Alle geloof in marktwerking is verdwenen

quote:

Alle geloof in marktwerking is verdwenen
Van onze verslaggever Douwe Douwes

Achtergrond

Marktwerking was 15 jaar populair in Den Haag. . Kabinet Balkenende-4 zet andere koers uit.

DEN HAAG Bellen doe je via de PTT, de energierekening komt van het bedrijf dat in jouw regio de enige aanbieder is, en als op zaterdag de boodschappen niet in huis zijn ben zondags aangewezen op snackbar of Chinees. Nederland in de jaren vijftig? Nee. Nog maar vijftien jaar geleden was dit de werkelijkheid voor iedere Nederlander.

Sindsdien is de economie ingrijpend op de schop gegaan. De PTT werd KPN, ging naar de beurs, en moet tegenwoordig concurreren met Vodafone en Tele2. Het energiebedrijf fuseerde met bedrijven uit de omgeving tot Nuon, Essent of Eneco en hun aandelen mogen straks ook aan private partijen worden verkocht. De winkel mag tegenwoordig ook op zondag en ’s avonds open, als die tenminste in een ‘toeristisch gebied’ ligt. Omdat iedere stad van enige omvang vindt dat zijn centrum een toeristisch gebied is, kan in de praktijk vrijwel iedereen op de rustdag winkelen.

Al deze veranderingen zijn het gevolg van de marktwerkings- en privatiseringsoperaties die door de paarse kabinetten zijn begonnen, en onder minister-president Balkenende zijn doorgezet. Meer markt, en minder overheid was vijftien jaar lang de trend.

Maar een jaar nadat Balkenende- 4 aan de macht is gekomen, is het gedaan met de grootschalige hervormingen.

‘De slinger van de marktwerking is de andere kant op geduwd’, concludeert Lans Bovenberg, hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg en prominent CDA’er. Maandag stuurde minister Van der Hoeven haar nota over marktwerking naar de Tweede Kamer. ‘Het geloof in de markt is in het verleden wel eens te groot geweest’, zei minister Bos van Financiën afgelopen vrijdag.

Dat het enthousiasme voor nieuwe marktwerkingsoperaties sterk is bekoeld, was al eerder zichtbaar.

Binnen een half jaar na het begin van het kabinet dwong de PvdA staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Waterstaat (ChristenUnie) om de verplichte aanbesteding van het openbaar vervoer in de vier grote steden te staken. Als Amsterdam of Den Haag zijn gemeentelijk vervoerbedrijf de hand boven het hoofd willen houden, krijgen ze daartoe alle ruimte. Overigens zonder dat daar inhoudelijk veel reden voor was: uit de ervaringen van regio’s waar andere bedrijven mochten meedingen naar concessies, bleek dat de kwaliteit alleen maar was gestegen.

Nog een voorbeeld. Zo ongeveer het eerste besluit van Wouter Bos als minister van Financiën was om de aandelen van Schiphol in eigen hand te houden. Dat kwam niet als een verrassing, want noch Bos’ PvdA noch het CDA was erg gecharmeerd van de pogingen van voorganger Zalm om de luchthaven te verkopen. Twee maanden geleden schreef Bos een nota aan de Kamer, met als strekking dat er wat hem betreft helemaal geen deelnemingen van het Rijk meer worden verkocht.

Was onder Zalm de mantra over staatsbedrijven ‘privatiseren, tenzij’, nu is het motto ‘publiek, tenzij’.

De lijst voorbeelden die aantonen dat ‘de markt’ in Den Haag in een kwade reuk staat, is langer. Zo mag TNT Post voorlopig als enige brieven onder de 50 gram bezorgen.

Staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken (PvdA) besloot daartoe omdat Duitsland verzuimt om zijn postmarkt voor andere aanbieders open te gooien.

De Winkeltijdenwet wordt aangescherpt, zodat Almere straks niet meer onder het mom van toeristische trekpleister de winkels op zondag kan openhouden. En de fotobranche sloeg vorig jaar de schrik om het hart toen staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken (CDA) besloot dat pasfoto’s voor het paspoort voortaan alleen nog op het gemeentehuis gemaakt mochten worden. Uiteindelijk vijlde zij de scherpste kantjes van het voorstel af.

Het zijn vooral de bewindslieden van de PvdA die niet veel lijken op te hebben met marktwerking.

Dat is opvallend, want onder hun laatste minister-president, Wim Kok, deden de sociaal-democraten enthousiast mee aan het introduceren van meer markt. Maar met de verkiezingswinst van de SP waken de sociaal-democraten er wel voor om als verstokte marktadepten te worden afgeschilderd. Sharon Gesthuizen, die zich namens de SP in de Kamer met economische aangelegenheden bezighoudt, mag de linkse concurrent graag het vuur aan de schenen leggen.

‘Er is geen echte draai gemaakt door dit kabinet’, zegt zij over de coalitie. ‘Het is een voortzetting van wat eerder is ingezet.

Er wordt niets teruggedraaid.’

Bovenberg heeft begrip voor de voorzichtige koers die het het kabinet vaart. ‘Het politieke midden staat electoraal niet sterk.’ De ingrijpende hervormingen in de sociale zekerheid onder de eerste kabinetten- Balkenende moeten nog indalen, denkt hij. ‘De bevolking is hervormingsmoe en de markt heeft een slechte naam – mede dankzij de excessen rond de topsalarissen.’

Dus houden ook de CDA-Kamerleden zich aan de afspraken in het coalitie-akkoord. Dat betekent enerzijds: geen discussie over problemen op de woningmarkt. Maar de marktoperaties van de afgelopen jaren worden ook niet teruggedraaid.

Woordvoerder Economische Zaken Jan ten Hoopen: ‘Ik ben CDA’er, en onze handtekening staat onder dit akkoord. Deze kabinetsperiode is er meer dan voldoende om uit te voeren waartoe eerder is besloten.’

De paradoxale situatie doet zich voor dat de partij die in het verleden niet al te veel op had met marktwerking, het CDA, het kaarsje brandend probeert te houden.

En inderdaad: CDA-minister Klink van Volksgezondheid wil dat ziekenhuizen meer gaan concurreren en minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat introduceert een prijsprikkel via de kilometerheffing.

Voor Bovenberg is het geen verrassing dat marktwerking niet hoog op de agenda staat. ‘CDA’ers zijn van nature geen voorstander van een ongebreidelde marktwerking.

De partij ziet het vooral als middel om sociale doelen te bereiken, niet als een doel op zich.’

Maar volgens hem zijn er nog voldoende sectoren waar wat meer markt goed zou kunnen uitpakken, zoals op de woningmarkt en in het hoger onderwijs.

quote:

Op dinsdag 19 februari 2008 18:02 schreef Lyrebird het volgende:

[..]

Heb je wel eens een les economie gevolgd?

"Betaalbare treinkaartjes". Weet je wel wat voor een verschrikkelijke sloot geld er iedere dag naar de NS gaat om de huidige kaartjes onbetaalbaar te maken. Je hebt echt geen flauw benul hoe dit allemaal in elkaar steekt, wel?