Wie worden er minister in het komende kabinet?

quote:

’Hallo! Ik ben beschikbaar’
Allerlei politici van VVD, CDA, D66 en CU willen graag in kabinet

formatie

Terwijl de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en CU een nieuwe coalitie bouwen, blijft hun telefoon rinkelen. De laatste tijd melden zich allerlei partijgenoten die op zoek zijn naar een plek in het kabinet. Veel haalt het niet uit, weten betrokkenen. Wie ongevraagd aan de bel trekt om het land te dienen, hoort: „Hartstikke mooi. Ze zoeken nog een conciërge in Culemborg!”

| Wouter de Winther
’We hebben aan veel te veel mensen ons nummer gegeven!”, constateerde een onderhandelaar de voorbije week in de marge van de coalitiebesprekingen. VVD-leider Mark Rutte spant de kroon. De premier strooit nogal eens goedbedoeld met zijn 06-nummer. Nu er straks weer kabinetsposten te verdelen zijn, belt er geregeld een partijgenoot die zichzelf wel in Rutte-III ziet dienen.

Familiezaken

Aan de onderhandelingstafel zal nog over het aantal bewindspersonen worden besloten, laat staan dat de personele invulling ervan al duidelijk is.Maar in de Haagse wandelgangen circuleert al een verdeling naar verhouding van het aantal zetels. Dat betekent: zes ministersposten voor de VVD, voor CDA en D66 elk vier en twee ministers van CU-huize.

Met drie ministers meer dan waarmee Rutte-II begon - Rutte-III krijgt mogelijk een minister voor Familiezaken, voor Klimaatbeleid en van Landbouw - lijken de kansen voor politieke banenjagers gegroeid. Toch heeft het geen zin om nu nog aan de bel te trekken bij de partijleiders, weet een VVD-ingewijde.

Desondanks trok een aantal aspirant-bewindspersonen de afgelopen tijd de stoute schoenen aan en zocht contact met de partijleider, een methode die al jaren wordt toegepast. Zo meldde een oud-wethouder zich in de aanloop naar Rutte-II per sms bij de PvdA met de simpele mededeling ’beschikbaar’ te zijn. Het nonchalante bericht werd rond de partijtop als belediging opgevat.

Ook de VVD-top kreeg de afgelopen jaren te maken met een sms’je voor een ambitieus kandidaat-bewindspersoon. Toen Frans Weekers net was afgetreden als staatssecretaris van Financiën hadden de liberale kopstukken zich verzameld in het Torentje. Halbe Zijlstra zat naast een terneergeslagen Weekers, toen zijn telefoon ineens oplichtte. Een Kamerlid meldde zich. Of hij wel aan zijn bevriende politicus die-en-die had gedacht voor de opvolging van Frans. Verbijsterd door zo’n stuitend gebrek aan timing las de fractievoorzitter het bericht. „Dat sms’je was de meest efficiënte manier om ervoor te zorgen dat die persoon nóóit bewindspersoon zou worden”, zegt Zijlstra terugblikkend. „Wat voor figuur ben je dan? Je bent dan per definitie ongeschikt. En dat geldt ook voor het Kamerlid dat toen dat bericht stuurde.”

D66-leider Alexander Pechtold moet grinniken bij de vraag hoe dat bij zijn partij gaat. In 2010 en 2012 meldden zich ook al mensen, maar nu de partij negentien zetels heeft en kabinetsdeelname onontkoombaar lijkt, is het helemaal bal. „Dan gaat de telefoon en zegt iemand: we hebben elkaar zo lang niet gesproken, misschien is het leuk om weer eens bij te praten?” Of hij snel eens koffie wil drinken. „Koffie?!”, briest de man die al bijna vier maanden lang zijn energie kwijt is aan de vorming van een nieuwe coalitie. Alsof hij niks beters te doen heeft.

CDA-leider Sybrand Buma heeft zijn fractie intussen medegedeeld dat er pas over bewindspersonen besloten wordt als de onderhandelingen een succes zijn. Toch is het CDA, dat de afgelopen jaren de wonden moest likken in de oppositie, weer helemaal in de gratie bij ambitieuze aspirant-bewindspersonen. Zoals de CDA’er die de top meldde: „De afgelopen jaren was ik heel erg druk, maar nu heb ik weer alle tijd om me honderd procent voor de partij in te zetten.” Een betrokkene ziet er twee pijnlijkheden in. Ten eerste was van die persoon in de moeilijke tijd van het CDA niets meer vernomen. Ten tweede werd het opgevat als schaamteloos gehengel naar een baantje. Kansloos dus, die sollicitatie.

Nee-zeggers

Dan is er nog een categorie nee-zeggers. Naar verluidt was Rita Verdonk in de aanloop naar het kabinet Balkenende-II in 2003 slechts de vierde keus van partijleider Gerrit Zalm. „We waren op zoek naar een vrouw, maar die zeiden stuk voor stuk ’nee’”, herinnert een betrokkene zich.

Pechtold kan erover meepraten. „De ’echt goeie’ moet ik overtuigen. Die willen eerst weten wat het beleid precies inhoudt dat ze moeten gaan uitvoeren en met wie. Die moet ik bijna smeken om minister te worden.”

Er bestaat dus geen handboek over hoe je precies minister of staatssecretaris wordt. Uitzonderlijke talenten maken kans, naast de trouwe partijtijgers die simpelweg ’aan de beurt zijn’. De gouden ongeschreven regel lijkt hoe dan ook om vooral niet jezelf in de aanbieding te gooien: je laat je niet vragen, je wórdt gevraagd.

CDA-leider Sybrand Buma zegt dan ook dat hij zich niet zoveel door de smeekbedes van aspirant-bewindslieden laat beïnvloeden. Wat doet hij als de telefoon gaat en iemand noemt zichzelf ’beschikbaar voor het openbaar bestuur’? „Dan zeg ik: hartstikke mooi. Ze zoeken nog een conciërge in Culemborg. Een prachtige plek om het openbaar bestuur te dienen!”