Cultuurrelativisme en de overheid

quote:

De atheïstische filosoof Philipse schreef onlangs in het NRC een interessante, kritische beschouwing over het religieuze weten en concludeerde daarin dat het atheïsme de énige redelijk aanvaardbare stellingname is (NRC 20/1/97). Eerst behoren een paar begrippen te worden verduidelijkt. Absolutisme betekent dat een stelling of opvatting over een bepaald onderwerp waar is en dat een andere stelling of opvatting over datzelfde onderwerp daarom onjuist is. Relativisme betekent dat alle opvattingen over hetzelfde onderwerp (ook al spreken ze elkaar tegen) tegelijk waar kunnen zijn.
--------------------------------------------------------------------------------
Philipse's betoog

Philipse begint met het bekritiseren van de excommunicatie van een katholieke priester, om daarna over te gaan tot het absolutisme van het Vaticaan. Op grond daarvan komt hij tot de volgende stelling:
(1) 'religieuze tolerantie en dialoog zijn onmogelijk indien men vasthoudt aan de exclusieve waarheid van de eigen religie'
Hij geeft daarom de voorkeur voor het relativisme, voor wat betreft religieuze meningen.

Daarna begint hij een betoog om aan te tonen dat alleen het atheïsme rationeel aanvaardbaar is. Eerst zet hij het dilemma neer:
(2) 'ofwel religieus relativisme is waar, ofwel religieus absolutisme is waar'
Omdat twee tegenovergestelde stellingen niet tegelijk waar kunnen zijn, erkent hij dat relativisme irrationeel en dus onjuist is.

Daarna valt hij het absolutisme aan met de stelling:
(3) 'godsdienstig geloof is rationeel te doorgronden met een beroep op openbaring of als een geschenk van God'
Hij schrijft dat dergelijke argumenten onmiskenbaar cirkelredeneringen bevatten en daarom niet valide kunnen zijn. Daaruit trekt hij de conclusie dat ook absolutisme onjuist is, dat het dilemma (2) dus onoplosbaar voor de gelovige is. Dan lijkt agnosticisme, de opvatting van de verlichtingsfilosoof Kant, de enige uitweg te zijn.

Maar toch vecht hij ook het agnosticisme aan door te stellen:
(4) 'de religieuze verklaring voor het verschijnsel godsdienst luidt dat mensen geloven doordat een god hun het geloof geschonken heeft'

Dit leidt tot het volgende dilemma:
(5) 'de verklaring in (4) geldt ofwel voor alle religies, ofwel alleen voor de eigen godsdienst'
Hij houdt het eerste geval voor onjuist vanwege het beginsel van non-contradictie. In het tweede geval is de gelovige partijdig, terwijl de atheïst alle geloofsverschijnselen kan verklaren met de projektie-theorie.

De slotconclusie luidt dus dat alleen het atheïsme rationeel aanvaardbaar is.




--------------------------------------------------------------------------------

De religieuze realiteit

Bisschop Bomers liet in zijn antwoord op Philipse's betoog (25/1/97) zien dat de Rooms-Katholieke (RK) kerk tegenwoordig helemaal openstaat voor de vrijheid van denken." Waarom heeft de kerk die pater dan uitgesloten?", zo rijst bij menigeen de vraag. Zelf ben ik niet zo thuis in de RK-kerk, maar ik kan me best voorstellen dat haar fundament de waarheid van haar doctrine is en dat men zich bij die kerk aansluit, als men het met haar doctrine eens is. Dit is ook het geval wanneer men lid wordt van een bepaalde politieke partij of milieuorganisatie, als men zich met de ideeën van die partij of organisatie vereenzelvigt. Als nu een kaderlid van een bepaalde partij of een geestelijke van een kerk een tegenovergesteld idee promoot, kan ik begrijpen dat die persoon dan uitgesloten wordt. Eigenlijk sluit hij of zij zichzelf al uit door het fundament van die bepaalde partij of kerk te verwerpen en te bestrijden.

Philipse lijkt de boodschap van de bisschop te hebben begrepen en heeft het in zijn tweede artikel (11/2/97) over individueel absolutisme. Maar toch bekritiseert hij daarin scherp het antwoord van Van Roodens, onderzoeker van 'Godsdienst en Maatschappij'. In het NRC van 25 januari jongstleden merkte deze laatse op dat steeds meer mensen met tegenovergestelde godsdiensten zich vermengen of met elkaar communiceren en dat dit bijna altijd vreedzaam gebeurt. Ook ikzelf heb verrijkende ervaringen met mensen van andere 'absolute' religies gehad.




--------------------------------------------------------------------------------

Postmodernisme en waarheid

Slechte ervaringen heb ik dan ook niet met religíeuze mensen, maar juist met postmoderne mensen. De postmodernen menen te stellen dat er geen waarheid bestaat en pretenderen daarom juist toleranter te zijn. Maar dan dreigt het gevaar alle absolute stellingen uit te willen roeien en eigenlijk veel intoleranter te zijn. Een sterke, vaak emotionele reaktie verraadt soms hoe sterk postmoderne mensen aan de waarheid van het postmodernisme gehecht zijn en zelf intolerante neigingen hebben. Postmodernisme, zoals relativisme, is uiteindelijk alleen te doorgronden op basis van het absolutisme door te menen de uiteindelijke waarheid te hebben!

Deze tegenspraak maakt postmodernisme en relativisme irrationeel. Sommige postmodernen verwerpen daarom de rede, de rationaliteit, door te beargumenteren dat de rede westers of mannelijk bevooroordeeld is. Toch moeten ook zij de rede gebruiken om deze conclusie te trekken; zij kunnen deze zonder rede niet sluitend krijgen. Bovendien is de postmoderne levensopvatting niet hanteerbaar in het dagelijks bestaan: ook postmoderne mensen handelen alsof waarheid bestaat en weten bijvoorbeeld dat het waar is dat zij moeten eten om in leven te blijven, of dat de massamoord op de Joden verkeerd was.

Als de rede onjuist is, wie zal dan bepalen wat juist is en wie er gelijk heeft? De sofistische filosofen in de Griekse oudheid dachten net als de postmodernen dat er geen waarheid is. Ze concludeerden dat de machtigste gelijk heeft en dat men de zwakken moet onderdrukken. De sofistische filosoof Critias heeft de democratie omvergegooid en is de geschiedenis ingegaan als wrede dictator.

In de denklijn van de sofisten komt de duitse filosoof Nietzsche, die het bestaan van waarheid ook ontkende en wordt gezien als de vader van het postmodernisme. Over hem valt iets op te merken. Hij vond dat Socrates de jeugd van Athene met democratische vooroordelen had 'vergiftigd'. Hij haatte de 'slavenmoraal' van het christendom omdat het de waarde loochende van 'schitterend animalisme, instinct van oorlog en verovering, wraak, toorn, wellust'. Nietzsche vond Napoleon een prachtfiguur en zijn ideale 'edele mens' was 'een wezen zonder enig sympathie, meedogenloos, sluw, wreed, alleen uit op eigen macht' (B. Russell). Het is geen wonder dat hij de filosoof van het nazisme en het fascisme werd. Na de tweede wereld oorlog werden zijn werken taboe in West-Duitsland en zelf verboden in Oost-Duistland. Frappant is dat men Nietzsche terugvindt op de Internet-Neonazi sites.




--------------------------------------------------------------------------------

Postmodernisme en tolerantie

De postmoderne filosoof Foucault beweert dat de ideeën van waarheid en ethiek tot onderdrukking binnen de maatschappij leiden, en verwerpt daarom deze ideeën. Maar spreekt hij zichzelf tegen niet door waarheid en ethiek te verwerpen op basis van de ethische waarheid dat onderdrukking verkeerd is? Bovendien kan men andere conclusie vanuit de geschiedenis trekken. De ontkenning van waarheid heeft bij de Griekse sofisten en bij de aanhangers van Nietzsche tot fascisme geleid. Integendeel, toen men in Europa of Amerika aan de waarheid van de goddelijke Schepper en de daaruit resulterende mensenrechten geloofde, heeft men democraties tot stand gebracht. De stichters van de Amerikaanse staten waren overtuigd christen en toch hebben ze religieuse vrijheid in hun democratie ingebouwd.

Ook relativistische godsdienten kunnen een gevaar in zich meedragen. Vele oosterse godsdiensten houden het principe van de non-contradictie (een stelling is waar óf niet waar, maar niet allebei tegelijkertijd) voor een misvatting en zijn daardoor relativistisch.. De hindoemaatschappij is een kastensysteem met een geïnstitutionaliseerd racisme en sommige van de meest bloedige godsdienstgevechten van onze eeuw hebben plaatsgevonden op het hindoeistisch grondgebied.

Als de relativist zegt dat alles tegelijk waar is, wordt het concept 'waar' betekenisloos, zoals Philipse terecht opmerkt in zijn eerste artikel. Dan bestaat er geen 'waarheid' en rationaliteit meer. Het relativisme komt dus neer op het scepticisme van het postmodernisme en is daarom onjuist. Alleen de absolutist kan rationeel tolerant zijn door het principe van tolerantie als een absolute morele waarde te aanvaarden.




--------------------------------------------------------------------------------

De oorsprong van het geloof

Philipse schrijft verder in zijn artikel dat godsdiensten rationeel te doorgronden zijn met een beroep op openbaring of op een geschenk van God. Hij stelt dat dergelijke argumenten onmiskenbaar cirkel-redeneringen bevatten en daarom niet valide kunnen zijn. Wat Philipse zegt komt inderdaad overeen met de stellingen van de filosoof Kierkegaard of van de theoloog Barth. Hij lijkt echter andere stellingen te vergeten, zoals die van Augustinus en Thomas van Aquino. Hun stelling voegt rede en openbaring tezamen en schept daardoor ruimte voor empirische of morele godsbewijzen, die geen cirkelberedenering bevatten.

In de denklijn van Augustinus en Aquino heeft de Amerikaanse filosoof Craig onlangs sterke theïstische argumenten naar voren gebracht. Bijvoorbeeld voor zijn beroemde Kalaam cosmologisch argument stelt Craig dat het heelal een begin heeft. Daarvoor gebruikt hij twee wiskundige argumenten (over het onmogelijke verleden van oneindige series van gebeurtenissen) en twee natuurwetenschappelijke argumenten (de big bang en de tweede wet van de thermodynamica). Hij betoogt verder dat het heelal niet zomaar kon beginnen maar wel veroorzakt geweest moest zijn. Omdat deze oorzaak buiten de tijd staat, concludeert hij dat onze schepper niet mechanistisch maar persoonlijk is.

Ook kan men bij sommige godsdiensten argumenten vinden die geen cirkelredenering bevatten. De moslims stellen dat de Koran bovennatuurlijk mooi geschreven is, en daarom dus wel door Allah ingegeven moet zijn. De razendsnelle groei van de Islam zou ook alleen door Allah's ingreep verklaarbaar zijn. De christenen beweren dat het historisch bewijsbaar is dat Jezus zich voor God hield, wonderen heeft verricht en uit de dood is opgestaan(1). En daarom moest Hij wel God zijn. Door Zijn uitspraken kan men dan concluderen dat de Bijbel Gods openbaring is(2).

Als Philipse schrijft dat 'de religieuze verklaring is dat geloof van God komt', vergeet hij het bestaan van de naturele theologie. Volgens deze theologie is de mens in staat om het bestaan van God met behulp van de rede, de empirische zintuigen (de natuur wijst op het bestaan van een Schepper ) en zijn 'moreel zintuig' waar te nemen. Dan is stelling (4) onjuist en daarmee ook dilemma (5) niet meer relevant.

Op basis van het bestaan van verschillende godsdiensten eindigt Philipse zijn betoog met de conclusie dat alleen de atheïst alle geloofsverschijnselen kan verklaren met de projektie-theorie en dat dus alleen het atheïsme rationeel aanvaardbaar is. De projectie-theorie houdt in dat men geneigd is voor waar aan te nemen wat men wenst. Deze theorie is eigenlijk moeilijk toepasbaar op het geloof in een goddelijk Rechter met strenge morele eisen. Wie zou uit zichzelf zo'n God wensen? Integendeel, deze theorie kan veel beter worden toegepast op het atheïstische geloof. Overigens, al zou de projectietheorie de beste verklaring zijn voor de verschijnselen godsdienst of atheïsme, dan zou dit nog niet betekenen dat God wel of niet bestaat, maar alleen verduidelijken hoe bepaalde opvattingen tot stand zouden kunnen komen.

quote:

Op zaterdag 24 december 2005 23:10 schreef LodewijkNapoleon het volgende:
Een aardig artikeltje, later meer.
bron:
http://www.apologetique.o(...)DG_pomo_Philipse.htm

quote:

Een alternatief: het theïsme

De beredenering van Philipse lijkt onjuist en dus ook zijn conclusie (het atheïsme is als enige rationeel aanvaardbaar). Er zijn, daarentegen, goede redenen om het theïsme (het geloof in de onveroorzaakte schepper God, om het simpel te zeggen) te aanvaarden. Het theïsme is de beste uitleg voor het bestaan van abstracte entiteiten, van morele waarden, van complexe orde in het heelal en voor het bestaan van het heelal in plaats van niets, en ook voor de historische feiten over het leven, dood en opstanding van Jezus van Nazareth. Ik verwijs hierbij naar het boek van J. P. Moreland: Scaling the Secular City' (Grand Rapids: Baker, 1987). En Internet-liefhebbers beveel ik de volgende sites aan : http://id-www.ucsb.edu/fscf/ zoals http://campus.leaderu.com/ of http://www.iclnet.org/pub/resources/text/cri/cri-home.html.

Het bestaan van lijden valt de mens heel moeilijk. Hier wordt verwezen naar vooraanstaande filosofen in Amerika (P. Van Inwagen, W. Alston, A. Plantinga), die dit probleem als een 'noodzakelijk kwaad' zien voor de vrijheid en verantwoording van de mens.

Een andere bezwaar luidt dat er voor elk argument een tegenargument te vinden is. Inderdaad, empirisch gezien kan men nooit voor honderd procent zeker zijn van de werkelijkheid, omdat ons weten beperkt en niet allesomvattend is. We zijn God niet. Wil men alleen absolute zekerheden aanvaarden, dan kan men niets meer aanvaarden, zoals de sceptische filosoof Hume al aantoonde: hij kon op die manier niet weten of God bestond, maar ook niet of de moraal, de wereld en hijzelf bestonden! Maar scepticisme is niet aanvaardbaar (zie de hierboven geleverde kritiek op het postmodernisme).

Er is toch een oplossing: houdt men zich aan drie criteria (rationele coherentie, overeenkomst met de empirische ervaring, leefbaarheid) dan kan men toetsen of een levensbeschouwing waar of niet waar is. Ook moet men proberen onpartijdig te blijven. De liberale theologen van het Jesus Seminar, zoals D. Crossan, verwerpen de betrouwbaarheid van de evangelieën op basis van hun naturalistische vooringenomenheid (ze houden wonderen voor onmogelijk), maar niet op basis van historische bewijzen(3).

Als men zich aan deze richtlijnen vasthoudt, kan men het tegenoverstelde van Philipse beweren (en om zijn uitdrukking te gebruiken): er is voor een redelijk mens maar één bonafide positie in het geestelijk leven, het theïsme.
]

quote:

Op zaterdag 24 december 2005 22:14 schreef Overlast het volgende:

Maar dan is er het probleem van de overheid. De overheid is natuurlijk bij uitstek de instantie die ons waarden oplegt( solidariteit, middelmatigheid, gemeenschapszin etcetc). Een goede cultuurrelativist zal dus de overheid principieel verwerpen.

quote:

Op zaterdag 24 december 2005 23:38 schreef Bluesdude het volgende:
Ik denk niet dat de Nederlandse mens superieur is aan een ander mens.
Dat heeft niks met cultuurrelativisme te maken, het is simpel een nuchter feit.
En de Staat is nodig omdat mensen die samenleven een aantal afspraken centraal moeten regelen.
In de aanloop naar het besluit van een afspraak is het nodig dat men elkaar spreekt en elkaar hoort.
En daar komt het relativeren van de eigen wensen en meningen om de hoek.

quote:

Op zondag 25 december 2005 00:05 schreef Overlast het volgende:

[..]

Niet alleen nee, maar het is wel een bijzonder belangrijk onderdeel van de staat(zonder hoofdletter ) . Welvaartsverdeling door progressieve belastingheffing, straffen van criminaliteit zonder slachtoffer etcetc. het zijn allemaal prominente functies van de overheid door middel waarvan de overheid ons opvoedt.Ze leren ons deze waarden te waarderen. De overheid cultiveert zijn burgers dus, en dat is waarom cultuurrelativisten als ze consequent zijn, tegen de overheid zouden moeten zijn. En daarom vraag ik:´´ waarom zijn de meeste cultuurrelativisten voor de Staat´´ ?

quote:

Op zondag 25 december 2005 00:28 schreef AtraBilis het volgende:

Volgens mij is de houding van een echte cultuurrelativist eigenlijk niet in te nemen. Ook al beleid je dat elke keus gelijkwaardig is, dat iedereen mag vinden wat hij wil, mag doen wat hij wil, et cetera. In je eigen leven ben je toch gedwongen je te engageren.

quote:

Op zondag 25 december 2005 00:28 schreef AtraBilis het volgende:
Daarbij vind ik nog dat relativisme een enigszins denigrerende houding inneemt ten opzichte van andere opvattingen, door zich afzijdig te houden van kritiek en alles maar goed te vinden in feite afwijkende meningen niet au serieux neemt en een soort verhevenheid voor zichzelf schept die ze juist pretenderen te ontlopen. "Wij zijn te genuanceerd om de disussie aan te gaan."

quote:

Op zondag 25 december 2005 01:23 schreef Bluesdude het volgende:

[..]

Geen kritiek uiten is wat anders dan kritiek hebben.

quote:

En wat is alles goed vinden.? Bestaat dat wel?

quote:

En waarom is het niet bemoeien met iemands andere opvattingen denigrerend ?
Het niet bemoeien kan onverschilligheid zijn, of vervanjebedgevolg, of vinden dat je niet moet proberen iemand jouw normen op te dringen. Dus een kwestie van iemand in zijn waarde laten.
Waar zit die minachting in ?

quote:

Afwijkende meningen niet serieus nemen is een algemene eigenschap van mensen.. ik zie niet zo dat de "absolutist" dat meer of minder zou doen dan "de relativist", wat je ook moge verstaan over deze twee . Bestaan ze wel?

quote:

Ik ken zat mensen , waaronder mijzelf, die geen zin hebben in discussies waar nuances, mildheid, begrip, redelijkheid met een lichie te zoeken zijn.
Waarom zou dat fout zijn. ?

quote:

Op zondag 25 december 2005 01:20 schreef Internationalist het volgende:
Waarom het een of het ander.
Je kunt best de overheid aanvaarden en tegelijkertijd vinden dat deze normen en waarden niet universeel zijn. Op nationaal niveau zal het weinig uitmaken, op internationaal niveau speelt de vraag of het terecht is om landen naar ons model te kneden.

quote:

Op zondag 25 december 2005 10:20 schreef AtraBilis het volgende:

Dat klopt. Maar naar mijn mening zeggen (de extreemste) relativsten: Tussen verschillende culturen is eigenlijk geen zinnige discussie mogelijk, ze verschillen te veel, het discours is zo
verschillend; doch het is in zekere zin gelijkwaardig zolang we geen absolute waarheid hebben.

quote:

Ik vind dat als je iemand in z'n waarde laat, je juist eens de discussie met hem moet aangaan. Als het om opvattingen gaat die in onze ogen 'achterlijk' zijn, dan komt er snel het punt: "Het is hun cultuur, laat ze in hun waarde. We hebben het er verder niet over."

quote:

Met de politiek wil ik het weer verduidelijken. Mensen zijn hier ook verdeeld in verschillende overtuigingen en partijen. Juist dat ze elkaar serieus nemen betekent dat ze in discussie gaan. Het zou toch een te hautaine houding zijn wanneer de SGP zegt: "Sorry mensen, maar, jullie hebben het allemaal verkeerd. Het staat in de Bijbel, maar we vinden het wel schattig dat jullie er anders over denken, maar om er nou over in discussie te gaan, weet je wat: We laten jullie gewoon in je waarde." Ik denk dat anderen zich na zo'n statement niet serieus genomen voelen. En dat is nu een houding die relativisten, mijns inziens, innemen. Ze hebben wel degelijk afwijkende meningen, maar onder het grote mom van relativisme zijn ze te goed om erover te praten. Het is dus het jezelf boven de discussie plaatsen.

quote:

Eigenlijk loop ik de hele tijd te betogen dat de relativist naar z'n eigen bewoordingen niet kan bestaan, dus dat antwoord is makkelijk. De echte absolutist kan volgens mij wel bestaan. Daar moet de kanttekening bij dat ik het een goede houding vind dat je erkent dat je eigen overzicht beperkt is en dat de ander weleens gelijk zou kunnen hebben, maar dat dat, zoals de feiten nu liggen, volgens jou niet het geval is, maar dat je ook graag van hem overtuigd zou worden.
[..]

[quote]
Daar heb je gelijk in. Maar dat maakt je geen relativist. Dan ben je een absolutist die een hekel heeft aan kortzichtige mensen die elke kritiek inderdaad opvatten als belediging

quote:

Op zaterdag 24 december 2005 22:14 schreef Overlast het volgende:
De cultuurrelativist gaat ervan uit dat waarden niet universeel of algemeen geldend zijn. Waarden worden je aangeleerd, en een rangorde van waarden is dus niet te maken. Het is maar net wat je gewend bent.

In zekere zin hebben ze hier een punt, want een methode om waarden te testen is niet te geven. Waarden testen op basis van het utilitarisme of de deontologie is natuurlijk discutabel.Waarom zou de waarde die het beste zou zijn voor de hele samenleving bijvoorbeeld de beste zijn?

Maar dan is er het probleem van de overheid. De overheid is natuurlijk bij uitstek de instantie die ons waarden oplegt( solidariteit, middelmatigheid, gemeenschapszin etcetc).
Een goede cultuurrelativist zal dus de overheid principieel verwerpen. Immers, iedereen beslist toch zelf over zijn waarden, daar heeft de overheid niets mee te maken. Nu beslist de meerderheid van de mensen over de waarden van de minderheid! Verwerpelijk toch.

Dus mijn vraag, zijn hier cultuurrelativisten of vind iedereen onze samenleving superieur aan alle andere samenlevingsvormen? En zijn de cultuurrelativisten ook principieel tegen de staat?Zo niet, Waarom niet?

quote:

Op zaterdag 24 december 2005 22:14 schreef Overlast het volgende:
De cultuurrelativist gaat ervan uit dat waarden niet universeel of algemeen geldend zijn. Waarden worden je aangeleerd, en een rangorde van waarden is dus niet te maken. Het is maar net wat je gewend bent.

In zekere zin hebben ze hier een punt, want een methode om waarden te testen is niet te geven. Waarden testen op basis van het utilitarisme of de deontologie is natuurlijk discutabel.Waarom zou de waarde die het beste zou zijn voor de hele samenleving bijvoorbeeld de beste zijn?

Maar dan is er het probleem van de overheid. De overheid is natuurlijk bij uitstek de instantie die ons waarden oplegt( solidariteit, middelmatigheid, gemeenschapszin etcetc).
Een goede cultuurrelativist zal dus de overheid principieel verwerpen. Immers, iedereen beslist toch zelf over zijn waarden, daar heeft de overheid niets mee te maken. Nu beslist de meerderheid van de mensen over de waarden van de minderheid! Verwerpelijk toch.

Dus mijn vraag, zijn hier cultuurrelativisten of vind iedereen onze samenleving superieur aan alle andere samenlevingsvormen? En zijn de cultuurrelativisten ook principieel tegen de staat?Zo niet, Waarom niet?

quote:

Dus mijn vraag, zijn hier cultuurrelativisten of vind iedereen onze samenleving superieur aan alle andere samenlevingsvormen

quote:

Op woensdag 28 december 2005 20:15 schreef bramiozo2002 het volgende:
Hoe definieer je respect ?

(en wie is dat figuur in de je avatar....)