekker heen en weer te stuiteren tussen de deeltjes (laten we even uitgaan van atomen en sterke+zwakke krachten als reeds aanwezig beschouwen). Door dat 'overgooien' van atomen worden de deeltjes aan elkaar geknoopt. Die onderlinge uitwisseling van fotonen tussen atomen heeft echter één heel belangrijke consequentie en dat is het systeem daardoor in een lagere staat van entropie gedwongen wordt. Het aantal vrijheidsgraden wordt namelijk beperkt zodra deeltje minder vrijheidsgraden tot hun beschikking hebben (denk maar aan een hardloopwedstrijd waarbij jouw been aan die van iemand anders vastgebonden is).

Dat heeft die individuele EM kracht tussen de atomen natuurlijk helemaal niet door, maar er ontstaat plotseling wel een entropische kracht vanwege het feit dat het systeem nog steeds terug verlangt naar de hoogste staat van entropie (als analogie op de macroschaal: het elastiekje wordt strak gespannen en kan dus Arbeid gaan verrichten). Die entropische kracht moet dan precies gelijk zijn aan de som van alle EM-bindingen tussen de atomen (ofwel de energie van alle fotonen binnen het systeem). Zie onderstaande plaatje hoe je dit vanuit het bijna "niets" (dus van micro naar macro) zou kunnen opbouwen.



In dit model van elkaar tegenwerkende EM en entropische krachten, krijg je opeens een paar hele interessante resultaten:

0. Massa is in dit model niets meer of minder dan een omcirkelt aantal vrijheidsgraden (microstates) dat uit een thermodynamische equilibrium gehouden wordt door de EM-krachten tussen de deeltjes waardoor dus een entropische kracht ontstaat.

1. Alle massa's bezitten zo'n entropische kracht en die is per definitie proportioneel aan de massa (dus in een vaste stof als ijzer zitten de deeltjes dichter op elkaar geplakt en hebben dus een grotere massa dan bijvoorbeeld in een gas waarin de deeltjes veel meer vrijheidsgraden kennen (dus minder entropische kracht). Deze entropische kracht is gelijk aan het Gravitatie potentieel.

2. Dit geeft meteen ook de equivalentie tussen massa en energie weer. Een grote massa heeft veel fotonen nodig om die massa bij elkaar te houden en dus bezit een hogere energie (die in de vorm van straling vrijkomt als de massa naar een hogere entropie gaat, dus uit elkaar valt). Dat zou dus een hele logische verklaring kunnen zijn voor de equivalentie tussen E, m en c.

3. Je zou die entropische kracht ook in Arbeid (versnelling van de massa over afstand x) kunnen omzetten en dan krijg je F=m.a. Dit moet dan natuurlijk wel een cyclisch proces worden (open systeem) waarbij de entropische kracht afneemt tot een bepaald niveau (en het dus tijdelijk wint van de EM bindingskracht), maar daarna meteen weer nieuwe fotonen uit het hittebad aantrekt om het evenwicht weer te herstellen. Daardoor wordt het systeem weer in een lagere entropie gebracht (met een nieuwe kracht) en het proces begint opnieuw. Als dit proces een lager frequentie heeft zou je een oscillerend effect als bij een pulsar kunnen verwachten. Als dit proces niet cyclisch zou verlopen dan zou massa snel uit elkaar vallen (en het produceert natuurlijk wel entropie bij elke cyclus, dus heel langzaam zoals ook bij een zwart gat, verdampt de massa door die proces).

4. Omdat de som van alle EM bindingen tussen de deeltjes binnen zo'n massa, exact gelijk moet zijn aan de entropische kracht F, moet dus ook gelden dat die entropische kracht werkzaam is met de EM afstandsfactor van 1/r^2 (precies zoals bij Newton's zwaartekrachtswet).

5. Aangezien de kracht alleen maar werkt als er fotonen uit de massa ontsnappen, moet de entropische kracht dus ook met de lichtsnelheid (of trager) opereren. Echter dit betekent ook dat je een massa nooit zult kunnen versnellen boven de lichtsnelheid (aangezien de brandstof een foton is die reist nu eenmaal met c !!!)

6. Het model verklaart ook keurig waarom de zwaartekracht (ofwel de entropische kracht) alleen maar kan aantrekken, terwijl de EM kracht zowel kan duwen als trekken (en deeltjes kan binden/afstoten). Een elastiekje kan immers ook niet duwen.

7. Om de totale entropische kracht van twee massa's te berekenen, moet je beiden met elkaar vermenigvuldigen om de simpele reden dat de beperkte vrijheidsgraden van massa 1 keer de beperkte vrijheidsgraden van massa 2, het totale aantal beperkte vrijheidsgraden opleveren. Dan heb je ook meteen de totale entropische kracht en die moet dan logischer wijze nog gedeeld worden door r^2 (zie vorige punt).

8. In een zwart gat zijn de EM bindingen maximaal en kan er geen enkel foton meer uit de dichte massa ontsnappen. Daarom is de entropische (dus zwaartekracht) ook het allergrootste in een zwart gat (het elastiekje of de polymeer is daar maximaal). Er lekt alleen heel langzaam nog wat Hawking straling (entropie) uit op de horizon (zoals bij alle massa's).

9. ...

[ Bericht 0% gewijzigd door Agno op 20-01-2010 10:04:38 ]
pi_77042233
quote:
Op woensdag 20 januari 2010 00:10 schreef Agno het volgende:
En toch is Erik Verlinde wel degelijk iets op het spoor! Hoe langer ik erover nadenk (en ik slaap slecht ) deste meer ik ervan overtuigd raak dat zwaartekracht wel een entropische kracht moet zijn.

Daarom bij deze mijn meest recente creatieve insteek (verbluffend simpel model maar het blijkt verrassend goed te kloppen. Natuurlijk hoor ik graag tegengeluiden!).

Daar gaat ie dan.

Stel dat we uitgaan van een gesloten systeem met elementaire deeltes en dat de EM kracht nog niet bestaat. In dat geval leren de puur statistische wetten uit de thermodynamica ons, dat zo'n systeem de status met het maximale aantal vrijheidsgraden opzoekt (= hoogste entropie). Het systeem komt dan in thermodynamisch evenwicht.
Ik weet niet precies wat je met "maximale aantal vrijheidsgraden" bedoelt. Een systeem met bijvoorbeeld een vast aantal deeltjes N heeft een vast aantal vrijheidsgraden. Als je bijvoorbeeld naar de positie kijkt, heeft een deeltje 3 vrijheidsgraden. Een systeem van N deeltjes heeft dan 3N vrijheidsgraden.

Het concept van entropie is het volgende: je kunt naar de zogenaamde microtoestand van het systeem kijken, en de macrotoestand. De microtoestand wordt gegeven door het totale aantal configuraties van alle N deeltjes. De macrotoestand wordt gegeven door de "macroscopische variabelen", bijvoorbeeld N, het volume V, de energie E, de druk P etc. Deze kun je meten, en daarvoor hoef je niet de specifieke microconfiguratie van het systeem te kennen. Het punt is nu dit: Eén bepaalde macroconfiguratie E,P,V,... kan vaak corresponderen met een erg groot aantal verschillende microconfiguraties. Als je aanneemt dat elke microconfiguratie even waarschijnlijk is, dan zal een systeem statistisch gezien streven naar de macrotoestand die compatibel is met het grootste aantal microtoestanden. Dat is evenwicht
quote:
Maar dan introduceren we een paar fotonen (EM krachtdeeltje) in het systeem en die beginnen vervolgens lekker heen en weer te stuiteren tussen de deeltjes (laten we even uitgaan van atomen en sterke+zwakke krachten als reeds aanwezig beschouwen). Door dat 'overgooien' van atomen worden de deeltjes aan elkaar geknoopt. Die onderlinge uitwisseling van fotonen tussen atomen heeft echter één heel belangrijke consequentie en dat is het systeem daardoor in een lagere staat van entropie gedwongen wordt. Het aantal vrijheidsgraden wordt namelijk beperkt zodra deeltje minder vrijheidsgraden tot hun beschikking hebben (denk maar aan een hardloopwedstrijd waarbij jouw been aan die van iemand anders vastgebonden is).
Ik weet niet of je zomaar kunt zeggen dat hierdoor de entropie wordt verlaagd, omdat het niet 123 duidelijk is hoe de specifieke configuratie verandert met de introductie van fotonen

Ik zal binnenkort de rest van het verhaal even doornemen. Mijn indruk van Verlinde zijn paper is nu vooral dat het een erg interessant idee is, maar nog niet echt goed uitgewerkt. Er zitten nog teveel stappen in die ad hoc overkomen. Een voorbeeldje is zijn formule (3.6) waar hij een factor 1 introduceert en vervolgens probeert te verklaren waarom de verschillende factoren aannemelijk zijn; dat is uitermate fishy.

Hij komt in maart hier zijn verhaal doen, dus ik hoop dat er dan nog belangstelling is voor zijn paper in de wetenschappelijke wereld. Tot dan blijf ik toch sceptisch; als dit idee wil aanslaan heeft hij een hele sterke opvolger nodig van zijn artikel, want als het op dit niveau blijft hangen vrees ik dat het een stille dood zal sterven
pi_77052232
quote:
Op woensdag 20 januari 2010 09:38 schreef Haushofer het volgende:

[..]

Ik weet niet precies wat je met "maximale aantal vrijheidsgraden" bedoelt. Een systeem met bijvoorbeeld een vast aantal deeltjes N heeft een vast aantal vrijheidsgraden. Als je bijvoorbeeld naar de positie kijkt, heeft een deeltje 3 vrijheidsgraden. Een systeem van N deeltjes heeft dan 3N vrijheidsgraden.

Het concept van entropie is het volgende: je kunt naar de zogenaamde microtoestand van het systeem kijken, en de macrotoestand. De microtoestand wordt gegeven door het totale aantal configuraties van alle N deeltjes. De macrotoestand wordt gegeven door de "macroscopische variabelen", bijvoorbeeld N, het volume V, de energie E, de druk P etc. Deze kun je meten, en daarvoor hoef je niet de specifieke microconfiguratie van het systeem te kennen. Het punt is nu dit: Eén bepaalde macroconfiguratie E,P,V,... kan vaak corresponderen met een erg groot aantal verschillende microconfiguraties. Als je aanneemt dat elke microconfiguratie even waarschijnlijk is, dan zal een systeem statistisch gezien streven naar de macrotoestand die compatibel is met het grootste aantal microtoestanden. Dat is evenwicht
[..]

Ik weet niet of je zomaar kunt zeggen dat hierdoor de entropie wordt verlaagd, omdat het niet 123 duidelijk is hoe de specifieke configuratie verandert met de introductie van fotonen

Ik zal binnenkort de rest van het verhaal even doornemen. Mijn indruk van Verlinde zijn paper is nu vooral dat het een erg interessant idee is, maar nog niet echt goed uitgewerkt. Er zitten nog teveel stappen in die ad hoc overkomen. Een voorbeeldje is zijn formule (3.6) waar hij een factor 1 introduceert en vervolgens probeert te verklaren waarom de verschillende factoren aannemelijk zijn; dat is uitermate fishy.

Hij komt in maart hier zijn verhaal doen, dus ik hoop dat er dan nog belangstelling is voor zijn paper in de wetenschappelijke wereld. Tot dan blijf ik toch sceptisch; als dit idee wil aanslaan heeft hij een hele sterke opvolger nodig van zijn artikel, want als het op dit niveau blijft hangen vrees ik dat het een stille dood zal sterven
Haushofer,

Heb onderstaande plaatje gemaakt om het nog iets anders weer te geven.



Het is eigenlijk verrassend simpel. Atomen zonder EM binding (door de uitwisseling van fotonen) hebben de meeste vrijheidsgraden tot hun beschikking. En dat vinden ze best lekker. Maar dan komt opeens die vermaledijde EM kracht om de hoek kijken en die trekt ze naar elkaar toe. Shit. Opeens een stuk minder vrijheidsgraden en dat vinden atomen niet prettig dus gaan ze volgens de statistiek terugduwen. En zie daar. Er onstaat een entropische kracht. Een gespannen elastiekje en als je dat loslaat dan kan je er een propje mee wegschieten. Is dus arbeid en is dus versnelling. F=ma. De energie blijft in zo'n systeem ook behouden want:

Foton in systeem -> lagere entropie system -> grotere kracht -> bindingen breken -> foton uit systeem -> arbeid.

Hierdoor zie je ook meteen dat er nooit iets sneller dan het licht versneld kan worden. Het foton is namelijk de brandstof en die bepaalt/begrenst hoe snel je deze kan tanken om je versnelling te voeden. Stunningly simple!

Ook is meteen opgelost dat de entropische kracht niet 'omkeerbaar zou zijn'. Dat is ie namelijk ook niet. Het is een pulserende kracht. Dus geen wonder dat er ook zwaartekrachtsgolven moeten bestaan! De maximale golfsnelheid wordt begrensd door de snelheid van een foton! Maar aangezien een foton een gekwantiseerde hoeveelheid energie is, zou je dus ook een graviton kunnen berekenen die de zwaartekrachtsgolf als een deeltje bescrhijft.

We hoeven nu alleen nog maar even het begrip thermodynamisch evenwicht te herdefinieren. Er is namelijk alleen sprake van een evenwicht als er geen EM krachten bestaan. Aangezien het heelal met fotonen gevuld is, kunnen we ons dat nauwelijks meer voorstellen. Op dat moment is ook de kinetische energie nul en bestaat er geen (relativistische) massa. Het systeem heeft zijn hoogste staat van entropie bereikt en de entropische kracht is nul. Relativistische massa is dus per definitie nooit in een thermodynamisch evenwicht (rust massa zonder EM krachten dus wel). De rust massa is gelijk aan de som van alle massa's van de atomen in het systeem.

Een hele concrete voorspelling van deze theorie is dat de universele gravitatie constante G afgeleid moet kunnen worden uit thermodynamische formules (dus waarschijnlijk aan de constante van Bolzmann te relateren moet zijn).

Dit is gewoon te mooi om niet waar te zijn

Tell me where I go wrong!

[ Bericht 0% gewijzigd door Agno op 22-01-2010 00:25:26 ]
pi_77086240
Ik geloof dat Verlinde zijn eerste citatie binnenheeft,

Newtonian gravity in loop quantum gravity

De auteur is niet een grote verrassing
pi_77087637
leekvraag : Ik vraag me af wat de implicaties zijn mocht het allemaal kloppen.
Calm down, please!
pi_77087967
quote:
Op donderdag 21 januari 2010 09:42 schreef Haushofer het volgende:
Ik geloof dat Verlinde zijn eerste citatie binnenheeft,

Newtonian gravity in loop quantum gravity

De auteur is niet een grote verrassing
Smolin is toch een verklaard tegenstander van de Stringtheorie? Die laat dan natuurlijk geen mogelijkheid onbenut om de deur verder open te wrikken die Verlinde als befaamd stringtheorist op een kiertje gezet heeft...
pi_77102932
quote:
Op donderdag 21 januari 2010 10:28 schreef Googolplexian het volgende:
leekvraag : Ik vraag me af wat de implicaties zijn mocht het allemaal kloppen.
Mensen proberen al decennia lang een theorie van kwantumzwaartekracht op te schrijven. Dat is omdat men denkt dat zwaartekracht een fundamentele kracht is, en die willen we kwantummechanisch (op kleine schaal) begrijpen.

Echter, Verlinde poneert dat zwaartekracht helemaal geen fundamentele kracht is, maar een "entropische kracht". Zo'n kracht is het gevolg van het feit dat een systeem een evenwicht nastreeft. Er ligt dan ook geen fundamenteel veld ten grondslag. Als zwaartekracht beschreven kan worden in termen van informatie, dan moet je kijken of je dat kunt kwantiseren.
pi_77103075
quote:
Op donderdag 21 januari 2010 10:38 schreef Agno het volgende:

[..]

Smolin is toch een verklaard tegenstander van de Stringtheorie? Die laat dan natuurlijk geen mogelijkheid onbenut om de deur verder open te wrikken die Verlinde als befaamd stringtheorist op een kiertje gezet heeft...
't Is inderdaad wel typisch. Ik krijg soms het idee dat Smolin al snel blij is als het om dit soort zaken gaat, ten dele omdat het een hele andere route volgt als snaartheorie. Volgens mij was Smolin ook de persoon die er voor zorgde dat Garrett Lisi een tijd geleden zijn artikel kon publiceren over unificatie op basis van E8, en dat bleek ook niet zo best te zijn. Dat komt dan wat dubieus over, als je het mij vraagt.
pi_77103941
Die entropische kracht blijft aan me trekken

Fotonen die een stelsel atomen van hun vrijheidsgraden beroven en daardoor een entropische kracht (elastiekje wordt strak getrokken, temperatuur gaat omlaag) induceren. Zodra deze kracht in arbeid (versnelling) wordt omgezet (elastiekje wordt losgelaten, temperatuur gaat omhoog), begint het proces weer opnieuw. Het resultaat is een zwaartekrachtsgolf en de brandstof is het foton.

Ik heb er zelfs al een naam voor bedacht: Het foto-entropisch effect

Tot nu toe nul hits op Google...

Nu weer gauw terug naar de tekentafel (+ ) en zal vanavond een nog geavanceerde versie posten (nu met het verschil tussen relativistische massa en rust massa).
pi_77104271
Er bestaat niet echt zoiets als "relativistische massa". Massa is een scalar.
pi_77106603
quote:
Op donderdag 21 januari 2010 17:11 schreef Haushofer het volgende:
Er bestaat niet echt zoiets als "relativistische massa". Massa is een scalar.
Dat klopt en de benaming relativistische massa is al een tijdje buiten gebruik. Tegenwoordig is massa of (equivalente) vorm van:
* inertial mass
* active gravitational mass
* passive gravitational mass

Waar het me om gaat, is om een relatie te vinden tussen de sterkte van de zwaartekracht en de hoeveelheid fotonen in een massa. Fotonen binden atomen aan elkaar en verlagen daardoor tijdelijk de entropie. Fotonen hebben zelf geen massa. De echte massa zit 'beklonken' in de atoomkernen en wordt bijeengehouden door de sterke kernkracht.

Voor het hele systeem (massa in de kernen plus de fotonen) geldt dat F = ma (interiale massa). Aangezien ik wil postuleren dat F=ma betekent dat een massa een versnelling ondergaat zodra er één incrementeel foton het systeem binnenkomt en daardoor dus 'zichzelf' versnelt en tegelijkertijd ook gewoon tegenstribbelt (dat is immers 'equivalent'), moet je ook een soort ideale streef situatie bepalen (ergo: de hoogste staat van entropie). Daarbij dacht ik aan een wereld zonder EM krachten (geen fotonen, geen beweging, geen ruintetijd). Kortom een wereld waar elke massa stiekempjes van droomt. Een soort 'mass heaven' ! Dat is de rust toestand van het elastiekje. Dus alleen maar atomen en niet van die 'sticky' fotons die alles verpesten en atomen alle kanten op duwen en trekken.

Als mijn foto-entropische theorie klopt dan zou die entropische (dus zwaarte) kracht lineair moeten zijn aan de som van de energie van alle (vrijheidsfeest verpestende) fotonen in een massa.

Aangezien atomen zelf ook massa hebben, is het de vraag hoe ik beiden in dezelfde theorie kan vangen. Vandaar de gedachte om weer over relativistische massa (wel EM) en rustmassa (geen EM) te denken...
pi_77107068
P.S.
Verlinde goes America !

http://www.newscientist.c(...)avity.html?full=true

[ Bericht 0% gewijzigd door Agno op 21-01-2010 18:38:37 ]
pi_77154972
Nog even een simpeler plaatje gemaakt om het foto-entropische effect duidelijk te maken.

Let wel: de energie van de kracht F is puur een entropische kracht die zichzelf voedt met warmte uit een oneindig warmtebad. Het foton bepaalt echter de grootte van de kracht (door atomen te binden) en is daardoor equivalent aan de geproduceerde (zwaarte-)kracht.

pi_77160301
Lijkt een beetje op manetisch koelen ook Ook zo'n proces waarmee je de entropie geleidelijk verlaagt in een materiaal, vervolgens de vrijgekomen warmte afpompt, en dan de entropie plots weer een sprong terug naar zijn oorspronkelijke positie laat maken, waardoor het materiaal opeens ontzettend afkoelt.



Was toevallig vorige week bij ons nog even bewezen met een experiment.

[ Bericht 13% gewijzigd door Mastertje op 22-01-2010 22:43:58 ]
pi_77161479
Ok, als halve leek zijnde: Wat is nou idd de implicatie mocht dit waar zijn/ kloppen...? Als dus de aantrekking van deeltjes naar een grotere massa te zien is als thermodinamisch evenwicht. Wat is dan de andere kant van het spectrum?

En betekend dit dat de experimenten met de LHC om het Higgs deelte te vinden overbodig zijn, omdat het op een ander principe gebaseerd wordt? Of valt dit deeltje nog steeds te vinden, omdat we nog steeds een mechanisme willen verklaren (en het daarom in een deeltje zien)

Mijn excuses als dit domme vragen zijn . Maar ik blijf dit met zeel veel interesse volgen... Hulde aan de mensen die het in dit topic verduidelijken en grafisch weer geven
Have fun...
pi_77161908
Afgezien van de gemaakte aannames, wanneer zou je met zekerheid kunnen zeggen dat een theorie klopt? Een theorie klopt zolang je geen zaken ziet die een theorie in gedeelte weerlegt.
pi_77167795
quote:
Op vrijdag 22 januari 2010 22:56 schreef Handschoen het volgende:
Ok, als halve leek zijnde: Wat is nou idd de implicatie mocht dit waar zijn/ kloppen...? Als dus de aantrekking van deeltjes naar een grotere massa te zien is als thermodinamisch evenwicht. Wat is dan de andere kant van het spectrum?

En betekend dit dat de experimenten met de LHC om het Higgs deelte te vinden overbodig zijn, omdat het op een ander principe gebaseerd wordt? Of valt dit deeltje nog steeds te vinden, omdat we nog steeds een mechanisme willen verklaren (en het daarom in een deeltje zien)

Mijn excuses als dit domme vragen zijn . Maar ik blijf dit met zeel veel interesse volgen... Hulde aan de mensen die het in dit topic verduidelijken en grafisch weer geven
Volgens mij zorgt het Higgs deeltje ervoor dat alle andere elementaire deeltjes hun welverdiende massa krijgen. Let wel: dat is hun rustmassa. Of je zwaartekracht nu ziet als een entropische kracht of niet, dat Higgs deeltje blijf je gewoon nodig hebben. Zonder Higgs-deeltje zijn alle deeltjes massaloos in het standaardmodel.

Het graviton kan misschien wel naar de prullenbak, want zwaartekracht blijkt dan immers geen fundamentele kracht te zijn en hoeft dus ook niet meer geunificeerd worden. Het is dan gewoon een kracht die terugverlangt naar de tijd dat de wereld alleen maar bestond uit complementaire fermionen (quarks en leptonen). Alles in perfecte symmetrie. Totdat er een rimpelinkje ontstond en de symmetrie doorbroken werd. Sindsdien is die entropische kracht niet meer dan een soort statistische 'heimwee' naar die oorspronkelijk toestand. Daarom werkt die zwaartekracht ook als enige kracht zo sterk tegen de uitdijing van het helaal in. Overigens een andere indicatie dat we hier wel degelijk met een entropische kracht te maken kunnen hebben.

Als zwaartekracht een entropische kracht blijkt te zijn, zou dat ook wel eens een antwoord kunnen bieden op die enorme hoeveelheid massa die we nog kwijt zijn ('dark energy').
pi_77167885
quote:
Op vrijdag 22 januari 2010 22:33 schreef Mastertje het volgende:
Lijkt een beetje op manetisch koelen ook Ook zo'n proces waarmee je de entropie geleidelijk verlaagt in een materiaal, vervolgens de vrijgekomen warmte afpompt, en dan de entropie plots weer een sprong terug naar zijn oorspronkelijke positie laat maken, waardoor het materiaal opeens ontzettend afkoelt.

[ afbeelding ]

Was toevallig vorige week bij ons nog even bewezen met een experiment.
Inderdaad. Las ook vanavond een artikel over het Bose Einstein condensaat dat in 1995 experimenteel bewezen is door de temperatuur tot net ff boven het absolute nulpunt af te koelen. Er onstaat dan een soort superatoom.

Volgens het foto-entropisch effect zou er overigens geen entropische (zwaarte-) kracht kunnen ontstaan bij deze temperatuur. Er is immers geen beweging meer, geen temperatuur om verder af te koelen. dus je kunt hier niets meer uit elkaar "trekken".
pi_77178375
Die entropische kracht blijft aantrekkelijk en hierna volgt een hele provocerende theorie !

Volgens mij is de statistische voorkeur van de natuur er een eentje van een zo perfect mogelijke verdeling van energie over alle beschikbare toestanden waarin een systeem zich kan bevinden. Wat is die perfecte status dan? Als we aan de Big Bang theory denk dan zou dat een singularitiet van pure energy kunnen zijn of zoals de String theorie aanneemt, dat alle energie keurig verdeeld is over trillende staartjes. DIe trillende snaartje kan je dan weer buigen en vouwen in allerlei richtingen en er deeltjes mee verklaren.

Als dat de statistische voorkeur is, dan zou je dus het simpele bestaan van een elementair deeltje (als een quark of lepton) al als een doorbreking van de symmetrie moeten zien. Dat levert dus een spanningsveld op en dat is dan een entropische kracht die probeert om de energyieverdeling weer naar die 'energy heaven' status terug te laten keren.

Uit de fermionen (quarks en leptonen) kun je materie opbouwen. Protonen en neutronen zijn gebundelde quarks (bijeengehouden door een massaloos gluon) en atomen zijn gemaakt van protonen + neutronen en elektronen (bijeengehouden door een foton). Inderdaad. Ik neem dus aan dat er maar twee fundamenteel soorten materielijm bestaan. Fotonen en gluon. Lijken sprekend op elkaar en beiden hebben geen massa.

Maar wat dan te doen met die andere bosonen, zoals de zwakke kernkracht (W, Z) en natuurlijk ook het Higgs deeltje? Ik neem aan dat deze bosonen niet zozeer een kracht overbrengen, maar -hier komt ie- enkel een kracht beschrijven. Dus bijv. het Higgs-boson geeft de elementaire deeltjes geen (rust) massa, het beschrijft met het woord massa alleen maar. Massa is dan een meetwaarde voor hoe ver (qua entropie) een elementair deeltje zich van de energy heaven heeft verwijderd. (Voor de zwakke kernkracht kan je dezelfde redenatie opzetten, maar dan voor colour charge, gewoon een iets andere vorm van energie. Aangezien het Higgs-boson ook aan de W/Z bosonen een 'massa' geeft, neem ik aan dat ook deze 'massa' als uitgedrukt als entropische kracht daar al in is opgenomen. Deze kracht valt zo wie zo in het niet vergeleken met de EM kracht op macro niveau).

Als we nu het "Higgs non-zero energy field" nemen als de beschrijving van 'energy heaven' en het Higgs-boson als de boekhouder die bijhoudt wat de afwijkende (lagere) entropie van alle deeltjes in rust met een massa is, dan is komt daar opeens de entropische kracht uit. Dat is de entropische kracht die ook op macro niveau werkt en daarom is massa dan ook weer equivalent aan zwaartekracht (via de standaard formules, alleen nu helemaal 'bottom up' weergegeven. Op kwantumnivo heb je dus geen graviton meer nodig !

Dus in hele populaire taal:
Massa is gewoon energie met een sterke heimwee naar de energiehemel! Het Higgs deeltje is de boekhouder die voor elk deeltje berekent hoe groot de heimwee is

Het onderstaande plaatje probeert dit verder te verduidelijken. Onder de streep staat alles stil, bestaat ruimte en tijd niet (dus je kunt alleen maar met waarschijnlijkheden rekenen, alles is immers gebaseerd op een statistische voorkeur van de natuur), boven de streep ontstaat ruimte-tijd en zwaartekacht op macro-niveau. Zonder ruimte-tijd heb je immers geen interactie of voldoende bewegingsgraden en kan die Entropische kracht niet in arbeid omgezet worden (er is ook geen Temperatuur als alles stilstaat). Dat laatste levert dan een belangrijke voorspelling op en dat is dat de entropische kracht zichzelf alleen manifesteert als er beweging is. Ergo: botsende en foton uitwisselende atomen, ergo: het foto-entropisch effect.



Shoot!
pi_77179896
Later wil ik ook naar de energy heaven. Kan ik me hier inschrijven voor de Agnostische kerk van een perfect mogelijke verdeling van energie over alle beschikbare toestanden waarin een systeem zich kan bevinden?
pi_77182657
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 15:47 schreef Agno het volgende:
Die entropische kracht blijft aantrekkelijk en hierna volgt een hele provocerende theorie !

Volgens mij is de statistische voorkeur van de natuur er een eentje van een zo perfect mogelijke verdeling van energie over alle beschikbare toestanden waarin een systeem zich kan bevinden. Wat is die perfecte status dan? Als we aan de Big Bang theory denk dan zou dat een singularitiet van pure energy kunnen zijn of zoals de String theorie aanneemt, dat alle energie keurig verdeeld is over trillende staartjes. DIe trillende snaartje kan je dan weer buigen en vouwen in allerlei richtingen en er deeltjes mee verklaren.
Dan zou ik het nog verder willen brengen... Als de ene staat van perfectie een singulariteit is van alle beschikbare deeltjes/ energie bij elkaar in de 'ruimte' (even daar gelaten wat dan die 'ruimte' is), dan zou de andere kant van het spectrum zijn een homogene verdeling van al deze deeltjes/ energie over de beschikbare ruimte (Big Rip ??). Dan zou het verloop van tijd de toestand tussen deze twee uitersten weergeven. De transitie van staat 1 naar staat 2 (twee polen zogezegd). Dan zou alles wat wij kennen (inclusief wij) dus een bij product zijn van dit proces.

Wellicht is dit een oscilerend proces tussen staat 1 en staat 2. De vraag is dan alleen, wat zorgt ervoor dat wanneer staat 1 of staat 2 bereikt is het hier niet blijft? Vanuit die gedachte zou je zeggen dat als dit een oscilatie is die uitdempt,wanneer je blijft hangen in een tussen fase welke dan gezien kan worden als 'evenwicht' tussen perfectie staat 1 en perfectie staat 2...

Any comments ?
Have fun...
pi_77184914
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 18:08 schreef Handschoen het volgende:

[..]

Dan zou ik het nog verder willen brengen... Als de ene staat van perfectie een singulariteit is van alle beschikbare deeltjes/ energie bij elkaar in de 'ruimte' (even daar gelaten wat dan die 'ruimte' is), dan zou de andere kant van het spectrum zijn een homogene verdeling van al deze deeltjes/ energie over de beschikbare ruimte (Big Rip ??). Dan zou het verloop van tijd de toestand tussen deze twee uitersten weergeven. De transitie van staat 1 naar staat 2 (twee polen zogezegd). Dan zou alles wat wij kennen (inclusief wij) dus een bij product zijn van dit proces.

Wellicht is dit een oscilerend proces tussen staat 1 en staat 2. De vraag is dan alleen, wat zorgt ervoor dat wanneer staat 1 of staat 2 bereikt is het hier niet blijft? Vanuit die gedachte zou je zeggen dat als dit een oscilatie is die uitdempt,wanneer je blijft hangen in een tussen fase welke dan gezien kan worden als 'evenwicht' tussen perfectie staat 1 en perfectie staat 2...

Any comments ?
Dit past als een handschoen op mijn gedachten !

Dit is exact wat ik bedoel. De entropic force (Higgs massas - Higgs zero) houdt bij hoe strak het elastiekje gespannen staat. Er gebeurt niets bij 0 Kelvin. Geen beweging en geen zwaartekracht.

Introduceer beweging. En zie daar de ruimte en de zwaartekracht. Nieuwe stelling: ALLE objecten die wij kennen in ons heelal hebben maar één doel: Entropie produceren (yep, ook zwarte gaten, al doen ze dat heel erg langzaam!). Net zolang totdat alle warmte en dus beweging op is. Daarna is de oorspronkelijke entropiekracht nul geworden en hebben we alle energie nu perfect verspreid over de ruimte. Lekker ook geen deeltjes meer, maar wijzelf ook zijn dan energie geworden .

Consequentie voor de thermodynamica: de entropie van het heelal neemt toe. Dat klopt. Maar echter tot een bepaalde maximum grens. Dus de hoeveelheid informatie (als maat voor entropie) is gelimiteerd en gaat net zoals energie nooit verloren!

Nu nog ff die donkere energie verklaren (aannemende dat dit inderdaad een rekenfout is). Waarom dijt het heelal immers nog steeds sneller uit? Ik vermoed dat het iets te maken moet hebben met de temperatuurafhankelijkheid van de zwaartekracht. Geen beweging is geen zwaartekracht (0 Kelvin). Er is echter nog wel rust massa en die mogen we eigenlijk niet meetellen, maar dat doen we nu wel. Moet dus Einstein's versie voor totale massa (minus) de rustmassa zijn (dus geen beweging is rustmassa - rustmassa = 0). Als het heelal afkoelt is er minder warmte beschikbaar om nog entropie te produceren (via het foto entropisch effect). Dus minder push back en dus een zwakkere zwaartekracht (F). Minder push back betekent dat een massa steeds minder sterk naar de big bang "energy heaven" teruggetrokken wordt en dat verklaart de versnelling. Zo'n massa betaalt hiervoor overigens wel een prijs voor want op een gegeven moment is ie helemaal alleen, wordt het steeds kouder en dondert ie vanzelf uit elkaar tot een keurig verspreide bundel energie. En zie daar: opnieuw wordt er keurig entropie geproduceerd.

pi_77186324
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 19:26 schreef Agno het volgende:

[..]
Geen beweging is geen zwaartekracht (0 Kelvin). Er is echter nog wel rust massa en die mogen we eigenlijk niet meetellen, maar dat doen we nu wel. Als het heelal afkoelt is er minder warmte beschikbaar om nog entropie te produceren (via het foto entropisch effect). Dus minder push back en dus een zwakkere zwaartekracht (F).
Ik heb het vermoeden dat je gelijk hebt, maar zwaartekracht is toch nog steeds slechts de mate van vervorming van de dichtheid van de ruimtetijd, een vervorming die ontstaat door massa?
Zoals ik het nu begrijp is er nu een betere voorstelling wat de vervorming van de dichtheid van ruimtetijd veroorzaakt, maar verklaart het niet hoe de vervorming leidt tot het gedrag wat wij waarnemen. Dat is nog steeds hetgene waar ik in mijn posts achter probeer te komen.
pi_77186959
Gelijk ff een plaatje van de reis van het heelal van een heel heet klein puntje naar een koude bevroren ruimte.

Alle bewegende objecten om ons heen hebben maar één doel. Entropie produceren om het helaal een beetje te helpen op zijn lange reis. Sommigen, zoals een zwart gat, proberen slim te zijn en helpen dus niet echt mee. Als entropy heaven de begin en eindstadia zijn, dan is een zwart gat een soort 'entropy hell'. De entropy wordt daarin namelijk tot een ultieme mate verlaagd!

pi_77187485
Als het volume/dichtheid van ruimtetijd ontstaat bij de gratie van photoentropie, dan is het blauwe ballonnetje boven niet het eindpunt, er is dan geen volume van ruimtetijd meer. Hoe ziet het blauwe ballonnetje eruit, met daarin alle energie, als ruimtetijd geen volume meer heeft? Als een punt waarin alle energie zit, zoals onderaan je plaatje. Dat wij een ruimte als iets fundamenteels ervaren, betekent het nog niet, dat ruimtetijd dat ook is.

[ Bericht 3% gewijzigd door Onverlaatje op 24-01-2010 05:44:31 ]
pi_77187794
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 20:13 schreef Onverlaatje het volgende:

[..]

Ik heb het vermoeden dat je gelijk hebt, maar zwaartekracht is toch nog steeds slechts de mate van vervorming van de dichtheid van de ruimtetijd, een vervorming die ontstaat door massa?
Zoals ik het nu begrijp is er nu een betere voorstelling wat de vervorming van de dichtheid van ruimtetijd veroorzaakt, maar verklaart het niet hoe de vervorming leidt tot het gedrag wat wij waarnemen. Dat is nog steeds hetgene waar ik in mijn posts achter probeer te komen.
Dat is inderdaad het heikele punt. Ik zou me wel voor kunnen stellen dat het 'foto-entropische' effect een entropische kracht in een massa veroorzaakt die wij ervaren als inertie. Hij duwt als het ware terug als je hem probeert te versnellen.

Maar waarom trekken twee massa's elkaar dan aan? Je zou kunnen denken (zoals volgens mij Verlinde doet dat zowel de ruimte als de zwaartekracht tegelijkertijd ontstaan zijn ('emergent") en dat die ruimte-tijd kromming van de ART dus gewoon het antwoord geeft. Massa's buigen de ruimte-rijd metriek en andere massa's volgen de gekromde geodeet. Niks aantrekkingskracht.

Voor Newton's zwaartekrachtswet vindt ik dat echter toch weer lastiger om me voor stellen. Waarom draait de maan om de zon? Je zou dan kunnen redeneren dat dit iets te maken heeft met het 'levensdoel' van een planeet namelijk: entropie produceren! Maar dat kan alleen maar als je warmte jat uit je omgeving. Planeten zijn dus warmte 'hungry' en zullen er alles aan doen om zoveel mogelijk warmte te vergaren. Zodra ze een planeet (die ook een temperatuur heeft) tegenkomen, dan gaan ze aan elkaar snuffelen (het is immers ijskoud in het vacuum tussen de aarde en maan) om vervolgens elkaars warmte te 'jatten'. Daarom eindigen ze ook vaak cirkelend om elkaar heen (en we weten inmiddels ook waarom de maan niet meteen op de aarde stort). Het is gewoon een gevecht om steeds schaarser wordende warmte.

Sommige massas doen dat heel slim en maken zichzelf zo groot mogelijk (zwarte gaten), om zoveel mogelijk warmte naar binnen te trekken. Helaas betalen deze veelvraten daar uiteindelijk ook weer een prijs voor.
pi_77188030
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 20:46 schreef Onverlaatje het volgende:
Als het volume/dichtheid van ruimtetijd ontstaat bij de gratie van photoentropie, is het blauwe ballonnetje boven is niet het eindpunt, er is dan geen volume van ruimtetijd meer. Hoe ziet het blauwe ballonnetje eruit, met daarin alle energie, als ruimtetijd geen volume meer heeft? Als een punt waarin alle energie zit, zoals onderaan je plaatje. Dat wij een ruimte als iets fundamenteels ervaren, betekent het nog niet, dat ruimtetijd dat ook is.
Goeie.

De ruimte-tijd kan met de zwaartekracht verschijnen, maar natuurlijk ook weer net zo goed verdwijnen als die kracht niet meer bestaat. In dat geval zou je ook uit kunnen gaan van een 'big crunch' en kan het spel weer van voor af aan beginnen. Vind ik eigenlijk een mooiere gedachte!

Er is dus weer hoop over zo'n 10^100 jaar. Da's toch weer een stuk prettiger slapen vannacht !
pi_77188149
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 20:53 schreef Agno het volgende:

[..]
Planeten zijn dus warmte 'hungry' en zullen er alles aan doen om zoveel mogelijk warmte te vergaren. Zodra ze een planeet (die ook een temperatuur heeft) tegenkomen, dan gaan ze aan elkaar snuffelen (het is immers ijskoud in het vacuum tussen de aarde en maan) om vervolgens elkaars warmte te 'jatten'. Daarom eindigen ze ook vaak cirkelend om elkaar heen (en we weten inmiddels ook waarom de maan niet meteen op de aarde stort). Het is gewoon een gevecht om steeds schaarser wordende warmte.
Ik vind dit een mooi verhaal voor rond een kampvuur maar zo klinkt dit natuurlijk niet echt overtuigend.
pi_77188357
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 21:01 schreef Onverlaatje het volgende:

[..]

Ik vind dit een mooi verhaal voor rond een kampvuur maar zo klinkt dit natuurlijk niet echt overtuigend.
En die warmte van het kampvuur trekt dan ook nog eens andere massa's aan...

Het was het beste dat ik kon bedenken. Misschien is die kromming van de ruimte-tijd gewoon wel een voldoende verklaring voor het aantrekkingsfenomeen.
pi_77188359
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 20:58 schreef Agno het volgende:

[..]
De ruimte-tijd kan met de zwaartekracht verschijnen, maar natuurlijk ook weer net zo goed verdwijnen als die kracht niet meer bestaat. In dat geval zou je ook uit kunnen gaan van een 'big crunch' en kan het spel weer van voor af aan beginnen. Vind ik eigenlijk een mooiere gedachte!
Er komt geen crunch. De ruimtetijd zoals wij die gewend waren IS dan dat punt geworden.
Als er daarna een big bang ontstaat, ontstaat er weer een systeem, met alle effecten zoals photoentropie, zwaartekracht en ruimtetijd.
pi_77188499
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 21:06 schreef Onverlaatje het volgende:

[..]

Er komt geen crunch. De ruimtetijd zoals wij die gewend waren IS dan dat punt geworden.
Als er daarna een big bang ontstaat, ontstaan een systeem weer, met alle effecten zoals photoentropie, zwaartekracht en ruimtetijd.
Die gaat me te snel. Hoe krijg je al die energie dan weer in dat ene punt gebundeld? Gewoon door de ruimte-tijd te laten verdwijnen?
pi_77188626


[ Bericht 100% gewijzigd door Onverlaatje op 24-01-2010 06:07:39 ]
pi_77189201
quote:
Op zaterdag 23 januari 2010 21:13 schreef Onverlaatje het volgende:

[..]
Die gaat me te snel. Hoe krijg je al die energie dan weer in dat ene punt gebundeld? Gewoon door de ruimte-tijd te laten verdwijnen?
Het komt neer op de strekking van wat ik hier heb proberen te schetsen, dat het perspectief van ruimtetijd verandert, samen met de vervorming.
Zwarte gaten en dummies #2 Dement in een andere dimensie
Het is afhankelijk van het punt waarvandaan je het bekijkt. Zoals wij nu een uitgestrekte ruimte zien, met daarin zwarte gaten, ziet een zwart gat ons, als een heel uitgestrekte ruimte 'binnen' het zwarte gat met randen als zeepbellen waartussen onze ruimte zich afspeelt.
Op een gegeven moment, ver in de toekomst waar ruimtetijd niet langer gevoed kan worden, versmelten de zwarte zeepbellen tot een grote bel (als er genoeg ruimtetijd gevoed werd door photoentropie, zou je het kunnen zien gebeuren, ware het niet, dat je dat niet kan zien, want er is geen nieuwe ruimtetijd genoeg om het te kunnen zien), rond waar de atmosfeerrand van ruimtetijd zelf steeds dunner word rond een grote bel. Binnenin de bel is singulariteit. Zodra alle ruimtetijd in het mega zwartegat zit, is de schil die de singulariteit tegenhoud er niet meer en begint het feest opnieuw.
Ruimte is relatief, waar wij denken dat een zwart gat steeds groter en groter wordt en alle overgebleven ruimtetijd opslokt, zou je, omdat de ruimtetijd zo compact raakt terwijl het over het overgebleven zwarte gat uitgesmeerd wordt, het hele geheel uiteindelijk kunnen opvatten als een relatief kleine bol als je als buitenstaander tegen ons overgebleven universum aan zou kunnen kijken. Binnenin, voor zover je het kan ervaren, ervaar je het niet zo, want de ruimtetijd van de waarnemer past zich aan aan de ruimtetijd waar de waarnemer zich bevindt.

[ Bericht 3% gewijzigd door Onverlaatje op 24-01-2010 06:17:26 ]
pi_77190653
Overigens durf ik niet te zeggen, dat als singulariteit niet langer omsloten is er dan een bigbang ontstaat. Misschien gebeurt er wel helemaal niets. Wie zal het zeggen. Agno misschien, die nu weet wat singulariteit is?

[ Bericht 10% gewijzigd door Onverlaatje op 24-01-2010 05:35:05 ]
pi_77193971
Met Agno's universum expansie versnellende maar zwaartekrachtverminderende verhaal zou je misschien nog superzwartegatennovae kunnen meemaken voordat het licht definitief uitgaat.
pi_77194154
Heftige aanval op Verlinde's theorie op de Reference Frame van Lumo (die volgens mij heel erg goed weet waar ie het over heeft...)

http://motls.blogspot.com(...)ty-cant-be.html#more
abonnement Unibet Coolblue Bitvavo
Forum Opties
Forumhop:
Hop naar:
(afkorting, bv 'KLB')