quote:
Grijze muis' Van Rompuy wordt juist sterke 'president'
Geen nationale politicus voelt er ook maar iets voor om zijn eigen landsbelang te laten ondersneeuwen. Daarom kan juist deze ‘grijze muis’, Herman Van Rompuy, een sterke 'president' van de Europese Raad van regeringsleiders zijn.
Brussel, 20 nov. Een van de eerste dingen die de nieuwe Europese 'president' gaat doen, is plaats maken. Half december, als de 27 regeringsleiders van de Europese Unie naar Brussel komen voor hun eindejaarstop, worden zij voorgezeten door de Zweedse premier. Herman van Rompuy, de Belgische premier die gisteravond unaniem tot voorzitter van de Europese Raad werd gekozen, laat zijn Zweedse collega rustig zijn werk als tijdelijk EU-voorzitter afmaken. Dit is exact de reden dat Van Rompuy de baan kreeg: hij heeft geen egoproblemen.
Gisteravond bevestigde de Belg dit zelf nog eens: ,,Vanaf nu is mijn mening volstrekt irrelevant’’. Dit was een spontane uitspraak, als antwoord op een vraag. Alleen iemand die zoiets zegt, kan namens 27 landen spreken. Tony Blair had dit niet over zijn lippen gekregen. Dat is precies de reden dat Blair het niet is geworden.
Dat de Europese regeringsleiders de ‘keus’ hadden tussen een prestigieuze president die het verkeer in Peking kan stoppen en een grijze muis, is de afgelopen weken vaak gezegd. Maar die keus bestond enkel in theorie. De Verenigde Staten van Europa bestaan niet. Het Europese bouwwerk wordt al decennialang opgetuigd met groot respect voor de soevereiniteit van de lidstaten. Het is een systeem vol checks and balances: de Europese Commissie vertegenwoordigt het Europees belang, het parlement spreekt namens de Europese burgers en de Europese Raad komt op voor de lidstaten.
De Raad is het allerbelangrijkste Europese orgaan. De Commissie mag voorstellen doen, maar de nationale regeringen moeten alles goedkeuren. Zíj willen het laatste woord. Zo staat het in het Lissabonverdrag, dat op 1 december van kracht wordt. ‘Lissabon’ is niet populair bij de burgers in Europa, omdat de perceptie is ontstaan dat dit verdrag de macht van het verre, anonieme, Big Brother-achtige Brussel versterkt. In werkelijkheid maakt dit verdrag de lidstaten op een aantal terreinen machtiger dan vroeger.
Geen nationale politicus voelt er ook maar iets voor om zijn eigen landsbelang te laten ondersneeuwen. Niet voor niets is de taakomschrijving voor de ‘Europese president’ die zij in het Lissabonverdrag hebben opgenomen – hoe vaag ook -, die van een grijze muis. Grijze muizen tasten de nationale soevereiniteit niet aan.
Paradoxaal genoeg is Herman van Rompuy de enige Europese regeringsleider die geen probleem had gehad met een machtige Europese voorzitter. Veel Belgen zijn Europees federalisten. Ze hebben weinig last van chauvinisme. Daarom is er altijd frictie tussen hen en Nederlanders, die in hun ogen egoïsten zijn. Recente twistappels als Fortis, de Westerschelde en verwoede pogingen van premier Balkenende om Van Rompuy voorbij te streven op weg naar het Europese presidentschap, bevestigen dat in Belgische ogen alleen nog maar.
Juist deze ‘grijze muis’ kan een sterke president zijn.
Het punt is: juist door zijn gebrek aan chauvinisme is Van Rompuy niet bedreigend voor EU-regeringsleiders. Daardoor kan juist deze ‘grijze muis’ een sterke president zijn. Mensen die consensus zoeken, halen meer uit Europa. ,,Als hij nationale politici in hun waarde laat,’’ zei een diplomaat gisteravond, ,,zullen ze eerder bereid zijn compromissen te sluiten. Zo kan hij Europa op de kaart zetten.’’
Groot-Brittannië zette tot gisteren vol in op Tony Blair. Toen Blair twee jaar geleden VN-gezant voor het Midden-Oosten werd, werd gezegd: ,,Hier wordt hij tijdelijk geparkeerd, om straks president van Europa te worden.’’ Maar Blair wordt in veel hoofdsteden als leeghoofd beschouwd. Als een symboolpoliticus die maar met één ding bezig is: zo machtig mogelijk overkomen. De Duitse bondskanselier Merkel noemt hem ‘Mr Flash’.
De Franse president Sarkozy steunde Blair vorig jaar tijdens het Franse voorzitterschap, toen Sarkozy – zelf symboolpoliticus –problemen had met Merkel. Hij dacht dat Brown snellere, betere oplossingen had voor de crisis. Maar algauw bleken Parijs en Londen het nergens over eens. Berlijn vertrouwde hen niet, en trapte op de rem. Zo bleef de Europese besluitvorming in de modder steken. Toen begreep Sarkozy dat hij Merkel nodig heeft als hij iets wil in Europa. Toen, begin 2009, kwamen namen van presidentiële kandidaten met wie Merkel wèl kon leven naar boven. Van Rompuy had haar voorkeur. Klein landje. Teruggetrokken bruggenbouwer. Lid van de grootste Europese politieke groep: de christendemocraten. Gevoel voor humor. En, net als zij: neiging tot reflectie. Van Rompuy trekt zich elke maand een dag terug om na te denken.
Twee weken geleden vroegen Merkel en Sarkozy, op een Brusselse top in Brussel, of hij wilde. Hij zei ja.
Brown wist dit maar bleef pushen voor Blair. Pure tactiek: als je hoog in de boom klimt, moeten anderen een prijs betalen om je eruit te krijgen. Die prijs was niet alleen dat de socialisten de tweede ‘top job’ – Hoge Buitenlandvertegenwoordiger – kregen en daarvoor de Britse eurocommissaris Catherine Ashton aanwezen. De prijs was óók dat Van Rompuy genoegen moest nemen met een uitgeklede functieomschrijving. In het Lissabonverdrag is die omschrijving vaag gebleven. Het Zweedse voorzitterschap liet gisteravond op last van Brown een A4'tje circuleren met een exacter omschrijving. De passage uit het Lissabonverdrag dat de Europese president buiten Europa ,,op zijn niveau’’ ook de Unie op buitenlands politiek terrein kan vertegenwoordigen, ontbreekt. Dat was een concessie aan Brown. Die ging akkoord met Ashton, maar wilde wel maximale macht voor haar. Vandaag vergaderen EU-ambassadeurs verder over de precieze bewoordingen, maar in grote lijnen is dit wat er gebeurd is.
,,Het Britse belang is Europa is versterkt." Gordon Brown, premier van Groot-Brittannië
Van Rompuy kon daarmee leven. En Brown zei gisteravond wel tien keer: ,,Het Britse belang is Europa is versterkt.’’ Hij benadrukte ook dat Ashton vice-voorzitter van de Europese Commissie wordt. ,,Zo hebben we eigenlijk twéé topbanen binnengehaald,’’ sprak hij. ,,In de Commissie passeert er geen besluit zonder haar goedkeuring.’’ Deze laatste uitspraak is in strijd met het Europees verdrag: commissarissen worden geacht het Europees belang te dienen, niet het nationaal belang.
Maar zo kijken de Britten tegen Europa aan. Dit verklaart waarom Blair het niet kon worden. Misschien stopt hij het verkeer in Peking met zijn stoet limousines. Maar intern, voor de 27, had hij zoveel weerstand opgewekt dat de kans niet groot zou zijn geweest dat hij vaak een ‘gemeenschappelijk standpunt’ had kunnen overbrengen. Dat kan alleen iemand die de kunst verstaat zichzelf weg te cijferen.