De Tweede Kamer kan wel inpakken

quote:

Nederlands dagblad; 3 april
Niet de ambtenaren, maar de ministerdoor
F.A.J.Th. Kalberg

Een eventueel aanblijven van minister Verdonk door toedoen van de regeringscoalitie - nadat in de kwestie van de Syriërs dezelfde ernstige fouten zijn gemaakt als in de Congozaak - leidt tot verdere uitholling van de ministeriële verantwoordelijkheid.Minister Verdonk van Vreemdelingenzaken en Integratie heeft de Tweede Kamer afgelopen week meegedeeld, dat zij een tweetal hoge ambtenaren van de IND uit hun functie heeft gezet, omdat zij onvoldoende 'politieke sensiviteit' (gevoeligheid) hebben getoond, waardoor de minister niet in staat was de Kamer naar behoren in te lichten omtrent het gevoelige dossier van de 181 uitgeprocedeerde Syrische asielzoekers.

Met het aan de kant zetten van die hoge ambtenaren zegt de minister te zijn opgetreden. Daarbij wees zij de vraag van het PvdA-Kamerlid K. de Vries naar haar eigen politieke verantwoordelijkheid van de hand.

Het is de vraag of de Tweede Kamer er als geheel wel voldoende van doordrongen is dat hier een zeer ernstige zaak in het geding is. De ministeriële verantwoordelijkheid vormt het staatsrechtelijk fundament voor de democratische controle op het openbaar bestuur (regering en bestuursapparaat).

Bij de grondwetsherziening van 1983 stelde de regering voorop dat de inlichtingenplicht van de minister tegenover de Staten-Generaal (artikel 68 van de grondwet) voortvloeit uit de aan het parlementaire stelsel inherente verantwoordingsplicht. Het inlichtingenrecht vormt dan ook een hoeksteen van onze parlementaire democratie. Het parlement kan zijn controlerende functie niet naar behoren uitoefenen als het niet over de daarvoor noodzakelijke informatie beschikt.

Vertrouwenskwestie
Met name in de jaren tachtig van de vorige eeuw is in gevallen waarbij bleek dat de ambtelijke organisatie ernstige fouten had gemaakt in de uitvoering van het overheidsbeleid, de gedachte geopperd de politieke verantwoordelijkheid te beperken tot die gevallen waarin een minister verwijtbaar heeft gehandeld. Een zuiverder benadering zou zijn geweest de kwestie van de verwijtbaarheid in het licht van de vertrouwensvraag te bezien. Bij de grondwetsherziening van 1983 zag de regering af van een bepaling over ambtenaren, waaronder de eventuele invoering van een verantwoordingsplicht. De regering stelde zich op het standpunt dat goede voorschriften en een juiste organisatie van het regeringsapparaat voldoende zijn en dat men uitgaat van loyale ambtenaren. Ook de Aanwijzingen van 1998 inzake de externe contacten van rijksambtenaren gaan uit van dat klassieke model.

De reikwijdte van de ministeriële verantwoordelijkheid dreigt in de praktijk steeds meer te worden ingeperkt. Daarnaast is er in de debatten opnieuw een tendens om die verantwoordelijkheid te beperken tot verwijtbaar handelen van de minister in kwestie. Dit betekent dat het parlement ministers onvoldoende kan aanspreken op hun bestuursverantwoordelijkheid. Onduidelijk is dan waarvoor men als minister nog verantwoordelijk is.

Uitgehold
Als we deze lijn doortrekken naar het vertrouwensbeginsel, dat in het verkeer tussen Kamer en regering als ultieme sanctie geldt, dan is dit beginsel uiteindelijk ook aan erosie onderheving. Waar geen sanctie meer is, gaat het (parlementair) recht verloren. Kern van de zaak is dan ook, dat de ministeriële verantwoordelijkheid op onaanvaardbare wijze wordt uitgehold als een minister zich kan verschuilen achter zijn ambtenaren.

Frustrerend is ook wanneer bewindslieden erg gemakkelijk sorry zeggen en hun ambtenaren in het openbaar laten vallen. In dergelijke verantwoordingsprocessen komen ministers tegenover ambtenaren te staan, zoals in het geval van het ontslag van procureur-generaal Docters van Leeuwen in 1998. Als een minister in de Tweede Kamer zijn topambtenaren openlijk afvalt, zoals minister Verdonk deed ten aanzien van een tweetal hoge IND-ambtenaren, dan handelt zij in strijd met artikel 44, lid 1 van de grondwet. Deze bepaling wijst de minister aan als leidinggevende van zijn ministerie. Hij is dus volledig en individueel verantwoordelijk voor het handelen van zijn ambtenaren aan de Tweede Kamer. Als deze het er vervolgens bij laat zitten, dan rijst de cruciale vraag of niet veel meer deelnemers aan het politiek bedrijf schuldig kunnen worden bevonden aan de uitholling van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Zweepslag
Het primaat van de politiek in het licht van van de grondwet (De Koning is onschendbaar; de ministers zijn verantwoordelijk, artikel 42, lid 2) dient zodanig te worden hersteld, dat zij weer de zweepslag van de ambtelijke dienst wordt. De zuivere lijn is dat bij gemaakte ernstige fouten, zoals in het onderhavige geval, de betrokken minister aftreedt, waarna een nieuw bewindspersoon schoon schip kan maken.

In ons land met zijn moeizaam tot stand gekomen coalitiekabinetten moet al heel wat fout gaan, voordat een minister opstapt of door de Tweede Kamer wordt heengezonden. Het vertrek van de minister dramatiseert de ernst van het falen van het ambtelijk apparaat en dat is van grote betekenis. Het is een belangrijke prikkel voor dat apparaat en voor de politieke leiding ervan om voortdurend op hun qui-vive te zijn.

Resumerend ben ik van oordeel dat de Tweede Kamer van de ministeriële verantwoordelijkheid een belachelijke vertoning maakt, wanneer zij minister Verdonk na het maken van dezelfde ernstige fouten als in de Congozaak wederom met excuses laat wegkomen.

Drs. F.A.J.Th. Kalberg is staatsrechtdeskundige

quote:

Bron
HILVERSUM (ANP) - De Tweede Kamer toont zich ,,zwak en onmachtig'' op het beleidsterrein van minister Verdonk van Vreemdelingenzaken en Integratie. Dat zei de Nijmeegse hoogleraar staatsrecht C. Kortmann zondagochtend in het IKON-radioprogramma De Andere Wereld.

Als de minister telkens naar de Kamer wordt geroepen omdat er ernstige problemen zijn ,,en dit steeds met een sisser afloopt'', verliest de burger het vertrouwen in de controlerende functie van het parlement. Volgens de hoogleraar staat de reputatie van het parlement op het spel. Hij meent dat de Kamer zich al te vaak opstelt als ,,applausmachine van deze en gene minister''.

Vooral het falen van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, zoals in de affaires met Congolese en, recenter, Syrische asielzoekers, had door het parlement veel kritischer benaderd moeten worden. ,,Dat rommelige beleid ligt primair bij het ambtenarenkorps van de minister, maar de Kamer is zonodig naar mijn oordeel nog zwakker'', aldus Kortmann.

Motie van wantrouwen

Vorige week overleefde minister Verdonk een motie van wantrouwen, de tweede binnen enkele maanden, wegens het onvolledig en verkeerd informeren van de Tweede Kamer. Het parlement moet zich ,,schamen'', vindt Kortmann.

,,Zowel uit juridisch als uit politiek oogpunt vind ik dat de Kamer op dit beleidsterrein een dikke onvoldoende verdient.'' Kortmann is van mening dat er een gevaarlijke politieke situatie is ontstaan die steeds sterker wordt bepaald door de komende verkiezingen en door de huidige coalitieverhoudingen.

Vreemdelingenzaken vormen ,,een buitengewoon serieus beleidsterrein'', aldus de Nijmeegse professor, dat veelal gaat om ,,individuen met heel persoonlijke gevaren''. Kortmann geldt internationaal als expert op het gebied van vergelijkend constitutioneel recht. Sinds 2004 is hij ook hoogleraar aan de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen.

quote:

zaterdag 8 april
Weisglas bezorgd over status Tweede Kamer

DEN HAAG - Voorzitter Weisglas (VVD) van de Tweede Kamer maakt zich zorgen over de status van het hoogste politieke orgaan van Nederland. Dat zei hij zaterdag desgevraagd in een reactie op het aanstaande vertrek van zeker vijf Kamerleden.

‘Na de laatste gemeenteraadsverkiezingen verliezen we weer tientallen jaren Kamerervaring aan college's in gemeenten als Amsterdam, Almere, Enschede en Rotterdam’, zei Weisglas. ‘Ik maak me daar hele grote zorgen over.’

Volgens het meest recente overzicht verliest de Tweede Kamer A. Duivesteijn (PvdA, naar college Almere), M. Vos (GroenLinks, naar college Amsterdam), R. Luchtenveld (VVD, naar college Amersfoort), P. van Heemst (PvdA, fractievoorzitter Rotterdam) en M. Koomen (CDA, naar college Enschede).

Weisglas stelt vast dat de Tweede Kamer niet langer het hoogste doel is voor een politicus. ‘Vroeger gingen politici vanuit de gemeenteraad naar het college van burgemeester en wethouders en daarna uiteindelijk naar de Tweede Kamer. Nu kiezen Kamerleden voor een baan in het college, terwijl de Tweede Kamer toch het hoogste controlerende college is’.

Sinds de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer gaven twintig parlementariërs hun zetel af volgens Weisglas. Hij rekent dan nog niet de Kamerleden mee die sindsdien toetraden tot het kabinet.

De Kamervoorzitter erkent dat hij weinig middelen heeft om iets te doen aan de bescheiden leegloop. ‘Ik wil wel een klemmend beroep doen op de partijen om niet toe te geven aan de trend van nieuw, nieuw, nieuw’, aldus Weisglas. ‘Ze zouden beter kunnen kiezen voor ervaring op de bovenste plaatsen van de kieslijsten.’

wat is de status van een 'regeeraccoord' in het staatsrecht
etc etc. Vul maar aan .

quote:

Op zondag 9 april 2006 18:12 schreef SCH het volgende:

[..]

Die kritiek zou niet verkapt moeten zijn maar gewoon heel helder: het gaat hier volgens mij louter om de regeringspartijen, die zetten de rest buiten spel. Misschien dat je de LPF nog mag verwijten iets teveel mee te lullen met het kabinet.

quote:

Op zondag 9 april 2006 15:51 schreef Argento het volgende:
Dat is toch gewoon de zwakte van democratie? Een Kamerlid is Kamerlid omdat hij daartoe voldoende stemmen heeft weten te vergaren, niet omdat hij daartoe ook maar enige proeve van bekwaamheid heeft afgelegd.

quote:

Vandaar dus dat die woorden () mij uit het hart gegrepen waren. Ook hij verwonderde zich over dat 'gekerm' over cliëntelisme. 'Wat willen we eigenlijk? Dag en nacht wordt er geklaagd over de kloof tussen kiezers en gekozenen, tussen burgers en politici. (…) En kijk nu eens hoe die democratisch onderontwikkelde immigranten het probleem oplossen. Ze kiezen niet alleen een partij, maar ze wijzen meteen hun meest favoriete kandidaat aan.' Precies. Het probleem van de moderne politiek is misschien juist wel een tekort aan cliëntelisme, een gebrek aan voor-wat hoort-wat. Uitspraken als 'my constituents would not appreciate that' zijn voor een Britse politicus iets heel normaals, Nederlandse politici zeggen zoiets nooit. Wouter Bos lijkt dat juist als een verworvenheid te beschouwen. Hij is bang, legde hij uit in het gewraakte Parool-interview, dat de nieuwe allochtone raadsleden van de PvdA 'een veeleisende achterban in hun nek krijgen.'
Een veeleisende achterban, ja, daar ben je als politicus mooi klaar mee!
Ach…de tijden dat je als PvdA-er je achterban nog gewoon kon negeren. Those were the days!