Het debacle: De NoordZuid-lijn in Amsterdam #2

De NoordZuid-Lijn
De metrolijn krijgt een lengte van 9,7 kilometer. Hij begint bovengronds in Amsterdam-Noord en gaat onder het IJ en het Centraal Station door. Daarna loopt het tracé door een geboorde tunnel via het Damrak, de Dam, het Rokin, de Vijzelstraat, de Vijzelgracht, de Ferdinand Bolstraat en de Scheldestraat. Vanaf het Europaplein wordt de tunnel in open bouwwijze gemaakt. Voor de RAI langs loopt de metrolijn nog ondergronds, waarna de Noord/Zuidlijn weer boven de grond komt in de middenberm van de Ringweg Zuid (Rijksweg 10) tussen het nieuwe station Europaplein en Station Zuid. Bij Station Zuid sluit de metro aan op het bestaande netwerk (lijnen 50 en 51).

In vroege plannen was sprake van een doorgaande dienst over de Noord/Zuid- en Amstelveenlijn onder het lijnnummer 58. Momenteel is nog niet duidelijk of, en zo ja hoe de Amstelveenlijn en de Noord/Zuidlijn met elkaar verbonden zullen worden. Samenvoeging van beide lijnen wordt wel wenselijk geacht in het kader van de ontvlechting van het metronet.



Problemen
Oorspronkelijk voorzag men een opening in 2011 van de lijn, maar als gevolg van verschillende tegenvallers, waaronder problemen bij de werkzaamheden onder het Centraal Station, is de verwachte oplevering al enkele malen uitgesteld. Volgens de nieuwste inzichten is de verwachting dat de lijn pas in 2017 zal zijn voltooid. Daarnaast worden de kosten voor de gemeente Amsterdam nu (minstens) drie keer zo hoog als oorspronkelijk begroot (i.p.v. 300 miljoen euro nu 900 miljoen euro). De extra kosten komen allemaal op de rekening van de gemeente Amsterdam. Inmiddels drukt de Noord-Zuidlijn flink op de begroting van andere kostenposten in de stad.

Verreweg de meeste problemen rond de bouw ontstonden door lekken in damwanden. Door deze lekken spoelde er grondwater de bouwputten binnen. Dit grondwater spoelde grond mee, waardoor wegen en huizen in de buurt van de bouwputten verzakten, zoals aan de Nieuwe Leeuwarderweg in Amsterdam-Noord in augustus 2008. Ook elders in de stad deden zich verzakkingen voor, bijvoorbeeld bij het Centraal Station en het Damrak.

Het meeste nieuws genereerden verzakkingen aan de Vijzelgracht. Oktober 2004 deden zich in de buurt van de Vijzelgracht de eerste verzakking voor, toen verzakten zeven panden zo'n 2,5 centimer. Volgens de Noord/Zuidlijn was dat de kritieke grens. Op 19 juni 2008 verzakten vier monumentale panden 15 centimeter door een lek in de diepwand. De werkzaamheden werden op 23 juni stilgelegd.Op 9 september 2008 werden de werkzaamheden rond de Vijzelgracht hervat. De gemeente en het projectbureau hadden onderzoek laten doen en volgens hen was het veilig om verder te werken. In de vroege avond van 10 september bleken echter weer panden te verzakken. Ditmaal verzakten zes panden binnen een paar uur meer dan twintig centimeter met een maximum van 23 centimeter. De oorzaak was wederom een lek in een diepwand. Volgens omwonenden was de overheid slecht bereikbaar, verantwoordelijk wethouder Tjeerd Herrema kwam pas na uren ter plaatse. De bewoners waren niet te spreken over het optreden van de politie die hen beval hun woningen te verlaten zonder ook maar iets mee te kunnen nemen en zonder dat zij uitleg kregen. Wethouder Herrema sprak later over een misverstand aangaande het optreden van politie. De bewoners werden ondergebracht in hotels.

In 2008 publiceerde NRC Handelsblad een artikel waaruit bleek dat de gemeente de kosten bewust lager had geschat door gebruik te maken van meer stelposten dan verwacht mocht worden – stelposten werden namelijk ook aangewend voor elementaire werkzaamheden waarbij de kosten berekend konden worden. Dit was de gemeenteraad niet verteld.

Kosten
Volgens de oorspronkelijke plannen zou de Noord/Zuidlijn in 2011 klaar zijn en 1,46 miljard euro kosten. Door tegenvallers is de opleverdatum inmiddels verschoven naar 2017 en zijn de kosten gestegen tot ruim 2 miljard euro. De vertraging en extra kosten zijn vooral ontstaan door technische tegenslagen in de binnenstad, de aanleg van de diepgelegen stations aan het Rokin, de Vijzelgracht en de Ferdinand Bolstraat kosten fors meer dan begroot.

Van de oorspronkelijk begrote 1,46 miljard euro zou Amsterdam 317 miljoen euro voor zijn rekening nemen, het Rijk zou de rest betalen. Inmiddels ligt het bedrag dat voor rekening van de gemeente Amsterdam komt rond de 900 miljoen euro. De rijkssubsidie is begrensd, alleen voor inflatie wordt extra uitgekeerd. Onvoorziene omstandigheden zijn voor rekening van de gemeente. Bij niet-voltooiing moet Amsterdam de rijkssubsidie terugbetalen (een bedrag van meer dan 1 miljard euro).

UPDATE 19 FEBRUARI 2009: Nieuw dieptepunt bouw Noord-Zuidlijn
De bouw van de Amsterdamse metro Noord-Zuidlijn heeft op 19 februari 2009 een nieuw dieptepunt bereikt. Niet in meters onder het maaiveld, maar financieel en bestuurlijk. De extra kosten voor de metrobouw blijken nu 290 miljoen euro te bedragen, bovenop de 2,1 miljard euro waarop de metrobouw nu is begroot, zodat het totale bedrag nu 2,3 miljard euro wordt. In 2002 werd nog uitgegaan van een bedrag van 1,4 miljard euro, waarbij alle kostenstijgingen geheel voor rekening van de gemeente Amsterdam komen. De geplande bouwtijd is weer met twee jaar verlengd, zodat het nu op zijn vroegst 2017 wordt als de lijn ooit voltooid zou worden, waaraan nu meer dan ooit wordt getwijfeld. In 2002 ging men nog uit van ingebruikname in 2011. Wethouder Tjeerd Herrema vond de grens nu bereikt en is afgetreden. Een commissie onder leiding van oud-minister Cees Veerman gaat nu onderzoeken hoe het verder zou moeten. Voorlopig ligt de bouw vrijwel stil. Met de huidige financiële crisis kan Amsterdam de financiële last nauwelijks nog dragen. De bouw van de stations Rokin en Vijzelgracht ligt nog steeds stil en de bouw van de te boren tunnel, die nog niet is begonnen, dreigt nog verdere financiele en technische risico's op te leveren. Eerst worden de resultaten van het onderzoek van de commissie-Veerman afgewacht, die later in 2009 worden verwacht.

quote:

Niet stoppen!
AMSTERDAM - Veel vertrouwen heeft Amsterdam niet meer in de Noord/Zuidlijn. Toch zijn twee keer zoveel mensen voor doorgaan met de aanleg als voor stoppen.

Dit blijkt uit een enquête van bureau Onderzoek en Statistiek in opdracht van Het Parool en AT5.

Ruim veertig procent van de Amsterdammers vindt dat de bouw gewoon door moet gaan, ondanks alle technische tegenslagen en de sterk oplopende kosten. Twintig procent wil stoppen, 28 procent wil de zaken eerst laten onderzoeken, twaalf procent heeft geen mening.

Zie ook deel 1 --> Het debacle: de Amsterdamse Noord-Zuid-lijn