Afschaffing zomer- en wintertijd #17 Zomertijd beste tijd

quote:

Zomertijd en wintertijd, waarom en sinds wanneer?

In de nacht van zaterdag 25 op zondag 26 maart 2023 wordt de klok weer een uur vooruit gezet. Het is dan weer zomertijd. Hoe lang doen we dat al, de klok verzetten, en waarom eigenlijk?

In Nederland zijn winter- en zomertijd in 1977 ingevoerd. Voor die tijd had men het jaren zonder gedaan. In de zomer hoefde de klok niet vooruit en in de winter niet achteruit. Geen 'nacht van de nacht' en in de zomer geen 'gebroken nacht'.

Waarschijnlijk was de beroemde Amerikaanse geleerde Benjamin Franklin (1706-1790) de eerste die voorstelde eens serieus na te denken over hoe er effectief om kon worden gegaan met het daglicht. In 1784 schreef hij het satirische artikel "An Economical Project for Diminishing the Cost of Light". De geleerde schreef dat hij op een dag om zes uur ?s ochtends wakker geworden was, naar buiten had gekeken en gezien had dat de zon al op was. Bovendien constateerde hij dat de zon op dat vroege uur ook al licht gaf. Verspilling, meende Franklin, die stelde dat mensen ontzettend veel kaarsen en geld konden besparen als ze in de zomer een paar uur 'eerder' zouden leven. Zijn artikel was vooral humoristisch bedoeld. In de praktijk werd er niets mee gedaan.

William Willett en de Zomertijd

De eerste die met een echt serieus plan kwam voor zomer- en wintertijd was de Brit William Willett (1856-1915). In 1907 kwam hij met het plan om de klok in de lente op vier opeenvolgende zondagen steeds twintig minuten vooruit te zetten. Op zondagen in september zou de klok dan weer steeds twintig minuten teruggezet moeten worden.

Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de zomertijd door de Duitsers voor het eerst echt ingevoerd. De oorlog was duur en om kolen te besparen besloot Duitsland op 30 april om één uur voor middernacht de zomertijd in te voeren. Ook in de bezette delen van België en Frankrijk werd dit ingevoerd. Nederland volgde het voorbeeld een dag later. Engeland voerde de zomertijd drie weken nadien ook in.

Tijdens het interbellum was er geen zomer- of wintertijd. In de Tweede Wereldoorlog ging Nederland op bevel van de Duitsers van de Amsterdamse Tijd over op de Midden-Europese Tijd. De klok moest één uur en veertig minuten vooruit worden gezet zodat het in Nederland even laat zou zijn als in Duitsland. In 1946 werd de zomertijd afgeschaft. In 1977 werden zomer- en wintertijd echter alweer ingevoerd. Dit keer vanwege de oliecrisis. Door in de zomer langer gebruik te maken van het zonlicht, zou er energie bespaard worden.

quote:

Waarom schaffen we de winter- en zomertijd niet af?

Er wordt al een aantal jaar flink gediscussieerd over het afschaffen van de winter- en zomertijd. Is het verzetten van de klok nuttig of eigenlijk vooral onhandig?

Elk voor- en najaar is het weer zover: de klok wordt verzet. 's Zomers gaat de tijd een uur vooruit, 's winters gaat de tijd een uur achteruit. Waarom is dat zo? En is het niet handiger om één tijd aan te houden?

We zitten eigenlijk in een verkeerde tijdzone

Vroeger gebruikten we de zon om te bepalen hoe laat het was. Als de zon op zijn hoogste punt was, was het 12 uur 's middags. Maar daardoor was het niet op elke plek in Nederland even laat. In Enschede was het bijvoorbeeld tien minuten eerder twaalf uur dan in Amsterdam. Daarom werd besloten voortaan nog maar één tijd aan te houden: de Amsterdamse tijd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen we de tijd van het Duitse Rijk over. We zijn toen één tijdzone naar het oosten geschoven. Om twaalf uur stond de zon op het hoogste punt niet meer boven Amsterdam, maar boven Berlijn. Nadat de oorlog was afgelopen hebben we deze Midden-Europese tijd gehouden. En daarmee zitten we dus eigenlijk in de verkeerde tijdzone.

De zomertijd zou energie besparen

De zomertijd bestond toen nog niet, die werd pas in 1977 ingevoerd. De reden? Een oliecrisis die een paar jaar eerder was begonnen. Door de invoering van de zomertijd zou het langer licht zijn, en daarmee zou energie worden bespaard, was het idee. Je hoeft 's avonds immers minder vroeg de lampen aan te zetten. Ook was de zomertijd goed nieuws voor de recreatie-industrie. Door de zomertijd kun je bijvoorbeeld een uurtje langer golfen of op het terras zitten.

Maar het betekent wel dat we in de zomer nog een tijdzone naar het oosten schuiven. Als het twaalf uur is, staat de zon op het hoogste punt boven bijvoorbeeld Litouwen, Oekraïne en Griekenland.

Het verzetten van de klok heeft invloed op je gezondheid

Het is nooit bewezen dat het verzetten van de klok energie bespaart. Wat wel zeker is, is dat zelfs kleine, eenmalige verschuivingen in ons ritme gevolgen kunnen hebben voor onze gezondheid.

Zo'n 25 procent van de Nederlanders heeft hier last van. Na het ingaan van de zomertijd hebben veel mensen moeite met in slaap vallen. Dat houdt meestal zo'n vier weken aan, maar kan in enkele gevallen ook de hele zomer duren. Zo bouwen ze langzaam maar zeker een slaaptekort op. Daarnaast liet een studie van de University of Michigan (VS) zien dat op de maandag na de ingang van de zomertijd er bijna een kwart meer hartaanvallen worden gemeld.

Dat komt omdat onze biologische klok wordt verstoord. Je lichaam is als het ware een fijn afgestelde machine. Als het elke avond langer licht blijft, is onze biologische klok al bezig zich aan te passen. Maar door de klok een uur vooruit te zetten, wordt dat ritme plotseling in de war geschopt. Voortaan nog maar één tijd aanhouden is dan helemaal niet zo'n gek idee.

Kunnen we winter- en zomertijd beter afschaffen?

Maar voor welke tijd kunnen we dan beter kiezen? Winter- of zomertijd? Voor onze gezondheid lijkt die eerste optie beter. De wintertijd sluit meer aan op de tijdzone waarin wij ons bevinden. Daarnaast zou het, als we voor de zomertijd zouden gaan, 's winters pas rond tien uur 's ochtends licht worden. En opstaan in het pikkedonker, daar wordt niemand vrolijk van.

Maar er zijn ook nog andere opties. Chronobioloog Marijke Gordijn van de Rijksuniversiteit Groningen vindt dat we beter voor de Engelse tijd kunnen kiezen. Als je kijkt naar de stand van de zon, is dat namelijk ook onze oorspronkelijke tijdzone. Op die manier heb je een optimale hoeveelheid ochtendlicht voor ons bioritme. Helaas zullen we dan wel wat minder avonduurtjes van de zon kunnen genieten. Maar ook dat heeft zijn voordelen, we gaan er namelijk wel beter van slapen.