quote:Op maandag 26 februari 2007 01:23 schreef ijsmeis het volgende:
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:24 schreef Sebasser het volgende:
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:24 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
Ik wil ook wat in elkander rammen. quote:Ssst, god hoort en ziet alles.Op maandag 26 februari 2007 01:25 schreef cerror het volgende:
[afbeelding] Ik wil ook wat in elkander rammen. [afbeelding]
quote:Ja, die Sebasser eh? Altijd al een irritant mannetje geweest.Op maandag 26 februari 2007 01:25 schreef cerror het volgende:
[afbeelding] Ik wil ook wat in elkander rammen. [afbeelding]
quote:Ja, die gatver, die ja, sla hem, hem! sla hem1!
quote:Als je van slaan houdt, ga ik je heus niet slaan hoor.Op maandag 26 februari 2007 01:28 schreef Sebasser het volgende:
[..]
Ja, die gatver, die ja, sla hem, hem! sla hem1!
SPOILER
quote:Leef je uit!
quote:Schoppen dan?Op maandag 26 februari 2007 01:28 schreef ijsmeis het volgende:
[..]
Als je van slaan houdt, ga ik je heus niet slaan hoor.
quote:Zeker: slotje
quote:One step at the time!
quote:Nee, dan zat ie er al op! Denk wat anders! Iets met bier ofzo!
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:26 schreef ijsmeis het volgende:
[..]
Ja, die Sebasser eh? Altijd al een irritant mannetje geweest.
quote:Dat was al wel langer bekend aap.
quote:"hoi"
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:34 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
Jongens even ontopic a.u.b.
quote:Je valt me tegen
Overal te pas en te onpas slotjes posten en dit open laten quote:Hoi is het leuk ?
Hai Eddie
laf joe quote:jaaaaaa
quote:Dit is een goed topic!Op maandag 26 februari 2007 01:35 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
Je valt me tegen
Grijp je kans! Wat wil jij met de mensheid delen?!
quote:Ja maar wat als ik een fout maak in mijn spoiler of de code niet goed doe en de enige kans om ook eens iets te zeggen verpruts en voor eeuwig in je achting daal en dan zitten we op een meet en wil je niet meer naar me kijken met zo'n zwoele blik waarin iedereen verdrinkt als de derdeklassereizigers op de titanic in de Noordse ijszee waardoor ik een beetje panikeer en dan wil je niet met me geassocieerd worden omdat ik dit verprutste en terecht want ik faal altijd wanneer het erop aankomt want ik viel bijvoorbeeld epileptisch neer op mijn citotoets waardoor ik tegen andermans tafeltje aanrolde en het een janboel werd van jewelste en iedereen het me heel erg kwalijk nam terwijl ik het allemaal ook niet wist maar ja je krijgt zulke dingen nu eenmaal he en daarom zie ik dit geen succes worden.
quote:Hihihi stuk
quote:Wat een kutsmoes
.. 
. Dat wilde ik nog even zeggen.quote:Ga slapen!Op maandag 26 februari 2007 01:40 schreef ijsmeis het volgende:
Remlof is niet lief
quote:. , ! ?Op maandag 26 februari 2007 01:37 schreef Nosh het volgende:
[..]
Ja maar wat als ik een fout maak in mijn spoiler of de code niet goed doe en de enige kans om ook eens iets te zeggen verpruts en voor eeuwig in je achting daal en dan zitten we op een meet en wil je niet meer naar me kijken met zo'n zwoele blik waarin iedereen verdrinkt als de derdeklassereizigers op de titanic in de Noordse ijszee waardoor ik een beetje panikeer en dan wil je niet met me geassocieerd worden omdat ik dit verprutste en terecht want ik faal altijd wanneer het erop aankomt want ik viel bijvoorbeeld epileptisch neer op mijn citotoets waardoor ik tegen andermans tafeltje aanrolde en het een janboel werd van jewelste en iedereen het me heel erg kwalijk nam terwijl ik het allemaal ook niet wist maar ja je krijgt zulke dingen nu eenmaal he en daarom zie ik dit geen succes worden.
quote:Oke
! WELTRUSTEN! Godverdomme! !quote:Omdat ie je topic sluitOp maandag 26 februari 2007 01:40 schreef ijsmeis het volgende:
Remlof is niet lief
Ga slapen muts en word niet meer wakker 
quote:
quote:"Dit is het antwoordapparaat van Eddie Kledder, en natuurlijk ook die van Bart.Op maandag 26 februari 2007 01:36 schreef purplerose het volgende:
Ik wil ook wat zeggen!!
Hai Eddie
Wij zijn er nu even niet, spreek een bericht in na de hijg."
Astro-tijd
quote:Dit topic blijft gewoon open dus leef je uit.Op maandag 26 februari 2007 01:41 schreef admiraal_anaal het volgende:
Oja Remlof waarom mogen we per nacht niet 1 topicsreeks volbaggeren? zoiets als die nachtbagger reeks? En dit meen ik serieus hoor, lijkt me dat de bagger dan wat beter te controleren word toch?
Mits kwaliteitsposts!
op me rug tussen schouderbladen quote:ik wil nog even zeggen dat we dat dus al eens geprobeerd hebben en dat niet werkte omdat er maar één bepaald klein kliekje baggeraars postte. Dus gerprobeerd, mislukt, doen we niet meer.Op maandag 26 februari 2007 01:41 schreef admiraal_anaal het volgende:
Oja Remlof waarom mogen we per nacht niet 1 topicsreeks volbaggeren? zoiets als die nachtbagger reeks? En dit meen ik serieus hoor, lijkt me dat de bagger dan wat beter te controleren word toch?
ow en ik wou ook nog zeggen tegen ijsmeis dat ik wel lief ben maar dat jouw topic gewoon heel erg kut was.
quote:Kruip maar tegen me aan ik hou je wel warmOp maandag 26 februari 2007 01:43 schreef purplerose het volgende:
Ow en ik wil een nieuwe tattoo, wie helpt me de winter door
quote:Stop een champagnefles in dat pretgat van je, en hobbel zo naar de tattooshop.Op maandag 26 februari 2007 01:43 schreef purplerose het volgende:
Ow en ik wil een nieuwe tattoo, wie helpt me de winter door
Hier schijnt het te werken, dus waarom daar niet?
quote:Mag ik het bij jou doen?Op maandag 26 februari 2007 01:45 schreef Nosh het volgende:
[..]
Stop een champagnefles in dat pretgat van je, en hobbel zo naar de tattooshop.
Hier schijnt het te werken, dus waarom daar niet?
Ow ik wilde ook even wat zeggen...Ik heb net vreselijk hierom gelachen, de comedian is niet zo sterk maar het publiek wat hij naar voren haalt is hilarisch...
quote:Welkom in mijn topicOp maandag 26 februari 2007 01:44 schreef Melktap het volgende:
ik wil even zeggen dat het al laat is en dat jullie moeten slapen !
quote:Staat jou naam erop ofzo?
quote:Ik werk voor mijn tattoo's, en als ik de schandknaap wil uithangen gebruik ik wel mijn kloonaccount op het Margriet-forum.
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:42 schreef Sebasser het volgende:
[..]
"Dit is het antwoordapparaat van Eddie Kledder, en natuurlijk ook die van Bart.
Wij zijn er nu even niet, spreek een bericht in na de hijg."
Hij is niet homo! quote:Eerst me tattooOp maandag 26 februari 2007 01:44 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Kruip maar tegen me aan ik hou je wel warm
quote:Ik opende hem
.quote:Kijk! Dat zijn tips waar ik wat aan heb!Op maandag 26 februari 2007 01:45 schreef Nosh het volgende:
[..]
Stop een champagnefles in dat pretgat van je, en hobbel zo naar de tattooshop.
Hier schijnt het te werken, dus waarom daar niet?
quote:Schrok jij ook van die biatch toon die ze tegen je aansloeg
quote:Geef de Nachtbar terugOp maandag 26 februari 2007 01:44 schreef remlof het volgende:
[..]
ik wil nog even zeggen dat we dat dus al eens geprobeerd hebben en dat niet werkte omdat er maar één bepaald klein kliekje baggeraars postte. Dus gerprobeerd, mislukt, doen we niet meer.
ow en ik wou ook nog zeggen tegen ijsmeis dat ik wel lief ben maar dat jouw topic gewoon heel erg kut was.
quote:Echt waar?Op maandag 26 februari 2007 01:49 schreef purplerose het volgende:
[..]
Kijk! Dat zijn tips waar ik wat aan heb!
quote:Ik kick daar wel een beetje op. Dat dominanteOp maandag 26 februari 2007 01:50 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
Schrok jij ook van die biatch toon die ze tegen je aansloeg
quote:Die heb je ook niet echt verdientOp maandag 26 februari 2007 01:47 schreef admiraal_anaal het volgende:
Ooh en ik wil even zeggen dat ik wat te weinig lieve berichtjes krijg in mijn fobo
Maak het maar goed met het betalen van een tattoo
dan post ik weer lieve berichtjes quote:Ik zal je in je lieve bekkie spuitenOp maandag 26 februari 2007 01:51 schreef purplerose het volgende:
[..]
Die heb je ook niet echt verdient
Maak het maar goed met het betalen van een tattoo
dan krijg ik ook mijn lieve berichtjes quote:Dude, je heb gezien dat je in onzin zit he
quote:PS
!Let op mensen dit loopt en beetje uit op bagger!
Maar PS plaatst hier een hele goede opmerking En nu weer dingen zeggen!
quote:Eerst de tattooOp maandag 26 februari 2007 01:52 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
Ik zal je in je lieve bekkie spuiten
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:53 schreef remlof het volgende:
dingen
quote:Mag ik hem sluiten?
Ik heb hier wel wat gezegd maar niemand luisterd...Ik dacht dat luisteren er ook bij inbegrepen zat..
quote:Oh ja!Op maandag 26 februari 2007 01:52 schreef purplerose het volgende:
[..]
Dude, je heb gezien dat je in onzin zit he
quote:Ga de OP eens lezen jij!Op maandag 26 februari 2007 01:55 schreef Biogarde het volgende:
Ik haal de pinda's ff..
quote:En kipkluifjes
quote:Op maandag 26 februari 2007 01:56 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Ga de OP eens lezen jij!
Ik zeg maar niets denk ik
quote:Fotografeer de tieten van je zusje!Op maandag 26 februari 2007 01:56 schreef admiraal_anaal het volgende:
Oooh shit me zusje slaapt al dus kan geen tieten meenemen of fotograferen
Wel zachtjes doen hoor!
quote:Niet!
* Proost!
quote:D'r vriendin slaapt bij haar dus weet niet of ze al slapenOp maandag 26 februari 2007 01:57 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Fotografeer de tieten van je zusje!
Wel zachtjes doen hoor!
Ik heb pinda's, borrelnootjes, TUC paprika en wat van die zoute stengels..
* Op tafel zet
quote:Geen bier?!Op maandag 26 februari 2007 01:59 schreef Biogarde het volgende:
Uhm..
Ik heb pinda's, borrelnootjes, TUC paprika en wat van die zoute stengels..
* Op tafel zet
quote:Je hebt een lesbeau als zus?Op maandag 26 februari 2007 01:58 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
D'r vriendin slaapt bij haar dus weet niet of ze al slapen
Met een vriendin te slapen?
Webcam! PICS1 !!!!
quote:Ik vind geen rust zonder jou!Op maandag 26 februari 2007 02:00 schreef Melktap het volgende:
Ik wil nog even zeggen dat jullie motten slapen!
quote:En wat doe jij nog op?Op maandag 26 februari 2007 02:00 schreef Melktap het volgende:
Ik wil nog even zeggen dat jullie motten slapen!
Tevens fipo.
quote:3 kratten. Staan op het balkon.
quote:Ah, de natuurlijke koelkast.
quote:Uitdelen dan!!!
quote:Heb je zelf weer eens geen bier PS?
quote:Melk!Op maandag 26 februari 2007 02:02 schreef Melktap het volgende:
*maakt zak Cheese Onion open*
quote:
quote:Als dat alles is wat je hebt te zeggen dan dan dan...
quote:Op maandag 26 februari 2007 02:04 schreef purplerose het volgende:
*opzoek gaat naar een pak sour-cream pringles
quote:Op maandag 26 februari 2007 02:03 schreef Sebasser het volgende:
[..]
Heb je zelf weer eens geen bier PS?
En af en aan ook geen internet
quote:dan kan ie beter z'n bek houdenOp maandag 26 februari 2007 02:04 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Als dat alles is wat je hebt te zeggen dan dan dan...
Wat eten en drinken we vandaag # deel 42
quote:Precies!
quote:Heeft ie weinig toe te voegen.Op maandag 26 februari 2007 02:04 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Als dat alles is wat je hebt te zeggen dan dan dan...
quote:Remlof zei ook al zoiets...Op maandag 26 februari 2007 02:07 schreef PrintScreen het volgende:
[..]
Heeft ie weinig toe te voegen.
quote:*zuchtOp maandag 26 februari 2007 02:08 schreef Biogarde het volgende:
Test..
[Testtopic] deel zoveel
quote:Ik om 15.00uOp maandag 26 februari 2007 01:47 schreef HAL9000S het volgende:
Ik wil even zeggen dat ik blij ben dat ik pas om 14:00 hoef te beginnen morgen
en dat de hele week.quote:zo dan moet je al aardig lang op die luie reet zitten.Op maandag 26 februari 2007 02:09 schreef Tism het volgende:
Wow! Sta ik net ff snel op om te gaan pissen enzo! wordt ik me toch ff een potje duizelig! Best een lekker gevoel! Yeah! Nog een keer!
quote:Laat die motten maar mooi slapen,dan vreten ze ook niks op.Op maandag 26 februari 2007 02:00 schreef Melktap het volgende:
Ik wil nog even zeggen dat jullie motten slapen!
quote:Hoe weet jij dat nou!?Op maandag 26 februari 2007 02:10 schreef Melktap het volgende:
[..]
zo dan moet je al aardig lang op die luie reet zitten.
quote:Wellus.
quote:Ik om nooit, en dat totdat ik werk danwel een opleiding zoek.Op maandag 26 februari 2007 02:10 schreef RealZeus het volgende:
[..]
Ik om 15.00u
Ontopic blijven mensen.
quote:Op maandag 26 februari 2007 02:16 schreef PrintScreen het volgende:
Ik wil zeggen dat ik iwowz best tof vind
.Religieuze gevoelens kunnen nooit hoogste goed zijn in een samenleving
In het debat over de spanning tussen de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst moet Nederland teruggrijpen op zijn eigen Verlichtingstraditie, met omstreden denkers als Spinoza radicaler dan de Franse. Voorkom dat religieuze gevoelens of theologische criteria invloed krijgen op de algemene en politieke cultuur.
Het intellectuele tumult in de Nederlandse samenleving sinds de moord op Theo van Gogh in november 2004 trekt op een ongekende manier de aandacht van de Engelstalige wereld, tenminste, als we het aantal Amerikaanse en Britse verhalen in de kranten en op de televisie mogen geloven die berichten over de kentering in verdraagzaamheid en vrijheid van meningsuiting in Nederland.
Dat blijkt ook uit Ian Buruma’s recente boek Murder in Amsterdam (Dood van een gezonde roker) en in de pittige reacties daarop. Het geeft de mensen gelijk, die stellen dat Nederland voor vele lezers en denkers in heel de westerse wereld een tijd lang een theoretisch model van verdraagzaamheid in levenswijze, gedachten en godsdienst is geweest. De hele wereld aanschouwt de dilemma’s waar de Nederlandse samenleving mee kampt, en wacht op de gewichtige beslissingen die hier nu worden genomen – die wel eens een aanzienlijke, blijvende betekenis zouden kunnen krijgen tot ver buiten de Nederlandse grenzen.
Juist daarom is het belangrijk om de aard van de spanning tussen de ‘gedachtevrijheid’ en de ‘godsdienstvrijheid’ goed te analyseren. De Verlichting is nog altijd hoogst relevant voor onze tijd, met name voor een realistisch, nauwkeurig begrip van de aard van het conflict tussen de ‘gedachtevrijheid’ en de claims van de ‘godsdienstvrijheid’ in de huidige samenleving. Die relevantie blijkt duidelijk uit het feit dat zowel in Nederland als in de Verenigde Staten politici en commentatoren steeds weer de termen ‘Verlichting’, ‘waarden van de Verlichting’ en ‘Verlichtingsfundamentalisten’ inlassen in hun betoog.
Niets wordt gemakkelijker en vaker verdraaid dan de geschiedenis. Het feit dat in het huidige Nederlandse kabinet wordt beweerd dat het moderne Europa in wezen een ‘christelijke’ beschaving zou zijn en dat de Nederlandse Verlichting ‘gematigder’ zou zijn geweest en meer in harmonie met de godsdienst dan de Verlichting van de Franse philosophes, laat zien dat de officiële reactie op de allerbelangrijkste actuele Nederlandse kwesties historisch aanvechtbaar is en verdeeldheid kan zaaien.
Als geschiedschrijver van ideeën en debatten uit de achttiende eeuw zie ik het als mijn plicht om de uitspraken van sommige politici over de Verlichting – de Nederlandse zowel als de Europese – tegen te spreken, niet alleen omdat ze, zoals iedere expert zal beamen, geschiedkundig volslagen verward en onjuist zijn, maar ook omdat ze mij politiek en sociaal uiterst schadelijk lijken.
Het is niet mogelijk de ware aard van het debat over de vrijheid van gedachte en die van meningsuiting binnen de Nederlandse en de Europese Verlichting – en dus binnen het bredere kader van de moderne democratische samenleving in het algemeen – te begrijpen, als men niet eerst kennisneemt van de felle, bittere strijd tussen de volledige vrijheid van gedachte, zoals verkondigd door de Radicale Verlichting, en de beperkte, in wezen protestants-theologische verdraagzaamheid van Locke, Le Clerc en Barbeyrac. Die laatste variant heeft in het Nederlandse denken van de achttiende eeuw, evenals in de rest van Europa, de overhand gekregen.
Ook de alomvattende verdraagzaamheid en vrijheid van gedachte – wat men in de achttiende eeuw tolérantisme noemde, om het duidelijk te onderscheiden van Lockes in wezen theologische en christelijke verdraagzaamheid – is een product van de late zeventiende eeuw. Maar niet van Locke of het Engelse denken, doch van de clandestiene Nederlandse kringen van radicale spinozisten en hugenootse randfiguren als Pierre Bayle. Dit geeft Nederland een heel speciale plaats in de geschiedenis van de moderne wereld.
Spinoza verwees de aanvechting om bovenal het individuele geloof te beschermen, plus de coëxistentie van kerken en vormen van eredienst, nadrukkelijk naar het tweede plan. Hij legde liever de nadruk op de behoefte aan vrijheid van gedachte, van levenswijze en van de pers dan op de behoefte om gevoelens van het geloof te sparen.
De vrijheid van geloof als zodanig komt slechts terloops ter sprake in de Tractatus theologico-politicus, Spinoza’s langste en vermaardste formulering van zijn pleidooi voor de vrijheid van gedachte. Hier gaat hij uitvoerig in op de plaats van godsdienst in de samenleving en politiek. Terloops, ongetwijfeld omdat hij – anders dan Locke of Le Clerc – de godsdienstvrijheid beschouwde als volkomen ondergeschikt aan de bredere, reële kwestie van de vrijheid van gedachte. En misschien zag hij het meer als politiek probleem dan als iets van fundamentele betekenis voor de totstandkoming van een goede samenleving.
In zijn latere Tractatus politicus (1677) gaat Spinoza uitvoeriger in op de gewetensvrijheid en de vrijheid van geloof, maar zijn fundamentele tolérantisme – dat wil zeggen verdraagzaamheid die niet gebaseerd is op theologie – ruimt geen bijzondere privileges in ter bescherming van het geloof, en is hoofdzakelijk bedoeld als grondslag voor de individuele vrijheid van mening en de vrijheid om te spreken en te schrijven.
Spinoza maakte zorgvuldig onderscheid tussen enerzijds het toelaten van gelovigheid op zich, en anderzijds religieuze groepen in staat te stellen zich te organiseren en naar believen hun gezag uit te breiden, wat volgens hem iets heel anders is. Terwijl Spinoza toegeeft dat ieder, ongeacht welke godsdienst hij aanhangt of wat hij gelooft, de vrijheid moet hebben om zijn overtuigingen te uiten, dringt hij er tegelijkertijd op aan de activiteiten van kerken te beknotten.
Voor iedere samenleving, zo betoogt hij, is het volstrekt rampzalig om religieuze leiders van welke signatuur ook zoveel autonomie en prestige te gunnen dat zij elementen van de publieke opinie kunnen mobiliseren om een actieve rol te spelen in de politiek, en het gezag van de staat te tarten. Daarom vindt Spinoza dat het politieke gezag minderheidsreligies krachtig onder controle moet houden.
Volgens Spinoza kon geen enkele religieuze organisatie een rechtschapen, loffelijke en gerechtvaardigde organisatie zijn. Het zijn namelijk allemaal carrièrestructuren en politieke organisaties, en dus corrupte lichamen, zodat de religieuze doctrine in de praktijk niets anders is dan een werktuig om invloed te verkrijgen en een wapen om rivalen te verslaan. Alle kerken zijn er uiteindelijk, als ze de kans krijgen, op uit de onwetendheid en de lichtgelovigheid van de mensen uit te buiten om invloed en macht te vergaren.
De Radicale Verlichting huldigde dan ook de overtuiging dat het essentieel en volstrekt noodzakelijk was te zorgen dat religieuze leiders absoluut geen macht kregen over de wet, de staat of de overheidsinstellingen, en dat theologische criteria geen rol speelden in het constitutionele of wetgevende proces. De vrijheid van godsdienst – te onderscheiden van de vrijheid om gezag, hiërarchie en bezit van de kerk uit te breiden – heeft zonder meer een plaats in het stelsel van Spinoza – toch blijft deze volstrekt ondergeschikt aan de vrijheid van gedachte en meningsuiting.
Het is volgens Spinoza in een vrije republiek absoluut noodzakelijk te voorkomen dat er een zelfstandige, machtige, eensgezinde clerus opkomt, omdat de uiterlijke verschijningsvormen van religies en religieuze autoriteiten een diepgaande uitwerking hebben op de cohesie, de stabiliteit en de goede orde van de staat, en op de individuele vrijheid en de vrijheid van meningsuiting en van de pers. Waar een kerkelijk gezag de hegemonie uitoefent, zal de trouw van de massa zich onvermijdelijk altijd afkeren van een regering die de individuele vrijheid hooghoudt, en diegenen te hulp komen die dorsten naar macht over anderen, „opdat de slavernij weerkeert” en het ‘bijgeloof’ weer alom heerst.
Spinoza, die zelf in 1672 in Den Haag getuige was geweest van de straatrellen en de moord op de gebroeders De Witt, wist uit de eerste hand wat de desastreuze politieke gevolgen zouden zijn als werd toegelaten dat theologen overheidsfunctionarissen voor goddeloos en ketters uitmaakten, en vervolgens het gepeupel opzetten tegen hoge gezagsdragers.
Voor Spinoza is de vrijheid van gedachte en van meningsuiting gebaseerd op een bepaalde opvatting van politieke macht en van de rol en de functies van de staat. Aangezien naar zijn opvatting het recht van de staat samenvalt met de macht van de staat, en aangezien niemand andermans gedachten kan bepalen, is het ook onmogelijk om de gedachten van de mensen te beheersen, en valt het volkomen buiten de competentie en de eigenlijke taak van de staat om zoiets te proberen.
Bij de opbouw van een staat, zo betoogt Spinoza, ziet ieder voor zich af van zijn natuurlijke recht om ongeremd te handelen naar het hem of haar goeddunkt – ter wille van extra veiligheid, samenwerking en vrijheid – maar niet van zijn recht om te redeneren, te oordelen en meningen te uiten. Het uitspreken van opvattingen over een of andere verordening, gebeurtenis, politiek besluit of ambtsdrager wordt pas subversief en derhalve strafbaar, aldus Spinoza, als het de toepassing van wetten en verordeningen rechtstreeks belemmert. Om die vrijheid van gedachte te waarborgen, is het noodzakelijk om de vrijheid van de kerken en de aanspraken van de clerus te beknotten.
Helaas wordt in de samenleving dit essentiële onderscheid – en deze spanning – tussen de vrijheid van gedachte en de vrijheid een georganiseerde godsdienst aan te hangen, maar heel zelden begrepen. Al is het dan onmogelijk om de gedachten, overtuigingen en oordelen van de mensen te reguleren, het werd in de tijd van Spinoza en Bayle – en in vele landen van de huidige wereld nog steeds – als regel niet gepast gevonden dat ieder zich vrijelijk en geheel zelfstandig ideeën vormde over wat wel of niet waar is. Integendeel: voor overheden en kerken sprak het vanzelf dat personen niet het recht hadden zelf over hun diepste overtuigingen te beslissen: wat men behoorde te geloven moest met kracht worden opgelegd, en wat daarmee onverenigbaar was, moest worden afgeschaft.
De tamelijk strenge Nederlandse censuur van eind zeventiende eeuw plaatste Spinoza voor een probleem, waarmee hij in zijn latere levensjaren bijna dagelijks heeft geworsteld: de vraag of, wanneer en hoe hij zijn geschriften zou publiceren. Mede daarom was het hoofddoel van zijn verdraagzaamheidstheorie om een fundament te leggen voor de vrijheid om je standpunten te publiceren, ook al werden ze nog zo veroordeeld door theologen en gehekeld door de meerderheid. Niet één andere theorie van de verdraagzaamheid uit de vroege Verlichting, niet die van Locke of Le Clerc, en zelfs niet het tolérantisme van Bayle, probeert een zo ruime weg te plaveien voor de vrijheid van drukpers.
Voor Spinoza betekent het beginsel dat de maatschappij met recht en reden van het individu inschikkelijkheid mag verwachten ten aanzien van zijn daden maar niet van zijn gedachten, opvattingen en gesprekken, dat de mensen ook de vrijheid moeten hebben om hun opvattingen in druk te uiten.
Alle pogingen om de meningsuiting en de vrijheid om te schrijven en te publiceren aan banden te leggen, zo stelt hij, tasten niet alleen het domein van de legitieme vrijheid aan, maar dreigen ook voortdurend de staat te destabiliseren.
Uiteraard is het zo dat de opvatting van Spinoza en Bayle over verdraagzaamheid, namelijk dat de vrijheid van geweten en van geloof ondergeschikt is aan de individuele vrijheid van gedachte en meningsuiting, in de gewone Nederlandse samenleving van toen volstrekt onacceptabel was. In het algemeen gaf men sterk de voorkeur aan de verdraagzaamheid zoals Locke die voorstond, en in die zin is het stellig waar dat Locke de theoretische verdediging heeft geleverd van de verdraagzaamheid die in later tijd zou domineren.
Maar Lockes ‘christelijke benadering’ was niet te vergelijken met het merendeel van de westerse vrijheid van gedachte van na 1945. Het was veeleer Spinoza die met zijn lof van de vrijheid van het individu en van de meningsuiting bóven de vrijheid van geweten en geloof uitsteeg. Door te hameren op minimalisering van het kerkelijk gezag heeft hij, veel meer dan Locke, de weg geëffend voor vrijheid en mensenrechten en was hij daarmee een historisch veel belangrijker voorloper van het moderne westerse individualisme.
De verschuiving van een zoektocht naar vrijheid van geloof naar het streven naar vrijheid van gedachte en meningsuiting zou een essentieel kenmerk van de westerse Verlichting worden. Begin achttiende eeuw beklaagden radicale philosophes in West-Europese landen, met Nederland in de voorste gelederen, zich niet meer in de eerste plaats over gebrek aan religieuze vrijheid. Het was irrelevant en zelfs contraproductief geworden om de gevoelens van de mannen van het geloof te ontzien. De philosophes streden nu vooral voor intellectuele vrijheid en vrijheid van meningsuiting, plus de vrijheid om te publiceren – een strijd die wel zeer lang en zwaar zou blijken.
Te midden van de specifieke dilemma’s waar Nederland mee kampt, zou de verbondenheid van de Nederlandse samenleving versterkt moeten worden met de beste, meest relevante elementen uit zijn eigen Verlichtingstraditie. De innige banden tussen democratie, vrijheid van gedachte en individuele vrijheid moeten beslist krachtiger worden uitgedragen, en wel zo dat deze waarden specifiek en nauw worden gekoppeld aan de egalitaire, democratische tak van de Verlichting.
Die kernwaarden moeten vervolgens begrepen en gepresenteerd als de grondslag van een moderne, universele morele en politieke orde, die niet is gevormd en voortgebracht door het Westen als zodanig, en ook niet door het christendom, maar door de louter wereldlijke filosofische en wetenschappelijke impulsen van de Verlichting, een wereldwijde beweging. Binnen dat kader verdienen volstrekt onmisbare denkers als Spinoza en Bayle veel meer aandacht in de samenleving en in het onderwijs; er moeten meer standbeelden van hen worden opgericht en meer straten naar hen worden vernoemd, hun namen moeten vaker genoemd.
Ook moeten we, nog meer dan we al doen, het idee afkeuren dat religieuze leiders (van welk slag ook) de koers van de samenleving, de wetgeving en de politiek zouden moeten beïnvloeden. Theologische criteria en begrippen zouden op alle niveaus moeten worden losgekoppeld van juridische en constitutionele processen en instellingen van de maatschappij.
Ongeacht hoezeer het individuele personen vrijstaat – en vrij moet staan – om te geloven wat zij willen, mag veiligheidshalve niet worden toegelaten dat iemands religieuze gevoelens, of theologische criteria, een vormende invloed krijgen op de huidige politieke en algemene cultuur.
Toegeven aan beweringen dat religieuze gevoelens het hoogste goed in de samenleving zijn, is het pad naar een politieke en sociale catastrofe.
Zo dit wilde iemand via google ook zeggen
quote:Sprakeloos?
quote:Alleen jij kan me stil krijgen
quote:Volg het advies van je zus op, en drink wat minder.
Off-line
quote:Off-line?
Je gaat zelfmoord plegen?
quote:Op maandag 26 februari 2007 02:19 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Alleen jij kan me stil krijgen
Net nu ik verlegen zit om aanspraak.
quote:Ja, tot in 't hiernamaals!Op maandag 26 februari 2007 02:22 schreef Sebasser het volgende:
[..]
Off-line?
Je gaat zelfmoord plegen?
quote:
Ik maar denken dat ik de enige ben die off-line gaat
op national geo met een vliegtuig kaping van fedex quote:Het komt goed.Op maandag 26 februari 2007 02:27 schreef admiraal_anaal het volgende:
Damn zit aan de tv gekluisterd
quote:Zijn het buitenlanders die kapen?
:PDe dag moet voor mij helaas weer beginnen
quote:Mijn dag draait al meer dan 48 uur.Op maandag 26 februari 2007 02:32 schreef dennispater het volgende:
goede morgen allemaal
De dag moet voor mij helaas weer beginnen
quote:Anders zouden die piloten niet in die docu zitten he
om het na te vertellenquote:SherlockOp maandag 26 februari 2007 02:33 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
Anders zouden die piloten niet in die docu zitten he
quote:Het zijn geen Nederlandse kapers dus ja.Op maandag 26 februari 2007 02:32 schreef Melktap het volgende:
[..]
Zijn het buitenlanders die kapen?
quote:Tevens fipo.Op maandag 26 februari 2007 02:33 schreef admiraal_anaal het volgende:
[..]
Anders zouden die piloten niet in die docu zitten he
quote:Inderdaad en nu weer ontopic mensen!Op maandag 26 februari 2007 02:35 schreef Sebasser het volgende:
Goed topic, dat wel.
Ik geef jullie hier de kans om ook wat te zeggen en ik krijg bagger!
Vreemd
Shocksteady - Take A Ride
quote:Iets over een tattoo en warmte.
quote:Oh, en ze ging champagne halenOp maandag 26 februari 2007 02:38 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Iets over een tattoo en warmte.
quote:Kort termijn geheugen
Geeft niks heb ik ook
quote:nederlanders zijn voor mij ook buitenlandersOp maandag 26 februari 2007 02:34 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Het zijn geen Nederlandse kapers dus ja.
quote:Maar nederlanders zijn wel toffe mensen hoorOp maandag 26 februari 2007 02:44 schreef Melktap het volgende:
[..]
nederlanders zijn voor mij ook buitenlanders
quote:Noem er één!Op maandag 26 februari 2007 02:45 schreef Melktap het volgende:
[..]
Maar nederlanders zijn wel toffe mensen hoor
quote:Rita verdronk!!
quote:Fout!
quote:WheheheheheOp maandag 26 februari 2007 02:40 schreef dennispater het volgende:
[..]
Kort termijn geheugen
Geeft niks heb ik ook
hihihi quote:Peter pan
quote:Flip Fluitketel
quote:PrintScreenOp maandag 26 februari 2007 02:56 schreef Melktap het volgende:
Wie vinden jullie de leukste Nederlander?
Leukste nederlander?
Truste allemaal
quote:De SP is weg gecensureerd!Op maandag 26 februari 2007 01:22 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[ Bericht 100% gewijzigd door #ANONIEM op 26-02-2007 08:11:35 ]
[ Bericht 100% gewijzigd door Kjelleke op 26-02-2007 09:32:16 ]
quote:
quote:Op maandag 26 februari 2007 09:13 schreef eQuaL het volgende:
Vandaar deze kick!
quote:Dat doe je maar ergens anders
dit is een serieus topic quote:Wat doe jij hier dan?Op dinsdag 27 februari 2007 02:06 schreef TyPmi3p het volgende:
[..]
Dat doe je maar ergens anders
quote:Lief!
quote:Jij bent lief!Op dinsdag 27 februari 2007 02:08 schreef fraubitch het volgende:
Dat mag wel eens gezegd worden!
quote:Doe er je voordeel mee meid!Op dinsdag 27 februari 2007 02:09 schreef Mss het volgende:
Oh, mijn buurvrouw blijkt een man te zijn.
quote:Op dinsdag 27 februari 2007 02:10 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Jij bent lief!
Dat mag wel eens gezegd worden!
het liefste wat ik ooit gehoord heb van iemand die ik verwond heb
quote:Jamaar hij is engOp dinsdag 27 februari 2007 02:10 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
Doe er je voordeel mee meid!
Zo
quote:Ik kwam dit topic tegen en wou het verrijken met mijn kennis, echter wordt dat niet op prijs gesteld merk ik wel weer.
iwowz
quote:Klopt!Op dinsdag 27 februari 2007 02:14 schreef TyPmi3p het volgende:
[..]
Ik kwam dit topic tegen en wou het verrijken met mijn kennis, echter wordt dat niet op prijs gesteld merk ik wel weer.
Ik wil zeggen dat ik niet thuis ben. Maar dat hadden de modjes cq. admins vast al wel gezien
quote:Slaap zacht lieve fraubitch!Op dinsdag 27 februari 2007 02:14 schreef fraubitch het volgende:
ik wil vooral zeggen dat ik ga slapen
iwowz
Vergeet niet de hond uit te laten!
quote:*knuffel geeft en warme kippensoep toeschuiftOp dinsdag 27 februari 2007 02:43 schreef MissHobje het volgende:
Ik wil zeggen dat ik vermoeden heb dat ik ziek aan het worden ben
quote:Hehhe nu wordt jij ook ziekOp dinsdag 27 februari 2007 02:44 schreef ikwilookwatzeggen het volgende:
[..]
*knuffel geeft en warme kippensoep toeschuift
Wil ook nog even zeggen .... thanks
quote:Op dinsdag 27 februari 2007 07:52 schreef eQuaL het volgende:
Je IP adres is 80.100.***.**. Bij misbruik van dit forum kunnen we je provider op de hoogte stellen.
quote:
Tevens wil ik even zeggen dat ik het vermoeden heb dat ik dankzij deze kick straks zo
word aangekeken door {insert mod/FA] Dat wilde ik even zeggen.
Sorry, dat wilde ik even zeggen
ik zeg maar niks
Slagroom Taart
Bier
Frituuur
quote:dat zegt mijn Miranda ook altijd...