quote:
Stop de plunderende topmanagers
14 januari 2009 10:36
Afshin Ellian / Elsevier
Cees van der Hoeven is protoype van de CEO die de koers omhoog bluft Cees van der Hoeven is protoype van de CEO die de koers omhoog bluft
Na de financiële crisis is nu de reële economie aan de beurt. De grote bedrijven presenteren dezer dagen hun jaarcijfers.
Het ziet slecht eruit. Er zullen werknemers worden ontslagen. Dat is erg triest voor die werkloze families. Maar we moeten niet blijven treuren. Hoop, en niet wanhoop, moet het vertrekpunt zijn in een kapitalistisch systeem.
Kritiek
Ook kritiek is belangrijk in een kapitalistische vrije samenleving. De democratie heeft de totalitaire regimes overleefd omdat de Westerse democratie in staat is met kritiek en zelfkritiek om te gaan.
Daarom is nu ook de tijd aangebroken om de balans op te maken. De bedrijven en de financiële markten moeten lessen trekken uit de fouten die ze hebben gepleegd.
Topmanagers
NRC Handelsblad had een interview met leiders uit het verleden. Daarmee bedoel ik niet honderd jaar geleden. Ze behoorden in de jaren negentig van de vorige eeuw tot de topmanagers. Hun moto was: 'Discipline. Duidelijkheid. Bescheidenheid. Soberheid.' Natuurlijk waren ze ook veranderingsgezind
Kees van Lede, destijds topman van AkzoNobel, brengt de kritische waarheid ter sprake over de nieuwe cultuur van managen en ondernemerschap. Ja, sinds enkele jaren hebben de topbestuurders een nieuwe managementcultuur ontwikkeld, die wezenlijk vreemd is voor het kapitalisme.
Loyaliteit
'In de analyse van Van Lede zijn mensen zichzelf de afgelopen tien jaar belangrijker gaan vinden dan het bedrijf waarvoor ze werken. De loyaliteit is weg. "Wat is het beste voor mij en waar kan ik dat krijgen. En bedrijven halen mensen binnen die er geen geschiedenis mee hebben, geen gevoel voor de cultuur ervan."'
Wie zijn nou precies die topmanagers?
'Mensen en bedrijven zijn volgens Van Lede footloose geworden. Het werkt het najagen van eigenbelang in de hand. "Kijk naar die Moberg", zegt hij. Die Moberg was de Zweed die na 2003 Ahold leidde. "Bij het volgende bedrijf is hij ook al weer weg. En die Fin die hij meenam voor de financiën was na twee jaar vertrokken, precies op het moment dat hij zijn opties kon uitoefenen. Huurlingen zijn het. Mensen die een klus komen klaren. Als ik dat hoor, weet ik genoeg."’
Protestantisme
Discipline, duidelijkheid, bescheidenheid en loyaliteit zijn geen ouderwetse of socialistische begrippen. Het kapitalisme is diepverbonden met het protestantisme.
Dit is glashelder aangetoond door de Duitse socioloog Max Weber (1864-1920) aan het begin van de twintigste eeuw in zijn klassieke boek 'De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme'.
Het gaat hier om persoonlijke soberheid, loyaliteit en dienstbaarheid in een vrije concurrerende samenleving. Je gaat niet leiding geven aan een bedrijf om het vervolgens te plunderen. De onderneming wordt je imaginaire familie. Een goede leider zorgt voor het welzijn van zijn werknemers en de groei van zijn bedrijf. Maar wat deden de topbestuurders in de afgelopen jaren?
Bonussen
Voordat ze begonnen, spraken ze de bonussen af. Ze waren niet met hun bedrijf bezig, maar voornamelijk met het realiseren van hun eigen bonussen.
Zo werkt het kapitalisme niet. Het kapitalisme zonder de protestantse ethiek kan tot tweeërlei rampen leiden:
(a) Er zal geen vrije en opensamenleving ontstaan. Kijk naar Rusland na de val van Sovjet-Unie. Daar heerst 'het kapitalisme' zonder de protestantse ethiek: geen democratie, geen presvrijheid, geen controle. De oligarchie en maffia regeren in Rusland.
(b) Het kan ook tot de ondergang van ondernemingen leiden. Want als het egoïsme de boventoon voert, zien de bestuurders het niet meer als hun opdracht om een gezond en goeddraaiend bedrijf achter te laten. De bestuurder moet gelukkig worden, en niet het bedrijf.
Symptoom
Dit alles werd in de NRC kort en krachtig geanalyseerd:
'Ahold was geen incident, maar een symptoom - zeggen de meesten. En Cees van der Hoeven was het prototype van het soort Chief Executive Officer dat de afgelopen jaren dominant is geworden. Dat omhoog bluffen van de koers (en daar zelf ook heel rijk van worden), ja, dat vonden ze knap, Amerikaans. Er waren er die hem faxen stuurden als hij wéér een nog véél grotere overname deed dan zij zelf net achter de rug hadden. You win. Er waren er die bij hem op bezoek gingen om te vragen of er op een of andere manier kon worden samengewerkt.'
De protestantse ethiek als ethische component van het kapitalisme is onontbeerlijk voor een vrije samenleving. De beloningen moeten vrij zijn. Maar de kapitalistische ethiek moet weer in ere worden hersteld.