Excuses als dit neit de juiste plaats is voor deze post, maar omdat deze post zich op de organisatie van het songfestival in het algemeen richt, in plaats van op specifieke deelnemers, wist ik niet waar hij beter pastte.
Ik heb nog niet gereageerd op de beslissing van de AvroTros om volgend jaar mee te doen, en die is interessant genoeg om alsnog bij stil te staan. Deze post wordt een poging tot analyse, waarbij ik ga proberen de verschillende opties die de AvroTros had te schetsen, om te bekijken wat men met iedere optie had kunnen en willen bereiken. Daarvoor begin ik eerst met het schetsen van de problemen van de editie van vorig jaar, met een focus op de gevolgen van die problemen voor de AvroTros. Daarna weeg ik elk van de opties, met de voors en tegens vanuit het oogpunt van de AvroTros.
Allereerst, de problemen:
• Dankzij de deelname van Israel werd het songfestival politiek. Aan de ene kant zorgde dit voor de AvroTros in de aanloop naar het festival voor problemen. Hun deelnemer en medewerkers werden bedreigd, en er ontstonden grote protesten tegen het festival in de aanloop. Tijdens het festival zorgde die politisering er vervolgens ook voor dat met name de uitslag van Israel weinig te maken had met de kwaliteit van de inzending, en alles met de politieke situatie. Dit levert problemen op voor de beeldvorming rond het festival, en daardoor ook voor de mogelijkheid om in volgende jaren goede inzendingen te sturen. Want waarom zou een professioneel, gevestigde artiest zich aan het songfestival willen branden als deelname massale protesten tot gevolg heeft, terwijl de uitslag niets met de kwaliteit van de muziek te maken heeft? Nu is het wel zo dat eerdere inconsistentie van de EBU op dit punt (Georgie 2009 vs Oekraine 2016; deelname van Azerbeidzjan ondanks de situatie in 2009, versus uitsluiting van Rusland en Wit Rusland) het lastig maken om een beleid op te stellen dat dit probleem zou verhelpen.
• Bovenstaand probleem werd verergerd doordat statements die Palestina steunden per definitie als politiek werden gezien, terwijl statements die Israel steunden werden beschouwd als ondersteuning van de Israelische inzending ipv ondersteuning van Israel in het conflict met Palestina (terwijl veel statements het eerste gebruikten als dekmantel om het tweede uit te spreken). Dit zorgde voor regelmatige conflicten tussen de EBU en een aantal deelnemers. Voor de AvroTros betekende dit een risico op censuur van de inzending zoals zij die voor ogen hadden, en maakt het het lastiger om de deelnemer tevreden te houden.
• De hoeveelheid eisen die er door de organisatie aan de artiesten wordt gesteld tijdens de songfestival weken is enorm toegenomen, met name op het gebied van Social Media. Waar Anouk in 2013 nog buiten de repetities om redelijk ongestoord haar gang kon gaan, wordt er nu (vanwege sponsorcontracten met sociale media sites?) een behoorlijke extra inzet gevraagd. De opnames die de aanleiding waren voor de diskwalificatie van Joost waren hier onderdeel van. Voor de AvroTros zorgt dit er voor dat het lastiger is om deelnemers te vinden, dat de uiteindelijke deelnemers hogere eisen gaan stellen qua compensatie, en dat de begeleiding richting een goed resultaat tijdens de songfestivalweken een stuk moeilijker is.
• Het gedrag van de Israelische delegatie verhoogde die druk. Zij behandelden iedereen op het festival vanuit een "wie niet voor ons is, is tegen ons" standpunt, met onder andere ongewenst filmen achter de schermen, terwijl in het commentaar tijdens de uitzendingen regelmatig de link met het Israel-Palestina conflict gelegd werd. Opnieuw is dit een probleem voor de AvroTros, zowel vanuit het oogpunt van het aantrekken van volgende deelnemers, als vanuit het oogpunt van de begeleiding richting een goed resultaat.
• de winstkansen van de verschillende delegaties worden door de organisatie gemanipuleerd, bijvoorbeeld door de startvolgorde. Normaal gesproken gebeurd deze manipulatie ten faveure van de rijkere landen en de sterkere inzendingen. Dit is al niet ideaal, maar voor de AvroTros niet per se een probleem. In de afgelopen editie ging het echter nog een stap verder. Waarschijnlijk vanwege het risico dat Israel de televote zou winnen, werden een paar kanshebbers (Zwitserland, Kroatie) expliciet bevoordeeld, terwijl alle andere concurrentie expliciet benadeeld werd. Met een van de meest televote afhankelijke inzendingen van de afgelopen 25 jaar voor Nederland, is dergelijke manipulatie een directe aanval op datgene waar de AvroTros zich een jaar lang voor had ingezet, en flink voor had geinvesteerd (een goed resultaat) en daarmee een groot probleem.
• de journalistieke rol van de EBU komt onder druk te staan door de manipulatie van het uitgezonden beeld en geluid (monteren van juichen). Hoewel het niet direct een financiele impact op de AvroTros heeft, roept het wel mogelijk grote morele bezwaren op bij journalisten, die een belangrijk deel van de medewerkers van de AvroTros vormen.
• de verantwoordelijkheid voor de beslissing mbt disqualificatie lag slechts bij een zeer kleine groep personen, die belangen hebben die mogelijk tegenstrijdig zijn aan een eerlijk proces. Gegeven de impact van de disqualificatie op de AvroTros (ongeveer 2 miljoen minder kijkers, investeringen vooraf die niet werden uitbetaald, reputatieschade aan het songfestival) is een eerlijk proces voor de AvroTros van groot belang.
• de mogelijkheden voor bezwaar en beroep in geval van disqualificatie bestonden niet. In combinatie met bovenstaand punt is dat problematisch.
• de communicatie rond de disqualificatie richting het land in kwestie was belabbered. Terwijl Joost niet op het podium verscheen, wist de AvroTros nog niet wat er aan de hand was. Dit belemmerde de mogelijkheden van de AvroTros om op de situatie te reageren
• de communicatie rond de disqualificatie door de EBU richting het publiek was tendentieus. Waar uit het latere politieonderzoek bleek dat er relatief weinig aan de hand was, impliceerde de communicatie vanuit de EBU sexueel geweld. Opnieuw levert dit imagoschade voor Joost, de AvroTros (want zij hebben Joost geselecteerd), en voor het festival (welke artiest wil die risico's lopen?)
Op basis van bovenstaande problemen zijn er een aantal punten die de AvroTros zou kunnen willen bereiken.
• Het afgeven van een statement dat de behandeling van Joost en de AvroTros onbehoorlijk was.
• Het voorkomen van een nieuwe onterechte diskwalificatie, met de bijbehorende schade
• Het voorkomen van benadeling van de Nederlandse winstkansen
• Het depolitiseren van het songfestival, om de omringende spanningen te verlagen
• Het beschermen van de artiesten, om kandidaten te behouden, en de kans op een goed resultaat te vergroten
Nu is het in principe zo dat de EBU en de AvroTros de doelstelling delen dat er een goed songfestival georganiseerd wordt. Financien die daar aan bijdragen, verminderen de financiele bijdrage van de AvroTros rechtstreeks. Ze staan daarom niet per se tegenover de EBU, dus dat ze in onderhandeling gingen om te kijken wat er bereikt kon worden, verrast me niets. De aangekondigde maatregelen vanuit de EBU volgens AvroTros:
• het aanstellen van een safety manager in de artiesten-omgeving;
• het ernstig terugdringen van het filmen achter de schermen;
• een ‘safe space’ voor artiesten achter de schermen waar ze niet gestoord worden;
• een crisisteam bestaande uit vertegenwoordigers van de EBU, deelnemende landen en de organiserende omroep, zodat zwaarwegende besluiten democratisch tot stand komen;
• aanstelling van Martin Green als nieuwe directeur Songfestival die toezicht houdt op deze veranderingen
Als ik die maatregelen vergelijk met de doelen die de AvroTros wilde bereiken, dan concludeer ik dat het beschermen van de artiesten redelijk is gelukt. Drie van de aangekondigde maatregelen zijn er op gericht om artiesten meer ruimte te geven. Onder de aanname dat ze in harde afspraken zijn omgezet, verwacht ik dat dit voldoende bescherming kan bieden om een escalatie zoals zich in het geval van Joost met die cameravrouw voor deed, te voorkomen.
Tegelijkertijd schieten de maatregelen volgens mij zwaar te kort waar het de meer structurele problemen betreft. Het crisisteam helpt iets, maar als de communicatie vanuit de EBU in een dergelijke situatie zo tendentieus blijft, gaat dat bij lange na niet voldoende zijn om een onterechte diskwalificatie te voorkomen. De benadeling van de Nederlandse winstkansen zoals met de startvolgorde gebeurde, blijft mogelijk, en de situatie rond Israel zou zich zo weer kunnen voor doen.
Daarnaast is het echter zo dat het onwaarschijnlijk is dat maatregelen tegen dergelijke problemen en plein public zouden worden uitgesproken. De EBU gaat nooit publiekelijk erkennen dat ze fouten hebben gemaakt in de behandeling van Israel afgelopen jaar, of dat ze de uitslag hebben gemanipuleerd. Dat Noorwegen, IJsland, Ierland en Portugal allemaal weer meedoen, zorgt er voor dat ik niet durf uit te sluiten dat er binnenskamers hierover afspraken zijn gemaakt.
Desalnietemin voelen de publiekelijk aangekondigde maatregelen erg mager. Zoals ik al eerder elders heb gezegd, voelt met name de aanstelling van de nieuwe Martin (die ervaring heeft in het produceren van shows, minder in het managen van organisaties) niet echt als een aanpak van de structurele problemen.
Vanuit het oogpunt van de AvroTros zijn er volgens mij vier mogelijke gedragslijnen:
• Een boycot van het festival tot er specifieke wijzigingen zijn behaald. Dat zou dan gaan om dingen als publieke excuses vanuit de EBU, en explicietere maatregelen die de structurele problemen aanpakken.
• Een boycot van het festival voor 1 jaar, om een statement te maken
• Deelname, met een vorm van een statement volgend jaar.
• Normale deelname
De eerste optie, een boycot tot er verdere specifieke wijzigingen zijn behaald, is lastig. Hoewel Nederland de 6e betaler is, en we dus zeker gemist zullen worden als we niet meedoen, zijn we ook weer niet zo groot dat we in ons eentje wijzigingen kunnen afdwingen. Vooral omdat de wijzigingen die je hiermee na zou streven niet zo zeer zitten op de omgang met artiesten, maar eerder in de politisering van het festival, manipulatie van de winstkansen, etcetera. Als een IJsland, Ierland, Portugal ook hadden aangegeven nog steeds te twijfelen over deelname, had je misschien een vuist kunnen maken, maar omdat die allemaal aangaven wel mee te doen, was een langdurige boycot met wijzigingen als doel niet haalbaar.
De tweede optie daarentegen was best reeel. Je geeft een helder signaal af, hoewel wel tegen behoorlijke kosten. Waarschijnlijk zend je alsnog het festival wel uit (je wilt niet alle bruggen met de EBU verbranden). Bij die uitzending heb je wel significant minder kijkers dan in normale jaren, maar daar staat tegenover dat de kosten voor uitzenden behoorlijk lager liggen dan de kosten voor deelname. Je geeft aan dat er iets behoorlijk is misgegaan, en kijkt tegelijkertijd aan of de aangekondigde maatregelen van de EBU ook daadwerkelijk effect hebben.
De derde optie was goed mogelijk als Joost weer mee wilde doen, zoals oorspronkelijk leek. Door hem als deelnemer te selecteren, geef je een behoorlijk groot statement af richting de EBU over de diskwalificatie. Nu Joost dankzij de Nederlandse roddelpers heeft afgemeld, is het echter een stuk lastiger om een statement af te geven via deelname. Je loopt heel makkelijk het risico dat het geforceerd overkomt, en kwaad bloed zet bij de EBU terwijl het ook ten nadele van je eigen inzending gaat.
De vierde optie is niet geweldig. Doen alsof alles koek en ei is kan, maar zeker bij de grotere Nederlandse fans is er richting de EBU behoorlijk wat vertrouwen verloren, en ook bij de AvroTros zal er nog veel kwaad bloed zitten. Desondanks lijkt, na de afzegging van Joost, dat wel de richting te zijn waar de AvroTros voor gekozen heeft, waarschijnlijk omdat de financiele kosten van het maken van een statement door een jaar niet mee te doen, te groot werden geschat.
Ik ben best teleurgesteld.