Ging Bob Vylan te ver? 'Ook schokkende uitlatingen mogen van de rechter'"Een orgie van haat jegens joden en andersdenkenden", "gestoorde gek" en "haatprediker": politici waren er zondag snel bij om het optreden van Bob Vylan in Paradiso te veroordelen. De BBB pleit er zelfs voor om het punkrapduo het land uit te gooien.
Zanger Bobby Vylan deed tijdens het optreden in Amsterdam vergaande uitspraken. Hij riep "dood aan de IDF" (het Israëlische leger) en hij liet zich positief uit over de moord op de radicaal-rechtse Amerikaan Charlie Kirk. Mag een artiest zo ver gaan in zijn uitingen?
'Schokkende uitlatingen zijn toegestaan'"Ik denk dat het ontzettend lastig wordt om hier een goede zaak van te maken", zegt advocaat Willem Jebbink. Hij staat regelmatig groepen bij die de randen van de wet opzoeken, zoals krakers, bezettende studenten en klimaatbeweging Extinction Rebellion.
De uitspraak "Death to the IDF" lijkt misschien op een doodsbedreiging richting het Israëlisch leger. Maar de rechter zal dat waarschijnlijk anders beoordelen, zegt Jebbink. "'Death to' kan ook betekenen 'weg met'. Bovendien is het een uiting in een maatschappelijk debat over wat Israël doet in Gaza. Daar zal de rechter ook naar kijken." Volgens Jebbink vinden "de meeste mensen" dat het Israëlische leger genocide pleegt en dat het een leger is van een staat die zich al jarenlang schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen.
"Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zegt: schokkende uitlatingen die heel verontrustend zijn, vallen allemaal onder die vrijheid van het publieke debat."
Vrijheid kent grenzenOok in een liedje mag je heel ver gaan, zegt Jebbink. "Als voor het publiek heel duidelijk is dat je het lied gebruikt als kunstenaar om je mening te versterken, dan zal de rechter veel milder zijn."
Toch kent ook de vrijheid van kunstenaars grenzen. Zo was er ruim tien jaar geleden een zaak rond rapper Hozny, die in een videoclip een personage dat leek op PVV-leider Geert Wilders gijzelde en executeerde. In een essay betoogden juristen toen: "Als de rap al een kunstzinnig karakter draagt, is dat op zichzelf nog niet voldoende om de uiting verder strekkend te beschermen".
Oftewel: niet alle uitspraken zijn zomaar toegestaan als ze in rapvorm worden gedaan. Een muzikale doodsbedreiging kan nog steeds als doodsbedreiging worden bestraft. Dat deed de rechter dan ook in de zaak tegen Hozny.
Bobby Vylan deed ook nog uitspraken die gezien kunnen worden als opruiend. Hij zei "fuck de fascisten, fuck de zionisten", "vind ze en tref ze op straat". De Joodse belangenorganisatie CIDI ziet dit als een oproep tot geweld en doet aangifte.
Vylan lijkt ook "fight" (bevecht ze) te hebben geroepen over fascisten en zionisten. Maar ook dat hoeft niet strafbaar te zijn, zegt Jebbink, omdat 'bevechten' niet per se fysiek aanvallen hoeft te betekenen. "De rechter zal kijken of dit overdrachtelijk bedoeld is, bijvoorbeeld als het bestrijden van opvattingen. Of gaat het echt om het aanvallen van mensen? Om tot opruiing te komen, moet je echt een beeld geven in je uiting wat je nou precies bedoelt."
'Onethisch'Dan zijn er nog Vylans uitspraken over Charlie Kirk. Vylan noemde Kirk "a piece of shit" en hij zei: "als je shit praat, krijg je een pak slaag!".
In WNL op Zondag zei D66-leider Rob Jetten daarover: "Je hebt niks begrepen van de vrijheid van meningsuiting en de manier waarop je met elkaar van mening kan verschillen als je hier de moord op iemand staat toe te juichen."
"Het is echt wel onethisch om dit soort dingen te zeggen over iemand die dood is", zegt Jebbink. "Maar ik denk dat Rob Jetten niks begrepen heeft van de vrijheid van meningsuiting door dit te veroordelen, want het is niet een strafbaar feit."
Toch vindt ook het Tilburgse poppodium 013 dit te ver gaan. De directie schrapt een optreden van Bob Vylan komende dinsdag vanwege "het bagatelliseren van politieke moord".
Op deze manier kan een samenleving buiten de rechter om toch grenzen stellen, zegt Jebbink. "Poppodia zijn private partijen en die mogen zelf kiezen wie ze toelaten."
Paradiso heeft 'geen spijt'Poppodium Paradiso heeft geen spijt van het optreden van Bob Vylan, zegt directeur Geert van Itallie. "Maar we gaan wel kritisch kijken of ze binnen de grenzen zijn gebleven van wat acceptabel is. We programmeren bands als Bob Vylan vanuit de overtuiging dat we zoveel mogelijk ruimte moeten bieden aan kritische geluiden. Maar er zijn ook grenzen, zoals het aanzetten tot geweld, haat of discriminatie. Als daar duidelijk sprake van is, moeten we natuurlijk heroverwegen. Dat beoordelen is echter ingewikkeld, en daarom moet het Openbaar Ministerie dat doen."
De politie zegt de aangiften tegen Vylan te bespreken met het Openbaar Ministerie, dat moet beoordelen of de uitspraken strafbaar zijn. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zegt dat ze dat onderzoek wil afwachten, maar ook dat "artistieke vrijheid nooit kan betekenen dat concertbezoekers of Amsterdammers zich bedreigd voelen of dat er wordt opgeroepen tot haat of geweld".