Het Mexicaanse virus is geen gewone wintergriepDe Mexicaanse griep is een mengsel van vier oude virussen. Dit H1N1-virus staat genetisch ver af van mensen-H1N1-virussen. Dat kan gevaarlijk zijn.
Rotterdam, 30 april. Het Mexicaanse varkensgriepvirus bevat onderdelen van twee griepvirussen die onderling vermengd zijn. De nieuwe ‘reassortant’ heeft onderdelen van een virus van Noord-Amerikaanse oorsprong dat tegenwoordig varkens in Noord-Amerika en Azië ziek maakt. Twee andere onderdelen komen uit een Euraziatisch virus dat nog steeds varkens in Europa en Azië besmet.
Dat blijkt uit de stamboom van het nieuwe virus, opgesteld door de onderzoeksgroep van virologiehoogleraar Ron Fouchier van het Rotterdamse Erasmus MC.
Fouchier: „De conclusie ligt dan voor de hand dat de nieuwe mengvorm wel in Azië zal zijn ontstaan, omdat we weten dat de beide moedervirussen daar varkens ziek maken. Maar dat is niet terecht, want we weten helemaal niet welke influenzavirussen er in Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse varkensfokkerijen circuleren. Het kan best zijn dat beide virussen ook in Mexico aanwezig zijn. Er zijn nu mensen naar Mexico die dat uitzoeken.”
Het influenzavirus heeft als erfelijk materiaal acht RNA-moleculen. Die bestaan uit lange ketens, opgebouwd uit van vier verschillende basen. De volgorde daarvan bepaalt de erfelijke eigenschappen van het virus. De RNA-moleculen van dit varkensgriepvirus bevatten 890 (de kortste van de acht) tot 2.341 (de langste) basen.
De acht RNA-segmenten bevatten elf genen. Dat is net genoeg om een gastheercel binnen te dringen, over te nemen en voor eigen nakomelingen te zorgen. Eén virusdeeltje produceert in acht tot tien uur tijd 10.000 nakomelingen die door niezende en hoestende grieppatiënten de wereld in worden geholpen.
Sinds in 1930 de eerste influenzavirussen werden geïsoleerd zijn ze op sommige plaatsen in diepvriezers bewaard gebleven. Toen een jaar of tien geleden de genanalyse steeds sneller werd, zijn van al die virussen de basenvolgorden bepaald. Ze zijn voor onderzoekers beschikbaar in openbare databases.
Afgelopen weekend is de basevolgorde van het virus dat nu een pandemie dreigt te veroorzaken door Amerikaanse onderzoekers van de Centers for Disease Conrol and Prevention (CDC) in de GISAID-database (www.gisaid.org) gedeponeerd.
Ron Fouchier: „Om de herkomst van het virus te vinden haal je van ieder segment honderden verschillende volgordes uit verschillende tijden en landen uit de database. Daar laat je computerprogramma’s op los die de segmenten base voor base met elkaar vergelijken. De uitkomst is de waarschijnlijkste evolutionaire stamboom van ieder virussegment. Dan zie je de afkomst van de afzonderlijke segmenten.”
Daardoor is nu duidelijk dat het Mexicaanse varkensgriepvirus vier voorouders heeft. Alle segmenten komen van oorsprong uit vogels, wat te verwachten was, want vogels zijn de bron van alle influenzavirussen. Drie segmenten waren oorspronkelijk onderdeel van het Spaanse griepvirus uit 1918 dat in het varken evolueerde tot wat bekend staat als het ‘klassieke’ H1N1-varkensgriepvirus.
Een van de segmenten – aangeduid als PB1 – kwam in 1968 in een mensengriepvirus terecht. In 1998 werd een nakomeling ervan onderdeel van een varkensvirus. Vier andere segmenten kwamen rond 1979 en 1998 in varken terecht.
Fouchier: „De meeste segmenten waren sinds 1998 onderdeel van een gangbaar Noord-Amerikaans varkensgriepvirus. In Mexico, of eigenlijk in de Verenigde Staten, is nu een virus opgedoken waarin twee segmenten van dat virus – NA en MA – vervangen zijn door segmenten uit een varkensgriepvirus dat in Eurazië ziekte veroorzaakte.”
En een andere verandering is dat het HA-segment uit het Noord-Amerikaanse virus vervangen is door het HA uit het klassieke H1N1-varkensgriepvirus. Fouchier: „Wanneer dat is gebeurd weten we niet. Die verwisseling van het HA-segment zal wel een keer onopgemerkt hebben plaatsgevonden.”
Dit onderzoek moet uiteindelijk antwoord geven op de vraag waar dit virus is ontstaan. In Mexico, in Azië, of in wellicht in de Verneigde Staten.
„Of dit een gevaarlijk virus is, kan ik nog niet zeggen. Dat weten we pas na verdere experimenten, bij proefdieren, naar de ernst van de ziekte die het virus veroorzaakt en naar de overdracht van dier op dier”, zegt Fouchier.
„Dat gaan wij in Rotterdam doen, want daar zijn wij hier sterk in. Nee, deze stamboom gaan wij niet direct publiceren. Ik denk dat mijn Amerikaanse collega Holmes zijn manuscript al bij Nature heeft liggen. Die is gespecialiseerd in dat theoretische werk. Wij doen het om snel inzicht te hebben in het virus. We kunnen niet op Nature wachten.”
„We zien nu bijvoorbeeld dat het HA-segment van het Mexicaanse virus wel meer dan 30 pocent afwijkt van de HA-segmenten van de H1N1-virussen die de gewone wintergriep veroorzaken en waar de meeste mensen weerstand tegen hebben. Zo’n groot verschil betekent bijna dat je het Mexicaanse virus bijna geen H1N1 meer mag noemen.”
En dat ondermijnt het deze week ontstane idee dat de dreigende pandemie mild kan verlopen omdat het een H1N1-virus betreft, waar mensen wellicht toch een beetje weerstand tegen hebben.