Gisteravond in de bios gezien:
Crash (Haggis, 2004)Een volbloed Hollywood-productie met als belangrijkste thema's discriminatie en racisme. Bij voorbaat een uitermate interessant gegeven natuurlijk. De film volgt een groep mensen van verschillende rassen en komaf in de straten van Los Angeles, terwijl hun levens elkaar hier en daar kruisen. Uiteraard levert dit de nodige spanningen op. De rode draad is een moordzaak, en de detective (Don Cheadle) die belast is met het onderzoek.
Op papier een aardig verhaaltje en vooral in deze moderne tijden van verharding mijns inziens een welkom onderwerp, zeker voor een Hollywood productie van dergelijk formaat. Daar komt bij een interessante cast en een scenarist (Paul Haggis) die bewezen heeft dat hij goed uit de voeten kan met gevoelig liggende thema's (Million Dollar Baby). Klinkt allemaal prima, toch zitten aan het uiteindelijke resultaat helaas behoorlijk wat gemene haken en ogen mijns inziens…
Laat ik direct beginnen te zeggen dat ik dit absoluut geen hele slechte film vind, maar simpelweg ook geen hoogvlieger zoals vele boze en minder boze tongen beweren. Ik vind het absoluut dapper dat Haggis dergelijke gevoelig liggende onderwerpen aankaart en ik vind het absoluut een goede zaak dat zijn film ondanks de behoorlijke dosis maatschappijkritiek zo goed ontvangen is in Amerika. Toch maakt het juiste onderwerp op het juiste moment helaas nog geen goede film, wat mij betreft althans.
Om te beginnen vond ik het persoonlijk haast onmogelijk om lekker in de film te komen. Dit valt met name te wijten aan het scenario van Haggis. Gedurende het eerste half uur probeert Haggis namelijk de kijker werkelijk alle mogelijk denkbare stereotypen, clichés en vooroordelen op het gebied van racisme en discriminatie zo snel mogelijk om de oren te slingeren. Als in een rollercoaster trekken de vele personages in mozaïekvorm (zie ook Short Cuts, Magnolia, Hawaï, Oslo) aan de kijker voorbij. De ene discriminerende situatie is nog niet afgelopen of de volgende staat al weer op touw. Een vloedgolf aan clichés en voorspelbaarheid. Ik snap ook wel dat niet elke met tatoeages beklede Mexicaanse (?) slotenmaker een bendelid hoeft te zijn, laat staan dat ik zit te wachten op 10 van dergelijke situaties van “uitleggerigheid”... Een beetje moe werd ik ervan.
Een ander groot probleem met deze film is dan ook dat haast iedere scène tot op de letter uitgespeld wordt, opdat de boodschap als het ware met lepel en al door de strot kan worden geduwd. In veel scènes poogt Haggis bij de kijker vragen op te roepen omtrent morele kwesties en aan te zetten tot zelfreflectie, echter door de vele volkomen ondubbelzinnige, voorkauwende mono-/dialogen blijft er simpelweg te weinig ruimte over voor eigen interpretatie. Daar komt nog eens bij dat veel personages te oppervlakkig in beeld gebracht worden, en daardoor hier en daar ook wat ongeloofwaardig en onovertuigend overkomen. Waar Paul Anderson met zijn mozaïekvertelling in Magnolia de verschillende karakters perfect wist uit te balanceren en tevens een behoorlijke karakterdiepgang wist te bereiken, blijven de meeste personages in Crash helaas beperkt tot oppervlakkige eendimensionale karakters. Haggis verdeelt de koek ongelijk waardoor meerdere acteurs tezamen overkomen als door elkaar gehusselde beeldvulling. Waar Anderson zijn boodschap subtiel en met gevoel overbracht, bedient Haggis zich van voorspelbaarheid en goedkoop sentiment, met name tegen het einde van de film. Die scène met die Perzier en dat meisje bijvoorbeeld, mijn tenen gingen er krom van staan en mijn oren begonnen te klapperen... De pathetische muziek draagt hier overigens bij vlagen nog eens flink aan bij.
Ik besef mij terdege dat het maar al te makkelijk is om op deze film af te geven. Ik vond absoluut niet alles slecht aan deze film, integendeel, ik heb me bij vlagen erg vermaakt. Ondanks zijn mankementen is de film namelijk best de moeite waard. Enkele scènes vond ik zelfs uitermate sterk, met name de twee scènes met Matt Dillon en die donkere vrouw en de spanning die dit oplevert in haar relatie. Ook de scène van Ryan Philip en de lifter vond ik ondanks de behoorlijke voorspelbaarheid erg indrukwekkend. Ook is het camerawerk bij vlagen om door een ringetje te halen, aardig wat mooie plaatjes en keurige helicoptershots. Verder lof voor Don Cheadle, die zich tussen de vele nietszeggende karakters uitstekend staande weet te houden. Hij toont zich een acteur van bovengemiddelde klasse die ondanks de relatief weinige ruimte die hij krijgt het onderste uit de kan weet te halen. Matt Dillon toont zich helaas geen steracteur hier, maar doet desalniettemin (evenals Bullock overigens) uitstekend zijn ding.
Het vervelendste aan deze film is dat de belangrijke boodschap zowel het grootste pluspunt als het grootste minpunt van de film is. Enerzijds doet de film een edelmoedige poging doet om sociale problemen als vervreemding, toenemend individualisme, discriminatie en stereotypering aan de kaak te stellen (waar ik alles behalve iets tegen heb). Anderzijds draagt de film mijns inziens juist bij aan de instandhouding van dergelijke vooroordelen door zijn overdreven gebruik van stereotypering en zijn weinig subtiele, belerende houding. Ook het nadrukkelijk aanwezige sentiment werkte wat mij betreft niet erg bevorderlijk. Ik kan me absoluut voorstellen dat veel mensen dit juist mooi vinden, echter in plaats van emotioneel betrokken raakte ik door irritatie juist vervreemd van de gebeurtenissen op het scherm. Het had allemaal wat suggestiever gemogen. Al met al geen hele slechte film, maar simpelweg ook geen erg goede. Overdaad schaadt nu eenmaal, in Crash zowel qua vorm als qua boodschap…
PS. Mocht Haggis overigens in een volgende film nogmaals een dergelijk thema behandelen, misschien moet ie dan maar eens goed kijken naar iemand als bijvoobeeld Spike Lee. Die heeft tenslotte al meerdere malen bewezen dat je ook binnen het Hollywoodsysteem op uitermate subtiele wijze het thema discriminatie aan kan kaarten...
Reprogram. Restructure. Resistance is futile. You will be assimilated.