quote:
'Onder druk leer je jezelf kennen'
Door SJOERD MOSSOU
ROTTERDAM - In een ongekende luwte voltrok zijn afscheid bij Feyenoord. Bert van Marwijk stond dinsdagavond voor het laatst langs de zijlijn, op Sportpark Schildman in Hendrik Ido Ambacht, voor een oefenpotje tegen de amateurs van ASWH.
Met een uitgeklede selectie, aangevuld met jeugdspelers en ver weg van de drukte rondom het Nederlands elftal.
,,Een kwestie van bezig blijven,'' zegt Van Marwijk over de laatste, lege weken na de bekerfinale tegen Roda JC. ,,Met een EK en de Olympische Spelen in aantocht heb je de verantwoordelijkheid om spelers zo fit mogelijk af te leveren bij de nationale ploeg.''
Het EK gaat de aanstaande bondscoach vanaf een afstandje volgen, via de televisie. ,,Want ik wil op geen enkele manier de indruk wekken dat ik me ergens mee bemoei. Marco moet vooral niet het gevoel krijgen dat zijn opvolger meekijkt over zijn schouder. Dat zou ik zelf ook niet willen.''
Zijn seizoen met Feyenoord was merkwaardig. Ronduit teleurstellend was de zesde plaats in de competitie, maar eind april stond de Rotterdamse ploeg zomaar op de Coolsingel, na het winnen van de KNVB-beker. Het elftal dat steeds heviger onder vuur kwam te liggen, redde zijn gezicht met een overwinning op Roda JC in de Kuip.
,,Boven alles is het een heel leerzaam jaar geweest,'' vindt Van Marwijk. ,,Zeker voor de jonge spelers, van wie een aantal nog nooit op dit niveau had gespeeld. Maar ook voor mezelf. Ik kan niet zeggen dat ik onervaren ben na elf seizoenen als trainer in het profvoetbal. Met Feyenoord en bij Borussia Dortmund heb ik aardig wat grote wedstrijden meegemaakt, ook internationaal. Maar de bekerfinale tegen Roda JC was echt extreem, omdat er zo ongekend veel druk op stond. Alles hing af van die ene wedstrijd. Als we die niet hadden gewonnen, was het gaan stormen. Dan hadden we bakken vol kritiek over ons heen gekregen. Dat realiseerde ik me heel goed.''
Wat heeft u in die periode specifiek geleerd?
,,Dat je altijd in je eigen koers moet blijven geloven. Laat je je beïnvloeden of doe je wat je altijd doet? Hou je vast aan de ploeg die de laatste weken weer wat beter ging spelen, of gooi je de boel om? Kies je voor Roy Makaay of voor Michael Mols, of voor allebei? Het gaat erom dat je werkt zoals je altijd doet. Met mensen binnen de clubleiding heb ik daar op dat moment een paar keer over gesproken. 'Nu is het cruciaal om de rust te bewaren' , heb ik gezegd. 'Nu moet je vertrouwen op jezelf en op elkaar'. Heel ervaren mensen weten op dat soort momenten exact wat er gaat gebeuren. Die kennen de mechanismen, weten precies wat de kranten zullen schrijven. In moeilijke tijden leer je jezelf het beste kennen, maar ook de mensen om je heen. Dat het dit seizoen zo rustig is gebleven, is een compliment waard.''
Begreep u de onvrede over het spel?
,,Kritiek moet er zijn, daar heb ik geen enkele moeite mee. En ik ben de eerste om te zeggen dat we hoger hadden moeten eindigen. Maar als ik mensen over ons hoor praten die nota bene zelf in de top hebben gewerkt, dan kan ik me daar wel echt over verbazen. Dan denk ik: jullie hebben toch ook mindere periodes meegemaakt, als voetballer of trainer? Je wéét toch ook dat je daar niet altijd volledige grip op hebt? Dat je met vorm te maken hebt, of met beperkingen binnen een selectie? Het is heel gemakkelijk om te zeggen dat wij niet goed speelden, dat zie ik zelf ook wel. Uiteindelijk gaat het erom hoe je eruit komt.''
Veelgehoorde klacht was dat jullie te weinig initiatief toonden, te afwachtend speelden.
,,Die Van Marwijk is een defensieve coach, hoorde ik zelfs. Daar snap ik dus echt helemaal niets van. Mijn eerste contract bij Feyenoord verdiende ik omdat we bij Fortuna Sittard zo fris en aanvallend voetbalden. In Duitsland riepen Beckenbauer, Hoeness, Vogts en Rummenige in koor dat Borussia Dortmund nog nooit zulk mooi voetbal had gespeeld. Aan het begin van dit seizoen werd ons spel bij Feyenoord alom geroemd en even later ben je opeens een defensieve coach. Ik weet heel goed dat het voetbal opportunistisch werkt. Maar je mag toch wel van echte voetbalmensen verwachten dat ze wat verder kijken? Of dat ze gewoon eens vragen hoe iets komt?''
Hoe komt zoiets?
,,Onze beste periode hadden we toen Bruins, Hofs en De Guzman achter Makaay speelden. Veel beweging, veel voetbal en drie jongens die altijd de bal willen hebben. Hofland en Vlaar verzorgden de opbouw en dat liep prima. Toen Vlaar wegviel kwam André Bahia, een linkspoot, rechts centraal achterin te spelen. Kort daarop raakten ook Hofs en Bruins geblesseerd, jongens die bijna altijd aanspeelbaar zijn. Gevolg: André zag, of had vaak geen afspeelmogelijkheid en koos voor de weg terug, waardoor ons spel machteloos oogde. Daar begon een moeizame periode. De onzekerheid groeide, onbewust gaan spelers achteruit lopen en langzaam verdwijnt de vorm. Iedereen die heeft gevoetbald, weet dat dat zo werkt. Je denkt toch niet dat ik ooit ook maar één keer tegen een speler heb gezegd dat hij achteruit moest lopen?''
Wat verwijt u zichzelf?
,,Ik heb vaak nagedacht over wat ik anders had kunnen doen. Achteraf gezien had ik destijds - toen we houvast en vertrouwen misten in ons spel - misschien wat eerder met Michael Mols moeten beginnen. In dat geval naast Roy Makaay. Maar niemand had verwacht dat Mols het zó lang zou volhouden op zo'n hoog niveau. Ik niet en hijzelf denk ik ook niet.''
U heeft lang vastgehouden aan dezelfde ploeg en hetzelfde systeem, ook toen het al een tijdje minder ging.
,,En daar heb ik geen spijt van. In een mindere periode is het heel verleidelijk om de boel om te gooien. Dan win je misschien de volgende wedstrijd, maar wat als je daarna weer verliest? Moet je dan opnieuw gaan veranderen? En dan wéér? Juist op dat soort momenten gaat een ploeg vaak zwalken. De grote topploegen spelen vrijwel altijd in dezelfde formatie. Kijk naar Barcelona, Chelsea of AC Milan. Begrijp me goed, ik houd echt niet altijd krampachtig vast aan één speelwijze. Als ik wat meer mogelijkheden had gehad om het elftal op details te wijzigen, dan had ik dat gedaan. Maar al voor het seizoen wisten we dat deze selectie krap was. Om kampioen te kunnen worden, moest iedereen een jaar lang topfit blijven. Niet reëel.''
Al vrij vroeg in het seizoen werd bekend dat u na de zomer bondscoach zou worden. Heeft dat, nu terugkijkend, invloed gehad?
,,Ik begin bijna te geloven van wel, maar vraag me niet om het exact te verklaren. Misschien leidt het ergens tot concentratieverslapping, onbewust. Kijk naar Huub Stevens bij HSV. Na de winterstop, nadat hij zijn vertrek had aangekondigd, haalden ze nog maar heel weinig punten. Huub kreeg ongelooflijk veel kritiek, maar op de laatste speeldag flikt hij het toch, door Europees voetbal te halen. Volgens mij bewijst zoiets júist dat Huub als trainer nog steeds veel autoriteit had. Op het moment dat het moest, stond zijn ploeg er. Na een moeilijke periode, vergelijkbaar met die van ons. Want ook wij speelden de laatste weken duidelijk beter. En daar gaat het om, dat je eruit komt. Als ik dit seizoen ook maar ergens het gevoel had gekregen dat ik de spelers niet meer kon raken, was ik onmiddellijk opgestapt.''
Was Feyenoord in uw eerste periode, met Jorien van den Herik aan de macht, een andere club?
,,De club op zich is hetzelfde als toen, de sfeer ook. Al heb ik het geluk gehad dat ik de laatste, extreem negatieve periode van kort hiervoor niet heb meegemaakt. Het grootste verschil met destijds is dat er nu nieuwe mensen in de top werken, die relatief onervaren zijn. Ik weet nog goed dat we in mijn eerste seizoen bovenaan stonden in de winterstop, maar daarna onze voorsprong verspeelden. Het werd wat onrustig, maar Van den Herik zei: 'Over Van Marwijk wil ik het helemaal niet hebben, want die blijft volgend jaar gewoon trainer van Feyenoord. Einde discussie'. Ik ben dat nooit vergeten. Het tekende een sterke bestuurder, vond ik, die exact wist wat hij moest zeggen op een cruciaal moment. Van den Herik stond met zijn kop in de wind, in goede én in slechte tijden. Zoals je dat bij Ajax ook met Michael van Praag zag, of bij PSV met Van Raaij. Nu is de beleidsstructuur ook bij die clubs heel anders.''
Miste u het type-Van den Herik in uw tweede periode bij Feyenoord?
,,Dat vind ik moeilijk te zeggen. Het is gewoon ánders. Jorien en ik konden intern soms recht tegenover elkaar staan. We voerden soms verbeten discussies, vertelden elkaar keihard de waarheid, maar altijd met heel veel respect. Ik voelde me thuis bij hem, als persoon. We waren het lang niet altijd eens, maar ik hecht waarde aan zijn mening. Dat ik nog steeds veel contact met hem heb, zegt denk ik wel genoeg.''
Heeft u Van den Herik ook gebeld toen de interesse van de KNVB begon te spelen?
,,Ja. Er zijn niet veel periodes in mijn leven geweest dat ik mensen om raad heb gevraagd. Dat deed ik eigenlijk alleen bij mijn vader, die er al bijna twintig jaar niet meer is. Ik ben iemand die zijn eigen gang gaat, die dingen zelf wil oplossen. Maar Jorien heb ik wel gebeld toen ik een beslissing moest nemen over mijn toekomst. Dat was een gevoelskwestie. Wat hij precies zei is persoonlijk, maar Jorien was heel uitgesproken.''
Moest u destijds uw familie overtuigen? Een bondscoach krijgt nogal wat over zich heen.
,,De meningen waren verdeeld, dat wel. Maar soms moet je dingen zelf beslissen. Uiteraard mét de afweging of zoiets invloed heeft op je familieleden. Hun gevoel is uiteindelijk wel ten positieve veranderd, ze begrepen me. Dat zogenaamde afbreukrisico is voor mij nooit een item geweest. Ik heb niet de illusie dat ik ongeschonden uit de strijd kom, kijkend naar mijn voorgangers. Maar met angst kom je nergens. Een nieuwe uitdaging kan ongelooflijk verfrissend werken. En voor een coach is dit misschien wel de grootste uitdaging die er is.''
Aan spelers als Clarence Seedorf of Mark van Bommel kleeft een voorgeschiedenis. Wat wordt uw voorwerk de komende maanden?
,,Ik wil volledig blanco beginnen, zonder vooroordelen in welke richting dan ook. De komende tijd ga ik eerst wat mogelijke tegenstanders bekijken. En ik ga eind juli naar Hongkong om het Olympisch elftal te zien. Veel spelers met wie ik te maken krijg ken ik vanuit het voetbal, je komt elkaar overal tegen. De één ken ik beter dan de ander, maar ik wil iedereen straks op mijn eigen manier leren kennen. Ik volg mijn eigen koers.''
Het blijft een held, hè. Bert bedankt.