'CDA en VVD proberen mij KAPOT te maken'

quote:

'CDA en VVD proberen mij KAPOT te maken'

door Jaap Folkerts en Paul Jansen

VENLO - "Het CDA en de VVD proberen mij als persoon al drie, vier jaar lang kapot te maken. Ik tracht me daar niet te veel van aan te trekken. Het CDA kiest voor de aanval als ze zelf iets te verbergen heeft. Dan zeggen ze dat ik een draaikont ben. Heel doorzichtig. Ze krijgen me niet kapot!"

Wouter Bos (43) zegt het stoer. Maar het zit de PvdA-lijsttrekker bepaald niet lekker. Hoe kan het CDA plots hoger in de peilingen staan, waar de PvdA een paar maanden geleden nog onoverwinnelijk leek? En hoe bestaat het dat zo'n houterige man als Balkenende de van de beeldbuis spetterende Bos zijn hielen laat zien? De sociaaldemocraat wil o zo graag in de aanval. Over de gezondheidszorg, het onderwijs, de voedselbanken, de pyjamadagen in het verpleeghuis. Maar hij krijgt nauwelijks de kans.

"Als je de zittende premier bent en je zorgt dat de campagne nergens over gaat, dan maak je veel kans om te winnen", sneert hij. Het zouden de woorden kunnen zijn van een slecht verliezer. Maar Bos heeft nog twee weken tot de verkiezingen te gaan. Aan de inzet van de politicus uit Amsterdam-Noord kan het niet liggen. De PvdA-leider reist het hele land door met zijn zeepkist, van waar af hij op tal van markten het winkelend publiek, en de eigen lokale hulptroepen, toespreekt. Zo ook op de dag van ons gesprek in Venlo, waar een handvol belangstellenden de kou trotseert om in de invallende duisternis de verlate gast met zijn rode jas en dito bos rozen op te wachten.

De karige belangstelling deert Bos niet. Hij doet zijn verhaal - professioneel, kort en bondig - en trakteert de lokale tv-stations daarna op hapklare brokken uit het verkiezingsprogram. Vriend en vijand zijn het erover eens: weinig Haagse politici zijn zo goedgebekt als de sociaal-democraat. De oud-Shell-manager lijkt in dat opzicht op Pim Fortuyn, de vermoorde politicus die de PvdA in 2002 een historische nederlaag bezorgde.

Hij heeft de les goed in zijn oren geknoopt en verwijst zelfs regelmatig naar de populistische LPF-leider van weleer. "Fortuyn legde een crisis in het Nederlands politieke systeem bloot", zegt hij, als we even later aan de koffie zitten in de warme fractiekamer van de lokale Venlose partijafdeling. "Hij doorbrak de geslotenheid van het Nederlandse politieke systeem en de taboes rond thema's als Europa en integratie."

Ook Bos is voorstander van een keiharde aanpak van onwillige allochtone jongeren. En ook Bos waarschuwt voor de desastreuze gevolgen van falend integratiebeleid. "Ik ben ervan overtuigd dat wat ten tijde van Fortuyn als veenbrand is beschreven, nog steeds aanwezig is. Ga maar eens kijken in de grote steden, in bijvoorbeeld Amsterdam-West, waar onevenredig vaak allochtonen de hangjongeren zijn, in aanraking komen met de politie en werkloos zijn. Veertig procent van de Marokkaanse jongeren neemt afstand van onze kernwaarden. Balkenende had het antwoord kunnen zijn op Fortuyn. Maar dat is hij niet geweest."

De PvdA-leider waarschuwt voor 'Franse toestanden', doelend op de allochtone jongeren die vorig jaar in Parijse achterstandswijken en andere Franse steden hevige rellen veroorzaakten. "Met een nieuw kabinet-Balkenende koersen we daarop af. Zowel CDA als VVD willen bezuinigen op stadsvernieuwing en het tempo waarin mensen nu inburgeren en de Nederlandse taal leren, is veel te langzaam. Als ik premier word, zal ik de wachtlijsten bij taal en inburgering binnen vier jaar wegwerken en een leerwerkplicht instellen voor jongeren tot 27 jaar. Maar het allerbelangrijkste is dat de vele gematigde moslims die gewoon in Nederland meedoen het gevoel krijgen dat ze worden geaccepteerd. Die groep moet je aan jouw kant krijgen."

Bos is daar zelf niet al te handig in, zo bleek onlangs toen vanuit Turkse hoek tot een PvdA-boycot werd opgeroepen. Aanleiding was het schrappen van een kandidaat-Kamerlid van Turkse afkomst nadat deze de Turkse genocide op Armeniërs uit 1915 had ontkend. Het leidde tot een onhandige partijworsteling, die de PvdA twee tot drie kostbare zetels kan kosten. De partij heeft zich de laatste maanden vaker in de nesten gewerkt.

Het plan om rijkere ouderen te laten meebetalen aan de aow - door critici steevast bejaardenbelasting genoemd - leidde tot een storm van protest, werd vervolgens afgezwakt (alle bestaande aow'ers blijven buiten schot) en bleek ten slotte tot overmaat van ramp door andere PvdA-wensen per saldo voor de vergrijzingproblematiek niets op te leveren. Daarna volgde nog de uitglijder, deze week, rond Bos' voorkeur voor een coalitie van PvdA, VVD en GroenLinks.

Voor de politieke tegenstanders zijn de blunders een geschenk uit de hemel. Bos draait, Bos is onbetrouwbaar, Bos is niet eerlijk - zo regent het verwijten. Balkenende presenteert zich ondertussen als de degelijke staatsman, die met de economische wind in de rug praat over normen en waarden. De 'controlfreak' Bos - "je moet in de fractie een beetje een dictator zijn" - ziet het knarsetandend aan en weet dat hij nauwelijks kan terugschoppen. "Balkenende is een fatsoenlijke man, wat saai, maar dat ben ik ook", verkondigt hij daarom. "Dat vinden Nederlanders leuk, geloof ik. Aan zijn persoonlijke betrouwbaarheid en integriteit twijfel ik niet, maar hij belooft dingen die hij niet kan waarmaken. Dat heeft meer te maken met politieke betrouwbaarheid. Bijvoorbeeld in het verkiezingsprogramma zeggen dat je niets doet met het ontslagrecht en dan in de klein lettertjes van de doorberekening schrijven dat er geen toestemming meer hoeft te worden gevraagd voor ontslag en dat de ontslagvergoeding uiteindelijk helemaal gaat verdwijnen. Hallo, dat moet je hardop tegen mensen zeggen."

Toch hangt om Bos een aura van onbetrouwbaarheid en niet om Balkenende. Daar baalt de sociaaldemocraat van. "Ik heb Balkenende de afgelopen jaren ook op tal van punten van mening zien veranderen. Maar ik noem hem geen draaikont. Dat is niet mijn stijl." Bos' stijl is de aanval zoeken in het debat. Maar hij krijgt de kans niet. "Balkenende ontloopt mij. Dat doet een echte leider niet. Ik vind dat het Nederlandse volk er recht op heeft om te zien wat de verschillen zijn tussen de PvdA en het CDA. Die krijg je het beste over tafel als je ons tweeën daarover laat debatteren. Maar Balkenende wil niet. Het enige grote debat heeft-ie verloren. Ik zou graag nog een paar debatten zien. Hij mag zeggen wanneer."

Het is ijdele hoop. Want wie verbaal niet de sterkste is, moet slim zijn, weet het CDA-campagneteam. Het maakt Balkenende ongrijpbaar voor Bos. Hoe kijkt Bos nu eigenlijk aan tegen de christendemocraten? "Ik heb altijd een grote voorkeur voor het CDA gehad als coalitiepartner. Gewoon omdat het een grote partij was die ook een sociale vleugel had. Maar die vleugel is verdwenen. Daarom zeg ik ook niet meer dat het CDA mijn voorkeur heeft. Na de verkiezingen ga ik met iedereen praten. Dan vind ik Jan Marijnissen net zo'n serieuze gesprekspartner als Maxime Verhagen. Ik zag afgelopen week een peiling waarin zelfs PvdA en CDA geen meerderheid halen. Dan moet je misschien gaan nadenken over PvdA, CDA en SP."

"Op sociaal- en milieugebied zijn we het grofweg gezegd meer eens met de SP, op economisch en internationaal gebied vaak meer met het CDA. Welke kant het ook opgaat, het zal niet makkelijk worden. Maar als er straks een uitslag ligt, dan moeten de ware leiders wel opstaan. Dan moeten Balkenende, ik, Marijnissen wel allemaal hun verantwoordelijkheid nemen en het landsbelang laten prevaleren." Een regering met de SP, het is een gedachte die hele volksstammen doet huiveren. Want de combinatie van PvdA en CDA mag dan onder kiezers niet bijster populair zijn, de SP van Marijnissen aan de macht is een ander verhaal. En dat weet Bos uiteraard ook.

"Ik ben ervan overtuigd dat je geen mensen in je kroeg krijgt door te zeggen hoe slecht die anderen zijn", zegt hij veelbetekenend. Om er even later aan toe te voegen: "Marijnissen is natuurlijk een hartstikke goede politicus. Maar hij leidt een partij die nog nooit heeft hoeven regeren en dus ook nooit compromissen heeft moeten sluiten. Die nog nooit mensen heeft moeten teleurstellen." De goede verstaander begrijpt de boodschap: stem geen SP maar PvdA. Bos wil nog wel wat opzichtiger hengelen naar stemmen op links.

"Ik vind dat in goede en slechte tijden de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Daarom zal ik nooit deelnemen aan een kabinet waar de klappen terechtkomen bij de laagste en middeninkomens en de hoogste inkomens de dans ontspringen. Dat is voor mij een kraakhelder breekpunt." En: "Ik denk dat een heleboel mensen zich nog gaan afvragen wat ze nou op 22 november moeten doen als ze zien dat er geen meerderheid lijkt te komen voor PvdA, SP en GroenLinks en ze toch een andere premier willen."

Een ding staat als een paal boven water, weet ook Bos: er zijn nog ontzettend veel zwevende kiezers. "Van die groep heb je maar een deel nodig om de grootste te worden. Balkenende kan fouten maken, ik kan fouten maken, de VVD kan instorten. Wie weet het? Ik niet..."